Ka Oiaio, Volume VI, Number 7, 16 February 1894 — HE MOOLELO HOONANEA NO Don M. Maseka. Ka Opio Iloko o na wiliau ana a ka Pahikaua, Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha. A O NA MAKANA HIWAHIWA EKOLU. Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti ME NA KIAI PUKAUA EKOLU, [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA NO Don M. Maseka.

Ka Opio Iloko o na wiliau ana a ka Pahikaua,

Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha.

A O NA MAKANA HIWAHIWA EKOLU.

Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti ME NA KIAI PUKAUA EKOLU,

! ' ___ MOKUNA 1. \Na makana hiwahiwa ekolu a ka M. Moseka i kana Keiki.

1 O kona ua noho ine ka hooko pnlolei ana me ka ew«ewa ole. i na kauoha oke kaua ' me na Ahalioi me ke ake ole ae o ! ka punihei 110 na pomaikai īli wale uiai. aka, ua hakofco aku oia me ka ; makaukau e hook'ahe i koua koko 110 ka hnnohano a nie ka eehla,

Aole oi:v he kanukti,_ p;iniWi' i na talisani <ltila ilu iu tuai m i ona ulahele, a.ole ; ui.ii oia' e hr,olit> ana-i ke kau ii konn hiv ku, a mahopu ih;» o ka haawi pioia ana mat o k« kulan:ik;mhale o I'arisa iloko o koiio poholima. ua I«we ae ja ia 1 ka hanoh.ino o'ka hookaaAiale ana i mau nn a kana nana o ka hoomanao noina ole 110 ia niau hana ka jlana nie tui huaoloio i j>a» laj>ala īa maluna o ua mnu inen kaua ala penei Un i.ihnp no'u passant, si;t (.;uEf>"«;. a e kau ana 'u.i na husip ilapala nioto inaluua peiu-i: ni>EUS k vo«tiS. Ho mau inea walo no koia o kn hooniiinao no ka har.ohano nui ine fta loaa i>lo o 'uekahi ]>omaikai. aka oiai keia kanaka 1 haulehia ai iloko ei ka m »ke mau lo;i, aole loa oia i haltrle iho nokana koiki i keia an he hookahi wahi fcCtieta. ko<? wale ilio kana i>ahikaua a me kela ;uau moa ae la i h uKe. ia n.aluna nie na rhuao!elo hoi o ka molo o ke kai: lana *a ka hannhano e kau ana maluna. Ah, aole paha e hiki i kekahi niea ke uuini iho iloko ona i ka haawi ana aku i na huaolelo o ka hooomaikai piha i ka inoa laahia me kekahi kinikohu »le o ke kii aunau e hahai ana nie ia. a i ka wa o M de Tereyile i niii kuuonoai, ua hookomo ia siku la oia iloko o ka poai ihiihi o ke keiki alii, a malaila oia i hoohana aku ai i ka pahikaua laahia koua makuakano me kh w'nvo ole oka hakaka nna me ka noea\i a n>e ka ikaika \ loaa iaia. A no kono ike ia ana i kona uhaki ole 1 ka m«to i palapala ia nialuna oka nahiknua a.kona makuakane ana e hoohan i ana. ins ka hakoko ana hoi me ka hohe ole no kahanohano e like nae ka ike i to atl iara. pela iho la 1 komo.hia nkn ai na manao'ponihei ika moi Reo oia kana i kamailio pinepine ae ai, ina ia lae wa nona e konr. īa mai ni no u<s keuo ana aku iloko o kekahi hakoko ana oka pahikana alaila, ua loan iaia ka hsnohano o ke kono ana uku ia M <k*Terevi!e e liele pu nie ia ina oia ke hakaka mua, a i oU> o <le Terevile paha na like no a like. No tcm pii inau o he kaulana o M <le TerevUe, a i»e k» loaa i:\ia a t\sv ha wiwo ole ns U mea i haawi aku i ka mmiw aloha ilokoo ka j»uuwai o Lui XIII. no keia r kanaka, oiai hoi iloko o iu iiwii la oka pioJoke nui a «\e ka uluaoH. o ke kwaks e liko tne M do Terevile. a i kwia hoi n v hnawiua o ka wiwo ohv f>a liko ia me kekah jmk» e pah> isf u iMia i i:a mea mai ke h paif o ki»^aua. He nui a hSmlehu walo na kanaka kona «tio 1 hiki ke lawe ae i ka hopnnnotete hojy? o kela moto a M <i«?Terevilei heofeo mn ot* hoi ka roßtis. aka, aole h« hookahi iloko o lakow e hik» ke ae \ k» hopunaolelo mua, oia hoi ka noßi.ts. ' Aka, o M Terevile ho4 aole loa he «Uio ut v u.i b»ki ele j

iaia ke hooko i na hr>nu:naolelo a pau elua 1 kahakaha ia n'ialuna o ka pahikaua. Iloko o kana inau ' ha koko ana a pau e hou mau ana! oia, i ka oi o kana pahikaua nie ke ' oki pu ana hoi akn, ma e kokoke' mai ana kojio hpojiai ine kahi e ! loaa aku ai i kona maii lima. e la-' ku Koke ana oia i kono lauohu me j ka nnuunu pu ana. r 1 No keia mau hana wiwo ole a ; M deTerevile. ua ulu ae ica inanao: iloko o ka mo, Lni e hookohn aku laia i Kapena no k:i imaii kiai, a o kona hookohu ia ana la kulana, na like iho la ke kauiaoka! weli oia puali me ka pualikaua o Hanalo IY a me kapiali Sekotia hoi o ka moi Luixi. "i A no keia kumu iho la, na hoo-

holo iho la ke Kaelīmala e * hoopaa kona kokua ana mohone < > ka moi, \ oiai iioi oia i ike aku ai i puali- j kaua o na kana :a wale no i wae ia! ke hoopuni anai ke alii ka moi ilu-, ko oia toau la malalo hoi o ka ne- i ho kapena ana a M oe Torevi'e, r, oia ka wa i uhi mai ai o t<a nlanao ' kakauha o ka hookelakela i na Ka-1 dimala ala. a iilo īho la ia i man la | 0 kahuli imi ana i na kanaka i ike j ia ko lakoa niaamalea raa k'a oniu j ana i ka pahikaua, aole wale hoi ■ keia wae ana 1 na koa mai loko wa-; le ae no o Falanij aka, ua lawe 'ia | mai na kanaka knulana a, puni na kihi eha o ka honua, a n»la īho la ■ Ika hana a keia maii kan;aka ehia $ ■ iloko oia mau la. e hookelakela aua ;ka moi i kona pualikaua, pela pu | ; hoi ke Kadimala ma konk aoao. 1 i Oke kukuiu »na o keia mau ka{naaa ī kolaua inau pualīkaua. aole j he wa o kekahi la i hookuu ia aku , j e laua a elaa me ta hoopaapaa ole : ia oka hapai ae o kf»kahi i kona ; ]>i)ali i ka ioaa o na hnawina o ka | wiwo ole a me ka ike. a ; pela hoi j j kekahi, a me he mea ala;i ka hoo- ■ ! nuaopopo ia aku. e iioopaapaa mau

ana iaua a elua no h& puaīikoa. A nr» ulu nui loaa ona haawina o ka hoopaopaa ana j«arnspna o lann, ua ike koke iho la o M de Terevile ike kulana |jihoihoi nui o koua haku, nolailu, ua lawe koke ae la oia i kona pualikoa e noV:o kapena ana a pa.kau hookahakaha iho la'o ka hoonaukiuki i ke Kaeliniala. A 110 keia mau hookahakaha ana o ka hoonaukiuki i ke Kaelimala i haawi aku ina manao lili iua elemakule ala, a me he mea ala ua lilo ae Kona mau oho hina ia w.i a apiipii eieele. E ike ia ana k»-ia puaīikaua i noho Kapena ia e M de Terevih> m» ia hooe mai e hana mau ana i na hana hoouluulu o ka hooimikiuki o ke ano pahenehene aku i na koa oke Kadimala. I kekahi \va īloko o na haie keakn, e lohe la aku ana keia poe koa o M da Terevile e kf»uiailio ana rse na leo nui me ka owiliwili ana hol i ko lakou man uoiiumi oke ano pahenehene, a i ka \va e hnlawai aku ai o kekahi o o na koā o ke Kadimala ms lakou. ua lilo la ii i mea lealaa oka paani ana e like me kamalii, elaa ka hope īa ana aku o keia poe kna a auamo ia ?e iluna ms ka hooleilei ia ana i o a ianei Ka keia mau hana a M de Terevde i hoopii ino aku i ka innina o 0 ke Kadimala. a ke oiu ala īho kn hone ana aka w.ii ina ko ka moi aooo. oiai o M de TerevUe e hookelakela ana i ko poe koiv. A oiaihola keknniu nui nana i hookau aku i weli ina mea apau no keiakannka. a e n aii īa ana kono inoa e na mra apau. ma ka poe kiokie a i ka poo haahan aua komohia pu aku no hoi na haawin.-i o ka welia me ka 1 kona poe ko», e laa k<N lakou hoako poh lei me ka ewaewa ose i n:i kauoha apa e puka nini ana vnn : Uona wahi n\t\i-ina na ho mako k< halawai mai ana me hooko ;\uy ike kauoha, aole loa īa he rae: kumu e hiki ai ko pale ae a kuem hope, aolo, ska e hooko ia ana ka wiwo ole ame k» ikaika hoi loaa iloko o aakoko o ua pen keuuimana ;iV>. O keia mau hana hoohiwai\i\va pau aiu, aol«» lon i loaa ikr iaia krkahl nmkao uahoa o ka h<v%kanmn i kona haku a me ieona v**e hoa!o ha. Ona vanva\ a j*au he nvn lu ia niM ma kona a?uheh\ ua hoo iwmaikai akn oia i k<Mia haku > nie kona n\au hoaMia, h o ka lu; hoi, \aia iho a me kona nnus hoalo ha * A he nn> wa!e akn a ns lue* I hoolmtgft£ā e ko M. de Yt'.e noeau o k\ ike a i«e ka wi\v< ole, r e ike o.»u ia «na hoi ka p.h: kaineki o .kona hot*te Ru« di Vieux Oo!ombi'>r me ka he'»«\\a nu o na k<-»a o ka hoike niai wah hoomoana ia no lakou e kakali an; no ka lohe aku i k» ieo kanoha > ka hooka akn i kekahi hina n!;i ke lakr>u k;UXT<;* uj;:ī.

i E hoohiki uihu tinu kela poe iko | lakou alahele ilaila ma' "ka hora j eono oke kakahiaka a hoea wale no i n.i hora o ke kulu auinoe, j me ka lako a makauka\i hewa i ka wai o pa msa kaUa. e ike niau aku ana hoi oe i na ano kanaka like ole j e koino aku ana a e hemo'mai »n:t I iwaho me kli hiki ia oe ke pof»o Iho he poe elele kela no ke alu U,lii i lawe mai he mau kauoha na ; ko M. de Terevite haku mei, oiai } hoi e paa ana nia ko lakou mau li|mo na palapala he n«i o ke ano \ pili aii] iini. 1 Iloko oko -M. de Terevila rnmi komo lole, e ku ana na noh(T]p'oa, ' a « mha mau ?a «na hoi ia wahi me jya poe o kela ano a me keia ano a i-aole Joa e pio ka walaan ina i ka

po a me Re ao, oiai oia ma kekah: mmi okoa iho e pili pu ana e hoo laulea ana i Ira poa makaikai o ke tvil&na hanohano, a e hoolohe ana hpi i na hoopii Inhalohu o na* ane n pa» me ka haawi pn ana i kana mau kauelia »5 kona pofr koa. a m) like oia me be moi 'la iloko <jjs*fia haleaiii ka nui o koha mau kanwa i me ka heie pinepiiieia hoi e ike e kela a ine keiā. a pt'la iho la i kaufana a 1 aioha ]o.v ia ai keia kanaka me ka mab»u nui Ta e na niea n nau. O kana maii kauoha a p&ue 'īaawi akn ai i kona mau koa, ma ka ipnka aniani o kona hgtele e noorifika ia miii ai me kona nanā at\ā uwi t\o hoi malaila, a ua liooko io e like ine ka hikiwawe an« i makemake ai- - Ila lawa ae la kaua e ka niea heike kualehelehe.an» nō M. lea wiwo ole, fea nrea hoi nana i iiaawi aku i be kulana kiekie o kn iilo ana i Kape'oa no b.a puali pili liino oke aloalii. a e huli ae kaua » nana i ka k<tkou opio Don ta oini oia e hooliiki aku ana i kor>a alahele o ka ike aku ia M. de rerevile. Ae 1 ka wa o Bon M»seka i niki iku ai ika holele a\jj- Terevile i noho ana, ua halawai k-oke iho la £:e kona mau maka he heluna nui i na Gasacono e noho anaKomo aku nei oia iloko o kekuhi ru>ui nie ke ani) ii)aa o Tta poe malikini akahi no a hele ike aloalu. >ia »oke uo kona wa i ike aka ai lie heluna inii o na koa oniu pahikaua uie kii lakou mau pahikaua e lewalewa ana uw kft aoao e hoopaa pna aua me ka nunui launa ole o na leo, a ona liana no hoi a pau e kau ai ka weli i ke kamahele, pela iho la na luohiona hikiniua i halawai ine ia. Aka uoiē i komn mai na makuihe iloko ona, a me na mnka s huUh ana iiuna, a me na luinoaka ina hoi o ke ano Gasacona ua kouio aku la oia a hal* keia puili e ua koa oniu u.'ihikaua, a oia kon<i wa i hookuu iho ai i kona ha«u a like me ka mea maa m »u. I ko ia »ei wa i kaalo ae ai i keia puali. ua alawa iki mai la oia ihope, a ike mai la hoi keia i ka nana pono o keia poe koa i kana paliikaua i ke ka\veleksT i kona mau wawae a me kona paa hoi i kona papale piwa ma ka Lailau, oia: oia e hele ana, a oia kana i hoomaopopo iho ai iloko ilie ona, ua loaa paha i keia po( na mainio pahenehen<> iloko e iakou nona. Aolo no i hoopau ia iho k< ano hopohopo o ka pihoihoi ka ieakou opio oiai oia i pukii aku ni nuuloko aku o keia ru mi u hooniaka aku e pii i anuu mua loa o ke alapii e hiki aku ai i ka nuui o kuln. i M. «le Terevile e hoopunam' ana me ka liiwahiwa nui, 1 kona hehi aua aku nu keia anuu. na halawai kok< aku la kona mau kiionohi uu kekahi poe koa eha e kakt pahi una, a hookahi hoi o la kou e ku mai ana maluna ma, o ka papahele me kana pahi i unuhi m ae mailoko ae o k: wa-hi, a o kana hana. o k«j \>ale mai i keia poe me ks ikaika h nie ka ike i Wa .»ia oiai, he 12 o \akou e hōopun ana i ua nei, me k? lakou pahiehouana a hili ana

PAk?]* kokahi mau luuia o ma> lilo i k<? k*s, i ka a>unAWA o j»u-h an.i i k.t }VAĪhu. mawaenH o ke kows t» Molokai, Nui ka iuo o k* U)v>s«A * n» a*a w