Ka Oiaio, Volume VI, Number 10, 9 March 1894 — Page 2

NUPEPA

KA

OIAIO

John E. Bush

LUNAHOOPONOPONO

John k. Penikalaka

puuku

 

O KA PONO KA AIALII E

LOA AI KA AINA

 

Poalima, Maraki  9, 1894

 

HE OLELO AO

 

Oiai makou a me Ka Leo o ka Lahui, no ka lahui Hawaii, no ka aina Hawaii a malalo o keia mau kumu, he “aloha aina oiaio,: a he “makee aina, “ he “aloha alii” a he “aloha lahui,” a he aloha i na ano a pau e hiki ai ke hoomau ia na hoailona a me na kia hoomanao o ko kakou aina a me ko kakaou noho ana, nolaila ua manao makou  he wa kupono no kekahi e hooi aku ai  makou i ka leo kalaimanao  ma ko kakou nupepa , mamua ae  @ ka mea  maa mau, a e ao maoli aku  hoi i ka lanui, me ke kau  hoi aku e hoolonoi ia ana no hoi ka leo o ko kakou nupepa, a e hiipoi ia  ana no hoi e na hoa makaainana  a pau mai ka la hiki i Haehae a ka napoo’na ia i lehua. O ke ano  nui o ko makou kaumaha ana aku i ka  lahui i keia wa, no ka mea. no na mea no ia e pili ana i ka pono o ko kakou noho kuokoa he lahui  Hawaii, a e like  me kela a me keia  la hui o ke ao nei, me na hiohiona o ka ulu hou ana o ka lahui Hawaii i hoikeia ma ke ano o na  hanau ana ma ka helu makahiki o ka makahiki 1890. ua loaa no ia kakou na kuko a me na manaolana  aole hoi e lawe wale ia ko kakou kuelea na me ko kakou  kue ole ana a hiki i ka wa a na aupuni, ma ke alanui o ka hoopono a me ka paio kumu ana, o America, o Enelani a me Farani, a me na aupuni e ae i ku leana iloko o na kukakuka ana  no ka pono a me ke kuleana o na  mea  e hana ia ana maluna o kekahi  o lakou i komo iloko o ka poai  ohana  aupuni.

Ua hoomaka mua ia ka hana  hookahuli aupuni akea ia ana e na misionari a me na haole i ka  1887. Ia wa ua pahele ia na Hawaii,  a ua  puni hoi lakou , a ma ka lakou  koho ana i na Luna Makaainana  a me na Lii no ke Kau Kuikawa ma hope ko@e o ia hookahuli  aupuni ana, a hoaponoia ai ke Kumukanawai Elau Pu ia Kau Ahaolelo;  ua aai a ua pioili ke ino iloko o ka aina, a mai ia wa mai a hiki i ka hoao ana o ka Moiwahine e hooko i ka leo o na makaainana, hookahi wale no mea aai a ka lahui i koi  aioia hoi i Kumukanawai Hou; - i kumukanawai e kaaua pono ia e na  elele mai ka lahui aku, e koho ia  ma ke koho akea ana o na  mea a pau i kuleana io iloko o ka aina nei,  e like me ke kumu e ae ia ai oia mea i na kanaka malihini o na aina e, ma na aupuni naauao o ke ao nei. O keia mea. he kumukanawai  o ka aina ka i hookahuliia e na haole  mamuli o ka puni wale, ka noho  nanea; a me ka hilinai o ka  Moi  i make mamuli o na alakai hewa a na haole a me ka hoolauwili a k na  mau iini kanaka. E like me ka puni ana o ka Moi. pela  no hoi i lilo ai ka lahui mahole o na pahele ana, i kupaa ai ia hana kanawai  ole, a na haole “misionari” a me na kokua a lakou.

I ka 1890 ua hoao ka lahui e hoololi ia ke Kumukanawai, ma ke koho ana i na ‘lii  a me na makaainana, a ua lakou hoi e hooholo i kanawai e hoomana ana i ka Moi e  kahea i Ana Elele Kumukanawai . No keia kumu ua lekahi na hoa o ka aoao lahui, a haule ka Aha Kuhina kaihi mana, ma ka mana  liaia  kaumaha o ka 1887. i kapaia  ka  “Aoao Hoomaemae,” a ua  komo aku hoi kekahi Aha Kuhina  hou oia ka Aha Kuhina o Keoni Kamaki ma ke  poo me ka okomo ia  ana  mai o kekahi mau haole iloko oia Aha Kuhina me ke kuleana  ole loa. malalo o na kalai aupuni na auao ana. oia hoi ke koho aua  i na  kanaka i ike ole ia e ka p e koho a i koho ole ia. Ua komo keia  poe,  me ka ae ana e lawe mai i kanawai kehea elele; aka i ka noho ana,  ua  hehee ka lakou olelo. a ua puni na hoa.  I ke koho ana ma ke kanawai kahea elele, ua hookamani ke  koho ana a ka Aha Kuhina,  a ua  hoole hoi na alii haole a pau i kohoia ai e ka Aoao Lahui. Ua hoopunipuni ia ka lahui e na haole  a o na Hawaii wale no kai  upaa, koe aku ka Hawaii i komo iloko o ka Aha Kahina.

I ka 1892, ua nahaha ke koho ana, no ka lilo ana o ke koho a na Hui Mekanika a me ka Hui Kalai  aina i ke kuai i i e Aoao Hoomaemae. O ka hopena o keia o ka aneaue ana e lanakila ka Aoao

Hoomaemae ma ke komo aoa o ka Aha Kuhina o Kikila, Baraunu ma mamuli o ke alakai a ka Ilamuku ka Aha Kuhina Hoohui Aina. I I hemo ai keia mooino i onau ia ae i Aha Kuhina e na alakai kalai ina makapo e hookuonoono ana imua o ke alo alii, ua imi ia ke kumu e he mo ai a o ke  kumu hookahi wale no e hiki ai na hea ke kakou oia ke  Kumukanawai Hou. Malalo o keia kumu ua hoonohonoho mai no na loea kalaiana, o Nuou ma laua o Ka—ma, o ke alo alii, a hua mai na @wa hana i ae e kukala i Kumukanawai Hou i lilo ai lakou he poe Kuhina. Hookahi no la pau ka Aha Kuhina Aoao Hoomaemae i na hoa o ka Aoao Lahui i ka hookahulia. I ke komo ana nae hoi  MEA ma iho nei, ua hooleloa lakou i ke kukala Kumukanawai a lakou i ae hoopunipuni ai i ka Moiwahine a me na Luna Makaainana a me na ‘lii o ka Hale Ahaolelo ma ke koho ana.  Ma keia mau hana ana, i manaola e ka poe manao pono pili kino, e maalani ana lakou, ua ulu mai ka nala nui wawahi moku nana i hookahali ka aina, a oia keia moe e waiho nei a keia la. Aka, e like me ke  ano o na mea a pau ke poino  he mihi ka hana mua, he pule, a he hana me ka manaoio, e like me ka mea a ka waha i pule ai; he hoohuli hou i ka waa, a he hookele me ka hoopono aole no ke kino o ka mea hookahi, aka no ka pono o na mea a pau i kuleana, e like me ke kupono i kela a me keia aoao a la hui iloko a ka aina i kupa a kamaaina.

Mahope o ka hoaoa ana o ka Moi wahine e hooko i ka makemake o Kona lahui e koi ana i kumukanawai hou, Ana i hoao ai e hooko e like me @a mea i ike ia ma ka la 14 o Ianuari, 1893, ua kipi ia iho la Oia a me Kora lahui holookoa e na haole malalo o na alakai a na mamo “misionari” me ke kokua ana a ke Kuhina Stivina o ke Aupuni Amerika. Mai ia manawa mai  a keia wa, he aupuni kuikawa ko kakou he aupuni no ka manawa a akaka mai ka hooholo a ke Aupuni Amerika, ka mea a kakou e kakali nei i keia wa. Ke ka’i nei kakou me ka hilinai piha, e like me ka olelo mau ia, aka aole nae pela ka manao o ka poe e noho nei e malama i ke aupuni. He okoa loa ko lakou makemake a he manao kolohe no hoi me ja wiwo ole i ka hopena o ka lakou mau hana.

O ke kuku a kekahi mahele kakoo o ke aupuni “P.G.”, o keia manawa, oiai ua haole o Amerika i ka hoohui aina, oia no ke kukala ana i aupuni repubalika. No ia kumu  a hoolala ia iho nei kekahi kumukanawai repubalika, wahi a ka lakou olelo ana, aka o ke ano maoli  uae, he kumukanawai kaihi mana nui, e kukulu ana he aupuni i ano like me ko Rusia ano. Ua hana  ia  na mahele o keia kanawai i hiki ai ke paa ia ka mana aupuni ma ka lima o na misionari a hiki a ka ike  ia  he pono a he pono ole alaila na ia ano aupuni i koi hou aku ia Amerika e hoohui-aina, i ka wa e komo hou ae ai ka aoao repubalika i like la manao aihue aina me ko  lakou, aka ina i ike ia e poo@ ana na hana mahiko a inu waiwai e ae  a na misionari, alaila hoomau ia  aku no ka repubalika. No keia kumu hope, ua haku ia ke  kumu kanawai repubalika, aole maoli elike me ke ano @a ano aupuni aka ma ka inoa wale no i puni ai ko wahe poe a maualo a apono mai i keia mau hana hookamani lima mai a na haipule a Baala; a i  kumu  no hoi e kokoke ai keia mau manao,  na hana ia he elua hale kaawale  o Ahaolelo he Hale Lunamakaainana  a he Hale Alii o ke koho ana hoi ua hanaia ma ke koho akea ko  kekahi a ma ke ana waiwai kiekie ko kekahi i hoohaiki ia ai ka poe koho  o ka hapa o ka mana kau kanawai a ma ka lima o ka poe waiwai  a me ka poe a lakou e hookomo ai e koho ma na hana apuka a na Papa Koho  a wa kekahi mau ano e ae.

Ke waiho nei keia kumukanawai me ka makaukau e kukalaia, i ka wa e ike ia ai hiki ke kukuluia ke aupuni repubalika a i ole aia a lohe i e hooka ana ke aupuni o Amerika Huipuia i ka Peresidena  Cleveland a me koua Aha Kuhina i hooholo ai a waiho aku i ka Ahaolelo e Amerika oia ka mea kupono hookahi ia aupuni e hana ai e pili ana i ke aupuni Hawaii. – Ka hoihoi hou ana i ke Aupuni Moi o Hawaii e ike me kona kulana mua mamua o ka hookahali ia ana e na misionari  a me na mamo misionari  lima lepo, a me Stivini. Ke aa keia poe a hoohana i keia mea a “waiho peepoli nei me lakou. me ka paa mai no o ka olelo papa a ke aupuni Amerika aole e hana ia kekahi hana a pau kana hooponopono ana e kekahi o na aoao elua o ka aina nei. –ka aoao aloha aina a o ka aoao aihue aina paha. – alaila e kukulo ia ai ka lakou repubalika a e ku kulma ai ke kumukanawai no ia ano aupuni. Ia wa e like me ka mea i hana  ia ai i ke au hookahuli aupuni o 1887 e kahea ia ai keia lahui, e koho aku i na ‘lii a me na  lunamakaainana e lilo i Ahaolelo  na lakou e hoapono i keia hana apuka a na misionari a me na haole ililhune home ole i pae mai me he hu’akai la i Hawaii nei a me na Pukiki i hiki mai malalo o na palapala kepa-kauwa hana ao na mahiko.

Ke hana ia keia mea, e pupule hou ana no anoi ka lahui Hawaii e like me ka puni ana  i ka 1887? A’ole makou i kanalua i ka hooleana ma ka aoao o ka lahui. oiai ua ike maopopo ia ka huaelo o keia poe a me ka maemae ole o ka lakou hana. Ua ike maka no hoi kakou i ka poina i ulu mau maluna o ka lahui Hawaii mai ka wa i oaou ia ai ia Kumukanawai elau pu maluna o ka lehulehu, oaia ua ike kakou i ke kau kapakahi a me ke ino maoli no o ia Kumukanawai. Ina hoi he ino ia, he oi loa aku keia. Aia ma keia mua aku, e hoao ia ana e hoopau loa ia ka mana o na Hawaii ma ke koho ana, a e hoohamama ia ana i na lahui malahini i hiki ke kuai ia me na ano kipe o kela a me keia ano. E hana ia aku ana no kanawai e hoolilo ai i ka lahui Hawai e like me ke kulana o na Ilikini ahiu o Amerika, a pela e hookoikoi mau ia ai i kumu e pio loa ai keia lahui a ko koke ke kuko a na misionari, na na mamo a lakou e noho mana a e ai alii ka Paemo ku Hawaii.

Aka, o ka ke kanaka mau hoolala ana keia, ke okaa nae ka ke Akua hooko ana mai. Aole loa na aupuni o Enelani a me Farani e ae i keia mau hana ina no e alakai ia ana ka hana  hoopono a Peresidena Cleveland e ka poe aihue aina, ke ku kaokoa ka lahui kumu o ka aina, ka Hawaii ponoi. Aia wale no a ae hupo aku keia lahui ma ke komo pu ana e koho me ka maikai ole ana o ke kulana koho e loaa ai ke kumu e hoopohihihi ai i ke kulana o Enelani a me Farani, a me kekahi mau aupuni e ae paha, ma na mea e pili ana ia Hawaii. Eia no keia mau aupuni ke hana pu nei me Amerika Huipula Aole laua i hiamoe. Aole laua i haalele i ko laua kuleana i ae like ai laua ma kekahi kuikahi aole kekahi e kaili i keia Paemoku a ua like no hoi ia me ko laua hooholo ana aole e ae wale aku e pakaha wale ia e hai aku. Ke ku nei keia kuleana. Ua ike no o Amerika Huipula  a ua malama no ke aupuni o Cleveland aole e haawi i kumu e kue mai ai o Enelani a me Farani, a me Geremania pu kekahi, ia ia  e like me kona kue aua i na haoa i manao ia ai e hana ia Samoa.

E like me ka ae ole ana o ka lahui Hawaii i ka hoohui aina , a ike mai nei o Amerika aole ma i komo pu iloko o na hookanuli aupuni i hanaia, pela no hou o Enelani. Farani a me Amerika e ae ole ai e kukul@ia kekahi ano aupuni e ae i ae ole ia e ka lahui Hawaii. Nolaila o ke ao ia kakou iho aole e hui iki ma ua ano hana a pau e hoololi ana i ke kulana aupuni Moi a kakou e koi nei e hoihoi hou ia mai. Ma na ano a pau, mai puni iki kakou i kekahi olelo ao e ae, a kauo a a kekahi mea, no ka mea, he mau hana pahele wale ao ia, oiai eia no ka pono ma ka aoao o ka lahui  Hawaii a hiki i keia la. Mai puni ! Mai puni!! Mai puni!! Ola ka leo ao i ola honua ai kakou.

 

Ka Lokahi Ka Mea Nui

   He manao waiwai ka lokahi me ka manaoio a me ke ka paa. Ua kupono loa keia mea i keia wa iwaena o kakou na Hawaii, oiai o ka, mokuahana oia ka mea e hoonawaliwali ai i ke kulana o na mea a pau, a oia ko kakou mea i lilo ai i mea paani na ka poe manao kolohe iloko o na hana a pau e pili ana i ko kakou noho ana. Ua ike pono kakou e noho nei i ko kakou hoonele a hoohoka mau ia, ma na ano a pau o ka noho ana, a o ke kumu o keia no ka like ole, no ka lokahi ole o na manao o ka lahui. O ke kumu o keia, no ka nui o na rula a rula ole maoli no hoi kekahi, e hike ai i keia lahui ke ko ia malalo o ka manao hookahi, a malalo oia kumu e hiki ai ke lilo ke kino ikaika, malalo o na lala he lehulehu i hooni like ia e like me kekahi mekini ikaika e hoeu ana i ka mea i kukulu ia ai ia mekini e hana aku. E like me ka mekini, pela loa no ka lahui kanaka. Aole e waiwai na mekini maikai loa a me ka lahui-kanaka  kinonunui, ke ole e like ka hoohana ana. Pela hoi ke kumu i waiwai ole ai keia lahui kanaka e like me na lahui kanaka e ae. Ua lokahi na lahui kanaka e ae e noho nei iwaena o kakou ma na kumuhana nui, a i ko lakou wa e ike ai i ka pilikia, ua hoakoakoa koke lakou, kuka, a hooholo me ka lokahi a me ke kupaa o ka manao e hana i kekahi hana; a ke mau ko lakou like, pela no e hoomau ia ai ko lakou ikaika a koikoi ma na wahi a pau a lakou e noho aku ai.

Ua like kakou i ka lokahi o na haole, na Pukiki, na Pake, na Iapana, Mamuli o ko lakou lokahi i lanakila mau ai lakou ma ka lakou mau hana a pau. Aole nae pela kakou; no ka lokahi ole. A eia ka ninau, heahea la ke kumu o keia like ole, a heahea ke kumu e pau ai o ka like ole a e loaa ai ka lokahi? He ninau koikoi no keia, a he lehulehu no ka manao o na kanaka naauao e pili ana i keia mea. Aka, he mea ole na noonoo loea o kanaka i na aole i kukuluia ka pane i keia kumuhana maluna o ke ANA o ka HOOPONO. Aia malalo o keia rula wale no e hiki ai ke kukuluia ka lokahi me ka paa, a e mau ai no ka wa pau ole, me ka hoopomaikai ia o ke kanaka hookahi, hui, a lahui paha.

Ua hiki mai ka wa kupono i keia lahui e hoohui ia lakou mamuli o ka manao aloha ma na mea a pau e pili ana i ko lakou pono iho a me ko lakou kuleana pili-paa e like me ia i haawi ia mai ai kakou kanaka mai ke Akua mai , - aole me ka manao e hehi wale aku i ka pono a me ke kuleana like o kekahi lahui kanaka, aka, e noonoo i na hana kupono no kakou iho, i hiki ai ia kakou Hawaii ma ka lokahi e pale aku i na hana a pau e kue ana i na pono pilipaa o ke kanaka. No keia hana, ua makaukau makou, e hui me na kanaka aloha aina a pau, aloha lahui, aloha Akua, e kuka no keia mea, a e kukulu paa i kekahi Ahahui Lahui Hawaii no Ka Paeaina Hawaii no na Maoli o ka aina. E hui me makou na ke ano maikai, me ka waiho ana i na manao pilikino, a e kukulu i ka hana i like me ka lokahi o na lahui e ae e huihui mai nei, a e hoolilo ana ia kakou he luahi a he mea paani na lakou, me he kinipopo poku wawae la. O ka mea e ike ana i keia manaopepa, ina ua hiki ke ike kino, ua oluolu makou e hui me ia mea, a ma ka leta hoi no ka poe e noho ana ma kahi mamao. O ka wa kupono keia.

Eia na Pake ke lokahi nei a ua nui ko makou mahalo i ka lakou hana, oiai ua hanaia  me ka lokahi a me ka maluhia a mamuli no hoi o na kumu kuponon. O ka mea i hoao ia e hoohana aku maluna o lakou, he koohina mua wale oa ia o na ino e hoohahaia aku ana mahope; a o ka mea i hanaia ia lakou, oia like ana no ke hoao ia aku ana maluna o kakou Lahui Hawaii.

 

KA NU HOU HOOHAUOLI

   Ma na moku i hiki mai  i keia mau la, na loaa mai na manao hoohaouli i kekahi mau makamaka o kakou, mai Wasinetona loa mai. Ua pomaikai ka ioaa ana o keia mau mea hou, oiai ua kakau mea hou o na nupepa Kaleponi ae nei e hookahulihuli ana i ka oiaio o na mea i hana maoli ia. Ha mea maopopo loa e hoihoi ia ana ka Moiwahine e ke aupuni Amerika, e like me ka hoihoi hou ia ana o Malietoa o Samoa e ke Geremania,  a o ke kumu wale no i lohi ai, ua maa ka aoao repubalika i na hana lawe kipe, a na lakou ke hoololoiahili, aka, aole nae ia he mea e loli ai ko ke Akua hoopono, a me ka hoohilahila ia o na mamo aihue aina, a me ko lakou poe mahope mai o lakou, oia hoi na piheetero kanaka ai i na mea ino e haawi ia ana ia lakou. Aneane koe e hoi keia poe aihue aina o Amerika, i hookipa a hoowaiwai ia ma Hawaii nei e na ‘lii a me ka lahui Hawaii, e ai i ka hu’a-kai a e po’i i ka Aama o ka lae-o-ka-hio.

 

AHA SENATE

HOIKE KE KOMITE O NA AINA E

MALUNA O KA NINAU O HAWAII

Wasinetona, Feb, 26 – Ua waiho ae o Mogana i ka hoike a ke hapanui o ke Komite o na Aina E imua o ka Aha Senate i keia la i kokua ia e kekahi hoike mai ia Frye, Dolph a me Davies ma mai, na hoa Repubalika o ke Komite, e kokua ana ia Kivini a me kana mau hana lima lepo ma Hawaii nei.

Ua waiho pu aku no hoi o Butler, Turpie, Daniel a me Gray, o ka aoao Demokarata, he hoike na ka hapa uuku o ke komite, e hoahewa loa ana ia Kivini no kona komo e lawelawe pu me ka poe hookahuli aupuni ma ka hoolala ana i na hana a pau no ka hookahuli ana  i ke Aupuni Moi o Hawaii; a e apono ana i ke kahua hana a ka Peresidena Cleveland.

O ke kumu i loaa ai i ka aoao Repubalika ka hapanui  o keia hoike a ke Komite o na Aina E; mamuli no ia i ka nui loa o ma hoa o ka aoao Repubalika iloko o keia komite, a ua emi no na hoa o ka Demokarata; pela i loaa ai he hoike na ka hapa uuku o ke komite ma ka aoao Democarata. Iloko nae o ka Aha Senate, ua oi loa ka nui o ka aoao Demokarata imua o ka aoao Repubalika; pela makou e manaolana mau nei, e apono ia ana ka hoike a ka hapa uuku o ke komite ma ka aoao Demokarata mai, a o ka hoike a ke hapauui e pau ana ia i ke puhi ia i ke ahi a lilo i mea ole, mamuli o ke koho kue loa ana o ka hapanui o ka Aha Sonate i ua hoike la. He ehiku haneri aoao a oi aku ke huiia na olelo ike a na hoike ma keia hoike a ke komite.

E lanakila ana o Hawaii, a e eo ana ka lei o ka lanakila, e paa ia mai la e ka nuku o ka manu Aeko o Amerika i ka Moiwahine Liliuokalani ke ‘Lii Aimoku o Hawaii a me kona lahui kanaka hoomanawanui.

E ola o Hawaii i ke Akua

 

HE OLELOHOOHOLO

   Wasinetona, Feb 26, - ua heluhelu mai o Boutela (Repubalika). imua o ka Hale Ahaolelo Makaaninana o Amerika , he olelo hooholo loihi e pili ana i ke kauoha ana ia Kuhina Willis, e hoi aku oia mai kona noho ana ma Hawaii.

Ua  waiho ia aku keia olelo hooholo i ke Komite o na Aina E.

 

E kupaa mau!   E na poe

Aloha Aina!

 

  O ka makou e hoonaauao aku nei i ka poe o na Hui Aloha Aina a pau loa, mai Hawaii a Niihau, mai ae iki oukou, a mai puni wale hoi, i ua olelo ana, a me na koi ana mai a ka poe hoohui an a e hele aku ma na halawai apana, a lakou e koi nei, malaila e loaa ai ka pono koho i na hou o ka Aha Kuka o ke aupuni Kuikawai. E hoole loa ia mau koi ana mai , a e noho malie no hoi, aole hele a komo @ aku ia mau hana @ oiai ua ike pono keia poe hoohui-aina i ko lakou hoka, no ko ka Lahui Hawaii komo ole ana aku e kokua i ka hoohui-aina lakou.

  Ua olele maopopo o Cleveland. Aole i ae ka hapa nui o ka Lahui Hawaii i ka hoohui ana i ko lakou aina; Nolaila ua hoole au i ka hoohui ana mai ia Pae Moku.”

  Nani ka moakaka o kana olelo hooholo! Nui no hoi ka paakiki o na poo o keia poe aihue aina!!Nolaila e kupaa ka Lahui Hawaii! Mai puni! E hookuu aku ia lakou a hana pela; i hookoia ko ke Akua makemake.

 

Kalaimanao Hoopo-

noona Amerika

 

Huai pau ia ko Peresidena Dole Kulana Oiaiomua o ke akea.

Mai ka Nupepa Tacoma (Wasinetona)

News mai.

 

WEHEWEHE ANA NO KA PANE A

DOLE.

Aole o Peresidena Kalivalana ilawe maoli i ke kulana o ka Aha Uwao maluna o ka ninau o Hawaii, aole no hoi ka Peresidena i manao ua lawe ae oia ia kulana ma kona ano he luna aupuni, a he mea oiaio nae eia no ia ke waiho nei, e like me ka Peresidena Kalivalana palapala hope loa ia Kuhina Willis, ua haawi pio aku ka Moiwahine mahope iho o kona hoike ana aku i ke Aupuni Kuikawa, e hoopii loa ana oia imua o ka Peresidena o na Mokuaina Huiia. I ka manawa i loaa io ai ka manawa kupono no ia hana, ua hoouna mai la oia he Komisina e hele mai imua o na Mokuaina Huii e hoike mai ai i kana hoopii, O ko la Moiwahine kue ana, aole ia no ka hoohui aina, aka, no ke ano o kona kipakuia ana mai kona nohoalii aku. Ua loaa mai la keia hoopii i ka Pereseidena e like me ia i hoakaka ia ae la, mai ka luna ana i hoouna mai ai, a ma keia mea ua hoouna aku Ia ka Peresidena he Komisina i Hawaii uo ka huli pono ana i loaa ai kekahi mau ike hou maluna o keia kumuhana ano nui. Mamuli o ka loaa hou ana mai o na ike a pau e pili ana i keia kumuhana ano nui, ua hookahua iho la ka Peresidena i kana olelo hooholo. Ma ke kamailio pololei ana maluna o keia kumuhana, e hoomaopopo pono loa ia, aole he  Aha Uwao, no ke mea, aole he ae o ka aoao o ke Aupuni Kuikawa ia mea e like me ka Peresidena Dole Kuhikuhi, no ka mea, ua pau ko ka Moiwahine noho aupuni ana, ua lele oia iwaho ia lakou, a o lakou ke noho ana i ke aupuni, ua kona ia nae o Peresidena Kalivalana e lawe i ke ano o ke kulana i hoohana mau ia me na Aha Uwao.

He mea paakiki loa ka huli ana e loaa kekahi huaolelo kupono e kapa aku ai no keia kulana a ka Peresidena i lawe ai e pili ana ia Hawaii, a nolaila ua haawi ia aku iaia keia kulana Aha Uwao, aole nae no ka manao ana ua lawa kupono iho la ia no ka heakaka ana i kona kulana,  aka, oia ka huaolelo i ano kokoke loa aku no ia hana i hanaia mamua o kekahi mau huaolelo e ae i loaa ia kakou                                                                                                                                              He mea makehewa  ko Peresidena Dole hoao ana e palo iaia iho no keia  hana  i pilipo no iaia. Ua hoopii mai ka Moiwahine imua o ka Peresindena no ka pono kaulike.  O ke Aupuni Kuikawa hoi, ua hoopii mai lakou no ka hoohui aina. He  mea oiaio, mamua o ka hiki ana i ka Peresidena ke waiho aku i ka Hale Ahaolelo Makaaninana o Amerika, no ka hoohui mai a no ka hoohui ole mai palia, he mea pono iaia e hoolohe mua i ka hoopii a ke Moiwahine a me ka pane a ka poe o ke Aupuni Kuikawa, a  mamuli o na ike i heikeia e hiki ai ke haawi i kekahi olelo hooholo. Me keia hoohalaha la a ka Moiwahine  o waiho ana imua ona, ua hiki ole ia ia ma ke ano he kanaka ia no ka pono kaulike ke hooholo no ka hoohui aina, me ka imi ole ana aku ona e hooluala mai i na ike o kela a me keia ano e like me ka hiki iaia, ina no ka aoao kokua a kue i ka Moiwahine maluna o keia kumuhana hoopaapaa. Aole no hoi ma kona ano he kanaka kalaiaina e hiki ai iaia ke ae aku e hoohui ia mai kekahi aina, i oleloia i loaa wale no ia kakou ma ke ano hana lima nui ana a kekahi o ko kakou Kuhina ponoi.

Ma ke ano he Aha Uwao a Lunakanawai paha, a i’ole ma kekahi inoa ano e ae no paha au e kahea aku ai iaia, e hana no ka Peresidena a hiki i ka manawa e hiki aku ai oia i kahi o kana olelo  hooholo, ua kukuluia ke Aupuni Kuikawa ma ka hoohana hewa ia ana o ka pualikaua Amerika. I kona manawa i hana ai, a haawi mai i kana olelo hooholo, ua pau iho la kona noho ana ma ke ano he Aha Uwao. O na hana a pau ana i hana ai mahope iho, ua pili ia i kona kulana Mana Hooko Kiekie o keia aina. Ua pau iho la kona noho Lunakanawai ana, a ua hoomaka kona  noho ana ma kona kulana Luna Hooko. Ma kona ano he Lunakanawai no keia hoopii ua hooholo oia ua hewa ka poe o ke Aupuni Kuikawa. Ma kona ano he Luna Hooko, ua kono ia mai oia e hoihoi hou aku i ka Moiwahine. Ma ke ano he Lunakanawai, ua hooholo oia ua hookahuliia ka Moiwahine ma o ka Kuhina Kiwini hana ana. Ma ke ano he Luna Hooko, ua manao oia, o kana hana pono e hana ai, oia ka hooponopono ana i ka hana hewa i hana ia aku ai maluna o ka Moiwahine ma ka inoa o na Mokuaina Huipuia o Amerika.

 

KA DOLE EPA HAAHAA LOA,

Aole loa i hooi ia ae ka pomaikai i loaa ia Dole ma ke ano o kana mau hana lapuwale o ka hoohaahaa i ke kulana o ka Moiwahine mamuli o kona ae maoli ana aku no e haalele mai oia i ka nohoalii o Hawaii malalo o ka pono kaokoa o ka waiho ana mai i kana kumu hoopii imua o ka Peresidena. Ua hoike ae oia i ka wa a Sam Damon i hele aku ai e ao aku i ka Moiwahine he hiki no iaia ke waiho aku i hoopii ma kona aoao imua o Amerika Huipuia, ua kamailio aku oia me ka ili no o ke koikoi o ia mau huaolelo maluna ponoi iho no o kona hokua, a aole hoi ma ke ano o ke aupuni P.G. Ua hele aku keia Damon ma ke ano oia kekahi koo o ua aupuni la, aole wale oia ma keia huakai, aka, he nui wale o na koo o ua aupuni P.G. ‘la. A o kona kamailio ana aku i ke Alii ka Moiwahine i keia mea,  ua kamailio ia no ia ma ke ano pili oihana, a aole hoi ma kekahi ano kaokoa ae, a oia kamailio ana pela, ua loaa i ka Moiwahine he kumu kupono e lawe ai oia a noonoo ma ke ano pili oihana. A mawaho ae o ia mea aole loa e hiki iaia ke kue mai i kana mau ao ana i ke alii e laa ke hki ole i kona poe hoa P.G. i hiki kino aku ilaila iloko o ia wa ke kue mai i keia wa, a aole no hoi o lakou mea i aa e hoole i ka oiaio ole o kela mau olelo a Sam Damon. O na hoike ma ko ka Moiwahine aoao a i hoike mua ia aku hoi i ke aupuni P.G. oia no kona ae ana e haalele i ka noho ‘lii malalo wale no o ka maua  oi kela o na mea kana o Amerika Hupuia, me ka waiho pu ana mai hoi i kana kumu hoohalahala imua o ka Peresidena. A o keia mau kumu koi a ka Moiwahine ma kona aoao aole loa o Dole i kue iki a i hoohalahala hoi ma ko lakou aoao. A no ia mea na komo poo aku keia aupuni P.G. iloko o kekahi aelike e hiki uo i ka Moiwahine ke hoopii aku a ke waiho aku i kana koi ia Amerika Hupuia ina oia e ae koke mai ana e haalele ika nohoalii. A no ko Dole hoao ana i keia wa e hoole i kona ae olo ana aku i ka Moiwahine e loaa iaia kela mana koi, he mau kahoaka no ia e hoike mai ana i ke kulana polopolona o kona hilinai ia. A o ke ano o ke kanaka i hoolilo iaia iho i Peresidena no ia aupuni, me na haaolelo wale waha o ka hoopunipuni haahaa loa e ako una e loaa na paie oikela ana a me ka holopono malalo o ka hoolilo ana i ka eloole i kookoo, ua hoike maopopo ae la ia i knoa kulana o ka hilinai ole ia aku