Ka Oiaio, Volume VI, Number 16, 20 April 1894 — PIHA MAHALO I KA NUPEPA KA LEO A ME KE ALOHA AINA. [ARTICLE]

PIHA MAHALO I KA NUPEPA KA LEO A ME KE ALOHA AINA.

''Mamuii o ko olua iioho ki;\i raakaala nie ka n*ue ole n6 ka aina, ka Morwahme a me ka laliui, ua hoolohe io qo kn lahui i ka olua inau olelo ao e noho i kauhiile, aole e he!e mai i kela oaiawai p»iholalo a ka poai o ka hae eleolo, (Civil R?'ght) i kapa ia Ukou iho; lw loyalist-, he jw kupaa naue 010. aole hoi he royrtlist, he i>oe mahope o ke aupuni Moi. Ma ka aoao o ka I:i!vn ILiwaii |oiaio; ki> kamailio aku nei au, o , kela Ualawi luakaauiaua 1 lualama ia nia ka po Ponkahi noi, he ehia ! noona kino: no ka lahui,; ka iiina a ) «ue ka Mo ? wahine koka|ii, no ktī Aupv»v. liepuhalu'a kekiihi hav><\i [Oiai, ua louo ia'e mamua: ae o ka jhalawai ana i ka jvi i olelo i u ua | ae ka hoopaapaa mawaona o I kekahi lo\o haole a mo kjekalu ele-; I makule Uaole mahi ko no k-.\ 01010 j hooholo i aiKuio uiua ia e lakou: ! Kaihit<\ aka; mahope koke mai, ike iho la ka 'ua ano e j ka olelo hooho'o, aol,-» i kuliko mo |mamua, 'uolaila, ua ulu;aela kn I hoopapaa uiawAena o |oio a nie I ka elomakule a luki i ka wa a ka j«lemabulei kapa aku ai | ka loio ji hoopunipuni, a hoopwka ao la* j ua elemakule aia i ua olelo kuia o jke aloha aina, aloha Mi>i, aloha lahui; k« \< eho nei wau i ko'u inoa mai keia luu niai, a ke 'holol nei wau i ko'u mau liiua * maemae. I ka lohe ana o ka lua o i\|v eleuia-,

kule i; ke ano pi.jhol:i!o o i:a- loio \ haole nui. ua wehe aku ka elenaa• , kule iaia iho mai ua-hūi la, a : kaawaīe ka moi i ke "ehu o -keisai* 1 Ua fohe wale ia aeae. i knkahi man ' Kalawai hoolala ana a ua poe nei mamua aku xyei, ua kauoha nu ia n !. J. E. Bush ē huj pu aku me laiiou no ka noonoo ana 1 ke kuinuhana ; makaainani, na hele kiuo io no oia īuaiekiihi inau halawai i j inalauia ia ina kahi p Wilimana a i ma ke kau wahi okoa aku kekahi; ! a ma ia mau halawai ana i ufu mai ai na hoopaapaa liahana no ko J._' E. Bush kupna ruamuli o kona . aina makuahine, kona Moiwahine, j a'me kona lahui, a kapa mai la na ! haole hookimiani o ka meinao po- j holal.o iaia' he kekake. on hoi. he ho- I ololohe auwni. 0 keia mau nit;a i ; loUein.ii keuahi .haole'oiaio a'u i,j .hilinhi nuv ioa ai. A oia ke kumu j nni oko J. Uush ae ole ana e j hui ou me la iou a. hoala i ka h;ila- ; wai me ka manao lokahi. ( Ke keki! mai nei hpi ka niho o kekahi poe kanaka niaoli. hewa l maoli o .T. E. Rush a ttie K;n.nam:i- i no i lia papa- ana i ka.lāhui Hawaii 'aole e hele i ,sela ha'.awai makaa t inana, .\.he niau olelo ino pelapela loa kekahi i hailuku pu la no laua nolaile, e ka lahui Ilawaū ōiaio, kupaa, imue ole. a hoonianawamu ke olelo nei wa'i, he mea hiki ik> l ka malama ana 7 ka halawai o keia lano a puni lra Paenina me ka maj nno oiaio o ke aloha ain:i, aloha i Moi, aloli:» i ka lahui m« ka awili win'ole mt> ka manao hooka.iiani awahia oka maalea. He manan j oiaio no ko'u, o na hoa Hawaii i hui pu njo keia poe haole nianao pahele o ua hui ala, aole lakou i lokahi me nu hana. poholnlo o ka maalea aua poe ala Inano i ike iki a mahui iki palm kekahi o lakou no la mau niea huna, i na no aolo lakou e ae e'hui pu mo na haole maiiiuu ae o ka wehe ia ana o kela halawai makaainana i wehe ia ms ka po Poakahī nei. ~ Wahi a kekahi mau īīawaii 3 haauui uiai ai imua o'u. Ke olelo mai nei o lesu Raristi). ,e malama ia oukou i na kaula hoopiinipHni, ■ aka. maloko o lakou, he hi- : hin hae lako.i. Aole uaha kakou j e poi.na ana i na hana puuwai elej ele o ka hookahuli aupiini o ka j 1887. OC. W. Ashfo,-<l no kekahi | alakai o kela hana, e like nie kana | i hoike piha ai iloko o ka Ahaolelo jo ka 1890. Ika n_anawa i ike ai o j Kamehauieha, I a*.»he he kipi i koe I o kona aupuni mawaho mai, ua i ninau koke oia i kona Kuhina Nui ' i k'eia niuau koikoi o ke kalai aina j naauao ia Kaleimoku: '"Aole anei jho kipi i koe oka aina?" Ua pajne ae la kona Kuhina, he kipi no. j "Nawai hoi la kipi i koe?" wahi a I KamehWeha. Dko wahiiie na o ; Kaahumaiiu, wahi a Kaleimoku.

I Auvs;e! o k.a'u wahine no.hoi ia. kijji |no ka hoi oia ia'O. Ae, wahi : leimoku. Pehea hoi oia e kipl, ai ! ia'.u? Aia a moe ako oia me keka- ! hi alii a aloha aku oia la alii, aiaila' ; e kipi ana ia oe, o kou x>r>ino no ia,-RO ka 4a4<t-ke kana-— - ka, a he pono ikaika wale i>io no ,'£hu. Ike koke o Kamehameha i ka haina oiaio o kana ninau i hooj inakaulli ai īloko ena. a mnau aku jla i kona o ka lua ia. "A pehea i aunnei e pono ai?'' . Eia ka pane ; naauao a kona Kuhin;.: I na he ! alii haahaa ke moe i ke. a]ii. e lawe ; mai oe i kona haawina aina. a i na | he nlii kiekie ke raoe*iaia, e uiake | oīa. Ae, ua pono iho 2a, wahi a | Kamehameha. Aole no i loihi maj hope o kela maukaniailio ana, loaa 'io iiio la o Kanihonui e moe ana ,j uie KauhuiHan'i i:i Luheluhe. a j hai aku !a o Luheluhe ia Kaineha--1 meiia.. ! IRa ]ohe arra o Kau ehameha' { knlo.ii koeia poo ilalo, a na ka waij ifiaka no e hiolo ilalo o ka īepo, no ka nimamina i'ke keiki, kn .aloha, a me ka lioopuk-a ana ae i kekahi maii hnaolelo auoano eehia, aia i kuu kakaolelo ka olelo hooholo hope loa, no kon make a mt kou ola e kuu keiki. Nolaiia. haawi aku la t> Kamehameha i ke dala kj.©i ula-

uia ia Luheluhe e lawe imua o Kameeiamoku. Lawe io no o Lnhelēhu i ua dal'i kini iila a haawi aku la iaia me ka olelo pu ana aku, tnai ia Kamcbamvha m«i neī keia mea ulaula. Lawe ae la o Kameeiauioku i ua dala nei a Hana, a mamuii o kona kilo aupuni ike kuhohonu, honi ae la oia i ua da!a ala, a hiolo īuakawalu mai la na •wannaka mav kona mau lihilihi mai. a me ka leo eebia : o ke anoaiio a,laha, pane ma&Ja oia ia Luheluhe, e hoihui hou aku oe i keia daH ulaula o ka iwi koko ia Kamehanaeha. I fea hĪKi ana o L-iheluhe imua o Kaniehameha, e ninau koke aku nei anei ke dala e kuu kaka olelo, e hoike koke aku ana o no la, \ia hoihoi hoq mai nel ih>. Ē uwe ana o Kamehameha, auwe kuu haku e—kuu ha—ku. I ka &ku nei hoi ke aho o _Kje ola o kuu haku ia o -~v. eia ka he make no— iho la i make ai o Kanihonui. a nele loa ka aina i ke kipi a hiki 1 ka make aua o Kamehameha. Nolaila, e ka Lahui īīawaii, iloko o keia mau la kupiiikii o ka ama. ke ninau wau. ua.nele loa anei kakou 1 na kakaulelo fea]ai aupuni naauāo? Aole' loa, eia no o J. E. Bush a me Joseph na alakai o ka lahoi a 'uie kekahi pos aloha aina e ae. Mamuli o ko laua koho ia ana mai e ka Mea Kiekie Loa i waha olelo no ka lahui, oia ke kumu o ko kakon pakele. Auhea hoi na kipi, eia ka'u baina, o na Kuhina hupo o ka Moiwahine. i ae e kakau i ko lakoa niau inoa ma kela papa inoa o ka. pohe.alo. Hawaii Ponoi.