Ka Oiaio, Volume VI, Number 5, 2 February 1894 — HE MOOLELO HOONANEA -NO- Don M. Maseka. Ka Opio Iloko o na wiliau ana a ka Pahikaua, Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha. A O NA MAKANA HIWAHIWA EKOLU. Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti ME NA KIAI PUKAUA EKOLU. [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA -NODon M. Maseka.

Ka Opio Iloko o na wiliau ana a ka Pahikaua,

Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha.

A O NA MAKANA HIWAHIWA EKOLU.

Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti ME NA KIAI PUKAUA EKOLU.

I MOKUNA I. :Na makana hiwahlwa ekōlu a ka ! Makuakane, M. Moseka i kaoa 1 1 Keiki. ! ! _• . ! ' • ' ■ ''■'••:■ i j Oke aloha a konama,ku-j i ahine iaia, ua 01 aku ka eehia a me |ke kulipolipo uiaoiua o ke aloha j jhoj>e]oB a kona makuakaoe, aolej ikeiki. oiai oia hookahi wale iho no, j j aka, no ka mea, he kane oia, a aole 1 ona manemake e hoike aku oia i' j kana keiki i kekahi monao hoaloha j j iaia, aka o Madanae Moseka hoi, he ' j kulana kona o ka wahme, a he mea |niaunoia i na uiakuahine a pau j k%ili , o ka liaawe kauuiaha o ke laloha lipolipo no ke keiki. Ua uw« jhaalo'ulo'u iho kona makuahine nona, oiai oia e kaawaīe aku ana | mni ta poli. nku o ka makua, a ua haawe aka ia haawina o ke kauma-, ha uialuna o l)ou M. Moseka, a ua hiki koke no ke ike ia aku ka ha-! koko o kona inau leanao iloko ona j aka. aole nae he hookahi leo i puni { mai mai kona waha mai. Ia la hook-ihi no ua haalele aku j la ka kakou kamahe'.e i ka poli alo : ha o ka uiakua no ka hele ana aku i kana hnakai hele me kana miūi' mukana hiwahiwa ekolu uiai kona makuakane uiai, oia hoi: ka lio. na idala Pelekane he 15 a me ka leta !ia M. Terevile. ! Oka lnki ana aku o'ka kakou , opio ina ka hoiele Jole Mifa. a o;ai oia i hookokoke aku ai ilaila, ua halawai aku 1« me ka ike a kona J mau inaka koKahi kanaka 'loihi o : k'e kuiaiia kilakila e kaniaīlio ana j rae kekahi m <u 'kan vka okoa iho, a i ko lakou ike pono loa ana mai īa j ■j ianeī, ua hoomau loa aku la ne la-| ; kou i ke kauiailio ana me Ka aka- j 'iika ana ae a nui ka leo e hiki ai ij ; na tausani kanaka ke lohe ina la- j | kou malaila kahi i lua ai e hoolohoJ j A o keia mau leo akaaka o ke! j ano pahenehene, ua poha pono mai ' iia īa a loaa ko ia nei pahu kanl o ! jka lohe, a oia ka wa i hulil) j>»>no' jaku ai koua niau maka mo ka ha-i j k;\ }>ono nku l\oi i u;\ poe noi e \ j hehe nei ka aka. I j lloko 0 keia manawa, ua liookoj koke aku la ka kakou opio ma )ca ' jhi a keia poe e kamailio nei, a oi«ii j joia he umi kaouai ka mauiao m&i R j lakou niai. ua pnoho hou ae }a no ' lakouiloko o kekahi aka haalo'n-j-=lo'u ana, a n i ia niea i kono mai i' ka kakou opio e hoomakaukau ia\a : no ka hakoko ana aku me keia ■ oiai hoi, ua ulu ihai na hoomanaej ana aia iloko ona he aka ana nona. j Lalau iho la kona linia i kana ; ! patitkaua a iiukl ae la iwalw ' | ke kalele ana ihi hoi o kon'a lima' •hemaina Kona pnhaka a hoole!ej ; Kku la oia i koni l : o iuuia nw ko < kaiiea ana aku «ie ka W n\ii i ka ' i i ana aku: j Halo ! walii at\a, ooee kola mea' ; i huna iho ia ikj iho mahopo inai o ;ka paia oka ! e hoike koke . mai ia'u ī kau mea o ak»i neii hvki lai ia'u k« leomolila aku iloko o ka j ' aka haalo'ulo'n pu ana me oukou. l'a huli malie ae la. na *jaaka o ua kanakh nei tnai fea Ho h|' s\ hu?il\ pono aku l;\ me ka hakal pono ana ī i ke kahu o na lio nei. a iue ke ano; ; paheneheue. ua ba«e aku la i * ka kakou oplo i ka ? an.-^aku: Ao!c au e kaniailio ans \a »>e»* ' Aka, owau hoi ka moa e kamai- ; Ho aku nei \a 00, wsft\\ hom ;\ ka ka- | kon oplo. ; l T a pane mai |a ua kaiiaka mahhmi ne! iaia mt? kekahi ni\noak:\ ' ana. a puka mai la iwaho uu> ka heie ana mai a 1 ka kakou opio a pane mai la:

! Jte mea oiaio, o keia lio, na ma-1 i lama pono ia paha ia me he opiiu ! ) daimana aln, a huli ue la oia a ka- j i mailio aku la i kona ]>oe hoa iloko 0 ka-hale: H« waihool.yu kona i hoomaopo po nui ia iloko o na bukc,kanu mea kanu, ak'a iwaenao na lio- he kakaikahi loa ka ike ia aku. Ife oiaio ia, a he moa oiaio no hoi ka hiki i kekahi inea ke aka henehene mai i ka holyholona,»aka aole.nae e hiki iaia ke aka henehe-! ne mai i kona kahu e kau ana maluna on.i. Aole au he kanaka aka wa'.e īho no me ke kumu ole, e like ' me ka hiki ia oe ke hoomaopopo rbai niui ko'u mau helehelena, aka, aia nae j la'u ia kuleana o ka aka ana e liko! me ko'u makemake, wali; a ka ma-! lihini. ! A owau hoi, walii a Bon Maāelia,! aole o'vt makemake 1 kekahi mea e j aka mai ia'u me ko'u hoihōi ole' aku. j He oaea oiaio ia wahi a ka mali- i hini me ka leo malie, ae ua pololei ' ne ma ia wahi; a huh ae la ka ma lihini me ke komO ana aku iloko o ! ka hotele. I Oiai ka wa a ka malihili i komo ■ aku ai īloko o ka hotēle, oia pu n<> ■ hoi ka wa a Pon Mnseka i holo ae ' ai uia kekalii īpuka mai o ua hot,p- ■ . Ie nei, ua īke koke ilio a oia ī k" ku o kekahi lio i makaukuu me ka ; | noho, a ouki koke ae la oia i kana | i pahikaua a paa i ka Uina me ka j makaukaa hoi e uepehi akn ī ka ' i mea nana oia 1 aka hoohenehene ■ |mair. ■' j j Ua puka akn la keia kanaka ma-1 i liKlni iwaho me kona. poe hoa a i j hoomaka aku la e'holo me ka pua-; | hi nui. i | laia eholo nei, na koke! I ae la ka kakou Don Maaeka e upa | | ma ka aoao o kona lio, a hoomaka \ aku la oia e alualu i ke kanatta{ j inalihini me ke kahea ana aku ma j [ hopa ona: j ! E huli koke mai oe, e huli koko i mai ano, a ī ole e hahau koke aku ' i no aa-i ka oi o ka'u pahikaua n.a i ! hope ou, ( | E hili mai ia'u wahi a kekaln o| ! lakou i pane ae i me ka huli pu ] j ana inaī hoi i houe a naua i kaopio i ia pakni hou mai la i keia mau ma-i ! mala olelo i ! E auhea oe e kuu keiki, e hoo j I kaawal; koke oe ano, ua pupule ōe | me ka hehen,i: He wahi hana hojuluhua keia aka he makana niaikai! nae na ke alii ka Moi, oiai oia ilo- i ko o ka huli nui ana no ka poo koa : a me ka wiwo ole no kona pmili- ■ kaua. ' j Aole ne i pau pono iho kana na ! munamu ana, oia no ka wa a Don j Maseka i hou aku ai i kaua pahi-! kaua. ai ole ia e hikiwawe ki na' lele ama aku i hope, penei ta ua ka- ; palulu ka oi o kana pahikaua iua ; j kela aoao o ko kanaka uialihini. | j O ka hoomaopopu ana ilio o keia j (kanaka mahhini aole loa keia lie ■ | niau hana no ka lealea, ua n.iulii; j pu ae la oia me kana pahikaua nie; j ke ku ana mai nia ke kulana o ka ' j makaukau, iloko no hoi o ia wā ko-; j ke no i lele mai ai kekahi in.-ui kai naka iho ma'una o "Hon 1 Mast»ka ' ! me ka hili ana mai hoi iaia me na ; j pauku hao a nie ka apana laau, a o ! ; ka noomaka iho la no ia o ka uhi-; \ aoa o ka hakaka ana maiivaena o; ; lakou ekohi a rae Don hoo-! ! k&hi, e hili ana a hoti ana me na ; ! ra.m.tolan.i no ka nwke o kekahi o' I lakou. j Ae, ua liakoko iho la lakou iw; I kekahī manawa loihi me ka pnka; j ana ae hoi o na !tn> ho<">ho nui ka; t waha ae o keia poe niahluni nie ka ! 1 ana. * . E o pono ai keia n«.v G a??-' ! eona, A e h<.x>kau aku iaia mahina' 1 ■ o koua Ho puakea a hvvkilu aku e 1 liolo. ! Aōle mamua ae o kou make ai-ia ' ! la'u o kona puinna "hohe walo * me; 1 kona lioao ana nia na ano a pau o | pale nona iho oiai na hailuKn hala ]cloa kona mau hoa paio okohi o !iho makawalu mal ana mahiua ona J | me kona haawipio ole aku ;hoi ia la-; kou txo Iwkahl in.ha o k;ihi i kv: i ai o Mona juau kapuai wawiae. : j Ae, i,** Ot saoona maopopo kf>ia, wahi a ko kmiaka mahhiiv. A tr,v J muli hoi o ko'u hanohauo, he iw ; ' hiki ole ke opa pu ia ka .lahui (?<v ;saeona, nolaila, mai haawi; poi 5 a o hakokō akn no o hke nu» kon \ n\a-' 'kMnake, a ina o'a enialuMh'ihi *v;a . aole loa oia e uele ka i siat nrs lawa ; iauakeiala. ' 1 Aka, «n Mnaopojv t>?o paha keia ;hv mahhini i ke knlaua paa-' kiki o ka hakaka av\a aku mokeknhi e iike nvo opvo ' a o ua opio«nei hoi, i»o!e loa oia e haawi pio ana a hiki i kona hanlohia ana i*o*o o ko lakou m.ni jvholuun, a uo ia mea, na hah.~.na loa aku la'ka lakon hakoko ana i,o ke- : kahi uiaunwa }oihi. :

j TTa liiki ole boi ia Don Maseka j kc hon aku i ta 01 o kana paliiiiaua ' ;i ki-kahi o kuia poe, e laa ka īho' n:fikawalu mai o ka lakou ooau hili' ana uialuna ona, a o ke kulanaol ke pale ana nona ilio, oia kana i i lawe ae ai oiai lakou e ulele ana no i i'iiaaiakaui. | Oiai na biii ana a mc na hou ana e iiaualuoa nei ina .o a maanei. o ka • kakpu opi© I)on Maseka, ua pa poI qo inai'la kaua pahikaua i kekahi apana laau i hahau ia mai e kona naau hoa paio, a haki iho la u& pahikaua ala a kona raakuaka)>e a ooomuku. A iloko pu no. hoi oia j manawa i pa mai ai kooa. lae me ] kekahi hili ana o ka pauku laau, a j na iii inea.i mailii ae i ka ili e hoo- j | puiii ana i kona lae, uie kona haule | : ana aku hoi i ka honua iloko o na ' | kihe'āhe'a a ke koko. } Be oiaīo, iloko o keia īaanawa i | j ike ia aK« ai iia kanaka o ke kula- j J nakauhale e hoohiki ae ana ko la-1 | kou alahele no kahi'o keia hakoko. j | A malalo hoi oria manaolana o ka' | ulu mai o &ekahi haunaele, ua kii' i koke mai 1» ka ona o ka hotsle ij ! kokua ia hoi e kana kauwa a hapai I aku la i ka kakou opio i eha iloko ! o ka rumi kuke me ka hoomoe ana ' iho iaia malaila n« ka lapaau ana !frku. Ano ke kanaka maliliī ho',j na huli hoi mai la oia a ma ka ipu 1 I ka aniani o ka hotd]e, ku iho la oia j ie nana ika heluna nuiona kanaka] (o ke kulaāakauhale e lioohiki mai | | ana i ko lakōu alaliele no laila me ■ j iona pihoihoi nui hoi no kō lakou ; j noho ana ilaila. j A pehea aku nei Ia ua kanakai. | hehena nei ? wahi a ke kanaka ma-' | lihini 1 huli mai ai e ninau i ka S [ ona o ka boHe, oiai oia i hele mai! j ai e hoike aku iaia i ke kulana o ka' ; mea i eua. j I Ho maikai no anei kou ihiihi e j j kuu haku ? wahi a ka ona o ka ho- ■ j tele i ninau mai ai. ' Ae, e kuu ona hale maikai. Aka, | ihe ma&emake »u e hoike mai oe, [auhea iho nei la kela opio? j j Ua maikai oia i keia manawa. | | wahi a ka ona hale i pane mai ai, | ] aka, ua pau nae ka hiki pono ana ' i iaia ke ike. j | He oiaio? w&hi ake kanaka ma-! [lihini. - j j Aka, uianma nae oka pau ana o ) kona īke, ua makemake oia e hoo- j |hanai kona ikaika a pau e kuej I mai ia oe, wahi a ka ona o ka; j hoLele, j \ Ae no hoi, aka nae ma ka hoe j maopopo aku, he diabolo maopopo' j k«na, i pane mai ai ka malihini. ' i Aole paha pela eka mea maha i Io?a, aole pela, wahi a ka ona lwle, j ! me kekahi miiu» akn ana o ke ano* [ hoowahawahā aole ia be diabolō no • ika inea, i ko«»a wa i pau ai kona ! ; ike, ua nuli aku makou i kona kino| j a lioko hoi o kona wahi opeope e j ! waiho ana he hookahi wahi palule | !a merjdala Pelekane iloko I eke o kona lolewawae. j ! Aka' mamua nae o ka pvn loa; ' an» o kona ike wa hoopuka ae oia, ! ! inawaleno o keia hakoko anaa" ! iloko o ke knlanakauhale o Jh>Tisa, ■ E wnei la «a !oaa ia oe na h«aol«l.g o; !ka mihi mao{wvp.) a oiai hoi ianei 1 keia hana i hana ia iho nei, • loa oe e mihi koke ana a no k«kah* ' ! manawa o mim akw, A ina pela. wahi hott a ka mall- f h?n'u ht> kar;.fh;a o?h ko'o o X* aln J : kens o ke koko iloko o ka \ihima- ; ka o ka hwni* ana iaia ilw ; A nolaiU, aoW āu h«wa k* J . aku ia oo ) keia moa, kaona ' , o ka hotek\ i lūkl ai la oo ke ma-' j kaala po»o k iho. 4, A nok» nae paha oia i kamailio ae i ka inv,a o kekahi mea iloko 0 kona huhu nui, A?, oiaio, ua nai iho oīa i to--»va pakeko m<> ka ana a?: Aoi« e liwliu e ike aua no kakon heahala ka M. 'lVrev»ie pane no ; k«»ia hoopoieo ia aua o koua hoa O MV<te Twerilo. wahi a ka wa- ' !?hini ko pahaohao nu>, a ua - pai iho i kona pakeke rae ka hoo--5 pnka ana ae ī ka inoa o M, IV 1 wvila? E hoomaoix»jx> iki Iho hoi kana. oiai keia opio iloko o Kona a«a v h?aha ka moa i f ak» is o* o kona pakeke ? kou wa » hwK ai? - tTo loU o hoike i ka mo& o M' Twvil*, »a o ; Hov>iv,o kexw? : At. hp oiaio e like ka'u e kamai'io aku U ī kou hanohan?, wahi ' a k,\ ov\a h*U\ T ka wa o ka paka ana aku e» u>au niai ka waha akn oke kaīiaka malihnii, ua koke ia aku keaa uiau helehoUma L i ka mak* mu an.-\ 'home he mea !a o hoike mai ī hana mu o kona noonoo £ paawm i kona puuwai, a puan» U;