Ka Oiaio, Volume VI, Number 4, 26 January 1894 — KUKAI OLELO A KA MOIW AHINE ME KUHINA WILLIS. [ARTICLE]

KUKAI OLELO A KA MOIW AHINE ME KUHINA WILLIS.

Paaka Mai o-Uc Alii Aimokn o Haw.iii e Iiookoia kc Kanawai o ka Aina me ka Pololei.

Wasinetona, Jaii. 13 —Keena Oihāna o k.-l Elele Anpuni o Amerifea Huipuia, ma' Honolulu, Noy 16, 1893. Ma ke o ka Po- ' la 13, elike me na niea i hoo- . nohonohoia, un kipa mai Ia ka Mji s wnhine, i 'ukaliia e Kona Puuku, Mr- I?lobert6on, ma ke Keena Oihana o ka Elele Aupuni o Amerika. Aole kekahi mea hookahi i noho pu mai i ka'manawa o keīa kukai olelo no ka.hapalua hora, olike me keia o kana Puuku ua laweia aku ia a hoonohoia ma rumi, o nikela Generala Mhls hoi; ka inea nana i kono aku i ka Moiwahine e hele uiai, ua nohp oia ma Ka mamua o ka haie no ke pale ana aku i ke komo ana mui o kekahi i keia manawa. Mahope o na loina maa: mau o ke aloha ana, ua hoike ia j aku la 1 ka MoMvah:ne, he palapala ano nui loa ka ka Peresidena o Huipuia e hana ai me ia; | ua noi ia aku Oia i na ua 'iiki iaia ' hookahi ke lawe xe ka hilinai ans j no ka maluhia o na haua a pau e : hana ia apa, iue ka hooia pu ana ■ aku iaia nokona pono a me ka palekana keia mau mea apau. Ua hoike aku.Ia nn i koka Pereside-! na minamina nui meka oiaioloa.ma» j o Amorika Huipuia e kokna, ua j kono ia Oe e haawi pio i Kou ku- j lana Moi, a o kona mawaolana, ke j ae Oe ma ka hui pu ana aku, no -ka hooponepono ana i keia hewa ī r Luna ia mni ia Oe a me kou lahui kanaka- No keia mau olel», ua hoike mai la Oia i Kona ae nna uja ke kunou ara mni. Ua olelo hou aku la au Iaia: Kc manao nei kn Perft8idena me ka hihnai piha ana i kou manawa e hoihiā ia ae ai maluna o ka No'noaHi, hoike mai ana oe i Kou kala ana a me ka huika'a l)iha ana; e ;T<Jtio oe i Moiwali ; ne - mrluna o IInliui kanaka holookoa, eia hoi ui :vatia'ia hnnau (Hawaii) a me n i kanaka i hnnnnia ma nfa aina e h;.ole a pela aku), e j imi koke aku n" hoi on i ko lakou j aloha a iue ke kupaa ana Nuu, uie j kahoekahu» ana i k« maluliia, o ka ! noho hoalohaana nialuna o ke ka-j hua hoopoiiopono aupuni niaikai. ; No keia mau ok-Io ao'e Oia i pa- i ne mai. Mahope iho o ke kali ana) no kekahi manawa pokole. ua hoo-' mau aku la au i ke kamaiHo ana;; Aole wale no n ke aloha kuhohonu ! o ka Peres!dena kana i nmkemake, ai e hoike mai la oe, nka ue inako- ■ make nui oia e kokua pu mai. JIa-1 mua ae o ka hoike pilia loa ana aku ia oe nu kana mau uiea i manao ai e hana ai nou. ke makemake nei au e ike ina e hiki Jana ia oe ke pane i kekahi ninau, o ka'u hann īft 0 ka niiiau aku ?"' Ua pane mai la oia, "ua aa au e Ua ninau aku la au Iaia; ina oe e hoihoi ia ana iluna o ka nohoa 1 ii, e ae ana no anei oe i ka liuikala piha ana niai. i ke ola a me ka waiwai, o ka poe a pau i Kmio a o noho nei i'oko o"ke Au[>uni Noho Mamnw-, a i ka poe pah:t i h.ui pu ma ke kuka ana e hookāhuli i Ko.u aupuni ? No kekahi manawa {iokole, uu pane mai Ia Oia n;o ka malie a nie ka pihoihoi ole. Aia uo he mnu kanawai o JEvo'u aupuni, a e hooko no Au me ka hoopaa ana i ka makemake o ua m&u kanawai la. O kau olelo hooholo e like nq ia ;ne ke kuhikuhi a ke kanawai v)ke!a a me keia mea i ku i ka hewa kipi, a

' oia ano kanaka he mea pono e okiia ko lakou mau poo, ao kolakou mau 1 waīwai e lilo i ke a,upuni. A olelo akU la au, me ka puana I ana ī kana mau olelo «ie ka mao ' popo pono. "O koin manao ia e oki ir ke poo o keia p>e a e lawe ia ko i lf kou m'au waiwa" apau?" Pane mai | lr oia ■ "Oia. no." I aku Ja āu ia ia"Ua ike pono anei oe i ke ano o na huaolelo a pau a'u i olelo aku nei ia oe, a uie kau i olelo ntai .ai iā'u a ina pela, oia no auanei kou manao i leeia man.iwa ? ' O kanapane oia no.keia: "l' i pono īa'u a o īeou nianao n nia na mea a pau au i oklo ai, aL:i ua hiki paha ia'u.ke waiho i ka hooholo ana I ko'u mau K'uhina." I keīa olelo ua pane aku au. ,r Iria paha ua ike ia he kupono e hooholo oe i kou maftao mamua o keu koho ana i kekahi mau kuhina, ae noi ia aku j ana paha oe e hoopuka i kekahi j.olelo kuahaua alii o ke ano huikala | | nui, e hana ana no anei oe ?" Ua ! [ pane "mai la oia: "Aole o'u kulea i im ma Ke kanawai e hana ia mea, a ' aole n'o hoi au e han<* ia mea." Hoomaha iho la ia he wa pokole, a ' hoomaka heu maila: "O keia poei no ke kumu o ka hookahuli aupuni'; a me ke Kumukanawai o 1887. Aole loa e loaa ana kekahi noho oleiolu ana oiai lakou maanei. He : mea pono e hoouna ia lakou iuai keia ainn aku, a hoopaiia p.aha a e ■ lawe ia ko laKou .waiwai. ! Pane hou aku la an: "Aole au j mea hou e akn ai. ia oe i keia ' wa, a aole no hoi a hiki wale i ka ■ lohe hou la ana mai mai ko'u au- i puni mai, a aia paha ia iloko o \ ekolu a eha naha pule." Aole he mea i olelo ia no kekahi mau minu-: te, a ia»wa pane hou aku la au. ina ! oia ua oluolu e haawi mai i ka inoa\ 0 eha o kona mau hoaloha ana i \ hllinai ai, oiai paha e kupono ana, iloko o ekahi a elua paha la, i ko'u manae lie mea pono e malama ia kekahi kukakuka ana me lakon imua ona. Ua ae mai oia, a haawi mai la i keia niBU inoa: J. O. Carter, Jno. Rechardson, Joseph Nawahi a me E 0 Macfarlane. Ia wa ninau aku la au īna he hopehopo kona no kona ola ma kahi ana e noho nei, \Vasipclon.i Hale. ; Ua pane mai oia, he hopohopo noj kekahi ona, aoiaioia ua hilinail ke- [ k;.hi mau hoaloln ona e kiai ana i ■ kona wahi ī na po a pmi, me ka ' mamala laau wale no nae lakou i ' hi olakoia, a ua ike mau īa hoi na j knnaka me na »ahu haekaeka e! kiui hnlo ana ma .m» pa hale e pili J mai ana, he halekula me kekabi pa ; nui. Ua hoike aku au, ua hooma-; na ia au e ka Peresidena e haawi j akn ia i« ī na hoomalu īa ia J ma kekahi o na uiokuka"a o kakou j a i ole ma ke Keep.; Oihana paha,, a hoike aku la au i ke kupono e J lawe koke oia i keia. kokua i waiho j ia aku. Ua hoole mai hoi oia, me j ka i ana mai, ua manaooia ua ku- j pono oia i keia wa e noho no ma! kona wahi. Ua oklo aku au, ; hamama keū iaia i ka po a me ke! ao. a ko kakou Aupuni i waiho aku ; ai, ke uiakemake oia. kekahi; mau olelo pilikino mahoi® iho, ua I oki iho la ko mnna launa ann. lle, mea makehewa ia'u ke pakui aku \ mako'uhooki ana, mauiuli o ka i linohau nui o na noonoo. ana ua kupono na hana koke ana e pale ia ai na hopena popihkia. O na olelo ī oleloia maluna ae, "l T a makemake ka Moiwahine o oki i ke poo o keia noe kipi a pau." Ke o'.elo ne) inakou, aoleka Moiwahine i hoopuka i keia mau olelo; mamuli o ko makou ike ana i na pane naauao a paii a ka Moiwahine inane aku ai i ke Kuhina Wiliis e kuhikuhi ana e hanaia na hana a pau e Jike mt na kaivawai e piīi ana 1 ka hoopai o ka poe kipi. Aolo no hoi he mau hopuna oklo o keia ar.o maloko o ko kakou Kumukanawai & ui« na kanawai i kau ia, e 'manao īa ai la u« poloiei keia mau

ole!o oki poo. . «Aole nō hoi' i maa| kei'a lahm i ka keia oleio. O keia mau olelo, ua miia i ka lahui Ainerika, a me na laliui e ae, a noiaila, hilika hewa ae la keia.oleLo okūpau. e liko' mc a _ rue na lianano hoi a na kokua I J . G. i nao ai o hann ;fku 1 ka "-īoiwaliine. Ua hele aku ka llamukn \Vilson, me kana mnu paiapala līilan i liaku ai i kahjt i nianao ai he kupono e hana ia ke hoihoi ia ae ka Momane. Maluna o keia olelo lauwili, ua hoohilika ia ae Ig, kekahi poe, a xne ka Moiwahine pu hoi kekab\ Ua komo iho hoi ka inoa o kela a me keia nie ke kamailiō pu ole. ia aku mamua. He mau hana kumu olekela, a naanao ole ia a Mr. WilHon.