Ka Oiaio, Volume VI, Number 15, 13 April 1894 — Page 1

Page PDF (1.18 MB)

This text was transcribed by:  Linda Kaholo
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA”

 

BUKE VI                        HONOLULU,  APERILA  13,  1894.            HELU 15

______________________________________________________________________________

 

HE MOOLELO HOONAUE PUUWAI

----No----

KA   UI   NOHEA

KAMILIA

O KE

Kulanakauhale Alii

---- o ----

PARISA

ME

Kana Ipo Aloha

______

 

Mon M.  Duvala

_______

Iloko o na hoinainau hooi@@@@ @@ mae a

Ipo Ekolu,

_____

 

MOKUNA XIII.

_____

 

   Ua hoi aku au i ko’u rumi me ka mau no nae o ko’u nana hoomau ana ia Kamilia, a aole i liuliu iho, ua haalele iho la lakou i ka hale keaka a huli hoi aku la no ka home.

   He hahaha hor mahope iho oia manawa, ua hoi aku la au a komo iloko o ka hale o Perudena, a aole i liuhu iho ua komo koke mai la e Perudena me ka ninau ana maia’u.

   O kou hiki ana iho nei no anei ia ?

   Ae.

   Pale no hoe makou, akahi no ma kou a hiki mai la i ka hale.

   Alaila, ua kokoke no hoi kakou e hiki like mai i kauhale nei.

   Ae no hoi.  A auhea aku ne ka hoi o Kamiiia?

   Ua haalele aku la no au aiai ka hale.

   Oia wale no?

   O laua no hoi o Kauna de G ------.

   A hoomaka iho la an e holoholo i o a ianei o ka rumi o ka hale o Peradena.

   A pehea heaha hoi ia.

   Aole anei oe i manao he hana lapuwale @@’u ke kalu ana ianei a hiki i ka a e haalele ai o kela Kauna ia Kamiiia?

   He wahi manoa ano e hoi kou.  Aole paha e hiki ia Kamilia ke kipaku aku ia Kauna de G. iwaho o kona hale, oiai hoi, he io ia nana i noho loihi me ia, a ua haawi aku hoi ia iaia i na daia he nui wale, a oia mau no a hiki keia manawa.  I na no oe e haawi aku ana iaia mai ka ehiku a ka ewalu nane@@@ dala Farani, aole no wahe mea e hoolawa aku ai i na makemake a pau kela kaikamahine maikai a oluolu, a he waipahe hoi ma na ano a pau.

   Nolaila e akahele loa oe, aka, he hiki no nae ia oe ke haawi aku i no bo-ke pua, na hua hoaala hanu a me kekahi mau mea e ae, aka, koe ka hele loa ana aku i ka naele o Alakai.

  He pololei io no hoi paha kena au e kamai@o mai nei, aka, o ke hoomaopopo ana ae i ke Kaona de G. he ipo naua, ua like loa ia me kekahi kui kele e houhou ana i ko’u puuwai.

   Oiaio anei kana ipo aloha?  Aole paha, he kanak waie iho no paha ia malalo o kana kauoha.

   Oiai, i kekahi wa o ko kamilia nele, na uui ka poe nana e kokua mai iaia.  Ua hele mai oia ianei i keia kakahiaka e noi ai i ko Kamili oluolu e ae aku iaia e hele pu i ka hale keaka, a naoa hoi na hoolak@ ana me ka rumi poho o ia hale.  He mea hewa anei ia?  He ike iho no hoi koe ou la, aoie e liuliu e hoi koke aku ana no oia.  Aole paha ou kue i ke Duke?

   Aole o’u kanalu nona, oiai he elemakule ia, a he manaolana h@i ko’u aole paha o Kauilia he ipo nana.  Aka, ke hoomanao ae au i keia mau mea he hiki loa ia’u ke ike aku me he mea la ua hana imua ia keia mau hana mamua.

   He oiaio ia, aka, ehia a’u mau poe kiekie i alakai aku ai e like me keia a’u e kamaiho nei like me keia a’u e kamiho nei ia oe, a i hoolohe ole hoi i ka’u me ko lakou haule ana iloko o ka nenelu o ka lepo e hiki ole ai i ko lakou mau poo ke ea hou iluna.  A pela hoi kou manao i na wahine ui a pau o Parisa nei i oi aku mamua o elua a ekolu a lakou mau ipo?  Aole loa kekaho mea waiwai e hiki ke hoolue aku no ko lakou mau makemake, e @@@ me ko Kamilia ano.  Ina no he waiwai kona a nui hewahewa a e haawi ia i elima haue@@ tausani dala Farani ia Kamilia no ka ma kahiki, aole loa no e hiki ana ke hoolawaia na makemake nui nei.

   A nolaila, e ae ae kaua ma keia wahi me ka hooholo ana, na aloha maoli no a Kamilia ia oe—he aloha hoi e hiki ai ke oki ia ka pewa uaua e @@kii paa nei iaia me ke Kauna a me ke Duke, a aole ana oe e hoinele me na manao uluahewa o ka haulepio o kau mea i makemake ai, wahi hou a Perudena.  A heaha ana kau mohai iaia?  E lawe ai a oe iaia mau-a a e hookaawale aku ana hoi oe iaia mai ke honua aku o na waiwai he nui o waiho mai nei imua ona o keia ole ana.

   A o ka mea hiki wale noia oe ke hana i keia manawa, oia no kou hoolei ana aku i kela mau hana hoouiui o ke ano hehena o keia ola ana, oiai ke ola he manawa pokole wale no kona, a e hana aku oe e like me ka hololea i kou ike.

   A ina he kanalua kekahi ou i kau mau mea e kamilio aku nei ia oe e pono oe e ninau aku i kou hoaloha ia Gasatona ka mea hoi i maopopo lea i keia mea he aloha e like ia me au a he mea pono o hoalohe i kau o lilo auanei oe i wahi keiki lapuwale wale iho no.

   A nolaila e hele kaua a ma kela ipuka aniani e kalu ai a hiki i ka hoi ana o kela Kauna oiai nolo loa ia e loini ana kona noho ana iloko a o kona hoi aku @@ia.

   Ua lalu aku la o Perudena i ka ipuka aniani a we ae la a ha@@ama me kona nana ana aku hoi i na poe a pau e kaalo ae ana oiai nea au oloko o ka l@pa p ka hoomanao ana ae i kana mau olelo a e pa@@a ana hoi itoko oa e like me kekahi wai wela loa iloko o loa haupo aka ua hoonolo ijo la au iloko ou ua pololei ka o Perudena a i kela a me keia manawa e hookuu ino ana au i kou hanu a ua lilo hoi ia i mea hoopuiwa mau ia Perudena me kona huli pinepine apa mai i hope e nana ai me he kanaka la i pihoihoi no ke ola o kana mai e lapaau ana.

   A oiai no maua e hoomau ana i ka nana ana ua ike aku la maua ka hoi ana o ua Kauna nei maluna oke kaa a hemo mai la hoi ua ui Kamilia nei ma ka puka aniani a kahea mai ia me ka leo nui.

   E awiwi mai olua a noho iho, Ke makaukau nei au e ai ano.

  Ae i kou wa i komo aku ai iloko oia koke no ka wa i lele mai ai o na Kamilia nei a puliki ma ko’u ai a ninau ae la me ka leo nanahe e hiki ole ai hoi i kou puuwai ke pana malie ae me ka nanahe.

   E ia no anei ke mau nei no kou mau manao lili o ka huhu.

   Aole wai a Perudena O kau hana nui mai nei ia o ke kula iaia a ua hai mai nei ia iau aole ia e hana hou pela,

   Ina pela ua pono ae la.

   Aka, i mea e pau ai o ko’u hoonuoi no na mea i hana ia e Kanailia a me ke Kauna, aole loa au i hoahala iho i kekahi manawa i ka hookaulu ana i ko’u manao hoohuoi mamuli o kou kiei loa ana aku e nana i kena wahi moe, a oia ka’ui ike aku ai aole loa he kihei i hookauliilii ia, a oia mau nohoi o na helehelena o ua ui nei me he mea la, aole loa kekahi hana hewa i hana ia mawaena o laua.

    I ko’u ike ana i keia mau hioh@ona hikimua o ka hooko ole ia o ka’u mea i haupu ai, oia no ka wa i hoi hou mai ko’u mau noonoo a aka ku@ me ka pau ana hoi o na manao uluku o ka inoino o loko o ka opu e hiki ai i kekahi paakai hooaaha ke huai aku i ka lena a ka iwaho.

   Ua pau ae la ka aina ahiahi ilo ko oia manawa, aua haalele ia iho la au e noho hookahi me ka’u ipo i aloha nui ai, me kona nana pono ana hoi i ke ahi o ke kapuahi hoopumehana e a mai ana, me he mea la, aia oia iloko o kekahi noonoo kaumaha loa, a eia hoi au me na manao uluae@@o ka hoomanao ae i ka’a mau h@@a he mau minute kaahope ae.

   E neenee mai no hoi oe ma kuu aoao nei e noho ai, wahi ana, a oia no ko’u wa i hoohikiwawe aku ai ia’u a noho ana ma kono aoao.

   Aolel paha oe i ike i ka’u mea e noonoo nui nei?

   Hehea no noi au e ike ai, aole ane au i kupono i kou manao no ka hoolohe ana aku?

   Aole paha e hiki ia’u ke hai aku i keia po, aka, e hiki ana ia’u ke ha@ aku ia oe i ka pau ana o hookhi mahina mai keia manawa aku, oiai hoi, o ko’u wa ia e kaawale loa mai ai mai ko’u mau aie apaa-a o ko kaua hele no ia i kuaaina e hoohala ai a pau ae na malama wela o ka Kao Lei.

   Aole anei e hiki ia oe ke wehewehe mai?

   Aole, aka, e aloha mai no oe ia’u e like no me keia manawa, alaila, e holopono auanei na mea a pau me ka halawai ole hoi me kekahi makapaa.

   O kena mau mauao anei a pau au e kamailio mai la, kou p@n@i wale no ane?

   Ae.

   He hiki no anei ia oe, mamuli o kou manao iho, ke hooholomua aku me ka halawai o’e me’ne kuia a me na keakea ia mai?

   Owau hookahi wale no ka’u i manao ai e hooko aku, a hooalii iho la kekahi mino aka ana ma kona mau papalina, a o ka holomua ana oia hana, o kaua like no ke pomaikai ana.

   I ka puka ana mai o keia mau huaolelo mai kona mau lehelehe mai, ua hiki ole ia’u ke uumi iho i ka hoike ana aku iaia i ke ano e o ko’u mau helehelena, oiai hoi au i hoomanao ae ai ia Manoua a me Desegereaux oiai laua i uhauha aku ai i ke dala a M. de B----, a oia koke no ko’u wa i pane ikoke aku ai me ka leo o ke ono koikoi:

  E ae, mai oe e hookuu mai ia’u mai ko’u kaana like ana me oe i na pomaikai o na mea a’u i ike ole ai@oe wale iho no ina ia he mau pomaikai i loaa mai mamuli o ko’u komohia pu ana aku iloko o ia mau hana.

   Ea, heaha hoi ke ano o keia mau olelo au?

   Eia au malalo o ua hoohuoi ana e komohia mai ana paha ke Kauna de G a oia kou hoa e hooholomua ai i keia manao ou.

   Ua ku koki ae la oia iluna a hele aki la e wehe i ka pieno a palanehe aku ia kona mau lima waianuhea me ke kani nanahi ana oe hoi ma ko’u ua pepeiao e hoolohe aku A o ka’u mea i hoomaopopo aku oia no ko’u hele ana aku imua ona e @oi ai i kona oluolu e ae mai ia’u e huikala mai no ka’u mau pane ano kikoola.

   Ua ike iho la ka oe ua pololei au, wahi ana aka, e hoomanao hou iho oe, o ka elua wale no keia o ka kaua la o ka hui ana, eia @ae ke ike e nei no au i ku hoopaa ole i kau mea i ae mai ae ia’u e hana aku au e like ma ko’u makemake, a o ua ae ana la ou, aole ou malama iki.

   O ke kumu nui naha, oia uo ko’u aloha pupule ia oe, akhe lili loa hoi au i kou mau manao a pau e hoopake mai nei.  A o kau mea i kamailio mai nei, he oiaio,e hoohauo i@ia ana au ma ua ano a pau, aka o ko’u ike ole a me ka huna ia ana hoi o ke alanui e hiki aku ai i kahi e hoko ia ai o kau panakuhikuhi o ka haua, oia ka mea nana e palakuluku nei ko’u puuwai.

  Aka, oa hoikaika mai la no oia ma na ano a pau e ar aku au, a oia ka’u i holi aku ai a haawi aku ai ko’u ae ana me keia mau huaolelo:

   E hana aku e like me kau i manao ai he pono.

   Mamua o ka pau ana o hookahi mahina, e noho ena kaua iloko o kekahi hale, ma kahi hoi e kahi malie aka o kekahi muliwai.  He mea haohao paha nou ka lohe ana mai ia’a, ia Kamilia Gautier e kamailio ana ia oe e like me keia, aka ua ulu mai no ia mamuli o ko’u uluhua i keia ano o ke ola ana ma ke kulanakauhale nei o Parisa, a ua hooholo au e hoololi i ke ano o ko’u noho ana o keia mua aku, a oia hoi, ka noho malie ana, a o pau hoi ua manao uluaoa o ke ano auwana ana ma keia ilihonua.  A mai hikilele oe no keia mau mea a’u e kamailio nei a mai manao hoi oe he kaikamahine au na kekahi mea kiekie loa o ke kulana Konela-aole, aka, he kaikamahine au na kekahi mea ilihune e noho ana ma kuaaina a aole loa e hiki ia’u ke kakau i ko’u inoa a he eono wale ae nei no wahi makahiki i hala ae nei.  A ua manaoanei oe he hiki ia’u ke kamailio aku i kekahi mea a’u i hilinai ole ai e like me keia a’u e kamailio aku nei ia oe?  A heaha hoi ke kumu nui nana au i koe mai e Kamailio aku ia oe e like me ia?

   No ka mea, ua ike au ua komohia ia iloko ou ke aloha polipaa no’u a e aloha ana hoi oe aole wale ia’u nei, aka, i ko’u mau pomaikai a pau o keia mua aku, i ku like ole hoi me ke aloha o kekaha poe okoa aku oiai, e aloha mai ana lakou ia’u aole nae no, ko’u pomaikai, aka, no ko lakou pomaikao pilikino mao@no.  A aia hoi maluna ou ko’u hili wai no ka hauoli o neia puuwai o keia mua aku  A he mea hiki ole hoi ke hookaulua ia ka hooko koke ana aku, me ka hiki ole hoi @a’u ke kala ia’u iho no ko’u kamailio ole ana i keia mea mamua.

   A heana la ka mea hiki iau ke pane aku i ua ui nohea nei, koe wale iho no paha na hoomanao ana no ka po u, ua o ko maua halawai ana.  Aoiai hoi, he hookahi wale no hora mahope koke ino, ua haule hou mai la no kee Kamilia moko o ko’u poli pumehana, a ina no oia a olelo mai ia’u e make au iloko o ia manawa penei no la ua hooko kokw au, a aole hoi e ola a hiki i ko @a ua wa e kamailio nei no na mea i hana ia mawaena o maua iloko oia manawa.

 

HE MOOLELO KAAO HAWAII

----NO----

LAUKAIEIE.

__________

Ke Kino Kamahao Iloko

O KA

Punahou Ua-Koko.

__________

 

Ka kahulileolo’a o ke

Kuluaumoe o

na Pali

..O..

 

Waipio Hawaii.

__________

 

Uankiia e Mosc Manu no “KA LEO.’

__________

 

Na Hoailona Kupanaha i ike ia me na Ouli Kamahao, Na Hoohiwahiwa a Makanikeoe, Hui na Opua i ka Lewa, Na po ekolu iloko o IHokalani.  Alohi ka la i ka noe o Waipio.  Hoike na walea like ole a ko Hawaii poe Leo Kahuli me na malihini.  Ka po lea o Halalalii.

 

__________

 

   A o keia ka manawa a Pupukanioe i olelo ae ai i kona mau hoa.  E makaukau ia oukou e kau like na lima imua,

   Ia manawa, ua hooho ae la o

 Pupukanioe i ke mele:

Hiiku---e hooku

Hooku ka maka o ka uila

Halawai me ka opua

He pua o Kanikawi---o Kanikawa

Ke wa nei la i ka lewa

Iluna o Kealohilani-------

He Lani mai loko o ka mana

He hooulu mana nou e Hina

O Hinauluohia me Kukaohialaka

O Laka i ka mauna i ke kualono

E Lono i Kauwalo au o Pupukanioe

E iho e ka Punohu kaalewalewa

E iho e ka wahine kinolau

O Laukaieie kuu pua

He pua—he liko no luna

He kamalei na’u me o’u muli.

I ka pau ana o keia mele hoao a Pupukanioe, ua lalau like iho la na lima o ua poe nohea nei i na lei a kau like ae la i ko lakou mau poo, a hoomaka ae la ko lakou mau lima e kuhi like me ka puana ae i keia mau lalani mele:

 

O Kapo kai olelo mai

I papahi lei kona

Kui a lawa ke poo

Nuanua i ko ka a—i

He wahine kiai pua

Noho ana i ke kualono

E ola no ka wahine

O Laukaieie he inoa.

 

   I ka pau ana o keia mele, na lalau like iho la lakou i ka lakou mau mea kani, a kuupau iho la lakou i na leo like ole me ke ohohia nui o ke anaina nui o na poe eepa. a ke ike ia aku la ka ui nohea o ka La kowelo o Lehua, he mau hiohiona o ka miniaka maluna ona me ka hauoli.\

   Oiai, aole oia i maa mau i ka ike ana i na ano lealea ma kona wahi mokupuni nuku ma Lehua, a o ka mea nona keia moolelo he hana la ua kamaaina iaia mai kona wa uuku mai a hiki wale i ka wa i loaa ai iaia kela haawina kupanaha ma kela meouhane.

   E like me na hoakaka mamua ae nei, a ua maa oia i ka hana a kona mau hoa, no keia mau lealea, aia hoi ua wawalo ae lwaua pi@e awa a haalelel wale, aole he mea kawai o lakou ma ka hookani aua he ku i ka hooheno uheuhene na leo mele, me he la e i mai ana:

   A Lihue---a Kaala la hoi mai kuu aloha

   A Kalena i ka wai e kuene la e noho ana

   Hoi ke kupukupu ka nene o i ke kula

   E uwe hone ana i ke kula pili

   Uhene i ka ana Koolau e Malama.

   Ma keia mau lealea like e hoike nei he nea mahalo nui no na mea a pau e uana mai ana, a pau ko lakou manawa ko na kanaaina, ua lilo ae la ka @ua o ka manawa i na poe kaikamahine malihini, a ua lilo ko lakou alakai ana ia Kaulaaiha wane Pupukanioe elua, oiaia, ua ike ae kei oe e ka mea heluhelu i kona ano hana i ka manawa i loaa aku ai ia Makanikeoe ma kona wahi mau @oia auanei ka @@@ nana e alakai mai i @@a eueu o luna o Maunaloa, kahi hoi i haulehia ai o Pupukanioe me ko laua kaikuu@ ne.

   I ke kuene pono ana o ua mea a pau, ua ku mai la ke kaikamahine, o Kauai me ke ano kulana mikini o na lawelawe ana, a oia hoi kana i awihi aku ai ia Maknikeoie e hele mai, nolaila, ua hele koke mai la oia a hui pu me ia ma ke kamailio ana, oia hoi e kau ae i wahi paku mawaena o lakou me ka lehulehu e nana mai ana ia lakou mamua ae o ko lakou lealea ana.

   Nolaila, ua uhi iho la he wahi ohu mawaena o lakou me ka ike ole ia mai, a oia ka manawa a na kaikamahine puukani o Maunaloa i lawe ae ai a linohau me ha moku kalepa ala e hooiho ana i ka peuwini, a pu-a mai la ka leo oli o Kaulaaihawane me he leo ala no ka A lae kani aumoe

   He pua laha ole ka La no Kauai

   Ho kaulana La i Niihau,

   He La Koili i Nihoa

   He Liula i ke ano ahiahi

   He La kowelo i Lehua

   He Lehua aia iuka

   Iuka i Pihanaakalani

   I kui’a e na ma@ u

   E ka Iiwi maka polena

   Po Kaula i na manu

   Ko lei hulu manu e ka La

   La hiki mai---a kau

   Kau ahiahi ka La---e hoi

   E hoi i ko aina---o Lehua.

   I ke kuu ana iho o keia mele oli a Kaulaaihawane, na pa—e koki mai la ka leo o na iwaiwa o Mauenaloa, oia hoi o Maohelaia me Ka—olihia @ ko laua mau leo me @@ Ulili la ka holonolo i ka lae kahakai’-------.

   Aia iluna o Maunaloa

   Ka hale lehua a ka wahine

   O Kapo i ka ulu wehiwehi

   O ke kumu o ka laau

   Hele ana i kai o Haleolono

   E hoolono i ka leo---o Mana

   I hoopaa noke kahua.

   I ke kuu ana iho o keia mau leo oli a Maohelaia ma; he manawa ole, ke ana ka moku laau lehua mahope o laua, a hooinaka mai la e haa, me ka oni ana me he mea kina kanaka maoli ala.

   O keia moku lehua au e ka mea heluhelu e ike iho la, mai luna mai la no ia o Maunaloa, ke ala a ka hewahewa ma Molokai, mamuli o ka mana kupua oia poe aiwaiwa nui wale e like no me ko lakou moolelo, a o ko laua mau kahiko piha a pau, mai laila @nai no a me ke kaikanahine mai o Maui a me ko Oahu nei.

   I ka manawa i mao ae ai o ka ohu nana i paku aku i ka lehulehu ua oni like na kumu laau lehua make ano hoopaa ua ka hula alaa—papa, no ka mea, o ka lealea ia a ia mau nohea i hele a lehia.

   Aia ua mau eueu, ia ke kikaha ia ka I@ai kanahele, a me ha la no hoi, ke hoolai malie iho la na Ulu o Lele, a ia laua e ulele nei oia ka manawa a Makanike@e i ku ae ai a hele aku la e haawi i na muki papalina ana i ua mau mahoe ala, a oia kona hooko ana i ko laua iini, i noi mua ai ma Maunaloa.

   Aole i holo lea ka laua mau mele e hu@@ nei, ua nui ka pihe u wa o na Eepa, a ua aneane e hui kaaha a ua hi—o na poe a pau ma ke ano malihini o keia mea he lealea ia lakou.

   E like me ka piha hauoli o na mea a pau ma ka hoomau ana i na leo uwa, he mea ia nana o hoike mai, ua hiaai ia na mea hula, pela wale no a hiki i ka hopena o ka laua lealea ana.

   A mahope iho o ko laua hooki ana ua hoohalo ae la o Makanikeoe i ka lealea hope loa ia Kaulaaihawane me Kaohaiula, oiai o L@@au a me Koiahi, he mau Lola laua he hepa na ke alii ua like laua me Wahineomao.

   I ka hala ana ar o na minute o ka hoomaha o ke anaina me na leo moloke, aia hoi, ua noho pono mai la o Laka iluna o na kaikamahine uneune puuwai o Kauai, no ka mea he mau pa—u lalo la—i ko laua a he mau wahi lei ilina me ke kaunaoa wale iho no ko laua a he onaona nae me ka hiehie ke naua aku i ko laua kulana, a oiai hoi, he hanaia na maa ia Kaulaaihawane i kona waha me kona mau @ma na kiina o kalihilou

   A oia no paha ka mea i hanaia ai i mele no ia lei Ilina he apiki kahi inoa:

   Auhea wale oe ka Ilima

   I ka lei kohu o nei kino

   Kaua i ka oni a ka moku

   I ka hao a na p@@ heke

   O you ke@ eha a ka manao

   Honehone i ko’u puuwai.

   A oia ka Kaulaaihawane i puana ae ai ma ka leo hula i ko laua aina hanau o Kauainuiomano, he like ole kekahi mau leo huia a me ke ka ke me ko Oahu nei a hiki loa aku i Hawaii

   E like no me ka loli ana e kahi mau olelo aia Lehui he ko__hi ka huaolelo ma ke kamailio ana, a he ano ho—aa ea maliaini ma kahi mea, pela no la laua mele hula.  A he ano hoohanuhanu ka leo i ka puu a puka ka hani ma ka ihu, a penei e maopopo ai ia oe e ka mea heluhelu:

Kulu-wai lehu-a-a ka makani mai lalo-la-a-a-a

Mohalu-a-ku-u-u-la

A he-pe-ke-pe-ke inu-a-wao-e

E la-a-lau-ana-no-Ma-a mala-ia-e hoa-la

E ka-a lele-iho-ana-no o-ohi-Hi-i-hi-i manu-e-

Lalau-e kio-wau-a-pee-hea-wau

E heene-e-ahaaha-la.

   I na e loaa pono i a oe e ka mea heluhelu ke ano o ke mele maluna ae nei a Niauhoe i make oi ai a ola hou mai, pela no ka leo o ke a Kaulaaihawane me Kaohaiula.

   Anoano ia ‘u ka lehua makanoe

   Ke kohaihai a ka la i ke kula

   Hulili mapuna iluna o Lehua

   Ka halailai ma ke kowa o Kaula

   Ikiiki wale i ka la o ka Makal@

   He’lii ka la no na moku

   Moku kele i ke kai o Kauai-e- ala

   E ala e Haupu me Keaolewa

    “   “  Wailuanuiahoano

    “   “  Kalalea me Kahihikolo

    “   “  Hanalei aina ua loku

    “   “  Kupakoili me Kaukaopua

   Ko-pua-ko mu-ko ao –ko liko

   Ua Uo ia e na hala o Luia

   Luhi i kanahele o Hihimanu

   Manuakepa i ke one o Mahamoku

   Kuu moku lehua iuka o Kailiahi

   Ahi na lima o Kalawakua

   Lawe ke kai i Kahaka-la-lilo

     “   Kaauhan me kapapala

   Nihi kolo i ka lae o Makuaiki

   Na ke kupa ‘o’ ahi o Kamaile

   Lei aku i ka Pahapaha o Polihale

   He hale kipa kou e ke aloha o Mana

   O Mana i ke kaha puaohai

   Haina mai ko inoa---------

   O Kawlonaakalailehua.

 

   I keia mele no a ua ahi la o Kauai e hoa @@@ komo aku la ke anu iloko o ke anaina holookoa e noho mai ana me na manao a@oe.

 

   Aia hoi he mau nanaina ko ka mea nona ka inoa e hana ia mai nei e kona mau kaikuahine pili hanauna ma o na makua la , e hoike mai ana i kona hiona ua hu mai la ke aloha o ko lakou aina makuahine, a me na makua, a me ka nui me ka lehulehu, oia nawai hoi e ole ke aloha me ka waimaka, i ka helu ia mai o na wahi a pau o Kauai, a aloha wale ia ka hoi o Kaunuohua he pau ia.

   Ia Kaulaaihawane e oli nei, na ku koko mai la o Kaohaiula iluna me na iliili pihaku aia i kona mau poho lima, aia kona oiwi kino ke kupono mai nei me ke kulana oihana hula maoli, aia hoi ma ko Kaulaaihawane waha, he wahi apana @@ ua mahele ia mawaena a hakahaka, a ua hoopili ia he wahi lau Painiu i haea a lahilahi, e like meka olona ke aiai, a oia kana wahi mea hana i hoopili ae ai ma kona mau pukaihu, a @@ kona han@ e hookapalili, a lilo ae la ia ia mea ka@i lealea loa, e like no hoi me ka hano a o ke kani o na wahi apana ohe nei he like ole ia me ko kekahi mau mea kani e ae i maa mau i ka lohe ia, he like paha me ka leo o ke Kolohala ka  hone i ka pi la@. a he akaka pono le hoolohe aku i ka poe i maa nau i ka lohe i na mele ka-ke o Kauai.

   Eia iho ka laua mele i “Papapau ai he a-a ko ka hale:”

Kauwa-i-Kauwa-i-Ka@wa-o-Ka

E ha-ale?-mai-ana-ka-ha-le-lehua-a

@lua-ma-aua-na-aina-la-a-i ka-nuku

O ka-ai-ka-alo-i-la-nuku

O ka-lelo-hokai-au---

E ku—e Hina-ko-hi-a-e-ka-La.

 

   I ua mau eneu la o Kauai e lawe malie ia na kiina welau lima, me he mahina hiki ahiahia la e kau mai ana ma ka pea o na kuahiwi ke malo ae i ke ao a h ea mai, i loa hoi a hooni ae na mau nohea nei, auwehehene lawe o Huehue i ka liko lehua, no ka mea, ke onioni nei, ke kaomi nei na lima, a ke lo@ nei na aka, a ke manao nei kekahi poe eepa e lalau l ma nui, a @e nana, aku i ko laua mau pa u la-i he kahu inikini, aole e pila aku i ka hope o ua mau oahi la kohu manu Kaupu ke kikaha mai iluna o ka ale o ka moana.

   Au hoi e ka mea heluhelu e kamau ae ai i nei mau wahi lalani mele o ua Kaupu al@:

 

   Ilaila oe la ike iho ai

   He Kaupu hehi ale o ka Iwalani

   @@ain mile holo i ka minute

   Eha lawe ana i ke Sekona

   Kau pono ka ihi a Honemalina

   Waipio ke awa e hookomo ai

   Ike i ka wai lele o H@@awe

   I ka helu a ka niu i Pa@@@lana.

 

NUPEPA

KA

OIAIO.

------o------

E HOOPUKAIA ANA E

KEKAHI HUI HAWAII PONOI

I kela a me keia poalima.

__________

Ka uku o ka nupepa hookahi:  No eono malam, $1.00, no hookahi makahiki $2.00

KUIKE KO MAKOU RULA.

   He uku emi mai no hoi ko na hoolana oihana, na hana kalepa, na hale kuai o kela a me keia ano.  O na hoolaha mei na apana mawaho aku o ke kulanakaua hale nei, e hoouna pu ia mai ka uku.

   E hoou@a ia mai na manao ma ka inoa o John E. Bush Ailene Baki, o na kauoha nupepa a me na hookaa dala a pau ma ka inoa o ka Puuku John Kapamawaho Prendergast.

JOHN E. BUSH

LUNA HOOPONOPON.

JOHN K. PRENDERGAST.

__________

Hoolaha.

   I Na Luna a me ka poe lawe pepa pakahi, a me na makemake eae o ka NUPEPA KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI ma keia ke hoike ia aku nei ia oukou apau, a palapala pololei mai ma ko’u inoa no na kauoha nupepa, na hoolaha a me na hoouna kala ana mai a pau.  Aole e mana kekahi palapala hookaa ke ole e kakauinoa ia e a’u ma ko’u inoa ponoi elike me ia malalo iho i na ua hiki ole ke kakau mai ma ko’u inoa haole, alaila, e kakau mai ma kou inoa Hawaii alike me ia e puka aku nei; a i ole ma ka inoa o na “ NUPEPE KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI”

JOHN K. PRENDERGAST .

            KAPAMAWAHO.

Puuku o ka NUPEPE KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI.

Honolulu Jan 12 th , 1894.

______________________

Hoolaha Hou.

______________________

HOOLAHA HOOKAPU AINA.

   Ke papa a ke hookapu loa aku nei au i ka poe a pau e hele kuleana ole ana maluna o kuu aina e waiho ala ma Kalapapa, Puna, Hawaii, a ua hookohu aku nei au ai J. K. Kawaiwai i Agena no’u, a nana no e hopu na helohelona homohewu a pau, a ua mana oia e hoopii imua o ke Kanawai ma ko’u inoa.

                                                                           J. K. MI.

   Honolulu, Apr. 13, 194.

____________________

 

Olelo Hoolaha.

   O ka poe a pau e @@@ ei i na waiwai me ke kuleana ole, a me na ae ia Mrs. Hana Nanele ke hoihoi mai ia n, a o ka poe a pau je mau koina ka lakou ia Mrs. Hana Nauele i oleloia e waiho mai ia’u.

                                                        MOSES MAHELONA

                                              Hope o Mrs. Kana Nanele.

   Wananalua Hana Maui, March 8, 1894.  mar16 tfw.

Hoolaha Hookol@@ Hope.

   I kulike me k@@ Palapala i hanala ma ka la @ o March M. H. @ 1994, @e hoike nei an i pa kanaka a pau, ua hookohu aku au ia Moses Mah@lona i Hope no’u e haopohopono e hoolimalima aku a i kou aku a hoopoo aku ma na ano a pau, me na mana pika a pau i oleloia ma ua palapala la, ma ko’u waiwai paa, a me na waiwai lewa.

                                                     MRS. HANA NAUELE.

   Paauhau, Hana, Maui March 8, 1894.  mar16 tfw.

______________________

Olelo Hoolaha.

   E ike auanei ua mea a pau owau o David Kaiheani, ke kane mare a Kealoha Kaihenui, no Kailua, Koolaupolo, Oahu, ua haalele mai oia ia’u a me ko mana wahi moe, a ua hoi aku oia no Kualoa ka home o kona mau makua po noi.  Nolaila ke papa ia aku nei na mea a pau aole e malama a hookina iaia o hoopoooa ananei ma ke Kanewai.  Pela pu hoi me na poe mea halekuai a poe e ae, aole e h aie iaia, o poho  ananei oukou, o ka lohe ke ole o ke kuli ka make.

Owau iho na

DAVID KAIHENUI.

   Kailua, Koolaupolo, Oahu

       Mar. 31. 1894.     @@@ wkly.

___________________

AHA HOOKOLONOLO KAAPUNI

   Apana Elina o ko Hawaii Pao Aina Ma ua hooponopono waiwai.  Ma ka haua o ka waiwai o A. Tyler, no Molokai, i make,

   No ka mea, ma ka la 17 o Maraki M. H. 1894, na waihoia mai inua o ka Aha kekahi Palapala, i @@@@ ia , oia no ke Kauoha Hope Loa o A. Tyler i make aku la i a me ka Palapala Hoopii e nei ana e hooialoia kela Palapala Luna Hooko no J. M. Maui aloa ua waiho ia mai e ia,

   Nolaila, uia Kanoha ia o ka Pomono ioa ka a @@ o Aperila, M. H. 1894, ma ka hora 1 P.M. ma ka Rumi Hookalokolo o ia Aha, ma Wailuku, Maui, oia ka la a aue ka hora, e hoo@@@ ia ‘i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pai i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopala ana i ka Palapala Luna Hooko.

   Kakauia ma Wailuku Maui, Ko Hawaii Pao Aina, Marak: 17, M. H. 1894.

                                                                NA KA AHA.

GOODALE ARMSTRONG.

   Kakauolelo, Aha Hookolokolo Kaapui

   @@@@@@@@@@@                                   @@@@@@@