Ka Oiaio, Volume VI, Number 15, 13 April 1894 — Page 3

Page PDF (1.16 MB)

This text was transcribed by:  Marchia Morey
This work is dedicated to:  Brad Hollinger, Big Island

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

oia pahee a me ia neino, o ale pu ia anei ka lahui iloko o ka make.

  Ua kupono no na mea i hanaia no ke anaina lahui kanaka o na aina e i hele ae ma ka halawai, a ua @halo makou i ka hoomanao ana o na Hawaii o komo iloko o ka upena o na mamo i kipakuia mai mai ka Lani mai, a e nau nei na kui me he liona hae la e ake ana e ale i ka lahui i piha ai ko lakou mau waihona.

 

Ka Palapala Poholalo a Alapaki ! ! !

  Ke hoolaha aku nei makou i ke kino hookamani o ka palapala poolua a ke kanaka kipi, e noho hookamani hilahila ole nei, malalo o ka aahu o ke Karistiano; oia keia: E ua makamaka Hawaii olo:

  Ua hiki mai ka manawa e hoike aku ai au ia oukou i ko’u manao penei no ia:

  (1) Ua pio ka manaolana no ko kukulu hou ana i ke Aupuni Moi, ma ko Hawaii nei P@e Aina

  (2) I@a i makemake na kanaka Hawaii e kuleana pu lakou iloko o ke Aupuni Hawaii e kukuluia aku ana, o ko oukou manawa keia e hele a kakauinoa, a hoohiki, i mea e loaa ai ka Mana koho no na Elele, no ka Aha elele hana Kumukanawai.

  (3) Pono e hoopau i na manao kahihewa, e haalele i na nianao huhu, a e ala a komo pu me na haole, a me na kupa Hawaii iloko o keia hana hanohano.

Me ke aloha nui, na’u no

A. F. JUDD (ALAPAKI).

 

Ka Pane a ka Lahui Hawaii ia Alapaki.

  Mamuli o na manao i hoopukaia @o A. F. Judd (Alapaki) ua loaa i ka Lahui Hawaii ponoi, he mau manao e pane aku ai ia ia me ke oolea; a oia keia:

  He hoopunipuni loa oe e Alapaki!  Ke ulu mau nei ka manao moakaka iloko o ka Lahui Hawaii; a i hooiaio pono ia mai no e oe; O oe no e Alapaki ke alakai o na hana kipi a me na hana hookahuli Aupuni Moi mai 1887 a me 1893 mai: Ua hoike mai kau olele, kou manao a me kau mau hana i kou ano he wahi haole kipi.

  He wahi Lunakanawai Kiekie e noho ana me ka manao ino:  He haiolelu ma na anaina pule, me ka manao kipi; he alakai no na kula sabati me ka manao kipi!  O keia ko Alapaki ano mauli, a ka Lahui Hawaii e uaua aku nei:  Aohe hilinai-iki o ka Lahui Hawaii ia oe e Alapaki.  He hoopailua ka Lahui Hawaii ke ike aku i na wahi hele heleua pauhananuu o keia wahi Alapaki!  Ua ahona i ua aole oe i hanau ia mai.

  E hoike aku ana ka Lahui Hawaii ia oe e Alapaki; Ke a a mau nei ka malamaiana o ka manao lanakila iloko o ko makou ma@ puuwai, no ke kukulu hou ia o ke Aupuni Moi o Hawaii nei! !

  Ua kokuaia keia manaolana o ka Lahui Hawaii e Peresidena Cleveland; a ua kakooia mai hoi me ka ulumahiehie nui, e ka Lahui Amerika, mamuli o ke koho ana o ka Ahaolelo Lahui he 177 apono ia 75 hoole.

  Pehea la e hiki ai ia oe e Alapaki ke olelo hoopunipuni mai, ua pio ka manaolana no ke kukulu hou ia o ke Aupuni Moi ma Hawaii nei?  Oia ke kumu o ko makou manao lana l oia nae ke ku@@u manao@ oho o Alapaki.

  E nana hou mai oe e Alapaki;  Ua hoopuka o Cleveland i kana olelo ma kana olelo imua o ka

Ahaolelo; e noi anae apono i kona kumuhana i hoopuke mua ai.  Oia no ka hoihoi hou ana i ka Moiwahine Liliuokalani, ect.  Pehea: e hooko anei o Cleveland ia olelo i puka aku mai kona waha ponoi aku, aole paha?  O ka makou e pane aku nei, e hooko ana oia me ka pololei.

  Ua hooiaio ia keia manao o Cleveland e ka Hale Ahaolelo Ma kaainana; ala@la ua loaa mahuahua mau ia makou @a manaolana, no ka hookoiu oia manao kukulu hou i ke Aupuni Moi o Hawaii a Alapaki ma i hookahuli iho nei.

  O keia Peresidena Cleveland no ka i hoihoi hou mai ia Malietoa i Moi no Samoa, mahope o kona lawepio ‘ia ana e na Mana o Geremania no elua makahiki a oi ae.  Oia Cleveland no keia i kukala ae nei e hoihoi hou ia Liliuokalani ma ka Noho Moi o Hawaii !  He kanaka manaopaa o Cleveland e hooko i na olelo e puka ana mai kona waha aku.

  Nolaila, ua hoolanaia ka manao o ka Lahui Hawaii maluna o Cleveland hoopono!  Ua ola o Hawaii ia Cleveland!  ‘Ua hilahila o Hawaii i ka puni hanohano o oukou e Alapaki ma, kuko e kaili i ka mana Aupuni Moi l a Kipi i ka Moiwahine.  Nui no hoi ka oukou mau haiolelo akea e Alapaki ma e olelo ana, he ino o Cleveland l e pau ana kona noho Peresidena ana no Amerika, na oukou e hoopii luna nui ana ia ia.  Aka, heaha la ka hopena?  Owai ka ka Lahui Hawaii i ike he pololei?  O oukou e Alapaki ma kai hoka loa l hilahila loa!  Aia no o Cleveland ke noho mai la iloko o ka Hale Keo keo ma Wasnetona he Peresidena no Amerika Huipuia!

  Nolaila, he kumu, a he kahua paa ko ka Lahui Hawaii manaolana no ka hoihoi hou ia mai o ke Aupuni Moi o Hawaii:  Aole e like me ka Alapaki e hoopunipuni nei; E mihi oe e Alapaki no kau mau olelo hoinoino i na wahine Hawaii, a me ka Lahui Hawaii oiai e kau ana ka La.   L H P. ****

 

Ua Hoapono ke Aupuni P. G.

  Ma ka nupepa P. C. Advertaisa ka wahaolelo o ke aupuni noho ma nawa o na misionari, o ke kakahiaka Poakahi nei, ua hoapono ae la kou o ka Hui Hae Eleele.  He hooia ana keia ua hulike n@ hana a keia hui e alakai nei i na kanaka, ke puni aku, me ka makemake o ke aupuni noho manawa.  E oi io ana hoi keia nupepa e hele mai ka poe hoohui aina a me na mea a pau, e hoohui ana i na kanaka Hawaii ma keia halawai me na haole o ka aoao e kakoo nei ‘i ke aupuni  P. G., a ma ia e hoikeike ai i ko na aina e na lakou me kakou keia mau hana, a o ua hana la ma ka hala wai i manao ia, e kamaiilo ana i na mea kupono no ke koho baleta ana.

  Aka, wahi a ka P. C. Advertaisa e kiai ana no nae ke aupuni i ke ano o na olelo e kau@a@lio ia ana e na haiolelo o ke ahiahi.  Ke hoomaopopo kakou i ke ano o keia mau olelo, ua hiki loa ia kakou ke ike iho ua kuka malu ia keia hana a ua hiki ke ae ia, aka, ao’o nae e @e ia na olelo e kue ana i ko lakou makemake.  A ina kakou e hoomaopopo i ke ano o ke kauawai kipi a @@ ohumu kipi, ua hiki loa ke hopu ia na haiolelo i na lakou e koe ana ma ka lakou olelo i ka makemake o ke nupuni P. G., e iike me ka hopu ia ana o ka luna kakau manao o ka Holomua olelo haole, no ka i ana e noho malie na kanaka Hawaii aole e komo i keia koho ana mai Hawaii a Niihau.  Ke olelo @u nei no hoi ka Advertaisa, e hopu ia no na mea a pau ke ulu mai ka haunaele.  E ike oukou e na Hawaii i keia mau mea.

 

Aole he Waiwai.

  Wahi a ka haiolelo a Emesona imua o ka League Amerika, o i ana:  Ua like ka hoike a Mr. Blount me ka palapala hemolele, a aia ka hilinai o Peresidena Cleveland a pau malaila, a ua ike ko Amerika poe i ka pololei, nolaila, aole he @ ana ia o ka makou (Emesona) mau olelo, a me na olelo e ae.  Ma keia e ike ai kakou na paa ka olelo hooholo a ke aupuni Amerika, a ua waiho ia aku na Cleveland e hana aku e like me kona ike he pono.  Wahi a Kuhina Willis i olelo ai, aole he hana e hana ia maanei a nia Amerika e hoololi ai i ke kulana, koe wale no keia o ka hui aku o ka la@@@ Hawaii ma na hana a ko lakou mau eneimi.  No laila he pupule ka manao e hala wai makaainana a aole he waiwai aka he hoouluulu wale no me ka hoohamama ana i ke alanui e ala mai ai na imihala a kekahi aoao.  A o keia hana e kuka ia nei na ka poe no ia o kekahi hui e ake ana e loaa ke kuleana e komohia aku ai ka lahui ma kekahi hana, i ko ko lakou makemake he aupuni makaainana--oia hoi he repubalika no

 

Ka Poe Kahea i hiki ae.

  Eia ko lakou moa:  C. W Ashford.  J. L. Kaulakou. J. F. Bowler. L. J. Levey. John Phillips. F. H. Redward. Antone Rosa. T. A. Lloyd. a me J. K. Hookano. a o C. B. Wilson., he paehewa oia.  O keia wale no ka poe i ae e ike ia ma ke kahua hooia i ko lakou manao.  O na Kuli@a o ka Moiwahine i kakau inoa, na kakau hupo maoli no me ka ike ole he mea pono a he mea hewa paha ka lakou i hana ae, nolaila, i ka ike ana he hewa, nolaila ua pee.  O F. Wanabaga. P. Numana, David Dayton:  D. W. Pua, H. E. McIntyre, C. O. Berger. Jas. K Kaulia, F. Harrison.  Jno. M. Kaneakua, Chas T. Gulick, R. W. Wilcox, C. L. Hapakini, E. B. Thomas, F. J. Testa, W. H. Halstead, E. Johnson, W. F. Reynolds aole ilaila.  Ua noho na hoa a pau o ka Hui Aloha Aina i komo hewa me keia poe hipa eleele, i ka wa i ike pono ia ai ko lakou ano, koe aku o Keoni Lota Kaulukou.  Ua haalele mua o H. A. Wilimana a me Jas. Campbell a me Keoni Kamaka.

 

Leo Alii.

  Ma ka la 14 o Ianuari, 1893, ua poha mai la he Leo Alii mai luna mai o ka Nohoa’lii o Hawaii; e like me keia:  “E hoi oukou ma ko oukou mau home, a e malama i ka malulhia.”  Anoano keia mau huaolelo i puka mai, mai ko kakou Moiwahine mai, mahope iho o Kona hou o ana e hooko i ka leo o na tausani o Kona mau makaainana i hiki aku imua Ona, e nonoi aku ana, e haawi mai Oe i kumukanawai hou no Kou Aupuni a me Kou lahui e noho nei me ka pilihua malalo o keia kumukanawai elau pu o ka 1887.

  Ua hoi aku ka lahui a mailani iho la i keia Leo Alii; a ihiki i ka lohe ia ana mai o ka manao o Peresidena Kalivilana, e hoihoi hou Iaia maluna o Kona Nohoalii, a pela no ka lahui e noho nei a hiki i keia la a makou e puka aku nei.  Aole ka lahui i k@loi i kela Leo Alii ilalo, aka, ua pulama@a me ka hiipoi nui ia a puni ka Paeaina.

  Ua ike kakou i ka hua o keia hana, a ke kali nei kakou no kona hopena.  O keia mau haawina a kakou l ike ae, noloko mai no ia o ke kulana maluhia, a pela makou manaolana nei, aole i poina ka lahui i ka Leo Alii, a e hoomau aku ana ka lahui holookoa ma ia hana; a hiki i ka l@he ana mai o kakou i ka hopena o ka ke Aupuni Amerika hana maluna o ka hoopii a ka Moi wahine a me Kona lahui a Amerika i ae mai ai e lawe e noonoo.

 

 

AOHE HANA A KA HOAHOA.

  Mamoli o ka noho ana o ka lahui Hawaii mai ka halawai a ka Hae Eleele i ka po Poakahi nei, i hele nui ia ai e ka poe hoohui aina a me na kakoo P. G, a me na lahui e ae, ua pahua ka poe o ko Emekona ano i ka poe ole e hoohana ai i na hoahoa a lakou, a me na mea e ae.  Aole nae i nele ka hana i manao ia e hana no ka nele i na mea e hoonahoahoa ai, aka, no ka pele i na puniu hala ole o na Hawaii e hooh ua aku ai a nahoahoa.  Hu ae la ka aka! Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

oia pahee a me ia neino, o ale pu ia anei ka lahui iloko o ka make.

  Ua kupono no na mea i hanaia no ke anaina lahui kanaka o na aina e i hele ae ma ka halawai,

a ua @halo makou i ka hoomanao ana o na Hawaii o komo iloko o ka upena o na mamo i kipakuia mai mai ka Lani mai, a e nau nei na kui me he liona hae la e ake ana e ale i ka lahui i piha ai ko lakou mau waihona.

 

Ka Palapala Poholalo a Alapaki ! ! !

  Ke hoolaha aku nei makou i ke kino hookamani o ka palapala poolua a ke kanaka kipi, e noho

hookamani hilahila ole nei, malalo o ka aahu o ke Karistiano; oia keia: E ua makamaka Hawaii olo:

  Ua hiki mai ka manawa e hoike aku ai au ia oukou i ko’u manao penei no ia:

  (1) Ua pio ka manaolana no ko kukulu hou ana i ke Aupuni Moi, ma ko Hawaii nei P@e Aina

  (2) I@a i makemake na kanaka Hawaii e kuleana pu lakou iloko o ke Aupuni Hawaii e kukuluia aku ana, o ko oukou manawa keia e hele a kakauinoa, a hoohiki, i mea e loaa ai ka Mana koho no na Elele, no ka Aha elele hana Kumukanawai.

  (3) Pono e hoopau i na manao kahihewa, e haalele i na nianao huhu, a e ala a komo pu me na haole, a me na kupa Hawaii iloko o keia hana hanohano.

Me ke aloha nui, na’u no

A. F. JUDD (ALAPAKI).

 

Ka Pane a ka Lahui Hawaii ia Alapaki.

  Mamuli o na manao i hoopukaia @o A. F. Judd (Alapaki) ua loaa i ka Lahui Hawaii ponoi, he mau manao e pane aku ai ia ia me ke oolea; a oia keia:

  He hoopunipuni loa oe e Alapaki!  Ke ulu mau nei ka manao moakaka iloko o ka Lahui Hawaii; a i hooiaio pono ia mai no e oe; O oe no e Alapaki ke alakai o na hana kipi a me na hana hookahuli Aupuni Moi mai 1887 a me 1893 mai: Ua hoike mai kau olele, kou manao a me kau mau hana i kou ano he wahi haole kipi.

  He wahi Lunakanawai Kiekie e noho ana me ka manao ino:  He haiolelu ma na anaina pule,

me ka manao kipi; he alakai no na kula sabati me ka manao kipi!  O keia ko Alapaki ano mauli, a ka Lahui Hawaii e uaua aku nei:  Aohe hilinai-iki o ka Lahui Hawaii ia oe e Alapaki.  He hoopailua ka Lahui Hawaii ke ike aku i na wahi hele heleua pauhananuu o keia wahi Alapaki!  Ua ahona i ua aole oe i hanau ia mai.

  E hoike aku ana ka Lahui Hawaii ia oe e Alapaki; Ke a a mau nei ka malamaiana o ka manao lanakila iloko o ko makou ma@ puuwai, no ke kukulu hou ia o ke Aupuni Moi o Hawaii nei! !

  Ua kokuaia keia manaolana o ka Lahui Hawaii e Peresidena Cleveland; a ua kakooia mai hoi me ka ulumahiehie nui, e ka Lahui Amerika, mamuli o ke koho ana o ka Ahaolelo Lahui he 177 apono ia 75 hoole.

  Pehea la e hiki ai ia oe e Alapaki ke olelo hoopunipuni mai, ua pio ka manaolana no ke kukulu hou ia o ke Aupuni Moi ma Hawaii nei?  Oia ke kumu o ko makou manao lana l oia nae ke ku@@u manao@ oho o Alapaki.

  E nana hou mai oe e Alapaki;  Ua hoopuka o Cleveland i kana olelo ma kana olelo imua o ka

Ahaolelo; e noi anae apono i kona kumuhana i hoopuke mua ai.  Oia no ka hoihoi hou ana i ka Moiwahine Liliuokalani, ect.  Pehea: e hooko anei o Cleveland ia olelo i puka aku mai kona waha ponoi aku, aole paha?  O ka makou e pane aku nei, e hooko ana oia me ka pololei.

  Ua hooiaio ia keia manao o Cleveland e ka Hale Ahaolelo Ma kaainana; ala@la ua loaa mahuahua mau ia makou @a manaolana, no ka hookoiu oia manao kukulu hou i ke Aupuni Moi o Hawaii a Alapaki ma i hookahuli iho nei.

  O keia Peresidena Cleveland no ka i hoihoi hou mai ia Malietoa i Moi no Samoa, mahope o kona lawepio ‘ia ana e na Mana o Geremania no elua makahiki a oi ae.  Oia Cleveland no keia i kukala ae nei e hoihoi hou ia Liliuokalani ma ka Noho Moi o Hawaii !  He kanaka manaopaa o Cleveland e hooko i na olelo e puka ana mai kona waha aku.

  Nolaila, ua hoolanaia ka manao o ka Lahui Hawaii maluna o Cleveland hoopono!  Ua ola o Hawaii ia Cleveland!  ‘Ua hilahila o Hawaii i ka puni hanohano o oukou e Alapaki ma, kuko e kaili i ka mana Aupuni Moi l a Kipi i ka Moiwahine.  Nui no hoi ka oukou mau haiolelo akea e Alapaki ma e olelo ana, he ino o Cleveland l e pau ana kona noho Peresidena ana no Amerika, na oukou e hoopii luna nui ana ia ia.  Aka, heaha la ka hopena?  Owai ka ka Lahui Hawaii i ike he pololei?  O oukou e Alapaki ma kai hoka loa l hilahila loa!  Aia no o Cleveland ke noho mai la iloko o ka Hale Keo keo ma Wasnetona he Peresidena no Amerika Huipuia!

  Nolaila, he kumu, a he kahua paa ko ka Lahui Hawaii manaolana no ka hoihoi hou ia mai o ke Aupuni Moi o Hawaii:  Aole e like me ka Alapaki e hoopunipuni nei; E mihi oe e Alapaki no kau mau olelo hoinoino i na wahine Hawaii, a me ka Lahui Hawaii oiai e kau ana ka La.   L H P. ****

 

Ua Hoapono ke Aupuni P. G.

  Ma ka nupepa P. C. Advertaisa ka wahaolelo o ke aupuni noho ma nawa o na misionari, o ke kakahiaka Poakahi nei, ua hoapono ae la kou o ka Hui Hae Eleele.  He hooia ana keia ua hulike n@ hana a keia hui e alakai nei i na kanaka, ke puni aku, me ka makemake o ke aupuni noho manawa.  E oi io ana hoi keia nupepa e hele mai ka poe hoohui aina a me na mea a pau, e hoohui ana i na kanaka Hawaii ma keia halawai me na haole o ka aoao e kakoo nei ‘i ke aupuni  P. G., a ma ia e hoikeike ai i ko na aina e na lakou me kakou keia mau hana, a o ua hana la ma ka hala wai i manao ia, e kamaiilo ana i na mea kupono no ke koho baleta ana.

  Aka, wahi a ka P. C. Advertaisa e kiai ana no nae ke aupuni i ke ano o na olelo e kau@a@lio ia ana e na haiolelo o ke ahiahi.  Ke hoomaopopo kakou i ke ano o keia mau olelo, ua hiki loa ia kakou ke ike iho ua kuka malu ia keia hana a ua hiki ke ae ia, aka, ao’o nae e @e ia na olelo e kue ana i ko lakou makemake.  A ina kakou e hoomaopopo i ke ano o ke kauawai kipi a @@ ohumu kipi, ua hiki loa ke hopu ia na haiolelo i na lakou e koe ana ma ka lakou olelo i ka makemake o ke nupuni P. G., e iike me ka hopu ia ana o ka luna kakau manao o ka Holomua olelo haole, no ka i ana e noho malie na kanaka Hawaii aole e komo i keia koho ana mai Hawaii a Niihau.  Ke olelo @u nei no hoi ka Advertaisa, e hopu ia no na mea a pau ke ulu mai ka haunaele.  E ike oukou e na Hawaii i keia mau mea.

 

Aole he Waiwai.

  Wahi a ka haiolelo a Emesona imua o ka League Amerika, o i ana:  Ua like ka hoike a Mr. Blount me ka palapala hemolele, a aia ka hilinai o Peresidena Cleveland a pau malaila, a ua ike ko Amerika poe i ka pololei, nolaila, aole he @ ana ia o ka makou (Emesona) mau olelo, a me na olelo e ae.  Ma keia e ike ai kakou na paa ka olelo hooholo a ke aupuni Amerika, a ua waiho ia aku na Cleveland e hana aku e like me kona ike he pono.  Wahi a Kuhina Willis i olelo ai, aole he hana e hana ia maanei a nia Amerika e hoololi ai i ke kulana, koe wale no keia o ka hui aku o ka la@@@ Hawaii ma na hana a ko lakou mau eneimi.  No laila he pupule ka manao e hala wai makaainana a aole he waiwai aka he hoouluulu wale no me ka hoohamama ana i ke alanui e ala mai ai na imihala a kekahi aoao.  A o keia hana e kuka ia nei na ka poe no ia o kekahi hui e ake ana e loaa ke kuleana e komohia aku ai ka lahui ma kekahi hana, i ko ko lakou makemake he aupuni makaainana--oia hoi he repubalika no

 

Ka Poe Kahea i hiki ae.

  Eia ko lakou moa:  C. W Ashford.  J. L. Kaulakou. J. F. Bowler. L. J. Levey. John Phillips. F. H. Redward. Antone Rosa. T. A. Lloyd. a me J. K. Hookano. a o C. B. Wilson., he paehewa oia.  O keia wale no ka poe i ae e ike ia ma ke kahua hooia i ko lakou manao.  O na Kuli@a o ka Moiwahine i kakau inoa, na kakau hupo maoli no me ka ike ole he mea pono a he mea hewa paha ka lakou i hana ae, nolaila, i ka ike ana he hewa, nolaila ua pee.  O F. Wanabaga. P. Numana, David Dayton:  D. W. Pua, H. E. McIntyre, C. O. Berger. Jas. K Kaulia, F. Harrison.  Jno. M. Kaneakua, Chas T. Gulick, R. W. Wilcox, C. L. Hapakini, E. B. Thomas, F. J. Testa, W. H. Halstead, E. Johnson, W. F. Reynolds aole ilaila.  Ua noho na hoa a pau o ka Hui Aloha Aina i komo hewa me keia poe hipa eleele, i ka wa i ike pono ia ai ko lakou ano, koe aku o Keoni Lota Kaulukou.  Ua haalele mua o H. A. Wilimana a me Jas. Campbell a me Keoni Kamaka.

 

Leo Alii.

  Ma ka la 14 o Ianuari, 1893, ua poha mai la he Leo Alii mai luna mai o ka Nohoa’lii o Hawaii; e like me keia:  “E hoi oukou ma ko oukou mau home, a e malama i ka malulhia.”  Anoano keia mau huaolelo i puka mai, mai ko kakou Moiwahine mai, mahope iho o Kona hou o ana e hooko i ka leo o na tausani o Kona mau makaainana i hiki aku imua Ona, e nonoi aku ana, e haawi mai Oe i kumukanawai hou no Kou Aupuni a me Kou lahui e noho nei me ka pilihua malalo o keia kumukanawai elau pu o ka 1887.

  Ua hoi aku ka lahui a mailani iho la i keia Leo Alii; a ihiki i ka lohe ia ana mai o ka manao o Peresidena Kalivilana, e hoihoi hou Iaia maluna o Kona Nohoalii, a pela no ka lahui e noho nei a hiki i keia la a makou e puka aku nei.  Aole ka lahui i k@loi i kela Leo Alii ilalo, aka, ua pulama@a me ka hiipoi nui ia a puni ka Paeaina.

  Ua ike kakou i ka hua o keia hana, a ke kali nei kakou no kona hopena.  O keia mau haawina a kakou l ike ae, noloko mai no ia o ke kulana maluhia, a pela makou manaolana nei, aole i poina ka lahui i ka Leo Alii, a e hoomau aku ana ka lahui holookoa ma ia hana; a hiki i ka l@he ana mai o kakou i ka hopena o ka ke Aupuni Amerika hana maluna o ka hoopii a ka Moi wahine a me Kona lahui a Amerika i ae mai ai e lawe e noonoo.

 

 

AOHE HANA A KA HOAHOA.

  Mamoli o ka noho ana o ka lahui Hawaii mai ka halawai a ka Hae Eleele i ka po Poakahi nei, i hele nui ia ai e ka poe hoohui aina a me na kakoo P. G, a me na lahui e ae, ua pahua ka poe o ko Emekona ano i ka poe ole e hoohana ai i na hoahoa a lakou, a me na mea e ae.  Aole nae i nele ka hana i manao ia e hana no ka nele i na mea e hoonahoahoa ai, aka, no ka pele i na puniu

 

  Ua hele ae no kekahi poe i hoomakaukau me na mea i oi aku mamua o ka hoahoa, aka, no ka loaa ole o ke kumu, a me kahi e hoohana ai, ua oki a ua hoi nele lakou meka hana ole.

  No ka hoike mua ia o ka manao aia o na mamo misionari e hiipoi ana, i ko lakou wa ma ka luakini  hou o lakou, a hoopuka liilii ia ae e Keo Emekona, a lohe loa ia ia, noiaila, ua poe malie kekahi mau hoahoa i kahi ole e hoouluaoa ai, a komo mai na mea panapana a lakou i hoomoamoa ai i na poli o lakou.  Ka mamo a ka manao Gehena, a kekahi poe Hawaii e hoo pilimea ai nei.  Ino, a ino kou inoa a mau loa aku, a loaa ia oe a me kou auna ka mihi me ka manaoio, mamua o ko ka inoa misionari hoopunipuni hilinai nou ia e ka lahui.

 

Ua Pololei.

  Ua pololei ka “Hoku” i hoike ae ai i keia manao, aole na alakai o ka Hui Aloha Aina i komo iloko o keia kahea halawai makaainana o keia Poakahi ae, a e hui pu aku hoi nie na kii laau hoolelele o ka wakahiko.  A wahi a ka nu pepa “Hoku” i lohe ai.  “Ua oi aku ko ka Hui Aloha Aina makemake e malama i ka noho kanaka makua ana a me ke akahai o na Hawaii i hahai ai mai mua mai, a aole hoi o lakou manao hoopili i na uhane lole-loa o Wanabuga a me Akipoka.”

 

PAPA’U HOU NO NA MISIONARI.

  Ua hoike no o Mr. Dole, ke poo o ke Aupuni Hoomalu Manawa, i kona manao kanawai, aole he kuleana o Amerika e lawe lilo ia Puuloa malalo o ka pauku o ke-kuikahi ma ia mea aka, he haawi manawa wale no he “loan,” a hoihoi hou mai.  He okoa ka Cleveland unuhi ana i ke ano o ka huaolelo maoli ma ke kuikahi oia keia, he GRANT.  Ma ke ano kanawai o keia huaolelo he hoolilo ana i ke kuleana o ka mea e ‘grant” ana, a o ka halawai no keia hoolilo ana, ma ko Amerika aoao e hoolilo lakou i kekahi puu dala ma ka hoohana ana i ke awa o kahi i hoolilo ia.  Ua puhili na misionari, aole ho ka manao e kaohi io maoli, aka, he imi apakau e hoole i ka mea a lakou i haawi ai me ke kuleana ole.  Eia wale no kahi puka e loaa ai ke hoole aku, ke ae-ia mai hoi, aole he mana o ka Mana Hooko e hoolilo i kekahi o na pono kaokoa o ke aupuni ma o kona ano aupuni, me ka ae ole o ka lahui ma kekahi ano.  Aka, no kakou iho i na o Amerika e koo i ke aupuni e like me ia ana i aelike ai me na Malietoa o Samoa ma ke kuikahi i hapa ia me Komodoa Wilkes i ka 1833, no awa pagopago ma Tahiti, no ke kakoo mau i ke kuokoa o ke aupuni o Samoa i na aoli o ka aina, alaila, aole he pilikia nui ma ia mea, aka, he pono no nae e hana hou o Amerika me na Hawaii ponoi ma keia mea, aole me na haole, i na lakou he poe anela paha a he poe diabolo.

 

Kaua ma Samoa.

  Apia, Samoa, Mar, 17 th.  Ma ka Poaono, Maraki 10, ua hiki mai la kekahi nuhou hoolele hauli ma Apia nei, ua ulu ae he kaua maluna o ka mokupuni o Savaii, ma o kekahi poe ala o ka lahui Samoa, ma ka aoao kipi, a me na kanaka o Faasalelaga, o Savaii no, ka poe hoi mahope o ke aupuni Moi o Malietoa.

  Aole nae hoi i manao ia e ka aoao Aupuni e puka koke ae ana keia kaua.  Ua noho iho la he halawai ha ka Peresidena, ka Lunakanawai Kiekie, na Luna Aupuni o Beretania, Geremania a me America, e noonoo no keia kulana ma ke awakea oia la; a aiai keia halawai e noho ana, ua hiki mai la elua mau kanaka i hoeha ia ma ke kahua kaua no ka aoao Aupuni me ka mainoino.

  Eia ke kumu o keia kaua i ala koke mai ai.  Ma ke kakahiakanui poniponi wale o ka Poaono, o Ee, l e alii no Vaifa, ma Iva, na hele aku la oia me elua mau keikikane liilii, iloko o ka ulunahele ma kahi e kokoke ana i Saleimoa, ma kahi kokoke o na Savaii i hoakoakoa ai ma ke ano hoolulu O ke kumu o keia hele ana, no ka ohi wahie ana, i mea e hoomoa ai ka lakou ai.  A oiai lakou e ohi wahie ana, ua kipu koke ia mai la o Ee e kekahi poe o Aana i pee iloko o ka ulunahele a ku iho la o Ee a make, a o na wahi keiki, ua pakele mahunehune aku laua.  Ua hoao o Ee eholo mahope iho o kona ku ana i ka pu, ua paa e iho la oia, a oki@a iho la kona poo elike me ke anomaa mau o ke kaua ana ma Samoa.  I ka manawa i lohe ai na makaainana o keia alii i ke kani ana o keia mau pu, ua holo aku la lakou, a i ko lakou kokoke ana aku ua ike aku la lakou, i kekahi papu i hana@a e ka poe kipi, a hoomaka iho la ke kaua ana.

  O ka aoao aupuni ka i lanakila ma keia mau kaua ana, a ke hoopuehu liilii ia ala ka poe kipi.  Ua oi aku nae ka nui o ka make a me ka poe i hoeha ia ma ka aoao o ke aupuni mamua o ka poe kipi; o ke kumu o keia ua kaua aku ka aoao aupuni i ka poe kipi e pee ana mahope o na papu lepo, a pela i loaa ai i ka poe kipi he wahi palekana iki.

  O ke kanawai oki poo @ hoolaha ia he kanawai no Samoa, ua lilo kona mana i mea ole, mamuli o ke oki i ana o ke poo o ka poe i lilo pio mai i ka aoao aupuni a ua laweloa ia aku la keia mau poo imua o ka Moi Malietoa, e like me ka rula maa mau ma Samoa.

  Ua hele aku na Luna Aupuni e koi aku i na kanaka o kekahi mau apana, e haawi mai i ka lakou mau pu a me ua poka, ua pane ia mai la nae lakou, aole makou e ae aku e hoihoi l ka makou mau lako kaua aka; e malama no makou i ka maluhia.  Oolea maoli keia mau olelo a keia poe Samoa.

  Ua manao ia nae e pau ana keia kaua malalo o ka hooponopono ana a na Luna Aupuni ma ke ano malie.  He ikaika @a aoao o ke Aupuni Moi o Malietoa. 

 

AHA HOOKO A ME KUKA O KE AUPUNI P. G.

  I ka manawa i waiho ia mai ai ka Bila Haawina imua o ka Aha Hooko a me Kuka o ke Aupuni P. G. ma ka Poaha nei, ua kue o Emaluka i ka lawe koke ana e noonooia ua bila ala.  O kona manao e waiho a hiki i ka manawa e koho pono ia ai na Lunamakaainana ma ke koho balota akea ana.  Ua poi pu ia o Emaluka a hooholo ia ka bila ma kona heluhelu mua ia ana.

  Ua kue pu o Emaluka i ka itamu mua loa o ka Bila Haawina i heluhelu ia mai “Uku o ka Peresidena $24,000.” i ka hooholo loa ana i keia i@amu.

  Na Mr. Ena-i ninau ae, i na paha ua manao ke Aupuni P. G. e haawi i uku hoomau no ka Moi wawahine.  Liliuokalani, Hoilina Moi Kaiulani, a me ka Moiwahine Kanemake Kapiolani, nona hoi kekahi kaawina o $4,000.

  Mr. Haki i pane mai, l na na Alii e ae ana e kakou mai i ke Aupuni P. G.: alaila, me ka hauoli nui ke Aupuni P. G. e haawi ai i haawina ho@omau no lakou.

  Ke hoohuoi nei makou i ke kumu o ko Keoni Ena ninau ana no ka haawi ana i uku hoomau.  E hana wale no ue ma na ano a pau, aole e poni ia aku.  Noho malie no ua kanaka i ka la o ko oukou hanohano a me ka loaa a oukou.

 

Ma na Leta Mai.

  Ua kakau mai kekahi niea niai Hilo mai, he 20 wale no ka poe Hawaii i hoohiki iloko o ka apana o Hilo, ke hui pu ia me na luna aupuni  Kahi ka niuniu.

  Ua nalawai ko Puna poe a hooholo ma kekahi olelo hooholo, me ka hoohiki o na mea a pau, aole hookahi e hoohiki e kakoo i ke aupuni P. G. a aole hoi e koho balota a hulihia ka lani a me ka honua.  Ua haalele ka Luna Kanawai a me ka Lawe Leta i ka Papa Nana a me ka oihana.  Ua pau ka noho ana a ka Papa ma ia Apana.

  Ua hiki mai ka lono leta ua haalele ka Papa Nana o Waimea, Hawaii, no ka noho kuakii ana aole he mea heie mai e hoohiki.  Hu ae la ka aka.

  Ma Lahaina, ua hoole na makai a pau.  O ke Kahuna wale no kai hoohiki mawaho o na luna aupuni, me he la he kauna a oi iki aku paha ko Lahaina.  Pela iho la a puni o Maui.

 

Na Lono.

  Ua lohe mai mako’i ua hoole aku hoole mai na haole i ke noi ia aku e haiolelo i ka halawai makaaina na, me ke kuhikuhi mai ua na Hawaii ka halawai.  O keia ka hope o na hana hookamani, he hoaa.

  Ua nui ka minamina ia o ke komo ana aku o H. A. Wideman a me James Campbell ma keia mau lauwili halawai makaainana.

  E kiai makaala loa ana ke aupuni i ua olelo ma ka halawai makaainana, me ka manao @ kau lima maluna o ua alakai.  Ka mea keia a makou i haupu wale ai, he kumu keia halawai e haawi ai ia lakou e hoohei i na alakai o ka lahui iloko o ka upena o ka hoohaiki i waiho wale a@ ka lahui Hawaii i na iho hae.

  Ua hoolaha ia ma na pepa liilii he ekolu kumu manao o Alapaki, e pili ana i na mea kalaiaupuni, ma ka oielo Hawaii, i na hoahanau a me na Hoakula Kapule o Kawaiahao.  No keia paha ke kumu i aneane ai e pau keia Kakele o Kakana i ke ahi.

  Ua hoohaule ia iho la na ipukukui o Kawaiahao, o Bina@@ makua ma no huhu ka i ka hoolilo ia o ka Hale pule o Kawaiahao, i Hale Keaka no kela a me keia uhane haukae i pae mai i Hawaii nei.

 

HE HOOMAIKAI.

  Ma ka halawai o ka Hui Hooulua Hoola Lahui i malamala ma kapiolani Home i ka la 4 o Aperila. M H. 1894, ua hooholoia e waiho aku ke Kakanolelo o ka Ahahui i keia mau manao hoomaikai aloha imua o ke akea:

  Ke haawi aka nei ka Peresidena, ka Moiwahine Kanemake Kapiolani, na Kahu Waiwai a me na le@e hooponopono o Kaelolani Home Hoohanau Keiki i Kapiolani Maternity Home l ko lakou hoomaikai piha i ka pae puuwai hau@ma a pau, mai Hawaii a Niihau, i kokua manawalea mai i na mea e hoolako ai i ka @a@aai@a no ka paina luau i @alamaia i ka la 31 o Maraki no ka pono o ka home.

  A ke puana pu ae mei i na mahale palena ole no na l@le hoomaikai a me na ui opio maka palupalu uaau ahonui nana e lawelawe alakai aku a ke kulana lanakila i ua hana nei i hoala ia no ka pono o ka lahui oiwi o ka aina.

  Mahalo piha i na mea a pau, ma e ko oukou aloha ala, na loaa i ko kahou Home Hoohanau Keiki mawahe ae2 o na lilo a pau, ka h@ina o $1,151.85.

Ma ke Kauoha,

EUGENIA MO@@@ REIS

Kakauo elo.

Home Hoohanau Kapiolani, Ap@. 4 th, 1891.

 

NU ‘ HOU O NA AINA E.

(Ma ka mokoahi Mariposa mai).

 

  Ma ka mokuahi Mariposa o ke kakahiakanui Poaha nei, i ku n ai ai i o kakou hei mai kapalakiko mai; i loaa mai ai na mea hou@o na Aina-E.

  Aia no ka @nau o Hawaii, ke hana ia ala no e ka Aha Senate i ka manawa e lilo aku ai ka bila dute iloko o ka lima o ke Comite e noonoo ai.

  Ma @a la 20 o Maraki, mahope iho o ka hoihoi ana mai o ke Comite Waiwai o ka Aha Senate i ka bila dute o Amerika; ua noho iho la ka Hale e hoolohe i ka haielele a Senate George o Misisipi maluna o ka ninau o Hawaii.  Mamua iki iho-o kona hoomaka a@a e ha@olelo, ua noi mai la o Senate Tu@e o ka aoao Demokarata, i ka aoao Repabalika e aelike ia e na aoao elua-e koho ia i la e noonoo ia ai maluna o @an@ olelo hoohool@ e pili ana ia Hawaii, ka mea hoi pana i hooku pikipiki-o ae i ka Aha Senate iloko o kekahi mau pule i hala.

  Ua kue mai la o Senate Dolota o ka aoao Repubalika no ka hooholo ana i la no ka ninau o Hawaii e aole hoi oia e kokua ana i koia noi no ke koho ana ia la.

 

KEKAUI MAU AINA EAE.

  O ka mokukuna Niuroahite, i la we aihue ia ai e na hoahana@ Rodarikueka, a laua i pepehi a@ i na kela a pau i ka make; a hooiilo iho la ia laua he mau po@a malana o ka moana, na hoihoiia mai nei ia e ke aupuni o Faranii ka ona nona ua moku la.  Ua lawe loa ia keia moku i Farani me na powa, mahope iho o ka hopu ia ana, ua hookolokolo ia laua a hoopaii@a, a ua ki@uia la ua.

  Ua puka ae k@ @iai Heber@ ma waena o na Peke he 77 e noho ana maloko o ka hale ukana o ke alanui Kaaahi Pakipika, aia keia hale iwai- nakonu o ke kulanakauhale o Vitoria.  O keia poe Pake, mai ka mokuahihope mai no ia, a he eono mau kaa@hi ohua i piha me na Pake i holo loa aku i ka Hikina, a o keia poe kai koe iho.  Ua o kokeia ua Pake a pee na ohua Kapena, mamua o ka h@le ana mai o ka moku no K na.  E ku mai @ua keia moku no Honolulu nei i ka la 16 o keia malama.

KAUA MA BERAZILA.

  E hoike ana kekahi lono mai Rio Janeiro mai o March 22, i ko Peresidena Peicot@ manao ana e @@ala hou uiui i ke Kanawai Imeperiela, e kauoha ana e hooka k@ke ia ke kipu ana i ka poe kipi, i kue i ke aupuni me ka hookolokolo ole ia.  Ua pau pu me na haole o na aina e iloko o keia kauoha.  He nui ka poe e paa pio nei iloko o ka halepaahao, a he hopena weliweli ke nana ia aku nei.

  Ua hoolh@lo ike na au @@ o Amerika Beritania Nui, me It ha e waiho aku i ko lakou manao imua o Berazila e lawe i @ aupuni a hooholo i kekahe kulana, no na poe kipi i holo a kau ilu@a o ka mokukana Puaiki.  Ua hoike pu ia aku hoi, he manao kakoo i ka lakou m@@ao i w@ho aku ai imua o ke aupuni o Berazila aole na kipi i hana i kekahi hana ka@aima i kue i na kanawai o ka manao.

  Ua k@hoia mai nei o A@im@r @a Melo i poo no ke aupuni kaikaw@ o Berazila; ka mea hoi e hakaka koe mai la i ko Peresidena Peicota kulana aupuni ma ka Akau o Berazila.  Aia ke maki awiwi ala o Generala Hip@@@e @@ kekaha pual@ kaua aupuni o 2000, e hiki koke aku lakou i Santa Maria.

 

 

AUPUNI NIGARAGUA.

  M@@@uli @ ke @@@ ana @@@i o kau@ ui @ Nigaragua i na k@@ ma uuwa o ka @@auwa Pelekane e ku ana m@laila, e lele aku i @ka e hooma@u ai i ka ha@@@@@  @ @lu ae; ua le’e @@ aku la no pa koa, a hoopuehu aku i ka poe hoohaunaele.

  Wahi a kekahi kupa Amerika i hoike mai ai o noho ana ma keia wahi, i na aole ko kakoa hoahanau. (Pelekane) maanei nei; o ke Akua wale no ka mea i ike i ka mea a keia poe kipi l ike i ka mea e hana ia ana maluna o makeu na Amerika maanei nei.

Ma ke h@apa Alapaki mai

 

AMERIKA.

Kapalak@ko Maraki 24: - Ua hooholo mai nei e Lanakauawai @hetain, ua an@ opui@pule ia o Penik@laka, i kona manawa i kipu ai ia Meia Harisona o Kikako a ua waiho ia elua pule @o ka hooiai@ pono @@a ana i kou i ana popo@@.

  Ua pau mai @@ k@k@h@ hale i keahi ma Nofoka, nopa ka waiwai o 300,000. he elua hapakolu o keia huina i In@sua ia.

  O ka hapanui o na Luna o ka Aha Senate, aia lakou ke hookokoke ma@ ala ma ka Hale Keokeo, @o ke noi ana aku e kakauin@a mai ka Peresidena maluna o ka bila hana Kala keokeo a ma kekahi aoao hoi, he nui na palaapala i loaa mai i ka Peresidena, e noi mai ana e Veto i ua bila ala.

 

PIHA ANA O KE CENETURIA.

  Aia he Comite ma Nu Ioka, @e hoomakaukau nei, no ka hookaniia ana o keia hele lanakila ma Beteleh@ma ma ke ahiahi o ka la Karisimaka o ka 1893.

 

NA LEALEA.

  Ua hakaka kuikui puupu@ mai nei o Walata Edekona, he paele, me Geogia Dikikona o Piiedelepia, ke kaeaea o@a kulanakauhale ma ke ahiahi o ka la 22 o Maraki.  Ua kaa ka lanakila o ka la i ka paele.  He $10,000. ka laua @ili.  Ua lilo keia pu@ kala i keia paele.  Kanono no.

  Ua a@ aku nei o Gaudada ka hoewaa kaulana o Amerika, e heihei me ke Pelekane kaeaea ma ka hoe waa ana no $2,500. no 3 mile ka pahu @ opu e hoe a’.

 

KE KOPAA.

  Ua loaa mai kekahi lono mai Wasinekona mai, e pili ana i na hoololi i manao ia malona o ke kopaa, mai na lala mai o ke Comite Waiwai o ka Aha Senate, e kau ana i ke date maluna o 80 degere no l keneta, a o na kopaa a pau i oi aku maluna o 98 degere, he 1,385 no keia a me keia paona kopaa e komo aku ana.  Auwe ka pilikia o na mika@ele me na eke kopaa a lakou.

  E waiho pu ia mai ana, he bila kanawai, no ka hoo@au ana aku i ka uku hoohoihoi a e kuke ia hoi na kopaa a pau i hoomaemae mua ia e komo aku ana iloko o Amerika ma ka 6 pa keneta.

 

PEPEHI KANAKA.

  O Wiliama A. Harika, kokua elua o ke kupakako nui o ka Banako Hoahu o Kapalakiko, ua kipu ia oia a make oiai oia ma kona kulana hana ma ka hora 9 o ke kakahiaka Poalima. Mar. 23, e Wihama Ferederika, he kanaka h@i i hui mua me ka hui powa kaulana a Evana a me Sonagaga.  Ua ki mai o W. S. Melevina elua pu panapana, i keia powa e h@lo nei.  Mahope iho o ke alualu ia ana o keia powa ma @a alanui, ua loaa aku la oia malalo o kekahi hale malumalu, a laweia mai la oia e hoopaa.  Ma kana hoike, na ku kona maka i ka p@ka mai ka mea i powa ia.  Ua h@ule pahu kana papa hana.  Ua hoomakaukau oia i keia kupakako me ka @mole alekohola ma ke ano nei he omole nitoro galicesina, i na aole e hoike mai keia kupakako i kahi i waiho ai o ka lua lala.  Ua lilo e mai nae ia @ala ke @au ana i ka pu panapaua a hoomaka iho la ka hakaka ana

 

PUALI O KA POE AEA.

  Aia he puali o ka mal@hia e noho alakai ia ana e Generila C@@@@ ke maki ala lakou @@ Wasinelona, e @onoi aku ana e hooholo loa ia ka bila a Senate Peffer, he alakai no ka aoao P@piulika.

  Aia ke hoakoakoa aela kekahi poe i pau mai ka hana mai mai Los Anegela mai, me ka hui mau ana me na kanaka, a ua puipui loa ia h@akai kanaka, a ua hiki ae nei ma El Paso, i Mar. 21 @@.  Ua hopuia o Generala Fry ma ke an@ he @eahaukae oia a hoopaa ia iloke o ka han@paahao.

  Ua hoopuka mai la ka Meia o El Paso he kukala e hiki mai ana he puaii  limahana o 900 a 1,000 @anaka, e hiki mai ana lakou ma keia kulanakauhale ma keia po.  Ua aihue lakou me ka lawe wale ana i na mea a pau i loaa aku ma ko lakou ala, a ua hoomalamalama koke aku la ka Meia i ka poo o kona kulanakauhale, e noho me ka makaukau no ka hoopakele ana i ko lakou mau waiwai, a me ko la koa maa ohana mai keia poe @eahauk@e mai.

  Ua hoohau@@ ia @@ Wasinetona @oe i kinohi i ka ike ana no na mea e pili ana ia Coxeys a nie kona puaii, aka i keia manawa ke manao nei lakou, e a@u nui mai ana keia hana a e hiki mai ana mai na wahi like @le mai o America, a houluulumai mawaho o ke Kulanakauhale Poo Aupuni.  O A @ Pohakuulaula ka agena i hiki mua mai o keia pual@ ua manao oia e hiki mai ana he 10000 kanaka ma Wasinetona @@a @ @@ mua o Mei @.