Ka Oiaio, Volume VI, Number 13, 30 March 1894 — Page 4

Page PDF (1.12 MB)

This text was transcribed by:  Michelle Baie
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

HONOLULU, MARAKI 30, 1894

 

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko o ka Punohu Ua-koko.

 

Ke Kahulileole’a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

 

Unuhiia e Mose Manu no “KA LEO.”

 

Na Hoailona Kupanaha i ike ia me na Ouli Kamahao, Na Hoohiwahiwa a Makanikeoe, Hui no Opua i ka Lewa, Na po’ekolu iloko o Ihikalani.  Alohi ka la ia ka noe o Waipio. Hoike na walea like ole a ko Hawaii poe Leo Kahuli me na malihini.  Ka po lea o Halalalii.

  Aia i kona ike ana ua makaukau na mea a pau loa, aia hoi, ua olelo ae la oia ia Laukaieie; ano e hoomakaukau oe, ua kokoke mai ka manawa nou e kunahaku lani; a no keia olelo a ka olali o ua moku oia ua Laukaieie nei ke lawe ala ia ia iho a paihiihi, aohe wahi a ka maka e loi aku ai nona, a iaia e ku ana iluna me kona mau hoa me he mea la, he poe hoku olinolino no ka lani, a oiai no hoi o Kaukini me kana wahine e noho mai ana me na manao eehia nui no ka laua milimili lani.

  O ka manawa a Laukaieie e ku nei me kona mau hoa, he mau sekona ia no ka ilihia nui e hoea mai ai me ka hakalia ole no kona mau minute e halawai ai ke Sila me ka Paea.

  I keia wa a ua ui nohea nei e ku ana iluna aia hoi ua nakolokolo ae ia na wahi a pau o ka lewa, aia kona mau hoa ke kukuli mai la ilalo me ko lakou mau lima e puili ana i ko akou mau umauma me na waimaka e Ualoiloi mai ana mai ko lakou mau kilonohi mai, a ne manawa hoi keia no ke anoano me ka eehia e hekau iho ai malana o ua ui nei a kakou.

  E o’u mau hoa o keia luna ia anoano a kakou i noho ai, he na’u i manao mua ole ai o oukou ko’u mau hoa e lawe ia ai e noho pu me a’u nei, no ka mea; he poe kakou a pau ma ke ano kino kamehai, a ma ia ano ua hui pu au me oukou.

  A ma ia ano ua noho pu kakou me ka loaa ole o kekahi mea e kue ai kakou noho ana, a hiki wale i ka wa i loaa ai ia’u he haawina nana i hookaawale aku ai i kekahi o oukou mai a kakou aku.

  Nolaila, aole paha oukou e haohao ana i ko’u kulana imua o oukou i keia wa a’u e ku aku nei imua o oukou a me ko’u mau ma@ e noho mai nei.

Ua loohia ia’u e na ike ana a ko’u mau maka ponoi ma ke aka i maalo ae mai a’u aku, ka mea nana i hoanoe i ko’u noonoo, a ua ike oukou a ua lohe i na olelo a pau a ko oukou kaikunane ma kela po mua ana i hiki mai ai, ana n o hoi e palolo ana i ke kamailio, a ma ia mea e kaawale aku ana au mai a oukou mai.

  Aka, mamua ae o ko’u kaawale ana aku, aole au e pama ana ia oukou, o ka pomaikai e loaa ana ia’u o kakou no ma ia haawina hookahi, ma na ano a pau o ka pilikia, owau pu no me oukou, no ka mea, e kaawale aku ana au mai a oukou mai a mai na makua leo ole nei o kakou, oiai, ua lilo kakou a pau i mea nui ia laua, no ka mea he mau me laua i hoo@ele ia e ka makuakane ponoi o ko’u hanau mua.

  A iaiai e olelo nei me kona mau waimaka, aia ke kilokilo Makanikeoe ke alawa iki mai la me ke kali malie ana no na olelo a kona luhi a hele ai, a oia ka Laukaieie i puana hope ae ai, anoai wale oukou.

  O keia aloha au e ka mea heluhelu e ike ala, oia ke aloha a ka poe kumuhonua a e puana ae oe ma ke ano maopopo ma ka olelo ana (aloha oukou).

  I ka pau ana o keia mau olelo a Laukaieie; ua hoomaka koke ka leo o Kahekili, e hoonauene ana i ka honua me ke kau o ka weli, a ke nakolokolo ala i ka honua, aole he mea kino kanaka maoli ke olelo ae no keia hana mau o ka pohaku ua @ilipu ka hanu o Wailuku i ke anu, a ua hiki ole ke helu ia ka nui o ka hakui ana a ka leo o ka hekili.

  Me he mea ala e haa ana ka honua nei i ke olai me ka hoonee ia o na kuahiwi me na ululaau i ka moana lilo, a ua kupono keia mele a na ‘lii:

Lulumi ka lani kakaa ka honua

Poha ka inaina i-o Akua

Hanau ka leo o kahekili i-o ‘Ikuwa

Kui kahi kui lua kui kolu kui ha

Eha ka leo o ka pohaku alii

Puka ka’u lani la e Hawaii.

  Aia i keia wa i ike ia aku ai ka wehe ana mai o na ao kaalelewa, a iho mai la na kaikamahine noho lani me kan kahiko nani o ka lani he mau onohi poepoe lei ano anuenue me na hoku alii e ukali mai ana mahope o ua mau nohea noho lani ala, no ua mau hoku ala keia mau wahi lalani mele:

Ike a Polouia ka hoku alii

Ka haku alii ka makaula i aweawe

Ko lu o ka Poakahi – e

O Kaawela ka hoku i ka piko o ka lani

E noho ana i ke kihi o ka malama

O ka malama ia o Kaelo

Ho eeio na huihui lai ka honua.

  Ia Laukaieie e ku ana me kona oiwi nani lua ole, ua kau iho la keia makana hihiu mai luna mai o kalani, kela lani kiekie e kau mai la iluna lilo.

  A e like me ka mana piha o na poe o ka lani, ua haawi ia mai la he makana nani lua ole a kamahao mai luna mai.

  O ka pono ke hana ia a haule mai na lani.

  A mahope iho o keia kahiko i kau ihe e na nohea o luna mai, na puili pu iho ia ko ka lani mau nohea me na haawaina pumehana i hookahi puuwai anoai me ko Waipio nani oi kelakela ka mea i oleloia.

  Ka ula poni i ka maka o ka la

  Ka we’o kuhano o ke anuenue

  Ka pipio lua i ke ao polohiwa.

  A oia ka ua mau ui nei o luna i pane iho ai ia Laukaieie.

  E like me kou nani lua ole maluna o keia honua pela maua i hiki mai la me na makana mai luna mai, e hookau aku i keia lei o ka lani maluna ou, ma kou ano he mea kino i hoololiia e ka poe i oi aku o ka maua nana i hana ia oe a me mana, a mamuli o ia mea, ua hooun@ mai maua e hele mai imua ou, a ua ukali mai nei ua muli o ke maua Papa Makalii mahope o maua a eia ka mana olelo kauoha ia ie.

  E noho aku ana oe me ke kane a i pono ko olua noho ana a hiki i na la hope, aole hoi ana, aku hoi i pono ole ke kane a kakou e hoomanao oe aia kou ana huna o kela kiekie iluna e kau mai la ke alanui hele o ka la me ka mahina ame na hoku, a o Makanikeoe wale no ka mea e launa ae ai ia wahi, pau keia mau olelo, ua haawiia na aloha hope loa, a nalo aku la na mau hiena la o ka lewa-nuu a noho iluna o Kealohilani.

  I ua mau eueu ala i nalo aku ai na ke eku o ke ae, oia manawa hookahi no o Laukaieie i hiu ia aku ai e ke keiki ahai lauahea Makanikeoe a komo aku @ iloko o kona home o Ihikalani, a oia ka manawa ana i hookaawale ai ia Laukaieie ma kekahi wahi okoa o kona hale me ka ike ole mai o Kawelonaakalailehua a me kona mau hoa i au mai ai i ke kai loa   A ua ninau aku o Makanikeoe ia Laukaieie.

  Pehea, ua manao no auanei oe o kou mau hoa pu no kekahi e ike pu i kou ike mua ana aku i kau kane, ka me hoi a’u nei me Pupukanioe i hele ai.

  I loa no a pau keia mau olelo, he manawa ole komo ana o Makanikeoe iloko o ka hale Ponohu ua koko o Laukaieie iluna o Kaauwana, oiai e hoho mai ana no kona mau hoa me ka makaukau no na manawa a pau, a i ioa no a pane o Makanikeoie, ua eleu koke ae la kona mau kaikuahine me ke ohohia nui.

  Me ka awiwi nui, ua hiki aku la lakou nei ma kahi a Laukaieie e noho ana me kona kahiko e hiki ole ai i kekahi mea ke maalo ae ma na wahi a pau o kona kinoi a oiai lakou a pau e ku like ana ma ka aoao o ke lakou haku alii wahine a oia ka Makanikeoe i kii aku ai ia Kaweionaakalailehua me kona mau oa hele e ku like me ko lakou keiki alii.

  Mamua ae o ka wa e ike ai ua mau wohi alii kapu nei a kaua e ka makamaka heluhelu, me he mea la @ hoolei ponoiho ia na kukuna o ka la maloko @ Ihikalani hale, a ma ia mau minute o ka halawa ana o ua mau “maoli” nei, ua alohilohi ae la na mea nani a pau o loko o Ihialani hale, a oia ka minute hoonee ia ai na aoao a elua a hui i kahi hookahi me ke ka-i ole o ko lakou mau kapuai wawae, ua nee lakou ma ke ano mana o Makanikeoe wale no.

  I ka ike ana aku o Laukaieie i na hiona a pau o kana mea i aloha ai; ua hoe ia oia, oia noi, aole e hiki iaia ke olelo ae aole keia.

  A pela no hoi o Kawelouaakalailehua, a ua like lana ma ia haawina hookahi, aia hei iloko o ko laua mau hoa a pau e noi ma ko laua mau aoao na manao hauli nui ua ka moluohale.

  O keia ka manawa i ike ia aku ai ua mau ua nei, aia ko laua mau kiionohi ke hoolei pau ala me na hiohiona o ka hauoli nui no laua iho, aole hoi he mea nana e keakea mai ko laua @ ku o ko laua mau puuwai e hakukoi ala no ka hopena e hookoia ai ko laua mau manao, no ka mea, o ka hooko wale aku no koe, a oia paha keia mau wahi hoohono.

  Akahi hoi au a ike la

  I ka awiwi hikiwawe la

  Hooka@i no la o ka hana la

  Ku ana i kahi haiki la.

  I keia mau sekona a Laukaieie e hui nei me kana @ aloha, ua kukuli like mai la ua poe o na aoao a elua imua o ko lakou mau haku alii me ka manao o Kaohaiula me Kaulaaihawiane, Pupukaniaoe elua Kaluailelauliiokoiahi a me Kaana me kona mau kaikuahine elua a me Lihau, o ke keiki kaili la o Lehua ke kilakila o ka ui a me ka nani, e hiki ole ai la hoi i kekahi mea ui ke ukali aku.

  Eia ka auanei hoi o ka mahina konane hiki aloalo o ka po o Waipio ke pookela loa ae hoi o ka ui me kona helehelena e hiki ai e kai@ku ae i ka noonoo o kekahi mea kino kanaka e kilo aku ana iaia, aole hoi e hiki ke ku aku kekahi mea imua ona ina wa a pau, a oia manao hookahi no hoi ka na kaikamahine e ku ana ma ko Laukaieie aoao e ku ana ke olelo ala no ke kane a ko laua haku alii i manao nui ia.

  Ia lakou e kuikuli hoomaikai nei imua o ko lakou mau lani alii, aia hoi ua lohe ia aku la he mau leo hooho mai ka lewa mai.

  Ano, ua ike ia olua, ua hui ka lani me ka honua, o ka la me ka mahina.

  Ua hoao na lani!  Ua hoao na lani!!

  Ua paloa a pakolu keia leo hooho mai ka lewa mai.

  A i ke kuu malie ana mai o keia mau leo kamahao mai luna mai ua hookaawale ae la o Makanikeoe i na poe a pau ma kahi okoa e ae no ka manawa, mai loko ae o kona hale kapu o Ihikalani.

  A mamuli no o ko Makanikeoe ano niau, he piha eleu ma na mea a pau no ka hikiwawe.

  Ua lawe ae la oia i ua niau ui nohea nei a kakou e ka poe e heluhelu ana i keia nanea a me he i@ ana la a ka maka; ua nalo aku la ua mau moho nei a kakou no ko laua kahua mokomoko no kela hale alohi lus iloko o ka ohu ma ka piko o na kuahiwi, a iloko hoi o ke kilana pohi@ i hana ia ia, a eia ka auanei o Kaukaieie no ka me nana e hoau mua kona mau hikiee me na paia panio o ua hale ala o Kanikalani ka holowaaua o Hilo.

  A ua lawe ae o Makanikeoe i na poe a pau ma ka hale noho o Laukaieie maluna o Kaauwana, a hoonoho ia lakou maolko o kona hale noho me kona na@ e like me na mea mua i hoike ia.

  Aia no hoi o Kaukini me kana wahine e noho mai ana no me ka hoomanao e like me ka olelo kauoha ia laua, a oia ko laua ike ana mai ia Pu@ me na kulu waimaka o ke aloha, a me na poe i malihini i ko laua mau maka i ka nana ana mai, a oia ka laua i ohaoha mai ai ma ke aloha ana aku ia lakou.

  Nolaila, e waiho kaua i ka olelo ana no lakou a e huli ae hoi a nana aku i ua mau moho nei, a oia paha kau e minoaka iho la e ka mea heluhelu.

  Auhea iho la hoi o Laukaieie ma?  he oiaio, aia laua iloko o Ihikalani ke kuka@ la ka ila o Puapuakea au hoi e ka mea hoonanea e hoomahui ae ai, a me he mea la oia ka Laukaieie wahi kanaenae kupopo no ia mau minute o ka @ me ka ulu mahiehie.

  Akahi hoi au a ike la

  I ka noi au a ke aloha la

  Ua ku i ka ii a loko la

  I ka papa holu i ka puuwai la

  Kupilikii mai ka manao la

  Hana e mai nei ia’u la

  O ko’u mea mau no ia la

  O ka meo i ka ike maka aku la

  O ka manawa a ua mau opua la e oni la iloko o ko laua mau manao, oiai, o luau wale iho no.  Ua malu ke kula aole he lele Pueo.  He manawa ia na ko lana mau noonoo e kuene pono ana me ka hoi pono no n po ekolu me na la ekolu.

  E like me na olelo mua a Makanikeoe, a o’ai lana iloko o na ao polohiwa, ua hoomaka mai la na olape ana a ka uwila, me he ahi nui makawela ala e holapu ana i ka lewa holookoa, aole hoi he mau hookahui ana a ka hekili.

  Oiai, aia no ua mau iwaiwa nei a kakou ma na kukai olelo ana, aia nae ka heme Ihikalani ke kauaheahe malie ala maluna pono o ke kahawai o Ulu, kahi hoi nana i hoopunana iho i ka mea nona keia moolelo hiaai nui wale o keia mau mahina e hele nei a lilo i mea kino kanaka mamaa o ka mana kupuu o Hinauluohia me Kukaohialaka.

  I na mau nohea nei i kapae ae ai i na rola o ka laua papa lea ana, aia hoi, ua puana hope loa ae la o Kaukaieie i kana aloha.

  I na wa au e manao ai e hana i kou kuleana, ua la@ keia oiwi @ a ua noa i ua wa a pau, eia au ke hiani ae noi pau keia mau olelo, ua haule aku la ua oi nei iluna o “kauka @ ka malama.

  Ma keia mau olelo a Kaukaieie imua o kana ahi kane, ua komo mai la ua manao kanalua iloko o Kawelauaakalaiiehua, no keia olelo a kana aloha i he e mai ai, aole oia i ae e hana iho i kana manao ma ke ano e lalau lima nui iho i kana aloha, ua lik@is me ka mea aole he makemake iaia, nolaila na hilahila oia, a @ ano, ua @wale ae la oia iaia iho mai ka aoaoa ae o ka na hohea, a holio malie iho la oia me ka pane leo ole, a ke manao nei la hou o Kaulaieie, ua hooko pono iho ia hoi kona hoa i kona leo, aole ka.

  Mamuli o keia mea ua loaa no i ka kakou kamaeu Makanikeoe ka manao haupue nolaila ua haalele koke iho la oia i kona mau hoa, a ua hiki koke mai oia i kona hale, a ike aku la oia i kana milimili lani na kaia loa ia e ka hiamoe, a e nono kaawale ana kana lani kane me na helehelena o ke ohohia ole maluna o kona mau kiionohi, auwe, ka paa rula o ke keiki kaali La, ina paha he mea okoa, e like me ke keiki Kaana o Mauanloa ia Pupukanioe, ina ua iho o makua lepo ka wai, a no keia kumu ua hoike aku o Makanikeoe iaia iho imua o ua luhi nei ana ia hele ai.

  Me na leo nahenahe oia i ninau aku ai no ko laua hooko aha i ko laua iini ua pane mai la ua keiki ala o ka La kau me na huaolelo moakaka.

  I ka manawa a’u i moeuhane mua ole ai e halawai ana au me ia mei ma ke aka aka kino wailua ma ka moeuhane, aole ia ma keano e like me ia nei e hiamoe nei, ma ke ano me he ala aia i ke kino maoli e like me keia au e ike mai la a ma ia ano, ua uluahewa mai la nei mea he aloha ia’u maluna o ko’u wahi mokupuni uuku a loaa wale ae ai au ia oe.

  A me ia mau haawina no a’u a kaua i hele mai nei me oe, a me ko’u mau hoa, o ko’u hana ana iho e like me kana i olelo iho nei ia’u mamua o kona hiamoe ana, aole ia he hana kupono a maikai a’u e hooko aku ai, no ka mea, ua lohe au i na olelo a ko’u mau makua hanai;

  O ke kulai a o na moho ma ke kahua mokomoko, aole i hookahi mea e ulele i na ai owahi, a e hiolani kekahi, e like me kuu aloha e moe nei, nolaila aole paha e mau kuu inoa ke o ia ma keia mua aku ma ka inoa o Kawaelonaakalailehua.

  Ma keia mau olelo maikai a ua ui nohea la o ka La kowelo, ua pii ae la kahi kai o Makanikeoe, ua haawi ae la oia ma kona ano kino lau makani he kauoha i kona mau makua kupua iluna o Naumealani e haawi iho i mau leo hoala no ka hiamoe o Laukaieie.

  Nolaila, ua hoouna ia mai la he mau leo ikaika o ka hekili he kanakolu me ke oolea loa, a na keia mau lea nakolokolo o ka hekili ku’i pamalo me ka ua ole i hoala ae i ko Laukaieie hiamoe me kona manao la hoi “ua pepe i ka wai o Niulii,” aole ka, ua hoolei ae la kona mau nanaina haohao, aia kana aloha me ke Akule ala ka hoomamao i ka hohonu.

Aole i pau.

 

NU HOU O NA AINA E.

Kapalakiko Maraki 17.

MA KA MOKUAHI ALAMEDA MAI I KU MAI NEI I HONOLULU NEI MAR. 16, ’93.

  Ladana Mar. 3 – Ua haalele o Pohakuhauoli i kona noho ana, he Kuhina Nui no Beritania Nui.

  Ma kona kuka ana me ka Moiwahine, ua hoike piha aku la o Mr. Pohakuhauoli i ke kumu o kona haalele ana.

  Ua hoike mai la ka Moiwahine i kona minamina nui no kona haalele koke ana, a ua haawi mai la ka Moiwahine i ke kulana hanohano iaia, ua hoole aku oia ia kulana.

  Ua waiho aku o Pohakuhauoli i ka inoa o Haku Rosebery, i Kuhina Nui no ke Aupuni o Beretainia Nui, ma kona wahi.

  Ladana Mar. 5 – Ua hookuu mai nei ka Hale Ahaolelo Makaainana o Beretania.

  Ua heluheluia ka haiolelo hookuu, he 15 wale no laina o keia haiolelo, a o ka Pohakuhauoli palapala pili aupuni hope loa hoi keia.

  Ladana Mar. 8 –Ua ano oluolu ae o Pohakuhauoli i keia kakahiaka, ua ano akakuu mai ke kunu.  Ua emi mai ka wela a ke 99 degere.

  Madirida, Mar 8 – Ua haalele ka Aha Kuhina o Sepania, a ua kau aku maluna o ke Kahu Aupuni ka noiwahine no ka ohi hou ana i Aha Kuhina.  Ua haalele keia Aha Kuhina mahope iho o ka halawai o 7 hora i malamaia, a ua ike ia ka like ole o na manao o no hoa.

  Ladana Mar. 8 – Ua noho he halawai mua loa na ka Aha Kuhina keia kakahiaka, malalo o ka noho poo ana o Rosebery.  O ka hana oni, oia no ka hoomakaukau ana i ka haiolelo a ka Moiwahine no ka wehe ana i ka Ahaolelo.

  Roma, Mar @ -- Ua hoopahu ia mai nei kekahi hale e kokoke loa ana i kahi o ka Aha Kuka o roma a ua eha 8 poe.  Ua pakela na Kuhina a me kekahi poe koikoi e ae, i ko lakou hookuu e ana i ka Aha mamua o ka manawa i pahu ai o keia mau mea hoopahu i manaoia no lakou.

 

BILA DUTE O AMERIKA.

HE HOOKAHI KENETA KE DUTE O KA PAONA KOPAA I HOOHOLOIA

E KA AHA SENATE.

  Wasinetona, Mar. 8. – Ua waiho ia aku nei ka Bila Dute o Amerika imua o ke Komite piha o ke Komite Waiwai o ka Aha Senate.  Eia na itamu ano:  Kopaa i oi ole aku maluna o 80-degere ma ka mea ana, he hookahi keneta o ka paona; no kela a me ke meia degere i oi ole aku mamua o ke 90, he hookahi a me hookahi hapa haneri pa keneta pakui mai; maluna aku o 90 a hiki i ke 96, he elua hapa haneri pa keneta pakui no kela a me keia degere.

  Malakeke o 56 degere, he 2 keneta dute no ke glanai hookahi.

  O ka la e mana ai o keia bila kanawai dute o Amerika, ua hoololiia ae ia mai June 1, a i June 30, oia ka manawa a kau ia ai ke dute maluna o na waiwai e komo aku ana iloko o Amerika.

  Ua hookomoia iho he pauku hou iloko o ka bila kanawai dute e kauoha ana i ka Peresidena e hoike koke mai me ka hoohakalia ole i ke Aupuni Hawaii, e hoopuka ana o Amerika i ke kuikahi i hana ia me Hawaii i ka 1875; iloko o umikumamawalu malama, mai ka la 30 aku o June 30.

 

KI POKA IA NA MOKUKAUA BERETANA E KA POE KIPI.

  Nu Ioka Maraki, 8. – Ua loaa mai i ka nupepa Honua mai Rio de Janeiro mai e olelo ana:  O Adimarala Benehama, wale no koe e noho nei iloko o ke awa i keia manawa.  Ua holo aku na mokukaua Geremania no Montevides i pake ai i ka mai fiwa lenalena, a o na mokukaua Pelekane aia mawaho o ke awa kahi i holoholoai i pakele ai mai ka mai fiwa lenalena mai.

  Ua holo aku la kekahi poe kipi a lawe mai i kekahi mau ukana o luna o kekahi moku kalepa e kau ana i ka hae Geremania, he moku keia no ka Hui o Levering o Balatimoa.  Ua hoopii aku la ka Agena o keia hui ma Rio nei ia Adimarala Benehama, no ke kii ana aku e hoihoi ia mai keia mau waiwai, na hoole aku la ka Adimarala, me ka hoike pu aku aole e hiki iaia ke hoomalu i kekahi mau moku e aw mawaho ae o na moku America.

  O ka mokukaua kipi Vitoria, ua kipoka aku la i ka moku kolomoku Pelekane Isabela, a lele liilii ka hae o Beritania, ua kau mai kekahi poe kipi a lawe aku la hookahi kanaka mai keia moku aku.

  Nui ka huhu o na kanaka Pelekane i keia hana, aka, ua nele nae lakou i ke kokua ole, oiai ko lakou mau mokukaua aia iwaho o ke awa.

  Ua teregarapa koke aku la ka ona o keia moku i Pelekane, a o na Geremania hoi, na uwea aku la i Monotevideo no na mokukaua Geremania, e hoi koke mai no ka hoo pakele ana ia lakou.

 

KUE IA NA BERITANIA E NA PUKIKI MA KA MULIWAI ZAMEBESI, AFERIKA.

  Port Naval, Aferika Hema, Mar. 8   O ka hoopaapaa i puka ae mawaena o na Pukiki a me na Beritania ma ka muliwai Zamebesi, ua ulu mai no ia mamuli o ka hoao ana o ka Hui Mozamebegue e loaa kekahi pono mai ka Hui Aferika Hoomoeuwea mai, o keia hui hope no kekahi poe Beritania.

  No ka loaa ole ana i ka hui mua oia pomaikai, ae hoao iho la lakou e hoopilikia aku i ka poe o ka Hui Pelekane, i hoouna ia aku no ka au’a ana i na lako ai, a me ka lanahu no ka mokukaua Pelekane Herala ma kekahi wahi o Zamobesi.

  O ka uluaoa i ulu ae ma Tele. Ua hoomakaia ia me ke ki ia ana o elua pukuniahi mai ka Papu aku o na Pukiki, ma ke ano, papa.  Ua holo mai he mau waapa i piha me na Pukiki a hiki i kahi i kukulu ia ai na pou uweaolelo ma kela aoao o ka muliwai, wawahi iho la i ua mau pou ala.

  Ua kipoka aku la ka moku kaua Makika, o ke Aupuni o Pelekane, aole nae he ola i poino.

  Ua hoike ae kelii moku kiekie o ka Makika, e ki pu aku no oia, i na e hoopoino hou ia aku na waiwai o ka Hui telegarapa Pelekane.

  Ua hoikeia mai la ua pane aiai na Pukiki e hoomau ana lakou i keia kulana, o ke keakea ana i ka hana ana o keia hui telegarapa i ka lakou hana.

  Ua lohe wale ia mai, ua kipu ka papu o na Pukiki, me ka mokukaua Makika, a ua make kekahi poe, ua ulu pu ae no hoi he uluaoa mawaeana o na Pukiki a me ka hui telegarapa.

  E malama ia ana ka pono o ka Hui Telegarapa e ka mana kaua o Pelekane, me na pualikaua oia aupuni i na he mea ia e kauo aku ai ia Pelekane iloko o ke kaua.

  Pehea la auanei na Ukiki e hookomo aku la i ko lakou poo iloko o ka waha o ka Liona.

 

Ma ka S.S. Auseteralia mai.

KAUA MA BERAZILA.

Haawi pio o Da Gama.

LANAKILA KA AOAO AUPUNI MA RIO.

  Mahope iho o kekahi hooili kaua hahana ana mai na Papu mai o ka aoao Aupuni, me na moku kaua a me na Papu o ka aoao kipi no 4 hora a oi, ua ike ia aku laka hoailona haawi pio o ka Papu o ka poe kipi e kau mai ana i ka hora 3 oia ia, Maraki 3.  Aole i ke hou aku i ka Papu o ka aoao Aupuni.

  He hora mahope iho o keia, ua ike ia aku la ke Aumoku kaua o ke Aupuni e hookomo mai ana, ia lakai ia e ka moku kaua lawe torapido Aurova, me 13 mau moku e ae.

  I ka ike ia ana aku o ka Aumoku kaua Aupuni, ua huki koke ia ae la ka hae hoailona o na moku kaua o ka poe kipi e ku ana ma Rio, a haalele ia iho la na moku kaua me ka awiwi nui.

  Ma ka hora 5:55 ua komo pono loa mai la ka aumoku kaua Aupuni iloko o ke awa, me ka haawiia ana aku o na leo huro he nui mai na Papu aku, a me ka poe makaikai e noho ana ma na kapa kahakai.

  Ua hoouna aku o Adimarala Da Gama, he palapala haawi pio ia Peresidena Pieseco o Berazila, malalo o ke kumu, i na e ae @ai ana ke Aupuni o Berazila e huikala mai iaia a me kona mau alii moku a me na koa a pau, malalo ona.

  Ua hoole mai la ka Peresidena i keia, me ka hoike pu ana mai, e hookolokolo ia @ ka poe kipi a pau e loaa ana @ Aupuni o Berazila malalo o na kanawai koa, ua like keia me ka make.

  Ua haalele iho o Da Gama i kona moku kaua, a kau aku la iluna o ka moku kaua Farani i ka hora 3 oia la.  Ua holo aku la kekahi poe alii moku iluna o na moku manuwa, a me na koa iluna o kekahi mau moku manuwa Pukiki, Farani, a me ka Pelekane, i pakele ai lakou mai na lilo pio ana.

  Ua lawe aku ka moku kaua Farani ia Da Gama a kau iluna o ka moku kaua Pukiki.

  Ua noi mai ke Aupuni o Berazila e haawi ia aku o Da Gama iloko o ko lakou lima, ua hoole aku la ke Ahi moku Kiekie o na mokukaua Pukiki i keia koi, e haawi ia aku kekahi o na poe kipi i kau iluna o ko lakou mau mokukaua.

  Nui ka huhu o ke Aupuni o Berazila no keia hoole ia na aku o keia noi.  Ua telegarapa koke ia keia mea i ke Aupuni o Potugala.

  Ua hopu pio@ he 90 mau alii moku manuwa o ka aoao kipi, maluna o kekahi mokuahi Pukiki lawe ohua.  Ua hoao keia moku e lawe i keia poe, aka, ua paa ia mai la kona hoomau ana aku i ka holo ana imua, mamuli o ke ki poka ia ana mai e ka papu o Sana Karu, a hopu pio ia iho la keia poe kipi.

  Aia o Adimarala Melo ke houluulu la i kona mau koa, ma kahi he 65 mile mai Rio aku, a he nui ka poe e komo ala iloko o keia puali kaua, me elua mau moku manuwa nunui, a me na moku topido.  Aole i manao o Melo ua lanakila ka aoaoa aupuni i keia manawa, mamuli o ka haawi pio ana o Da Gama.  He lana kona manao e lanakila ana oia maluna o Pieseco.

  He 10,000 pu raifela Geremania i loaa ia Melo, mai Geremania mai me ka lanahu.

  Ua kukuluia he aupuni noho manawa ma keia wahi a ua koho ia o Rozena i Peresidena. He elua o kona mau mokukaua ke kiai nei i ke awa o Desetare, ke poo a wahi noho o ke Aupuni Noho Manawa.  Ua noi ae o Peresidena Loreana no ka lua o ka manawa, ina mana owaho e ike mai i kona aupuni P. G.

  Ua kohoia mai nei o Perudenete Moraesa i Peresidena no Berazila, e kekahi huina balota @ hewahewa.  Ua manaoia e @ ana keia koho ana i mea ole, oiai ke manao nei o Peresidena Pieseco, e paa no i kona kulana i oi aku mamua o ka ke Kumukanawai i hoakaka ai.  O Maraesa, he kanaka waiwai loa oia a o kana hana he kanu kope, he repubalika oiaio oia, mamua o ka hookahuli aupuni o Berazila, a he Peresidena oia i keia manawa no ka Ahaolelo Senate.  Aia i ka la 15 o Novemaba e lawe ai oia i kona kulana he Peresidena no ka Repubalika o Berazila, ina nae e hoopau wale ana o Pieseco, i kona manao alunu.

  He 60 kaavalika make ma Rio, mai ka mai @ lenalena mai, i kela a me keia la.  Nuji ka pioo o na poe a apu e noho nei ma Rio nei no keia mai e laha nei.

 

  Ua lono mai makou, na hoopau ia o makai-kiu Wagana hanai ahuhu a Wapupalulu no ka hopu ana ia Mrs. a me Miss Afona, a me eha alii manua o ka moku kaua Pilidelepia, ma ka hora 10 a oi o ka po Poalima oiai lakou e hoi ana maluna o kekahi kaa, a me ka himenmi mahe naa me ka maikai.  Ua lawe loa ae o Wagana i na allii ma@ i ka @ialewa, a na hookuuia mai lakou.  O keia wagana ka mea i olelo, ua @aneha ia oia e ki a make i ka mea e kue ana iaia i kona manawa e hopu ana.

 

Hale Kuai Lako Hale Nui

E Hanaia no na Lako Hale o na ano a pau

Na Lako Hale i Makaukau mua mai na Am@ mai.

Na Bela Moe o na ano a apau.

Na Moe Oka a me na pono Lumi Moe e ae o keano hou loa o ka

HOIKEIKE NUI O KIKAKO.

Na Uluna Hulumanu i uhiia me na pale Silika o na ano like ole a me na Uluna Mauu

O Kela a me Keia Ano.

Na Pela Moe Lauoha, Lumi, Huluhipa, a me ana Pela Moe Mauu i makaukaa mua i na manawa a pau.

Na Noho o na Ano a pau.

He mau noho hoolimalima no kekahi no na anaina hoolaulea a ahaaina paha, he oluolu loa ka uku hoolimalima.

He oluolu loa na kumukuai o na pono lako hale o na ano a pau e waiho nei maloko nei o ko maua HALE KUAI.

ORDWAY & PORTER.

Alanui Hotele ma ka Hale Pohaku o Robikana mauka mai o ka Mele K@ Hou

@ Bele 525                             @an @ dly.                             Telepona Miutala @