Ka Oiaio, Volume VI, Number 15, 13 April 1894 — Page 4

Page PDF (1.12 MB)

This text was transcribed by:  Julile Novitski Godmintz
This work is dedicated to:  Kumu Patrick Makuakane

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

NUPEPA KA OIAIO.

HONOLULU, APERILA 13, 1894

HE MOOLELO HOONANEA

NO

Don M. Maseka.

Ka Opio Iloko o na wilia@ana a ka Pahikaua,

Ka Omole. Laau Hamo

 Kupaianaha.

A O'NA MAKANA HIWAHIWA

EKOLU.

Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti

ME NA

KIAI PUKAUA EOLU.

 

MOKUNA V.

 

            He oiaio e ke Kapena.  wahi a ka kakou opio, he oiaio, mamua e ko@ haalele ana aku ia Fareba, a hoohiki loa mai nei ko'u alahele no kou home, ua manao au e hele mai e waiho aku no kou hanohano e noonoo mai i na paha he mea kupono ia'u e noi aku @@@ o kou @anohanohano i lei o ka @a@ia o ka hookau ana mai mal@@a o'u i ke  kahi paa @@le o ka oihana koa, a e lilo hoi i koa k@a! no ke Alii ka Moi malalo a kau alakai ana, aka, mamuli o ka'u mau mea i ike iho neihe mau hora elua i kaahepe aku la, na loaa ia'u na manao konalua o ka halawai ana mai o ka'u noi me kekahi ulia o ka p@oa a me ka pakalaki.

            Ae he oiaio e ka opio, he wahi hana a no nui io @o kau, wahi a Tereyile, a ka pae, aole loa no hoi i loaa iki ia'u ke kulana oi kelakela ae maluna o kou e like me kao i manao wale ai, oia hoi ka loaa ia'u ka mana o ka ae ana aku i na @oi e like me keia.  O ka mara o ka ae ana mai i na mea noi a pau e lilo i koa no ko ke Alii ka Moi puali, ai@ wale no ia mamuli o kana olelo hooholo ponoi e hoopuka@ai, e eia hoi ka'u e minamina loa nei ia ee @oleloa e ae ia kekahi mea e lilo i kiai nona.  aia wale no a puka pono mai mai kekahi hakoko kaula'iaiaua, a i o'e, hana paha i kekahi hana kaulana me ke oeleaa wikahi o na aa huki o kona lima a me ka oi o ka pahikaua i awaiaulu ia hoi me ka noeau o ka ike a me ka hol@mua o ka noomeo o ka ike u me ke akamai lua ole o ka nanuao.

            I ka pau ana o ka M de Terevile kamailio ana, ua haawi aku la ka kakou opio i kekahi kunou haahaa ana, aka nae, aole loa oia i paneaku i kekahi mea me ka holopuniana ae hoi o na hoomanao ana iloko o kona puuwai, aole loa ia e hoouele ia ana me kana mea i make-make ai, oiai, he hiki loa i ma au wikani o kona mau lima i kekua ia hoi e kana pahikaua ke hookoa ku me ka wiwo'ole i na mea a pani makemake ia hana e hana.

            Aka hoi, wahi a ke Ka, ena i pane hou mai ai me kona haawi@pu a na mai i kekahi nana leihi iaia me he mea ala e heluhelu ana oia i ka waihona noonoo o ka kakou opio, aka hoi, no ka hana ana aku i kekahi hana ma ko'u a@a@ no ko'u hoaloha o ia mau la i hala aku la, kou makuakanne, ua makemake au e hooko aku i ua hana ala maluna ou.  E ka opio o ke kulaia o na puali koa kuikawa o ke Ali@ ka Moi. aole loa no ia iloko o ka ulekolako o ka piha keineki me na waiwai he nui wale e hewa ai i ka wai@aole, a nolail@ aole @a paha e  loaa ana me oe na ulia laki o ke koe nui ana iloko o kau pakeke @@ wahi kenikeni au i paa pu mai nui me oe.

            No ka puka aua mai o keia @@@ huaolelo mai ko M de Terevile waha mai, na ia mea i haewi aku i kekahi manao o ka hialaai i ka kakou opio, a oia ka@@ i @me ae ai i kona hanu a kiekie iluna me ka i ana ho iloko ona.  aole loa au i hele mai nei ianeia no ka hali an uku i waiwai a i makana hoi na kikahi uleu. aka. i helo mau uei a@ me ka makaukau e hooko aku i na aa wikani o ko'u mau lima i na ia e ae ia mai ana no ka hooko aku.  A wahi hou hoi a M de Terevile i pane mai ali

            Aka, he mea oiaio na pae e ka opio, e laa ko'u hiki ke hoomaopopo aku i na koiikoi a kou makemake i keia wa.

            O ko'u hiki aha mai lanai mai ke kulapakauhale mai o Par@@ aole iloko o ka ulakelako o ka nui o ke dala, aka, ua hiki mai au me eha wale iho no wahi dala iloko e ko'u pakeke, a i na no au a hala@ai me kekahi mea e kue mai ana i ka'u huakai. penei la ua- loaa ia@ kekahi hauna pahi mel a'u aku e hiki ole ai iaia ke hoopoina a hiki i kona make ana. 

            Na keia mau huaolelo hou a M de Terevile i haawi hou-aku i ka kakou opio me kekahi manao o ka hauoli, oiai, ua hiki iaia ke hoo'maopoopo iho, eia oia ma ke alahele o ka hoaihi aku iaia imua o ke ao holookoa me eha@lala iloko o kona pakeke, ne oi aku hoi mamua o ko M d Terevile hoomaka ana maila hoomaikai ae la oia i na lani no ko lakou ne ana mai laia e kuai aku i kona ho puakea, ka mea hoi paha i haawi mai iaia me keia huina daln.

            A nolaila, wahi hou a M de Terevile, me ka nana ole i ka nui a me ka hoku o kau mau wahi wahi kenikeni iloko o kou pakeke l ke a wa he mea pono ia oe ka malama pono ana aku me ka hoomanao no keia mua aku.

            A i kou manawa kaawale, he mea pono ia oe e ike koke i na ko hu o ke kulapa keonimana. a i keia la hoi e kakau aku ana au i leia i ke alakai nui o ke kula koa Alii no ka lawe ana aku ia oe me ke ohaoha e hookomo iloko o ua ka'a ala. a @laila hoi e ao ia mai ai i ke kau ana o ka lio, ka hakoko ana me ka pahikaua, a me ka ike hulahula o ke kulana keonimana.

            A i kela a me keia manawa e loaa ai ia e he wa kaawale e hoike pinepine mai ai oe ia'u i kou kulana a me kau mea i makemake nui loa ao.

            I kela wa a M. de Terevile e kamail@ nei, akahi no ka kakou opio a hoomaopopo iho i ke ano puanuanuanu o keia hookipa ia, apa ona a oial  hoi, aole loa oia he opio i maamaalea me na haawina o ka paa @ula keonimapa o ke alo alii, aolaila, ua mihi iho la o'a i ka ai hue ia ana o kana leha o ka hoolauna e kela kanaka malihini mai ka Hotele Jole Mila ma Meung, a wahi hou ana i pane koke aku ai ia M. de Terevile.

            E'oluolu mai kou hanohano e ke Kapena, akahi no au a ike iho la i ka poipo @@@@ @@ iho maluna o'u no kela @la o ka hoolauna a ko'u makuakane i haawi mai ai ia'u pao.

            He mea oiaio ia, o na haawina o ke kuihe a me ke kanalua o ko'u manao, oia ka'u e haohao nei mamuli o kou hele ana mai i kela loa a me ka laula o ka aina me ka nele nae i kekahi mea oia ano, he mea hoi e haule ole ana i ka lima o pa keonimana o B@anese, wahi hou a M. de Terevile.

            Ae hookahi a'u leta o ia ano, aka ua halawai mai au me ke pakalaki o ko'u powa ia ana a aihue ia hoi, pa leta nei e ka hilahila ole o kekahi kanaka malihiui, wahi hou aa Don Meseka.

            Ua hoaiai aku la ka kakou opio i kela hana ma Meuog a kakou i heluhelu like ai me ka anoi nui, a oia koke no ka wa i hoalii iho ai o kekahi man minoaka ana maluna o M. de Terevile a pane mai ia oia i kela mau huaolelo i ka kakou opio i ka i ana mai.

            E hoike mai ia'u, aole anei o keia kanaka malihini au e ka mailio nei nana i aihue aku ko leta, u a loaa la eia me kekaki o @me ku ma kekahi o kona mau wahi papalina.

            Ae, me he mea la pa pahia ia e kekahi mea.

            Aole anei he ka aka ano hookano o ke kila kona kalana.

            Ae,

            He kanaka loihi ea?

            Ae.

            He ano haikea nae o ke ano lena o ka lli?

            Ae, ae, oia no ua kanaka alu, ua maopopo lea loa ka ia oe ke ano o keia kanaka.

            Ae, o'a ka'u e hoohiki ae nei ma ka inoa o n@lani i na ia e loa hou ia'u, e halawai auanei ola me na haawina o ka moe pu ana me na dimbolo o ka po; a e hookuu aku hoi iaia i uhane lapu o ka aeahaukae e kalewa hele me ke kino a-ka maluna o keia @honua.

            Aole ola me kekahi lede?  wahi hou a M. de Terevile 1 hooman mai ai

            Ae, mahope koke iho no nae o ko laua kamakamaihoana ua holo mai la kela kanaka.

            Ua maopoo no anei la oe ka laua mea e kao@ailio ana?

            O ka'u mea i @@omaepopo aku o kona haawi ana @u i ua lede nei i kekahi w@hi pahu me ka pane @ na aku hoi.

            Ai@ @loko o laila na @l@l@ a'o a a paa e pili ana iaia, a aole loa oia e wehe iki a hiki ma kela kapaka o L@d@na.

            O keia wahine anei he wahine Pe@kane anai ela?

            Aole au i maopopo, koe wale iha no ko'u hoomaopopo i kona hoopu ka pinepine ae "Kuu Lede."

            Ala@la oa i@no, i namanaa@@ ihe i o M. de Terevile, o ua kanaka @la no kena, ke kuhi ne nu ala oia i B@rusela i kela manawa.

            l na pela, wahi a kau kakou ople @@@ @ne@ e hiki ia oe ke ol@hu mai ma ke kuhikuhi ana mea ia u i kahi e halawai ai au he ale a he ah me kei@ kanaka, a maluna ae hoi a ua mea a pau, ua make make au i hoohana aku aku i ka ikaika hoohana o ko'u mau hana ka kauha o ka hoopanana aku i kela lapuwale a ka h@he wale.

            E ka opio, i pane mai ai o Terevile, mamua o kou lawe ana ae @ ke kulana o ka hooko ana aku i kou makemake, he mea pono ia oe ke akaaele me ka makaala.

            A i kou wa e hele ai ma kou alahele, a i na oe e ike iala ma kekahi aoao, a mai hoao iki oe e holo aku e hookai pu me ia pali pohaku, no ka mea, pole loa e hele kou lilo i mea ele, a e nahaha liilii no auanei oe me lie aniani ku ala imua ona.

            O kena mau olelo a pau au e ke Kapena. aole loa ia he kumu nui nana au e hookuihe mai ia'u mai ka hooko ana aku i na koiikoi a ko'u manao o ka hoopai ana ahu i keia lapuwale i na au e halawai aku ana me la, wahi a ka kakou me ka manao kuio a me ka maka hoi o ka hulii o ka wiwo ole a me ke ake hooko kauoha.

            Aka hoi e ka opio, iloko o keia manawa, mai ae oe ia oe iho e hoo kauwa aku malalo o ka huli ana aku iaia o ka'u wahi kauleo ia ia oe a-------.

            Aole no i pae pono aku kana ka mailio ana, ua hoomanao hoke ae ia oia me ka puiwa pui me he mea ala i anapu ia mai e kekahi malamalama uwiia a ninaw iho la oia iaia iho aole anei keia he kiu i hoouna ia mai nei e ke Kadma'a.

            Aole anei oia i lawe mai nei i umi@no ka popilikia ma ko makou aoao?  A aole anei o keia Don Moseka.  he mea hoohiluhilu kana o ka maalea o ka hiki ana mai nei aloko o keia hale ma ke ano e hoolauwili i ko makou mau noonoo, aka, mahope aku e huli ana oia i wahi no ko makou popilikia?

            A oia kana i haawi hou aku ai i kekahi nana pono ana i ka kakou opio, a mamuii o na hiohiona o ko na mau helehelena ua hiki ole iaua ke uumi iho i ke k@pa ana aku iaia aole loa ia he kiu, o ke@klama haahao, aka, he keonimana oia o ke kulana o ua kanaka Gasatona.

            Ua noho mal@e iki iho la o M. de Terevile no kekahi manuwa me ke kilo ana i ka kakou opio a eia kana i nalu iho ai iloko ona, ho ha hiehiona o ka hoike mai o kela opie ia'u he kanaka Gasatona maopopo oia, aka, he mea hiki no nae iaia ke hoolilo iho iaia i paaua malalo o ke Kakimala e like no hoi me ka hiki iaia ke hana pai malalo o'u nolaila, e hoa hou aku au iaia, a wahi ana i pane hou mai ai.

            E ka opio a o ke eiki hoi a ko'a healoha pilikino o ka wa@ hala--oiai ao me na haawina ohe hia o ka p@ulele ana me ka olaio maluna o kela leta aa i aihue ia ai manana aku nei ke manao nei au e hoomaikeike aku ua oe i ke kulana o@ke kalaiaina o ko makou nei al@ alii.

            O ke Alii ka Moiame ke Kadimale, he mau hoaloha pilipaa loa laua, he mau mea walepo ia i na laua e kuee liilii, o ko mua ake e hoolauwili i ka noonoo maikai o kekahi poe, a oia ka'u e hilipai nei aole loa o'u manaolana ilii i ko'u hoahanau pu o ke one oiwi hookahi he opio hoi i loaa na aa wikani o ka wiwo ole, a he opio hoi o ke kulana o ke Kadimala maopopo e haule eia i moepuu malalo o ke kuhihewa o ke koloka o ka bookamani.

            A nolaila e ka opio oiai oe e hele aku ana e hooko i kou laki i keia ao mamuli o kou lilo aua aku i koa kiai no ke alo alii. a i na pa ha e hiki mai ana he wa nou e ulupuni ia me na ma@o lili o La huhu no ke Kadimala--e like no hoi me ka mea mau mawaena o ko'u poe keonimana i kekahi wa, alaila, mai hele hou mai lanei. aka, e hoi aku oe no kou wahi i hiki mai ai. aka nae, ua ake nui au e hooia aku a oe me ka haawi pu ana aku hoi i ko'u lima akau o ka hoomaikai e lilo oe i hoa kuilima pu no'u ma keia hana, oiai, o oe ka'u opio mau loa i kau leo aku ai e like me ka'u e kamaillo aku nei ia oe.

            Ma keia wahi kakou e ike iho ai e na makamaka heluh@la, ua komo maoli ka mamao hoohuoi iloko o M. de Terevile no oa kakou opio ma ke ano kiu na ke Kalimala a oia ke kume o kona kamailio ana me ka hoohinuhinu i ke Ka limmala ma ke ano hoao aku i ka kakou opio i na i'o no hoi paha, he kiu ka kakakou opio i hookohu i'o ia mai e Kadimala, alaila, aole no e pele ana ka ike ia mai ma kona ano ka eleu a me ka wiwo ole o ka hanohano o ka oihana kiu. a oia kana i  pane aku ai ia M. de Terevile.

            Ea, e ke Kapena maikai, na hiki ma nei au imua o Paris, aole wale no ka hookuli i ko'u mau pepeiao me ka hoolone ole aku hoi @ kekalai mea au e kam@@lio mai ai, aka, i hele mai  nei au'e waiho aku ia'u na kou hanohano e noonoo mai ke kupono a me ke kupono ole e lilo oia kekahi o ka koa kia no ke Alii ka Moi.

            Oiai hoi na ao ana a ko'u makukane @'u mamua o koa haal@le ana a u i kena poli e haalele mea a e hoolohe loa i ka leo o ke alii ka Moi, ke Kakimala a me kou e ke Kapena oiai. walu ana o oukou iho la no na kaaaka pai a pani o Farani nei.  A oia ka u e n@@ aku aei iaia me ka haahaa e l aa mai na heemukai ana o ka haoohapo mai ia oe mai no k@@ mau huaolelo o ka lo@maik@i a

            A oia ka M. de Terevile i hala iho a @@@@ iho me ka i ana iho i ua paha he iliohae kei i hoa@ha ia me ka hulalipa a i hele mai nei oia ianei @@@@ a ia'n mai ke Kaomala mai a penei la na ano e a kana pine mai i ka'u nei i kamailio aku nei iaia oi@i o na kia a pau aole loa e n@o @ ka L@@@ oiau haoa pahele ak@ ke ike nei au he mau manao ku i ke @eanimoana kana e kamailio nei polaia aole loi i pili iki ka u mea i manao s@mona.

            Hoko o keia wa, ua ku koke ae la o M. de Terevile iluna a lalau aku la i ka iima o ka kakou opio a me na huaolelo o ka hoolana manao a me ka hilinai piha i pane aku ai oia.

            O na manao o ka hihinai piha e looa ana i kekahi mea, a pia ka'u e papahi aku nei maluna o kouipoo i keia wa. a nolalia, i na wa a paau au e makemake ui e ike ia;u ua hamama na ipuka o ko'u hotele nei no ka hookipa ana mai ia oe, a oiai e hoohauoli ia ana oe me na manaolana hou i na wa a pau aole o'u kanalua e loaa ana no ia oe ke panepoo o kau mea i makemake ai.

            Alaila, o kau paha i makemake ai o ke kali a hiki i ko'u wa e ike ia ai ua kupono no ka lilo ana i koa kiai ea wahi a kakakou opio He mea oiaio no hoi paha ia, aka ke hoike aku nei au ia oe e ke Kapena maihai aole loa e li'u na la au e kali ai e ike koke no auanei oe a e halawai pu no auanei oe me na nuhou o ka hapoli no'u.

            Ma keia wahi i hooko-o iho ai ka hapai haule o ka Mokuna III a e lele hou aku kakou imua me ka hele ana aku o ka moolelo ma kahi koe aku o ka Mokuna V.

            I keia wa o ke kauoha a Penikalaka i ka kakou opio no ka hookaawale aku aole loa ia he mea nana i hookuemi aku i kona mau kapuai no ka hoi hope, aka, me na maka o ka wiwo ole a me ke kupoa o ka haawi pio ole aku i hookahi iniha i keia poe koa o ke Kadinala;  a no ka ike ana mai o Atosa i ka lawe ana ae o ka kakou opio a pane mai la.

            He mea oiaio, he opio puuwai koa a ka wiwo ole oe o ka hooko kauoha wahi a Atosa.

            A wahi a Penikalaka i puna ae ai:  E wiki, E wiki, E haawi koke mai oukou i ko oukou ae ana i keia manawa.

            Na keia mau olelo a Penikalaka i hoonaueue ae i ka puuwai o Paresa a me Aramisa a oia koke no ko laua wa i pane mai ai.

            Mawaho ae o kakou ekolu he waai keiki kekahi, a aole no paha e nele ana ka olelo ia mai he poe kanaka nunui wale no kakou a pau eha.  He hookahi hoi o kakou loaa e no me na palapu o ka eha wahia Atosa.

            A i na hoi ha pela, he mea pono ia kakou ka hoi ana mamua o ko kakou ae ana aku e ku akuimua o keia poe koa o ke Kadimala i pane mai ai o Paresa.

            He hana hohe wale ia a me ka niki kupono ole wahi a Atosa.

            Ae he oiaio kau i pane aku la e Atosa, wahi a Aramisa.

            I loko o keia wa a Waramisa ma e kamailio nei ua hoomaopnon ko ke iho la ka kakou Don Maseka i ka hiki kupono ole ke holopono ka lakou manao o ka hele aku paha i mua e hakoko me ka ikaika i keia poe koa o Kadinela malalo o ke ala kai ana a Penikalaka a i ole o ke koemi hope ana paha malalo o ka uhi o ke koloka o ka hohe wale a na ia mea i hooulupuni ae i kona poopoo maikai a puana koke aela oia me ka weia o ka huhu nui:

            "E na keonimano--ma ka inoa o na diabolo a pau o ka po--e lawe koke aku ia'u imua o ke kahua kaua a ke hai aku nei au ia oukou me ke kapalua ole he hiki loa i ka oi o kau pahikaua ke pepehi ia lakou mau kino iloko o ka Paredaisa kawa__u o ka make mau loa wahi aua kaeaea opio nei i pane aku ai i keia poe koa hohe wale o M. de Serevile.

            Na keia mau huaolelo houhou ka puuwai o Don Maseka i hoolia aku i ko lakou mau ili a oia ka Aiosa i pane mai ai@me ka ninau ana mai iaia.

            E kuu hoaloha opio maikai--e oluolu oe e hai mai i kou inoa?

            Don Maseka! wahi a ka kakou opio i pane aku ai me ka leo nui moakaka.

            Alaila imua! mua! e Atosa, Paresa, Aramisa a me Don Maseka! wahi a Atosa.

            Ae inoa no ka lanakila wahi a Don Maseka i puana ae ni.

            Alaila ua like Ko oukou manao i keia wa e na keoniinana? wahi a Penikalaka.

            Ae me ka oiaio loa wahi hou a Atosa.

            A heaha ko oukou makemake? wahi a Penikalaka.

            Na keia mau ninau a Penikalaka i haawi aku ia Atosa i ka manawa uoua e wehe ae ai i kona papale o a huki ae la hoi kekahi lima i ka pahikaua, a puana ae la.

            Ua loaa ia makou ka hanohano o ka hoa ana aku ia oukou me @ oi o ka makou mau pahisane  a e oki aku hoi i ko oukou mau kaniai i me e hik ia makou ke hana aku pela wahi a Atosa is Peaikalaka.

            E moku ko lakou kania i e pono @ a e make hoi lakou iloko o na kiheahea o ke koko! wahi a Don Maseka.

            Na keia mau h@@olelo a Don Maseka i hoopii aku ke kai o ka ukiuki mai i ua Peni@@laka nei e hulili pono mai la hoi kepa mau maka i ka kakou opio me ka hoopuka ana mai i keia mau huaolela.

            A-he ua makaukau oukou e kue mao me ka ikauka.

            Ae e hike me ke oolea wikani i loaa i ko makou mau aa huki a me ka oi hoi o ka makou mau pahikana pela ananei e @@@ aku ai kakou iloko o keia  @@@wahi a Atosa i pane aku ai.

 

HUNAHUNA O'NA MOKUPUNI

 

            Ma na mokuahi i huli hoi mai mai na kihi eha mai o ko kaou aina, i loaa mai ai na leta lehulehu e hoike mai ana, i ke kohu a kua lapu o ka hoohiki kue i ka Moiwahine Liliuokalani, a me ke kukulu ana i Aupuni Moi ma na ano a pau.

            Ua hoohiki pau Pele pau Mano pa makaainana Hawaii aloha aina a makee alil; o kekahi mau apana ma na mokupuni me ka lokahi aole e ae e kakauinoa malalo o ke kanawai koho elele, no ka hana ana i Kumukanawai hou no ke aupuni hou o Hawaii a na P.G. e manao nei e kukulu, ina e puni aku ana ka lahui Hawaii e noho hoomanawanui kei iloko o na inea o keia mau la me ke lakou Moiwahine i aloha nui ia e kona lahui, alaila e ko ana ka makemake o keia poe, a e haule ana ka aoao lahui.

            Mahalo nui makou i keia kulana o ko makou mau hoa makaainana i lawe ai no ka pono a me ka pomaikai o ko kakou aoao maluna o ka ninau o ko kakou aina makuahine e waiho la inoa o Amerika.

 

NU HOU

O NA

AINA E.

 

Ma ka S.S. Manowai mai, mai Kikane mai.

 

            Wasinetona, Mar. 21   Ua hoopauia mai nei na kukahi a pau i kukulu malalo o ke kaaawai dute a Makinile, e ka bila kanawai date hou o Amerika.

 

KE AWA O PUULOA

            Wasinetona Maraki, 20           Ua ho oholo loa ia e kukulu koke ke aupuni o Amerika, ma ke awa o Puuloa i wahi waiho lanahu no ia aupuni ma Hawaii nei.

 

AMERIKA A ME KINA

            Wasinetona, Maraki 22           Eia ke Comite o ka Aha Senate ke noohoo nei maluna o ke kuikahi mawaena o Amerika a me Kina e pili ana i ka hoohaigi ana i ke komo ana aku o na Pakeiloko o Amerika.

            Wasinekona, Maraki 23          O ke kuikahi  mawaena o Amerika a me Kina ua waiho aku o Kina he hooponopono ma ia kuikahi e paiia ke kii o na Amerika a e ka auinoa lkou elike me ka hana i hana ia aku i na Pake o makemake ana e hele makaikai ma Amerika.  He hoopapa keia a ke kaeaea kilo aupuni o Kina e noho ala ma Wasinekona i na Loea o Amerika.  Naauao no ka lahui Pake i ka iniki ana mai i ka Amerika ma kahi a na Amerika iinikiaku nei i ka Pake.

            Maderika, Mar.22       Ua make he umikumamalua poe a he kanakolu poe i hoehaia mamali o ke pahu ana'o ke dainamaite e hoonee ia ana, malalo o ka hemahema o ka lawelawe ena  Ua ulu aela he haunaele, malalo o keia kunu a ua hele aku keia poe a pepehi i ke kiaaina a me na luna hoohana o keia hana.  Ua kahea koke ia ka puali-koa e puka koke ae e hoomalu i keia  haunaele.

 

KUA MA BRAZILA

            Rio Janeiro, Maraki 19            Aia no ka poe kipi ke hoomau aia no i ka hooulu ana i na hana kipi

            Aole i holopono ke koho anai kaaina ma ka moku kaua Pukiki ia Admiral Da Gama i Bueno Ale.

            Ua kauoha aku nei o Peresidena Peseto i ka ma aupuni o Aganatina e heole mai i ka hoopae ana aku ia Da Gama malaila mai keia moku aku.

            Rio Janeiro, Mar. 22    Ua nihi aku o Peresidena Paisoto o Berazila imua o Beritania Nui, no ka hopu hewaia ana o kekahi mau Sela manuwa Beritania.

            Bueno Ale, Maraki 23 Ua hoole ka moku kaua Pukiki i ka hoolele ana mai ia Da Gana ma keia aina.

            Ladana, Maraki 21      Etua mau kanaka opiopio o Okapoka i hoohole e inu like laua i ka laau make, ma ka inu ana i ka wai acida mai kekahi omole mai. Na ka make hikiwawa loa ana o ka mua i inu i hookau mai i ka makau nui i ka loa a kahea aku la oia i ka maka.

NU HOU HUIKAE

            Ua eo mai nei i ka moku hehe Beritania ka makana kiekie loa o ka heihei moku i malamaia mai nei ma Caue.  O ka Hooilina Moi o Beritania Nui kekahi paluna o kei moku.

            Ua kukalaia mai nei ka Moiwahine Victoria o Beritania Nui @ Moi no Popodolana.

 

NA LETA

            Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o'keia poo e ko makou poe kakau manao.

 

Mr. LUNAHOOPONOPONO;

                                    Aloha oe

            Mamuli o ko'u hoohoka ia ana e ka lunahooponopono o ka nupepa Hawaii Holomua; nolaila, ke poouna nei au i keia leta pokole ia oe e pili ana i kekahi mau mea ano nu o ka kauka M. Goto lapaau anai na ma'i lepera ma ka Panalaau nei a pela aku Oai ma ko'u ano he Luna Nui no ka Haukipila o Kauka Goto ma Kalawao nei e ike mau ana i na lapaau loea ana a Kauka Goto i na ma'i ma ua Haukipili la nolaila ua manao au no ka pono a me ka pomaikai o na poe a pauloa he mea pono ia'u ke hoike aku i na mea oiaio a pau o kana oihana e lawelawe nei no ka pono o ka poe i loohiaia i na haawina koikoi o ka ma'i e kau nuiia nei ka weli e ko ke ao holookoa.

            Eia maloko o keia Haukioila kekahi poe e lapaama nei i kukenuk@au maoli no ka ma'i lepera maluna o ko lakou mau kino I na la mua o ko lakou komo ana mai ua hele no hoi a palahe na lima ke kino a me na wawae, a ua nawaliwali maoli no maomuli o ka ai hoomainoino ana a ka mai lepera a mai pau lakou i ka make ina aole i loaa na lapaau loea ana a Kauka Goto ia lakou I keia la ua loaa ia lakou ka palekana hoi hou mai la ka ikaika i ko lakou mau kino a ke ai nei lakou i ka hua o na uwala kapiki akaakai a lakou i kanu ponoi iho ai me ko lakou mau lima.

            O ka umi keia o na ma lama o ka Kauka Goto malama ana i na mai o keia Haukipila a aole he wah mai hookahi ana i make a hiki i kela la a'u e ka au nei i keia l ta a mamuli o ke @@kumu e ike iho ai ka mea heluhelu a hooiaio iho i ka oiaio o ka'u mea e hoike nei mua o ka lehulehu.

            O na ma'i e noho lapaau ia nei e Kauka Goto i hooko pono i na rula o ka ai laau ana ua loaa ia iakou ka palekana a o ka hapanui hoi o na mai e noho nei ma ke'a Panalaau eia lakou ke noho nei a make wale iho no me ka loaa ole ia lakou na lapaau kupono ana. Oia ka mea kaumaha nui loa a ko'u manao i ko'u ike ana i ko'u mau hoa kanaka o ka ili hookahi e make mau nei mamuli oia ano mai ka hookumu ia ana mai no o keia Panalaau oiai ma ko'u ike o ka avalike o na make ma ka Panalaau nei i kela a me keia mahina o ka umi ka haahaa a o ka iwakalua a oi ke kiekie.

            Ma ko'u koho ana mamuli o ka'u mau mea e ike nei ina o na mai a pau o keia Panalaau aia malalo o ka Kauka Goto malama ana aole no paha e holomuku nui wale na make e like me ia e ike mau ia nei i keia mau la a mamuli o ke ohohia nui ia o ka Kauka Goto lapaau ana ua nonoi ia mai au e na mai e haua i kekahi palapala hoopii imua o ka Papa Ola e hoopaa ia Kauka Goto ma kono Kulana kauka no ka Panalaau nei no kekahi mau makahiki hou ak@ a i ole i kauka noho paa paha

            Mamuli o ka hauoli e na keiki o ka Haukipila o Kauka Goto no ka loaa ana ia lakou o ka maha a me ka ikaika maoli no o ko lakou mau kino ua haku iho lakou i keia wahi mele pen:

"He uwila hooheno keia

No ka laau ola a Kauka Goto

Ua kui e ka lono lohema moku

Mai Hawaii hoi a Niihau

He hauoli piha ko makou

Na hana kokua a Lilialani

Mamoli o ka imi'na a loaa pono

Laau kaula a o Iapana

Napa e lapaau pau na eha

O ka ma'i lepera hana lokoino

Loaa ai ka pono i ko lahui

E poho u nei me ke kaumaha

Ua maha makou ua lauakila

Ua hiki e ke ola i Kal@vao nei

E ola makou a pau loa

A hoi hou i ke one oiwi

Hea aku makou o mai @e

Loea kaulana o Iapana

Haina ia mai ana ka puana

O Liliu ke Lii ola Hawaii."

            Ua makemake nui au e hoike aku i ko'u mau hoakauaka e noho pee mai nei mamuli o ua kiko a ka ma'i iepera e ku ae a maloeloe a hoi mai i keia aina aohe keia he aina o ka make aku he aina keia no ke ola.  Ma ko'u hoomaopopo ana me he la o ka ain@ paha keia i olelo ia m@k@ Buke Nui oia o Kanaana malaila kah e kahe ana o ka wai ua me ka moli.  He oiaio e kuu mau hoa e loaa wale no ia oukou ma keia aina na mea ai o keia a no ke makemake oe penei Waiu-pipi, kalo, pai kalo, uwala, laiki kopaa, palaoa, palena, kamano, i'o pipi, opu-pipi, a pela no hoi ke kopa, kukae ele, aila mahu, paakai a pela no hoi me kahi aahu kino pu.

            Ma ka aina banau he nui ka pilikia o ka noho aua ma k@i@  aiua he lanakila ka noho ana ma ua ano a pau.

            Mamolio  ke kono pinepine a na ma'i e lapaau oeia nei e Kauka Goto ua hana iho nei au he palapalaa hoopii i ka Papa Ola e nonoi ana e kohoiao Kauka Goto i kauka noho paa ma ka Panalaau nei a ma ka Poakolu nei i hookoia ai ia hana no na h@r@  helu wale no ua hiki aku ka helma  o ka poe i ka kau i ua palapala i ka S61 a ua hoouna loa ia ako nei i ka Peresidena o ka Papa Ola.

            He mau wahi mea hou ia akahi wa houaku.

                        THOS. K NAKANAELA

            Goto's Hospital, March 30, 1894.

 

Hale Kuai Lako Hale Nui

 

E Hanaia no na Lako Hale o na ano a pau

 

Na Lako Hale i Makaukau mua mai na Ama e mai.

 

Na Bela Moe o na ano a pau.

 

Na Moe Oka a me na pono Lum Moe e ae o ke ano hou loa o ka

HOIKEIKE NUI O KIKAKO

 

Na Uluna Hulumauu i uhiia me na @@ Silika o na ano like ole a me ua Uluna Maun

O Kela a me Keia Ano

 

Na Bela Moe Lauoha, Lumi, Huluhipa, a me na Bela Moe Mauu i makau kaa mua i na manawa a pau.

Na Noho o na Ano a pau.

 

He mau nolio hoolimalima no kekahi no na anaina hoolaulea a ahaaina paha, he oluolu loa ka uku hoolimalima.

 

He'oluolu loa na kumukuai o na pono lako hale e ua iho a pau e @@ho nei@ualoko nei o ko maua HALE KUAI.

ORDWAY PORTER.

Alanni Hoiele ma ka Hale Pohaku e Robikana mauka mai o ka Mele Ko@@unu Hou

Telepona Bele 525                  iau 12-@ Dr.               Telepona Miulaka 643