Ka Oiaio, Volume VI, Number 21, 25 May 1894 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kailianu V. Michaels |
| This work is dedicated to: | In loving memory of my father, Mervin Apana Lee Kwai |
Nupepa Ka Oiaio.
"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"
J. E. Bush, Lunahooponopono.
J. K. Penikalaka, Puuku.
-----
Poalima, Mei 25, 1894.
-----
E HOOLOHE MAI NA POE ALOHA AINA A PAU.
O ka makou e kauoha aku nei i na hoa a pau o na Hui Aloha Aina a pau loa, aole loa e ae aku e kakau inoa ma na palapala e hiki aku ana imua o oukou, ma na ano a pau; ke ole ia palapala i kakauinoa ia e aʻu a me ke Kakauolelo James K. Kaulia Esq. o ka Hui Kuwaena o na Hui Aloha Aina a pau.
Oiai, eia no ke lawe malu ia aku nei, a ke koi ia aku nei oukou, e kakauinoa mai ma na palapala apuka; i wahi e lilo aku ai ko oukou mau inoa, a loaa he mea e hoolauwili ai i ka hana a kakou i aneane e pau i ka hanaia. E hoolohe i keia leo poloai, alaila, ua holopono na mea a pau.
Owau iho no me ka haahaa
JOSEPH NAWAHI.
Peresidena o ka Hui Aloha Aina o ka Pae Aina Hawaii.
Honoluu, Mei 22, 1894.
-----
O KA OIAIO ANEI LA?
Ke lohe ia mai nei, ua manao ka poe P. G. e hoihoi aku i ke aupuni ia Kapiolani, oiai he palupalu oia: a oia ko lakou mea e pakele ai mai ka lakou mau hana kipi ana. O keia ka ke kumu o ka hookomoia a ka $4,000 uku hoomau no Kapiolani, maloko o ka Bila Haawina.
No makou iho a me ka lahui Hawaii, he kue loa makou ia mau hana, aole e makeu makemake a hoano e ae i ka makou i koi ai, e hoihoi hou ia ke Moiwahine Liliuokalani ma ka noho Moi o Hawaii nei. O keia ke koi a ka Hui Aloha Aina nona na inoa he aneane (8,000) ewalu tausani imua o ka Peresidena Cleveland o Amerika Huipuia. O ka pololei maoli no, ka hoihoi i ke aupuni i ka mea nona ka noho ana i ka la 17 o Ianuari 1893. Aole loa he alanui e ae mawaho ae o ke ia. Aole loa no!
----------
KA NUHOU HAUOLI.
-----
UA LANAKILA O HAWAII NO KA WA MAU LOA.
O ka nuhou hauoli i loaa mai ia makou, e pili ana no ko kakou aina aloha oia keia: I ka la i haalele aku ai ka mokuahi Auseteralia ia Kaleponi, ua hiki mai la ka lohe ma ke telegarapa e hoike ana, ua noho ka Aha Senate holookoa e noonoo no ka ninau e pili ana ia kakou. O ka lono mua i loaa mai ai no ke kakoo ana e ka elua hapakolu o ka Aha Senate a Perisidena Calivilana, maloko ia o ka Halawai ana o ka aoao Democarata e noonoo no ka ninau o Hawaii a ua ike ia ia manawa ka loaa o ka elua hapakolu i kamanawa e koho ai ka Aha Senate no ka ninau o Hawaii a ua paa ka manao o ka aoao Democarata ma ia halawai ana e kakoo me ka lokahi no ke kumuhana hoihoi Aupuni Moi, iloko o ka lina o ka mea nona ua Aupuni ia oia ke Alii Aimoku Liliuokalani.
Nolaila, aole he mea i koe, oiai. aia ka pono ma ko kakou aoao.
Oiai hoi, ua kapae ka Aha Senati i ka noonoo ana no ka bila auhau a ua lawe koke lakou i ka noonoo ana no ka ninau e pili ana ia Hawaii nei.
A ua ike ia no hoi ka manao o Adimarala Irwin maloko o ka Buletina o ka la 9, e olelo ana. he oi aku ka manao paa o ka lahui Hawaii, no ke aloha i ko lakou aina, a he oi aku ka pono ke hoihoi hou ia ke Aupuni Moi o Hawaii, oiai, aole loa he ae iki o na kanaka Hawaii i kekahi ano Aupuni e ae.
Ma o keia hoike ana a keia Adimarala, oia kekahi kumu i hapai koke ai ka Aha Senate i ka ninau o Hawaii nei; he wahi leo no ko Adimarala Irwin iloko oia Aha, ma o na hoalha la, i kamaaina iaai.
A eia hou, ua hoike mai o W. Alekanedero i kona mau hoaloha ma Hawaii nei, aole loa e ae ana o Amerika e kukuluia i Aupuni Repubalika ma Hawaii nei, a hookahi wale no aupuni i maopopo loa, oia ke aupuni Moi. Aole no hoi ona hoihoi e mauna aku i kona waiwai e waiho nei ma Hawaii nei. i ka hana a ka poe mikanele; oiai he kumu hoopilikia keia mau hana i ka waiwai o ka poe kalepa.
Eia hou: ua hoike mai kekahi hoaloha o makou i kekahi palapala mai a Keo Kaaka mai, e olelo ana; ua nui loa ka mahalo o ko Amerika nei poe i na kanaka Hawaii, no ka noho malie a no ke kupaa, a ua maopopop e hooholo ana ka Aha Senate e hoihoi hou i ke Aupuni Moi. Nolaila, e hauoli kakou, a e olioli hoi no ka Haku Iesu Karisto.
Oiai, ua haule pio ka poe kipi a pau, a oia ka lakou e hou hewa nei i o a ianei. O ka la o ka hauoli e hiki mai ana no ia.
"E ola o Hawaii i ke Akua"
Ua haohao loa makou, a me na hoaloha e ae o ka aoao Alii, i ka loaa ole mai i na leta mai America mai no elua moku. Ma ko makou koho iho, na ike keia poe, he maikai ka nuhou ma ka aoao o ka Moiwahine a me kona lahui, nolaila, ua haohao ia keia loaa ole ana mai o na leta, oiai; he loaa mau mai mamua aku nei. O ka palapala hoopunipuni nae a na hoaloha o ke Aupuni Noho Manawa ka i hiki mai i ka Adewakaika, a hoopukaia ae la, ua make loa ke kumuhana hoihoi Aliii. He hoopunipuni maopopo loa keia ma na ano a pau. me ka manao e puni aku ana na kanaka i keia mau palu a lakou.
----------
KE AUPUNI RIBUPALIKA.
Ua olelo ke Kuokoa o na poe wale no i koho ma keia koho Elele hana Kumukanawai, o lakou wale no ka poe kupono e elolo ma na hana kanawai a me na hooponopono aupuni ana.
Owai ka hapa nui o ka Lahui Hawaii e ae aku ia hana kanawai ana? Owai ke manaoio aku, he mana na kanawai a ka hapa-uuku i kau ai? Owai ke ae i na auhau hou ana mai a ka hapa uuku?
Hookahi wale no poe e ae mai ana; oia ka poe hupo maoli. Aka, o ka nui loa o na Hawaii naauao, aole lakou e ae ia mau hana o ke au naaupo loa.
O keia ko makou manaoia maoli no Hawaii nei i keia la.
----------
HE HOOKAHI KA LAHUI I KEIA LA.
O ka lahui Hawaii, ua lokahi lakou i keia la; hookahi kumu o keia lokahi ana, oia no ka ike pono ana aku i na mamo o ka poe mikanele, e ku mai ana ma na ano a pau loa, e hoino i ka lahui Hawaii; a e kaili i ko lakou mau pono kamaaina mai na kupuna mai.
Ua lawa ke ike o ka lahui Hawaii. no na hana a keia ohana, mai ka hookahuli aupuni mai o 1887 a hiki loa mai nei hoi i ko ka 1893. Ma na ano a pau, e hiki no ia makou ke hooia aku, o na mamo a na mikinele maoli no, kai komo kuhohonu loa iloko o na hana hookahuli aupuni Moi; a o lakou ua hiki mua a me na alakai oia hana.
O ka Lunakanawai Alapaki, mamuli o kona komo kino ana iloko o na halawai kalai aupuni, a me kana mau haiolelo ana imua o ke akea, a ina kana mau palapala iloko o ka Troy Budget; a me kana hoike manao iloko o ka hoike a Mr. Blount. ua maopopo he alakai oia no ka hookahuli Aupuni Moi o Hawaii a he kipi n@ao@ oia.
He mea hiki o@@ i ka lahui ma keia mua aku, ke lawe mai i kekahi wahi noonoo ana ae, he kanaka oia e noho ana ka uhane aloha kanaka iloko ona. Ma keia mea, na kupono ole ko Alapaki ike ia ana maluna o Hawaii. he kanaka no Hawaii. aka, he alakai no na hana kipi.
O kona ano he haipule, he ribine bolu, he kahu kula Sabati, he Lunakanawai Kiekie, ua poholo pu a nalowale loa iloko o kona ano he kipi.
O kona kuko, ua hookui mai me kona hopohopo; o kona makemake, ua kailiia aku i kaai mamao loa, o kana e hana nei, oia ke alanui Parao i make ai.
O ke alanui ana i hele ai, oia no ke alanui a Emesona ma e hahai nei, a Kakina e hana nei, a Dole e noho nei, a Kakela ma e alualu nei a Kaaka i holo ai, a Kuke i hoouna ia ai, a Alekanedero i hoao ai ma Wasinetona a hiki i kona hoka ana, a Olesona e noke la i ka hoopunipuni, a kipakuia mai e ka Aha Senate. a Hyde e alelo lua nei, ua make loa ka hoihoi Moiwahine, i keia mau la. ke olelo hou nei e hoihoi ia ana ka Moiwahine a Baker i apakau ai, a Bihopa i palau iho nai, a me na lehulehu o na poe mikanele e ae.
O keia no ka makou i olelo ai, o na mamo, a me na mikanele ka hiki mua ma na hana o ke ano hookahuli aupuni Moi. No keia kumu i lilo ai ka lahui Hawaii i mea lokahi a hiki i keia la, aole hoi e poina ana i keia mau hana a lakou ma keia mua aku.
----------
KUHINA WODEHOUSE.
Mamula o ka piha ana o ka manawa o ke Kuhina Wodehouse o Beritania Nui i nohoai ma ka oihana kuhina kuwaho, e hookomoia ana kona inoa maloko o ka papainoa o ka poe uku hoomau o Beritania Nui. Ua malama o Kuhina Wodehouse ka hanohano o ke kulana o kona aupuni a me kona inoa, aole i lohe ia kekahi wahi olelo e pili ana iaia no kona lawe i ka waiwai kipe oiai oia e noho oihana ana, e like me ka lohe ia o kekahi poe luna aupuni o na aina - e ua hana ia keia hana.
E noho ana oia a hiki i ka manawa e loaa mai ai kona pani.
----------
LETA MAI NU IOKA MAI.
Ua loaa mai he leta ia H. Swinton (Hale Pinao) mai kona loio mai, S. Lyon, e hana ala i kana hihia ma Nu Ioka. Ua palapala pu mai la keia Loio ona iaia, no na mea e pili ana i ka ninau o Hawaii nei, a eia kekahi mau manao ano nui:
Ua hoike mua aku au i koʻu manao ia oe e pili ana no ka ninau o Hawaii, oia hoi e hoohuiia ana ko oukou aina me Amerika nei. I keia manawa ke hoike hou aku nei au ia oe ua hoololi au i koʻu manao, ma keia mea, mahope iho o koʻu heluhlu ana i ka hoike a Comisina Balana. He kanaka oia na hilinai piha ia e ke Aupuni Amerika no kona hoopono. He mea ole kona aoao kalaiaina iaia i na ua hewa ia aoao. Ke manao nei au o ka Comisina Balana ka pololei, mamua o ka Kakina ma i noke iho nei i ka apuhi, a ua hoi aku nei me ke ake e noho Perisidena no kekahi manawa pokole loa, a hiki aku ke kai a Kahinalii, nana e poi pu iho ia lakou a pau. Ma keia ke hoike hou aku nei au ia oe e hoihoi ia ana ka Moiwahine e ke aupuni o Amerika, ma keia mua koke iho; a hakalia wale no i ka pau ole ae o ka noonoo ana o ka Aha Senate i ka bila dute o Amerika nei. Ua maopopo loa ke kakoo o ka Aha Senate i ka Peresidena Calivilana kumuhana hoihoi Moi.
He aoao Repubalike ko keia haole, a ua ike nae oia e haule ana ko lakou aoao, mamuli o ka hoike a Comisina Balana, ka mea i oleloia: "Ua like me ka Buke Baibala Hemolele."
----------
KO MAKOU MANAO KUPAA.
Aole loa ia hoolohia ae ko makou manao koho mua, no ka hiki ana mai o ka pono maluna o ka lahui Hawaii. O ke kumu o keia koho pololei ana; oia no ko makou hahai ana mamuli o ka manao kuokoa, a me ka hoopilimeaai ole aku ma na hana hewa.
O ka huipu ana o na hana hewa, na hana kolohe a me na hana apuka, a na poe mikanele aihue aina, oia ke kumu moakaka no ka haulehia ana o ko lakou mau kuko lapuwale.
Aole ke Akua e kokua i na hana hewa, a aihue aina a na mikanele. Ua haalele, a ua hookae ke Akua i ka ino a me ka haumia a keia poe i hana ai, e like maoli no me ko ke Akua haalele ana ia Eli a me kaua mau keiki no ko lakou hana hewa.
Ua olelo hoohenehene mai na mikanele, aole ke Akua e hoolohe mai i ka pule a ka poe Hawaii; aka ke ike nei makou, he hoailona ke hoea mai nei, ua hoolohe ke Akua i ka leo pule a na poe Hawaii; a ua hoole i ka ka poe mikanele pule. Ma ka hea. a ma ka hopena, e eki ia ai ka hooloheia o ke nei imua o ke Akua. Ina i haule ka hoohui aina, alaila, ua hoole ke Akua i na pule a na mikanele; a ina ua hiki mai na lono maopopo no ka hoi hou ae o ke aupuni moi, alaila, he hoailona no ia o ka hookoia o ka pule a ka poe Hawaii.
E hiki io mai auanei ka wa e hookoia ai ka pono a me ka oiaio, a oia ka wa e olelo iho ai na poe mikanele: "Ua hoolohe ia mai no ka ke Akua i ka pule a keia poe Hawaii."
----------
KA MANAO ONOONOU MAI.
Ke loheia nei na manao onoonou o na mikanele ma o Wilikini la, e hele aku e haha a e onou aku i ka Moiwahine Liliuokalani, i wahi e loaa ai ia lakou ke kulana o ka noho haakei ana iho maluna o ka Moi a me ka Lahui Hawaii.
No makou iho, a mamuli o ka makemake o ka Lahui Hawaii aole loa o makou apono i na hana o keia ano, e hoolilo i ka pono a me ka hoomanawanui o ka Lahui. i mea piepiele no ka lanakila o na poe kipi. O ka hana a Kakina ma i hana ai o ke ka-make-loa ia Oe e ka Moiwahine a me Kou lahui.
A oia anei ka Wilikini e kokua ai, a hele e hui me ka poe nana i hana ino ia kakou, a hele aku e hoomali kaawili aku ai no ka pono o na nahesa a me na tiga punikoko?
Ke poloai aku nei makou i ke manao akahele o ka Moiwahine. e makaala iho i na hana o keia ano e hoea aku ana imua o Kou alo.
Ua lawa kakou i na hana a ka poe hookahuli aupuni, a Kakina ma; a mai noho a puni iki, aole no hoi e hoolohe iki aku ke hawanawana ia mai Oe.
Hookahi pono mai ka Moi a ka Lahui; a hookahi no hoi pilikia mai ka Moi a ka Lahui.
Na ka Moiwahine me ke kakoo ia e ka Lahui, i loaa ai ka hooleia o ke Kuikahi kaili aina a keia poe lokoino A pehea la e hiki ai e ae aku i ke kipi e nohoalii mai maluna o kakou? Aole loa pela! Aole loa a hiki i ka wa pau ole.
----------
Ka Hopena Weliweli e Hiki mai ana.
O na hana ohumu kipi a ua kipi maoli no i ka Moi a me ke aupuni a me ka lahui; o ka hewa pookela loa ia o ko ino haalele loa, e hiki ole ai ke kala ia, o na hana kipi hookahuli aupuni Moi ma ka la 17 Ianuari 1893 i hala.
Ua pili pono ke kanawai kipi e ku nei o ke aupuni Moi i ka poe a pau i komo e kuka, i na hana e hiki ai ke holopono keia hookahuli aupuni nawaliwali; i hiki ke olelo ia ae he pepe e hele ana imua o kekahi kanaka makua e olelo aku ai, e hookaawale ae oe i ke alahele noʻu, a i ole e make oe iaʻu.
I ka hoohana io ia ana o keia hokahuli aupuni, ua pukaka io ke kanaka makua (na Kuhina hohewale) i keia poe i lako pono ole me na mea kaua, a i lawa kupono ole hoi i kekahi heluna kanaka kupono i ike i ka uhao ana o ka pu a me ke ki ana.
Ua kani hene ike ka aka a ua poe kipi nei iloko o ia mau la, i ka loaa ana ia lakou o ka lanakila iloko o ko lakou kulana nawaliwali, i like me ka poe i loaa i ka mai e hiki hele ana.
A e like me kela olelo kaulana a ka Lunakanawai Kiekie Alapaki F. Kauka o ke kau o Oct. 1889. "O ke kipi i lanakila, aole ia he kioi." Pela io no, i na ua loaa io ka lanakila mamuli o ke kakoo ana o ka hapanui o ka lahui Hawaii, alaila, hiki ke kaena. Eia hoi, ke alualu hele nei kela olelo ae pela i hoopuka ia imua o ka lahui mahope o ka poe kipi a pau; a e ai aku auanei i na poe a pau i komo a hooko i ka hookahuli ana i ke Aupuni Moi o Hawaii, a i hehiku ai na wawae lepo maluna o ka Hae Hawaii, i aloha nui ia e ka lahui. Ua kali malie ka lahui no ia mau hana ino a ka pohai mikanele. Ano, ua piha ko lakou kiaha o ka hookano a me ka hana aihue aina. a pakaha wale i no pono pili lahui o keia lahui puuwai hamama. E ka lahui aloha e, e makaala me ka nana pono ana i no ohana kipi a me ka poe hoohui aina, a lawe i ka koohiki kumakaia ia oe e Hawaii. Oiai o na haole o na aina e mai, i huipu me na kupa o Hawaii nei, a i hana i keia hookahuli Aupuni Moi he poe kipi wale no lakou a pau. Hookahi wale no uku, oia ka make, a i ole e kipaku ia lakou a pau mai Haawii aku nei; aole hoi e ike hou ia ko lakou mau maka i ke one hanau.
Nolaila, ma keia hana naaupo a kekahi ohana Hawaii ponoi, i komo e kokua i na hana kipi i ka aina. aole he mea e manalo ai keia poino nui, e kau mai ana maluna o ke poo pakahi o na Hawaii ili ulaula i kokua i na hana kipi. Aole loa e waiho ana ka lahui Hawaii aloha aina oiaio a pau, i na poe Hawaii i kokua a komo pu i na hana hookahuli Aupuni Moi o Ianuari 17, 1893. I na he mau kane lakou, a i na paha he mau wahine. E olelo ana ka poe i kokua i no hana kipi, i komo hoi makou ma ka aoao hoohui aina, no kahi hakina berena. no keia mau pilikia, a noi ae no ka pono o ka aina a me ka Moi. hoi aku no hoi paha kakou malaila, a hele aku no hoi imua o ke Alii, mihi aku, poe puaa aku, o ka pau no ia, lea no hoi ka aka. U hoi pela paha, aole loa e hiki i ka poe kipi ke pale ae, i heia hopena weliweli. E noho no auanei oukou, a he wa no a hoala hou ai na hana kipi, a kaua mai no i ka Moi a me ka lahui Hawaii. E o u ka maka o ka wauke, oi i e opiopio ana. Aole he puuhonua no ka poe kipi ma keia ao.
----------
KA MANAO PAA NO KA HOIHOIIA MAI O KE AUPUNI.
Ma ka la i hookahuli ia ai ke aupuni Moi o Hawaii, ua ike makou iloko o ia mau hora e hoihoi hou ia mai ana no ua aupuni kumu ala iloko o ka lima o ka Moiwahine Liliuokalani; ka mea e noho ana maluna a ka Nohoalii o Hawaii no elua makahiki a oi iki, a hiki wale i na minute hope loa o kona noho poo ana no kona lahui kanaka, mamuli o ka ae ia ana mai o ka ka Moiwahine palapala hoopii; e ke aupuni noho manawa imuo o k aupuni o Amerika, no ka hana pakaha a kona Kuhina i hana kue mai ai i ke aupuni Moi o Hawaii. ke kulana aupuni hoi i hoouna ia mai ai keia haole mikanele lima lepo e noho ana ma ke aloalii o Hawaii. ma ke ano he mau aupuni e noho makamaka me ka lokahi loa: Ua hoolele ia mai la ka mana kaua o Amerika malalo o ke kauoha a Kuhina Kivini (lima lepo), me ka nana ole ia mai o na keakea ana a ke aupuni Moi e noho mana ana ia manawa, me ka lako pono i na lako kaua, ka ai. na pono kauka, a me ka poe kanu kupapau o ka poe i make i ke kahua kaua; a oia lele ana mai o na koa me ka ae ole ana aku o ke aupuni e noho mana ana, ua like ia me ke kukala kaua ma ka aoa o ke aupuni Amerika i ke aupuni Hawaii. O kekahi no hoi o no kumu nui loa a makou i ike kakou ai ia manawa, oia no keia mau kumu i ike maka ia e kekahi poe e oia nei i keia mau la o ka lahui Hawaii.
Ma ka makahiki 1843, ua hana iho la o Lo Keoki Paulete i kekahi hana i kauoha ole ia mai o ke aupuni nui o Beritania; a ua haawi ia aku la iaia ke aupuni. Huki ia iho la ka hae Hawaii ilalo, a huki ia ae la ka hae o ke aupuni mana nui o Beritania iluna, a noho iho la ke aupuni malalo o ka hooponopono ana a Kapena Lo Keoki Paulete malalo o ke aupuni o Beritania. He eona malaina a oi ka noho ana o ke aupuni ma kela ano a hiki mai la o Adimarala Kamaki o na aumoku kaua o Beritania Nui ma ka moana Pakipika, no ka hooponopono ana i keia hana hewa a Lo Keoki i hana ai. Ua hoahewa loa ka Adimarala i keia hana ana a Lo Keoki Paulete, ma ka loaa ole o ke kauola mai iaia mai ma o kona aupuna ala.
Ua hoahewa loa oia i keia hana, a ua hoihoi koke mai la oia i ke aupuni Moi iloko o ka lima o ka Moi Kauikeaouli Kamehameha III ma ke Kamaki Kuea me ke kali ole a loaa mai ka lohe mai kona aupuni mai. Aka ua apono loa ke aupuni o Beretania Nui i keia hana ana a Adimarala Kamaki. No keia haole kela inoa i kapaia ai ka inoa o kela kuea. Kamaki Kuea. Ma keia kuea i huki hou ia ai ka hae Pelekane ilalo, a huki hou ia ae la ka hae Hawaii iluna, a hoi hou ae la ka Moi Kamehameha III iluna o kona nohoalii, a hoomalu hou mai la i kona lahui.
O keia ke kahua mua loa i hookahua ia e ke aupuni hanohano o Beritania Nui. a malama inoa maikai imua o ke ao holookoa, e kukala ana e kuokoa mau loa o Hawaii. a aole he hiki i kekahi aupuni e ae o ke ao nei ke lawe i kona kuokoa ma ka lima ikaika.
Ua hoao no kekahi moku manuwa Farani e kaili i ke aupuni, a ua hoahewa mai no ke aupuni o Farani ia hana ana a kona manuwa.
Ma keia hana ana a keia mau aupuni mana nui, ua lilo ia i kahua nana e alakai i na aupuni e ae, ina e hana hewa ko lakou mau luua aupuni ma Hawaii nei; e hooponopono ia aupuni a mau aupuni paha ia hana hewa i hanaia.
O keia kekahi o na kumu ikaika loa a makou i ike ai i kinohi, a makou hoi e manaoio mau nei a hiki i keia la e hoihoi ia mai ana ke aupuni Moi o Hawaii iloko o ka lima o ka Moiwahine Liliuokalani e ke aupuni o Amerika mamuli o kona hooponopono ana i ka hana hewa a kona kanaka i hana ai. a ua hiki ole ia Amerika ke alo ae i ke kahua hanohano a pookela loa a Beritania a me Farani i kukulu ai imua o ke ao holookoa no ko laua mau inoa maikai. Ua ike o Peresidena Calivilana i keia a ua kukala ae oia ma ka aoao o ke aupuni o Amerika, e hoihoi i ka Moiwahine iluna o ka Nohoalii. mamuli o kekahi mau hana i hoohanaia e kona kanaka maanei nei: ua ko ole ia manao, a hiki i ka manawa i noho mai ai o na Hale Ahaolelo elua o Amerika. Ua waiho aku oia i kana kumuhana e pili ana i ka hoihoi ana i ka Moiwahine imua o keia mau Hale. Ua noonoo ka Hale Ahaolelo Makaainana o Amerika no keia kumuhana a ka Peresidena. a ua kakoo ia Hale i ka ka Peresidena Calivilana i hana ai, ma ke koho ana o 177 ia 75 ka aoao Repubalika e kue ana i keia hoihoi Moi. Ua pau ka hana a ia Hale a o ka Aha Senate wale no koe.
Me keia mau kumu maopopo loa, pela makou e hoike aku nei i ko makou manao paa luh ole no ka hiki mai o ka la a Ameika e hoihoi hou mai ai i ke ea o ko kakou aina kulaiwi, a me ko kakou Moiwahine i aloha nui maluna o ka nohoalii o Hawaii: "O ka pono ke hana ia a haule mai na lani."
----------
NA MANAO LIKE OLE.
O ke kipi, oia ka hoopau i ka nohoalii ana o ka Moi, a o kona aupuni hoi.
O ke kipi i lanakila, aole ia he kipi [Wahi a Alapaki.]
O ka hookahuli aupuni: oia ke ala mai o kekahi poe e hoopau i ka mana aupui mua, a e lilo ia poe ka mana ma ke aupuni.
O ua poe la, oia no na mamo o ka poe mikanele. [Wahi a ka Lahui.]
O ka aihue; oia ka lawe i ko hai waiwai nona iho, me ka ae ole o ka mea nona ia.
O ka aihue i lanakila, noho malie no ia e hoonuu ana i kana loaa. [Wahi a kahi Alapaki.]
O ka moekalohe oia ka moe pu ana o na mea i mare ole ia, i kupono ke mare ia.
O ka moekolohe i puhalahio, aole ia he moekolohe. [Wahi a Hoaa.}
O ka la Sabati, oia ka la hoomalolo.
O ka la mua o ka hebedoma oia ka lapule. [Wahi a ka Mikanele.]
O ke kanaka, he holoholona oia
O ka holoholona, he kanaka hoolohe ole oia i ke ao ia. [Wahi a Solomona.]
----------
PILIKIA KA P.G.
Ua lohe mai makou, i ke Kanikela Irwin i hiki aku ai i ke Aupuni o Iapana, ma ke ano he Luna Aupuni no ke Aupuni P. G., ua hoole ia mai oia aole e ike ia, oiai, o kona hookohu na ke Aupuni o ka Moiwahine i haawi, a iaia nae ka mikina i ka hana a ka P.G., a no ia nele, holo kiki hou mai nei i Hawaii nei. Auwe! Aloha no.
----------
KS OULI PAKALAKI.
Ke ike mau ia noi o Mr. Williams hana pahu kupapau, a me kana keiki, e kauo ana i na kaa pukuniahi o ka P.G., a o na poe koa, e kai lalani ana ma na aoao o na kaapu, me he poe paa pahu kupapau la.
He hoailona kela o ke kanikau aku o ka puali koa o ka P. G., ma keia mua aku. O ko makou ike keia. Phea la ka Hanare Kakela ike? (Please translate this).
----------
LA HANAU O KA MOIWAHINE VITORIA.
Ma ka la 24 o Mei, o ka makahiki 1819 i hanau ai ka Moiwahine Vitoria o Besitania Nui, a Emepera o Inia. Ma ka Poaha nei i piha ai na makahiki he kanahiku kumamalima o ke ola ana o keia Alii Aimoku o ke ao nei. Ua pii ae oia iluna o ka Nohoalii o Beritania Nui, ma ka la 28 o Iune, 1838, a e piha ana i ka Moiwahine Vitoria na makahiki he kanalima kumamaono, ke hiki aku i ka la 28 o Iune ae nei, o kona noho ana maluna o ka Nohoalii o Pelekane. Poohina keia Nohoalii i keia Alii Aimoku o ke aoi nei.
Ua mareia ka Moiwahine Vitoria me kana kane i ka 1840, a ua nui na keiki i puka mai mai ko laua mau puhaka mai; a eia ke hoohihia nei keia ohana alii, iloko o na ohana alii aimoku o kekahi mau aupuni mana nui o Europa; a ma ka nana aku i keia papa konane, e hoohele ia nei keia mau iliili o Pelekane. he ike a me ke akamai kuhohonu i kahi e hiki ai ke lilo mai a paa malalo o hookahi mana.
E hiki mai ana no he la e noho hoomalu mai ai oia i kekahi hapa o ka poepoe honua. Nui ka ike kalai aina o ka Moiwahine Vitoria.
Ua haawiia na kipu hoohanohano ana e na moku manuwa a pau, a pela hoi mai ke aupuni Noho Manawa aku, ma Kakaako, ma ka hora 12 ponoi.
E ola loihi ka Moiwahine Vitoria.
----------
BANA PUKIKI
Ma ka la Sapule i hala, ua hookani ka Bana Pukiki ma kekahi ahaaina i haawiia e na Pukiki ma Auwaiolima, malalo o ka mana o ka palapala ae mai i ke aupuni noho manawa o na welo mikanele, a na Pukiki i noi mai ai e ae ia ka lakou Bana e puhi ma keia la Sapule. O ka maka mua loa keia o ke puhi ia ana o keia mea he Bana ma ka la Sapule o ua poe lima lepo nei, ma ke ano lealea. O ka mea kupanaha loa nae, oia no ka hele ana o kekahi hapa o ka Bana P. G. e puhi ma keia la Sapule no ma kahi e kokoke ana i kahi e puhi nei o ka Bana Pukiki.
E ike e ka lehulehu holookoa a puni ka paeaina, i ka pau ana o ka malama ia ana o ka maluhia o ka la Sabati, e W. O. Kamaka, Dole, Same Damona Alapaki, a me na alakai e ae o ka aoao mikanele, e olelo mau nei he la hapu ka la Sapule; Ea ma ka lakou mau hana nae e ike nei kakou i ke kue o ka hana i ka na makua o lakou i ao mai ai a me lakou pu na keiki.
Ma keia ano hana, ua hiki ke oleloia ae ua pau ke kapu o ka la Sapule o lakou a ua hiki i kela a me keia ke hele e hana i na lealea a pau elike me kana i manao ai.
Auwe! na welo mikanele e hoike nei i ko lakou lapule maoli ma na hana a lakou i hana ai i ka lahui Hawaii i ike pono ai mai Hawaii a hiki i Niihau.
----------
Ma ka wanaao o ka Poaha o ka pule i hala i mehala hou mai ai he opuu pua Rose, mai ka puhaka mai o Kehupuai@lio Wara, he kaikamahine mai ohana. O ka eha iho kia o ka laua mau keia e ola nei. I mua e na makuahine Ha@@@ no ka hoo@alu ana i ka lahui, o ke Alii Aimoku o Hawaii.