Ka Oiaio, Volume VI, Number 4, 26 January 1894 — HE MOOLELO HOONANEA -NO- Don M. Maseka. Ka Opio Hoko o na wiliad ana a ka Pahikaua, Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha. A O NA MAKANA HIWAHIWA EKOLU. Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti ME NA KIAI PUKAUA EKOLU. [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA -NO- Don M. Maseka.

Ka Opio Hoko o na wiliad ana a ka Pahikaua,

Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha.

A O NA MAKANA HIWAHIWA EKOLU.

Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti ME NA KIAI PUKAUA EKOLU.

j MOKUN'A I.; ' j ; Na miikana hiwahiwa e&olu a ka i Makuakane, M. i kana ] Keiki. j Ma ka Poaknlii mua o la uiahi- ]■ na'o Apenla, 1525, ua ike ia aku j I la kahī kulanakauhale uuku oj -Meung iloko o ke pioloke nui o ke; kaua, me he Ia ua iho hou . mai ka j poe Hup:enata e. kaihluuae no ka s i manawa eleu ia Lu Rol|e]e. e laa ! hoi ka hikmiua o ka nku o na wahine e holo h-'le »M-->i»u r> a luaanei me ka aua iho hoi i ; ka lakou mea i'ehā ai ma fca hanau j aha—na koiki — e uwe .ttlJVo aku }-»>ahope n lakou oiai keia ;e holo ana uie ka mainA itUl ! hoopakele ami ia lakou iho mai ka j i poino -mai a ke kaua; a oia ka wa i j ike ia aku ai'o na i»aionia o.j|lfe ku-! i lanakauhalo e oioili mrti ana mai ; k > lakou mau home iuai, me na pu { e paa ana ma ko kkou lima a he kahei poka hoi ma ko lakou puliaj ka ih> ka hoohiki ana aku i ko laknu ahihele no ka'hoteljp Jole Mila :no ka haawi ana aku fmi ia lakou malalo u iia kauolm o V.„rhtsoko nku ; i >ka haua i na i makemakeia, oiai i hoi )ic h<-luna aui o na poe i liiki i ae malaila malalo o na nianao pi- : hoihoi o ka ike aku i ke kuui» oui j i o keia pioloke. j ; iloko no hoi o keia makaliiiii, he! ! makahikiia i hoohua īa mai me ua j , lono hoolole hauli mau o ke kaua,; 1 a o na kanaka a p iu o ke kuiana- • ; kauhale, ne ku mat»aukau niau la- ; i kon iloko o kela a me keia manawa' ; no ka lioopui hu ana aku i ua poe ' i oki puu, powa pepehikan ka a me j i ka hoohaunaele maopopo. aka, i ; ! keia wa o ka pio'.oke nui, aia ko la- j j kou mau kaina wawae ke hapai ala j i mw ka awiwi nni no ka hotele, hea-; ! ha mea i ike ia ? Iloaha keia pio- \ I loke o ke kaua ? a heaha hoi ka ! j keia poe v>u me m p «ka i hoouia-, i kaukau ia no ka pepehikanaka ''! i he poe okipou anei e:a ke hoohalua j ; nei i ke kulanukauha'e ? a i ole. o j ' ka poe Hngenota anoi ua hiki hou j , mai i ke ki-ianakaohale ;v> ka elua : 0 ka manawa e lawe pio aku ia La ; . Ilokele ? aole ! aka, he.ilia la hoi ■ : keia pioloke o ka pihoihoi nui na- ■ n.i e honnakiiukau nei i ke kula-"j ; nakaulule «\ komo aku iloko o ka j i hookahe koko ? ii'-aha ? ae, he opio ; ' wale no ke kumu r ui o keia piolo- j i ke o ke pihoihoi. ■ ! A pphea e liiki ai ia kakou ke ; ike aku iaia a me konaknlana?j a pehea e hikiai kakou ke hoona-j nea ia me kona moolelo, koe wale j no ko kakou īavve ana mai ī ka : eleele o ka inika a k&haknha ihoj i maluna o ka pepa me tā uhai ana ! ; hoi i kona mau kiionohi a hiki i; ī kahi e hoohau li ia ai ko kakou ! mau uha ie nte kana mau hana noeau o ka wiliau ana \ ka oi o kana pahikaua no ka hooka kauoha. Ae, he opio ia i ike ia aku inaluna o kekalu lio puakea me n« maka uliuli me l»o la e heike mai ans oin i ke analmi aia ota iloko o k<i īiooko kauoha Jo kekuln kaua weliweli loa, a e Uekau īho ana hoi nnihuia o kona uoo he wahl papale kapu, a e ku ltu\ uiamua jk>uo oua wahi papale kapu nei kek;\hi hnlu; : a uia e ina;«loae ke kamahele a ha-, la\rai kona miiu kiionohi n;e kona; n.au lieleheieua, aole loa no e n<>le koua pano iho iaia iho— he koiki ia na kekalu k;;ttaka mahiai, k<H v Wale iho no i>aha kona hi><>uiaopoiK> ko- : ke aku i ka olaPa mni o ka Inuuhinu o kaua palukaua iua ao ao, a e leivak4a iho hei a hiki 1 kona k;\puaf w:\wae ohii oia f kau ana iluna o lana Iio' puakea o ke kulAna kilakua Ki A oi;u luil li»> puakea o ka nnn\ a mo ka hiehie ko ka kakeu opio j>el\ īho la i !(>aa :nai ai t»a haawii\ft o ka makiUiehiia unā a uio ka URi\a pono ia hoi o ke kamallio ; muu ia no ke kulana k-.lakila o koi na lio

; Hfi, he 1 īo kona e hiki aij ka wapine 1 uiaa i ka hoio io be liookaha ! j i kona mau maka, oiai oi» e lawp ' ] haalieo ana i konn po« u pio me he i ; anueanue ala, e hiki ai ia oe ke | | hon naopopo iho o ka lio wale 110 i 1 i I>aa.i ka makinikela ke hiki <i hoo-' hoohfina e like me ka ]io puakea. « ! O na kaina wpwae o keui lio, he j milolii no'ia a me ka rj;aiau, a i j kona wa i kaalo ae ai rna kahi kn-, lanakauhalike o Meunp, ua pihoi-1 ! hoi ae la ka poe i ike aku iaia me ; j na haawina hoi o ka iīli maopopo, i j me ka hoomaopopp pu ap.a mai hoi ! j o ka opio Don Maaeka i keia mau j j hiohioua i pahola iho mamua o ke | lanai'ia holoukoa oiai oia e kau ana 1 ] maluna o kona lio n.e ke kaalo nu i j ana ae hoi o na hoomanao ana ona ' ■ i kona wa i hoike ai i konaku- ; | lana o ka hoihoi ole no keia lio oiai | kona makuakane i haawi .mai ai ' malalo ō kona malu. 1 j Ae, i ka wa i haawi mai ai o ko i na makuakane iaia mā ke ano o' | kana makana ia i kana keiki, ua ; ; hoouiaopopo ih-i la oia, nole pnha e | hik'i ke Jilo kela lio no na hapiiha i | Parahi he 20. A o na huaolelo ka-1 j lekalo a kona makuahme ī kona wa : : i h&awi tnai ai, ua pane mai la oia ; j i keia mau hwaolelo i kana keiki ī' 'kaianamai: \ | "Ekuu keiki wahi a iu keoni-; ! mana 'ia o ka ohana Gnsacona, ua i ; hanau ia keia lio iloko o ka ohana i •■ <> kou inau makua, he ■ ae nei i hala, a eia no oia ma ke 1 o ke aloha ia hiki i j keia manawa, a'u hoi e manawUma ' nei nole loa oe e Koolei ae ia mau ■ puili ana o ke nona mo- ka waiho ana }ho hoi na kou mau ka-1 [ ka hoihoi o!e. 1 "A ke kauoha aku nei au i;i oo I malama loa iaia, me kou lawe o!e , lana ae i na mauao uihoii o ke ka- I j naka pupule a kuai aku iaia, aka ei | hookuu aku oe iaia e make me ka j nanohano o ka elemakule, a ina e ! ulia ia kou niau la e ka laki o ke komo ana aku iloko o kekaiii liooili kaua weiiweli loa, e malama loa oe iaia, e like me kou malama { ana a"ku i K'kahi kauwa j o ka hale. ] ! ! 'A īna mau ka harfiai o; j kou alahele e ka laki nui o kou ; ] hooKipa ia ana aku iloko o ka ha- i j nouano o ka aha o ke aloalii — he 'hanoh no hoi i moekahi mai mai i kou mau kupuna mai a hiki ia oo — ; e malama loa i ka iliiihi a me ka | laahia o fce kulana keoniin;inn, a e i hana aku hoi ni i na ano a pau o [ ke kulana keonimana n\a'>pono e ;]ike hoi me ka laaliia i lawelawe ia : ai e kou mau kiwuna r hiki i kau ! mau m amo o k<«Ljnao muii aku— Ihelaahiahoi i ia no 000 | haneri oi 5 kaa hope j aku la. A mai ae wale aku no e haawi . iUO ia oe iho molalo o na haha hoo- ■ haahaa ia oe iho, koe wale no ī ke ! Kailinala a me ka moi. A o ke , kulana o ka wiwo ole, he kulana ia ; nnna e hookiekie ae nei i ka poe ' haahaa i ka pane poo o ka laahīa o ; ke kulana kiekie. Aka o ka niea e ' kanalua ana i keia uiea a'u e hoike ■ aku nei ia oe e kuu keikī, aole loa e 1 halawai hou me ia na pomaikai ho | nui e ulia aku ana ma kona alaI hele. | "As he opio oe i keia manawa, a I he mea kupono loa hoi ir. oo e loaa : na haawina o ka wiwo 010 no keia ! mau kumu: Ka mua, o : \i, o oe no ] loko mai no oe o ka mahi.iaai o ka . ohana (>ii'saeona. a o ka lu« hoi, o ] oe no ka'u keiki ponoi. Nolaila, : ntai kanalua oe no kou mau inauao iō keia maa afeu. a ? kiai m;ika:ila ; loa hoī i na aea pakaha aina. "Uaa;> ia oe i ka ike o ka onīu ana i k« palukaua» a o fcou mau aa huki o hoike mai ana no ia i ke kona hao maopopo; a o kou puliuui Ihm, he pulima o ka hao kila; nolaila, ma! makau i ka hooko aku i ka lini a kou puuwah E ha>, kaka aku oo e like mo k < hiki ia oe e k"U koiki, a e hakaka hoi we kou ikaika a pau, a e hooko aku hoi i ke kvi'latia o ka wiwo ole e Hke ine ka hiki ia oe ko hooko ahu. "O ka'u waln makana hope h>a . ia o-j o kuu keiki, mawaho ae hoi o ' ka lio a ri!e ks'u ao ana oo au e hooīohe mai la, oia hoi l e 15 >*rah\ dala l\4ekane; a na kou ne hoi e hooj>omaik,u uui ia oe nukekahi !aau hnino hoo'a kupaiana- ' ha loa uo via }>a!apu o loaa ana \a w -Ih' aku na, 4 p-U»*pv\ iU ko o ka puuwai—- t i k*aa mai hoi u-m iwai kekahi wahiue l>ohea ms»:. "K lawe i kuvH> i kda nuu ao ana a v>au, a e nolio aku nie Ka !aeiao a uie ka hauoli e hiki Bna ia oe ke noho ma keia mua aku. "Mamua o kou uele a\ a e kuu keiki, he hookahi k'u wahi huaolo'o i k alaiia pau, aol« nae he me* lnki wale no ko ae ia ma kuoUox «ka. e hov>paā oo uva

kou puuwai. i loa"ā ai ia ke kuliikuhi a me ke alakai kuūono. aole { na.'u ponoi % oiai ao!e au i halawai ■ īki 'iie kokahi ulia laki o ka loaa ! an.i īa'u o ka hanohano o ka hookipa ia ana i ke aloalii o leekahi' . Moi—koe wale. iho no paha'ko'u '; koinohia ana aku iloko o ka puali! ka puuaalu o na hoou'ka k'aua ka ' euanelio a ka Haku Ae, ua niakemake au_e kauiailio aku ia ee no* na.lne<* e 'pili āna ia M. de Terevile, ( he hoa noho pu hoi no'» mamua, a , 1 loaa hoi na haawina o ka hanoha-1 no n ka paani pu ana me ko kakoii i ■ Moi Lui XIII i ko Iavia wa kamalii. | īloko o kekahi mnnawa o ko kua j paniii ana, ua hoololi ae la laua i i Ka laua papa hana o ka lealea a • ka paj>ahana o ka ' lealea ole. oia ; t)iu ka hoouka kaua, a aole wale o ; ka uioi ke hahai mau ia e ka laki o ' ka kuakila tuau, aka, o ka paupun , ejhalawai 'iyiai aha lae ia īiiai ia : M. ke TereviJa mai, u? haawi aku j no ia i ka naawina o ke ohohia i ka : nioi o ka ul r< o ka uianao hilina i ; 0 ka hoaloha pilipaa loa nona. A mahope mni .o ia manawa, i keia ] wa hoi a M. de Tt'revile i hoohis.i! aku ai i kona aiahelo no Parisa. 'ua , h iKoko aku oia uo elima manawa,; a in;n ka m; j ke ana hoi ō ka moi a ' hiki i ka piha pono ana o na makahiki o ka moi hou, ua hakoko aku oi<i iloko o na hooili Kaua ana no ' ehiku manawa, a mai ia manawa! iuai a hikii°keia !a a'u e olelp nei, j me lie mea ala ua pihā akō »;ei ka ! (i hookahi haneri ona wai }fako1co āi ka honi iuau! ar.a hoi i ka uwahi o ka pauda. A hiawaho aē o na mea a pau. lie Ka ! pena oia i keia manawa nu ka pua-. .LLkna o ke ola. eia hoi. he poo no ; ke Kea hoohanohano o KiiiKuiii, a; :iia maluna ona ka hilinai piha o ! ke alii ka moi. me ka loaa pu' hoi o' na haawin» kawa-u o ka makau o | ke Kailinala. A o ka hopena hoi O; ia mau bana a pau, he huina loaa' kona o 10,000 dala Pelekane okaj mak.ahiki a ke ike mai la noon e'■ kuu keiki, aolo loa īa he kanaka ; uuku iloko o keia uianawa. O ko- j na hnomaka ana mai i keia ao ia. lik.e. loa īho la no me kau mau ha- ; na iloko o keia manawa A o iielu! koke oe e kuu unua ona i kina wa ! 1 aao, a e haawi pu aku hoi ī keia h ta īaia, a nialia paha e hiki j»na ; iaia ke hoololiloli mai i kou kulana j īloko o keia manawa, a e halawai oe me na pomaikai he' ; nui e like ala i!e ia," ' ■ O ka pau ana iho o kana mau hnaoklo o ke a'o i kaua keiki, ua i lalau abu la oia i k?ha pahikaun a. ; hoolei aku la hoi i kana keiki n;e i ka haawi ana lioi i ka nmki o ka : honi ma koua niau papalina o ke . ! aloha hoi e loa o ka makua no kana I keiki me ka panai aaa aku hoi i na ' | huaolelo hoomaikai hope no kaua | huakai. ; Ua haalele aku la oia i ka ru-iu 'o ke nloha i h<>opunana ai, a puka i mai la oia a halawai iho la me ko-; n;\ makuahine, iloko hoi o kona ka : 1? ana no k»na keiki me keia t>mole laan h-mio kupaianaha. uo kona ! i haawī ana aku iaia ma b« ano o } kana wahi uiakana hoj>o loa ia iaia, ''a naailoko mai hoi o na ao ana a ' kotm makuakane, ua hoomaoi>oiH> ■ iho la oia e hoohana iku aiia oia e i like tnc ka pinapinai i hiki iaia. Ua hoopuka ia na palapala k<>no nolea mar.' aii» o Gk>van»n ! me Miss Laui'ii-a Ka*o nia km 1\>« almi ae, nialoko o M«ria Itamalu E ma-ama e na t.pu> i k-\ maemae o ka hn>x\u a olua awan\uln aku »i. Ua holk«? īa mai ka lohe ia makou e hoi ana o Mr. Wood. , kokahi o na Aloh* i hiv>\K\u*rii mai Ualo l><ua mai uo ka *o o auanu» i ka pu a pakaha nm no ka niauai apaapa o Kohala e m.viatni * hookele }K>nv i i ko la&ou waiwai e ulnpa i& tuai la e ka. tm?a e noho luna nui sla ms kolakou ain:i hsnai hv>!oholon;v *Puuhue] a Mki i mauawa t> !ik> ka poe kuv nwno i ® I ka nieinawa i uinau a,ku o na hoaloh» o |\ 0, J«>nest, heah i ka mea hou. Va V KU O mai ia o;a; , Ua pom>! Ua kakou! kakou ■ UooumkA k « hauoli ka »vx» hoohui—a : ua. I ka uioaninan pouo ia mu nae o fc,*h; o k* pon> o lakou ua ik<? iho U u« p»>e n«?i i aka iki iho ai he fulu wale no koia « ua Ivk<> no k» Kakina nm* ana ",a H- ! kvUK