Ka Oiaio, Volume VI, Number 21, 25 May 1894 — Page 3

Page PDF (1.11 MB)

This text was transcribed by:  Dana Wong
This work is dedicated to:  Emma L Watson Keawe-Aiko

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

He Hoopunipuni Ino Loa

 

            Ua ike iho makou ma ka Nupepa Manuahi Advestirer o ka Poaono he mau olelo ua hoolahaia ua loaa mai ia Chas. Wilder ma Kapalakiko mamua ae o ka haalele ana aku o ka moku Australia ia awa ma ka la 12 nei, he mau palapala mai a Hasting mai, ke Kakauolelo o ke Keena Oihina Hawaii ma Wasinetona;  a o na hopunaolelo ano nui loa oia no keia:

            "He mau hooiaio loa ana kai loaa mai, mai kekahi poe kiekie mai aole he hoihoi Alii, ana ma keia mua aku, a o ka Peresidena he makemake loa ia i ke Aupuni Kumukanawai Repubalika."

            O ka makou e ninau mua aku nei oia no keia: Owai o Hasting? A owai hoi o Chas. T. Wilder?

            O F. Hasting, oia no ka hunona a Capt Makee o Ulupalakua, ke Kakauolelo i noho iho nei me Samuel Parker ma ke Keena o ko na Aina E, ma Hawaii nei, a i holo aku nei i Kakauolelo na Kakina ma Wasinetona.  O keia no ka haole i hele aku ai imua o ke Komite o na Aina E, ma Wasinetona, a hoohiki i kaua olelo penei:

            "Ua huliamahi ka hapanui o na poe Hawaii i ka hoohui aina; a ua lokahi ka manao ma ke kokua ana i ke Aupuni Kuikawa, a ua haalele lakou i ka Moiwahine."

            Pehea e hiki ai i ka lahui Hawaii ke paulele i ka oiaio o keia lono lapuwale a keia haole Hasting; oiai, ua maa loa oia i ka hoopunipuni mamua?  A u@ hele aku no kana hoopunipuni a imua o na Luna Aupuni Kiekie o ka Ahaolelo Lahui o Amerika, a-a aku no e hoohiki?  He lapuwale!  Mai hoolohe ka lahui i kana olelo.

            Owai hoi o Chas. T. Wilder? Oia no hoi kal@i keiki lolo a Waila ma, i noho ao paikau koa iho nei no ka P. G. nana hoi ka olelo i hoolahaia ae ma na nupepa o Kaleponi e olelo ana:

            He poe hupo na kanaka Hawaii; a he hiki e k@aiia ko lakou pono koho balota me na dala elua a me ka omole gini?

            Lapuwale kahi haole lolo hookano nui wale.  Pehea iho nei la ka lahui Hawaii ana e olelo hoohilahila la?  Ua puni anei lakou i na dala kipe a lakou me na omole gini?

            E ka lahui Hawaii; o oukou ko makou hoike, a o makou hoi ko oukou hoike, no ke kupaa naue ole o ka poe Hawaii, no ke aloha i ko lakou aina.

            He mea na makou e hauoli nui ia ko makou ike ana iho, aohe lahui malalo iho o na Lani, i oi aku ke kupaa, a me ke aloha i ko lakou aina, a me ko lakou Moi a me ka lahui, e like me ka lahui Hawaii.  Nolaila, aole kakou e puni ana i na hoopunipuni a na haole aihe aina, e ake ana e kaili lilo i ko kakou mau pono.

            Pehea e hiki ai i ka Peresidena, ke apono i ka Repubalike Kumukanawai, a ka hapa uuku loa o ka la hui? Oiai ua hoole oia i ka ae ana e hoohui i na Paemoku o Hawaii nei mo Amerika.

            O ka oiaio a me ka pololei maoli oia no keia:  Ina ua haole ia ka hoohui aina; alaila e ae ia no ka hoihoi Moiwahine.  Aohe mea hou aku mawaho ae o keia.  Aole loa.

            H***** P****

KE KUOKOA KUMAKAIA

 

            Ua hoolalau, a hoouhiuhi loa na olelo hoakaka a ke Kuokoa no ke ano o ke kumakaia aina.  Ke olelo hoohalike mai nei no Wilimana, no Kauka Farani Troseau, a me na poe e ae, me ka olelo ana mai, ina pela, alaila, he kumakaia aina lakoo.

            Pehea e like ai ka poe Hawaii i hoohiki iho nei, me ko Wilimana a me ko Trosau?

            O Wilimana a me Trosau, aole lana ma Geremania a me Farani i hoohiki kupa Hawaii ai?  Eia laua iioko o ka aina hookama o Hawaii kahi i noho ai a hoohiki iho la hoi he kupa no Hawaii nei.

            Aka, aole loa pela ka poe Hawaii i hoohiki iho nei.  Aole lakou maluna o ka @lipo o Amerika i hoohiki ai e lilo i Amerika, Aole loa.  Eia no lakou iluna o Hawaii nei, a@ke hooluki nei e hoolilo i kona kino iho he kauaka no Amerika! Aole anei he k@'ui a kumakakaia oia i kona aina iho?  He kipi hoi oia i kona moi a me kona lahui?  Oia ko makou manao, 'no na poe a ke Kuokoa i @hookikina ai, e kumakaia i kona aina hanau.  Nolaila, he naaupo ke ano o ka wehewehe ana a ke Kuokoa, a he pili ole hoi @i ke ano o ke kumakaia o ka poe o na aina e mai.

 

NA OLELO A KA ADVERTISER.

 

            Peneia na olelo a kahi haole makaaniani Hanare Kakela:

            Ua hoouaa aku nei ka Hui Hulumanu Keokeo i kekahi mea i Hawaii, e huli ai i na kupuna o kekahi o na Alakai.

            Ua oleloia he poe kahuna lakou, a ma ka nana ana, me he la ua pau ka manaolana o Bush a me Nawahi ia Kalivalana, a i keia wa, ke kau nui aku nei i ka hoomanamana, e hoohikiwawe ia mai ka la hoihoi Moi.

            E kahi haole haoaina, he hoopailua loa o Bush a me Nawahi i na hana hoomanamana, aole e like me ka hana hookamani a kekahi mau keiki mikanele o oukou e holo hele nei e ninau i na kahuna wahine hoomanamana o Pauoa a me Moanalua a hiki loa i Waikiki, E ninau ana iua piha e mau ana ke aupuni ia oukou aina @uaha e hoihoi hou ia ae ana ka Moiwahine.

            He mau ko Bush a me Nawahi hilinai ia Kalalivana no kona hoo pono maoli a ke lana nei no ko laua manao e hooko ana o Kalivealana i ka hoihoi hou ana ia o Liliuokalani ma ka noho alii o Hawaii nei.  He like loa ko Kalivalana manao me ko Bush a me Nawahi.

            O oukou no o na mikanele ka hoiuoino ia Kalivalana olelo oukou he lapuwale oia he hupo hoi, @me hoopiilunanui ana oukou ia @ia ua kohoia oia mamuli o ka waiona a pela aku, aka o ka mea a makou e ike nei, ua lanakila loa o Kalivalana maluna o na noe mikanele hoohenehene a kaili aina.  O oukuo kai hele a kokoke e hou hewa no ka hoole loa ana mui o Kalivalana i ke kuikahi kaili nina a oukou.  Ua hoohoka mai la o Kalivalana ia oukou oia keia hoaa o oukou e hou hewa nei i kahi e loaa ai o ka maha.

 

MAKE HIKIWAWE

 

            Ma ka hora 4 o ke kakahiaka nui o ka la Sabati nei, ua hoike ia aku ka lohe i ka Halewai. ua loaa kekahi kanaka Hawaii o Kanakaokai kona inoa, ma ke kihi o alanui Ema e waiho ana ua aneane e make.  I ka hiki ana aku o ka makai, ua nin@ iho la oia ia Kanakaokai i ke ku@ o keia plikia, ua p@ne ae la oia: ua eha au, a oia wale @ino la no kahi huaolelo i loaa mai ia Kanakaokai mai, a hiki wale i kona make loa ana maloko o ka Halewai.

            I ka hiki ana aku nei o keia makai, ua ike aku la oia i kekahi kaa o kekahi poe e ku ana ma keia wahi o keia kanaka e waiho ana.

            Ma ka noho ana o ka Aha Coronero, ma ka Poakahi nei, ua hele mai o Kauka Kupa e hoike, ua make keia kanaka mamuli o kona loaa ana i kona mai kau ma ke kihi o ke alanui Ema, a ma kona kaha ana i ke poo, ua moku ia kekahi aa koko o kona poo.

            O na wahi i eha o keia kanaka aia ma ka papalima.

            Ua hooholo ka Aha Coronero ua make o Kanakaokai, mamuli o ka loaa ana i kona mai kau.

            E huli hou aku ana makou i na mea a pau e pili ana i ka make ana o keia hoa kanaka, a hoike hou aku imua o ke akea.

 

HOOPAUIA KA NOHO KUMUKULA ANA

 

            O S. H. Haaheo ke Kumukula, ma Kalapana, Puna, Hawaii, ua hoopau ia kona noho ao kula Beritania aua ma ke kula, ma ka la 8 iho nei o Mei, e ka Agena kula o Puna oia o Mr. Elderts; no ka ae ole e hoohiki koho balota kue i ke aupuni Moi.  Ua hoonohoia kahi haole aea Wilson i kumukula; he 9 wale no nae mau wahi haumana, o ka nui ua haalele mai, no ka makemake ole o na makua i ke kumukula hoole aupuni Moi; a no ka hilinai ole ia ia.

            Ma ka la 9 a me 10, ua hooholo iho la na makua, e kahea aku ia Mr. Haaheo i kumukula kuokoa no ko lakou mau keiki; a ua ao mai o Haaheo ia nei; a ua noho ke kula maloko e ka Laakini; a ua kii hou kekahi mau makua i ka lakou mau keiki a koe aku la he 4 wale no mau haumana, a ke kumukula haole e kula nei a hiki i keia la.

            Na na makua Hawaii na keiki a me ke kula kuokoa, a ua kapa ia ka inoa o ia kula : KE KULA KUOKOA ALOHA AINA O KA PAIAALA.

            Nui ko makou mahalo no ka paa o kela manao aloha aina, a aloha lahui i ko Puna poe.

 

HE KANAKA LIMAKOKO

 

            Ma ke kakahiaka Poalua nei, ma kahi e hana nei na poe paahao, ma ke Alanui e hele la i Waikiki, ua pepehiia kekahi pake paahao, e Kanuha, he Luna hana no na poe paahao.  Ua kui ia, pekuia, a huki ia ka pepeiao, me he hana ana la ka holoholona ahiu.

            Ke kono aku nei makou i ka Loio Kuhina, e ninau ponoia ke ku@mu i hana ai o Kanuha pela.  He hiki anei. a ua ae ia anei ma ke kanawai e pepehiia ke kino o nu poe i hoopaiia no na hewa?  Ina aole pela alaila, e pono e hoopiiia o Kanuha no kona hoeha i ka paahao pake.

            O Kanuha no keia i hana ai i kekahi hana hoomainoino maluna o kana keiki hanai, i kekahi manawa o keia mahina no, @mamuli o ka hoopaa ia ana o keia keiki ma ke kihi o ka lumi o kona @he e ku ana a mamuli o kekahi ulia ua hemo keia keiki, a holo aku la no kona wahi e pakele ai.  Ua hopuia keia keiki no ka hele ole i ke kula. a lawe ia imua o ka aha hookolokolo e ninau i ke kumu o kona hele ole ana i ke kula, na hoike aku la keia keiki i na hana hoomainoino a keia Kanuha iaia; me kona hoike pu aku, ua oi @aku kona pono e hoouna ia i ke kula o Keoneula maniua o kona hoi ana e noho malalo o keia kanaka puuwai eleku.  I ka hele ia ana e nana, ua pololei ka keia keiki i hoike ai, a ua ae ka aha i kana i noi ai e hoi i ke kula o Keoneula, O ka hewa o keia keiki i hoopai ia ai e Kanuha, no ka piha pono ole o ke eke @manu ai a kona  lio.

 

IKEPONO

Kaahapaumi

Honolulu, Mei 22, 1894

 

KE KUMU KUPAA O KA LAHUI

E KA LUNAHOOPUKA;

 

            Aloha oe:  Ke h@oakaka aku nei au i ko'u manaoio maoli.  oia keia: O na olelo ao a na nupepa KA LEO @me KA OIAIO, ke kumu nana i au a iho i ko makou manao e hoole aku i ka hoohiki kue i ke Aupuni Moi; pela ko'u hoomaopopo ana, no ka mea, oia na nupepa i ikeia maanei nei.

            Ke manao nei au; ina aole ia mau nupepa. aole paha ka Holomua a me ka Makaamana, in a, ua lilo aku ka nui o na kanaka ma ka hoohiki koho balota elele.  Aka mamuli o na hoikeike ana a na nupepa, ua loaa ke kahi kumu e hoonaauaoia ai ka lahui, a hoole aku la na kanaka i na poe e hookikina ana ia lakou e heie e hoohiki.

            He mea pololei no na mea i olelo ia, ua oi ka mana o ka peni, ma@aeua o ka pahikaua.  O ke kumu o ka oi ana, no ka m@ei, e hoakaka ana ka peni, ma na hopunaolelo i kakauia, i na alakai ana, a me na ao ana i ka manao o ka lahui; aka, o ka pahikaua, e luku ana oia i na enemi, i@ loaa ai ia ia kona lanakila ana.  O ke kumu o keia lanakila o ka lahui ma keia koho ele ana, oia na hoonaauao ana a na nupepa

KA LAHUI.

 

NA-HA KE KANAKA KA HALE A KE ALOHA KA MAKAMAKA O KA MOE E KIPA MAI AI UA IKE---A.

 

E ka Nupepa Ka Oiaio - e,

Aloha oe:

            E oluolu oe e lawe aku i keia wahi ukana ma kou poli, i ike mai ai na kini o kaua e noho ana mai ka La pe-a i Kumukahi a hiki i ka liu-la i Lehue, i ka hookuu ana mai o Miss Malika Kahaleohai Kekoowai, i ka pili aloha me ka makua a niau aku la i kaua huakai hele k@oolua ole.

            Ua hanau ia oia mai ka puhaka ma@ o Mr. a me Mrs. M. K. Kekoowai i ka la 18 o October 1877, ma Waialua Molokai a make ma Auwaiolimu, Honolulu nei, i ka wanaao Poalua May, 16, 1894, ho@a ekahi a.m., he 16 makahiki, ehiku ma lama me na la keu.

            I kona mau la opio loa, ua hookomo ia oia i ke kula o St. Andrews Priory, ma Honolulu nei, a mahope, ua hoi aku i ke one hanau, a oho ma ke kula Olelo Beritania o Halawa, ma@lalo o ka noho kumu ana a Mr. H. Van Gieson, no ka manawa loihi, a mahope, ua noho hou i ke kula o Kaluaaha, malalo o D' II.  Kahaulelio. 1 ka A. D. 1891, waiho aku ia i ka imi ana i ka naauao no ke omaimai o ke ola kino, a hoi ae la a noho me maua na makua, ma ke Awawa@o Wailau, a hiki i ka wa i'loaaai o ke ola kino maikai, ua hoohala ia e ia ke koena oia mau la hauoli o kona kiao opio ma ia mau pali Koolau no na hana Kula Sabati mai Wai'au a Pelekunu, a ua holo ia ma ka waa, a ua hele w wae ia na paala o ke Kahakai mai Wailau a hiki i Halawa, me mana kona mau makua. a me na hoa haumana o ke Kula Sabati o Wailau, no ka hoike h@ui ma Kaluaaha i ka 1892.

            I ka ehiku a oi o kona mau maka'iki, he pokii oia no ke kula Sabati o Honouli a me Waialua.  a oia hookahi no ka pokii wahine i ka hoike hui o na mokupuni o Maui ma Wailuku i ka 1885, a ua eo iaia ka makana a ke Kula Sabati o Hana ua lani haahaa.

            I ka hapa hope o ka A. D. 1893 i ka mahina o Sepatemaba, ua loaa iho la oia i ke anu a me ka haukeke, a hala he mau pule, ua hoi aku la maua na makua a me ia, a noho pu ma Poniuohua.  no ka imi ana i ke ola o ke keiki, ua kii ia na kahuna Hawaii.  aole no i loaa ke ola, a ua waiho ia aku i ke ka@ka haole oia like no, ua hoomau mai ka hoomailo ana a ka mai i kona kino a hala ua mahina elima, a ua emi mai ka ikaika o kona kino a waiho ma kahi moe.

            No ke ake nui no e loaa ke ola o ke keiki, nolaila.  i ka hiki ana o kona ku puna-wahine Kalikookalani, Nakapaahu, ka makuahine o kona mama, i kal@ o kana moopuna e waiho ana, ua hooholo ka manao e holo mai i Honolulu nei, i kahi nui o ka ike, i ka hiki ana mai, ua waiho ia aku malalo o ka ike lapaau haole a ke kauka a hiki i ka nawaliwali ioa ana.

            I na hora hope mamua o kona hele ana, ua puana mai la oia i keia mau huaolelo walohia o ka ehaeha penei; E o'u mau makua aloha,e nui aku ana ko olua kaumaha, aole au e ola ana e make ana wau, aloha no ho olua na makua, aloha no ho'olu na makua, aloha no hoi kuu pokii, kuu keiki o kuu wa kmlii, apo ae la kona mau lima i kona pokii a uwe iho la me ka ehaeha.

            Hooikaika hou ae la oia e ala iluna. a kalele iho la maluna o kona uluna a haawi ae la i kekahi mau huaolelo me ka namunamu ana o kona mau lehelehe a i ka hope, puana ae la oia i ka huaolelo Amene, a hookuu iho la i kona poo ma ko@wahi moe a waiho iho la me ka hanu paupauaho ana no kona moe make a hala aku la.

            Ua manele ia aku oia no ka Ilina o Kawaiahao, e kali no ka hana hope loa a ka Haku nona ka hale kino, ua ualo oia, aka, o kana mau hana, aole e poina.

            Me ke aloha i ka Lunahooponopono a me na keiki hoonoho hua o kou Papapa'i.

            O maua no me ka luuluu nui.

S. K. KEKOOWAI

M. KAIKILANI KEKOOWAI.

Honolulu, Auwaiolimu, Mau 24 1894

 

NA LETA.

 

            Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o ua hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe kakau manao.

 

            MR. LUNAHOOPONOPONO,

            Aloha oe:

            E na keonimana a me na lede o ka Hui Hawaii Aloha Aina o Nawai Eha; aloha oukou a manuunuuwale:

            O ka nupepa KA OIAIO a me ka "Holomua" oia na nupepa e hiki ai ke kalai ia na @nuanao pili laula, a me na hoakea ana i na manao onipaa o na kupa aloha aina a mailani alii.  Owau kekahi lala o ke Komite Hooko o ka Ilui, Aloha Aina o ka apana o Wailuku.  Eia ka'u i ike maka ai iloko o na ia he 41 a'u e noho nei ma Wasinetona Hale; he mea e olioli ai kuu mau hoaloha o na puuwai aloha alii.

            1.  He maikai ke ola o ka Moiwahine Liliuokalani o Lolo@ku welewelwniamakaponilani o Ki@noe.  ke hoike mai nei ke ana getere (Parometa_ i ka pii mau o ka wai dala o ka ui o ka Moiwahine he mau kauna p@aena hou ke koikoi @o ke kipo ahi iloko o keia mau mahina he 16.  He maluhia a me ke onaona ke kulana o ka hale o ka Moiwahine.

            2.  Eiwa ka nui o na'hoahanau o ka Ekalesia o ka Haku ma ka Halealii Wasinetona.  Hookahi Kahunapule i Levi-ole-ia, he kanaka kohu anela; he ko ke ano o na leo pule.  Elua manawa halawai o ka la:  hora 5:30 o ke kakahiaka nui a me ka hora 4 o ke ahiahi, o na la a pau.

            E na h@ipule o na Wai Eha, ke hana nei ka Mo'iwahine he papu pale kaua kila; o Iehova ka alihikaua nana e alakai'a hiki i ka lanakila ana.  Ua hui ka leo pule a oukou e na Karistiano mai Hawaii a Kauai; ke noi nei ke Alii i ka Uaku o na Haku e kokua mai e loaa ke ola i ka lahui, a e hoomalu mai ke Akua i ka manaoo na kauaka a pau loa.

 

Na Leo kupinui o na huina alanui o ke Kaona nei.

 

            He mea haohao nui na ka poe o ka aoao P. G. i ka ike ana i ka oki okiia o na kulaau nunui o ka pa o Wasinetona, ma kahi ekokoke ana i kapahu hae.  a me ka ike ana i ka p@ lumiia, o ka Halealii Wasinetona iloko o na la ekolu.  eia na olelo:  Ua kokoke loa na ia e hoihoi ia ai ka Moiwahine, oia keia okiokiia o na laau a me ka hoomaemae ia o na rumi a pau o ka halealii; o ka okiokiia o na laau nunui i kaawale kahi e welo ai ka Hae Kalaunu o ka Moiwahine.

            Ua ninau mai kekahi luna aupuni P. G. ia'u:

            Eia no oe i ka pa'lii e noho nei 7

            'Ae.

            Heaha @li ke kumu i okioki ia ai na laau o ka pa alii?

            Ua olelo aku au iaia: i ole e @hihia ka hae Kalaunu i pa lala laau.

            Ua lohe mai au ke purumi ia nei ka hale o ka Moiwahine?

            Ae.

            Nohea la ka nui o na kanaka e hoomaemae nei i ka halealii?

            Oia no na kanaka o ke alii e noho nei ma Waikiki.

            Eia ka mea oiaio loa e na keonimana o n Wai Eha; ma e hiki mai ana ka moku lawe kauoha ma keia mau la iho; alaila.  e huai pau aku ana na nupepa aloha aina mai ke nui a ka liilii o na mea hou e hauoli mau loa ai kakou.

            Ke aloha aku nei aku ia oukou a pau loa o ka makani he Kololio, ka aina a ka uhane i poni a@u aole oe kikokiko.  E na keiki o ka malu a ke ano; A. N. K., J. R. Thomas C., W. B. K., S. E. K., T. B. L, aia maluha o oukou o Wailuku Waena.  E ka ua hoeha ili o Waiehu, ua kiko eleele oe ia Uilama Kukona jr.  E ua keiki weo ahi o Waihee, na oukou au i kaena se i ke oni paa o ke aloha aina --ua paele @nae oe i ka ohana upehupehu o Honoko@lau, a me kahi makai lima iako waa.  a me kahi keiki o ka wai seni o Peeloka, W. E. M. Pupukaino, hoowahawaha aina.

            Aia a huli hoi aku au no ka aina kuahiwi lua, alaila hele mai oukou e ai' i kuu loaa, mai onu keemoa iho kekahi hoaloha,  E kuikahi kakou.

Aloha oukou a pau loa

            JOHN KEALOALII.

Honolulu, Mei 23, 1894.

 

Kulanakauhale Kahiko i Loaa Hou!

Hakuia e Frank S. DeHass.

 

KA IMI HOU ANA MA NA AINA I KAMAILIOIA MA KA BAIBALA.

 

MOKUNA IV.

 

MEMEPI KA NOPA O KA BAIBALA HEMOLELE

 

Ke kulauakauhale alii o Osiris -- Kahi o na hana mana a Mose --Kii kalai o Ramese IL -- Ka Necropolis -- Na Lua o na kino i ialoa ia -- Na luahi o ko ka Lani Inaina -- ka hookoia aua o ka wanana -- Hale Iliua o ka Apisa -- Luakini Nani O Serapis -- Lua-iliua o Tih -- He mau mea kahakaha a kalai ano nui.

 

(Hoomau ia.)

            No ua haua pili ake-akamai, ua nana pono makou i kekahi mau kino he lehulehu o keia poe make, a i ko makou hoopahaohao ia, ua ike iho la makou he poe opiopio ka nui o Iakou, ua paa pono ko lakou poo i ka lauoho eleele ihele a manoanoa, oia mau no o na niho aole he popo, a he maikai ka oiwi a he piha pono ke kino, me he la he poe i make emoole.  Ua ike ia iho no hoi ma ko lakou ano, me he la ua ialoa hopuhopualulu ia -- ua wahi wale ia iho no me na apana lole-wahi hooma-lo o ke kino maloko loa i hoopulu wale ia no me ka pilali a bitumena laau paha.

            Oiai maanei nei, a i ole e kokoke ana maanei nei, o Mose i hana ai i kana mau hana mana imua o Parao, a oiai hoi o ka ilima kupapau keia o Aigupika holookoa, ma ka inoa Necropolis ma ka moolelo, aole anei a kekahi o keia mau wahi-kino kau aka oia no na luahi ko Aigupika i luku ia ai e ko ke Akua inaina, ma o ka anela luku nana i pahola iho i ka make a puni keia aina iloko o ka po hookahi, e oki pahu pu ana hoi i ka "hanau-mua," i ka pua a me ka manaolana o ka ohana iloko o na noho'ua hale a pau o Aigupika?  A aole anei keia ka mea a Hosea i kamailio ni e pili aua i keia hoopai ana, ma ka mokuna 9: 6, e i ana. 'No ka mea, ua hele lakou mai ka luku aku, e hoakoakoa o Aigapika ia lakou; e kanu aku no o Memepi ia lakou?"  He mea eehia no keia ke noonoo iho!

            I waenakonu o keia (Necropolis) ilima kahi i ku ai o ka Piremida o Sakara, na hale-iliua alii o na Moi Memepi, ua hele a kuakea i ua mea he ku loihi i ke au o ka manawa, a i hele a makua ka helehelena e like me ke kahiko o na puuone e hoopuni ana ia lakou.  Aia hoi he umikumamakahi o keia mau kiahale iliua e kula, o ka mea nui loa hoi o lakou, ka mea i kukulu hoano okoa ia o lakou, ma na anuu, a ano ala piiua, e pii hoalu hio aua a hiki i kaupoku, a ua oleloia o keia na kia hoomauao kahiko loa o ka honua nei, he mea no hoi e manao ia aku he oiaio, oiai ke ano o ka inoa Memepi, oia ke kulanakauhale o na Piremida, a home hoi o ka make, a malia paha nona mai ka inoa o keia kulaunakauhale  e waiho neoneo nei.

            He umi minute e hele aku ai maluna aku o ke kualapa kiekiena ma ka akau o keia Piremida e laweia aku no i ke kamahele a ka Serapeuma, a Hale Ilina o Apisa, kekahi o na hale kahiko ano e 'loa, i helelei a i uhiia hoi he kanahiku kapuai malalo e ke one-lewa e nee mau ana, a i keia mau makahiki wale iho nei no ka loaa ana.  O Apisa, ka mea nona keia hale heiau ka lipi-hulu kapu, ua hoomaopopoia oia ke ana ano o ko akua o ka muliwai Nilo, a o ke pookela hoi o na akua o Aigupika.  O Memepi ke kumu o kona wahi e hoomana ia ai, a o ka Serapeuma kona wahi e kanu ia ai.  Ma@unei hoi kekahi heiau nui he umikumamalua @hauerikapuai ka loihi, i kalai ia iloko o ka pohaku a maluna iho i kakulu@la i ai ka luakini o Serapia, i kahi i malama ia ai o ke ana @euhita laahia a @nie na @hoailena e ae.  a kahi hoi e malama ia ai na hana hoolewa kupapau.  O keia Serapia ka luakini i oi aku o ka nani, aka, ua ualowa@le aku oia i keia wa, a ua ualowale pu aku hoi ke alahele i hiwilon i ma na aoao e ua ku pohaku, kalai e hele aku ai a hiki aku i kona pauai nani e komo aku ai.  E haumana aku ana i ka akau a me ka hema mai keia hale lua, aku aole hoi he ku he alo a he alo, he mau rumi waiho kino make nunui a kiekie.  i eli ia iloko o ka paia pohaku paa, a iloko o lakou pakahi hoi kekahi holowaa pohaku nui waiho kino make he umikumamakolu kapuai ka loihi me ewalu kapuai akea a me umikumamakahi kapuai ke kiekie.  Ua kalai ia keia mau pahu a pau mailoko ae o kekahi pohaku-paa o na ano garanita ulaula kuakea a eleele paha, i anaanai ia a ililaumania nani.  Ua hiki ke hoomaopopo ia mai ka nui o keia mau pahu, i'au e olelo aku ai, he elina makou i pii aku ma kekahi alapii a hiki i ke kaupoku o kekahi, pahu e waiho ana me ke pani ole, a ma kekahi alapii e ae i iho ai maloko o ka pahu, a ua hiki ia makou a palua aku ko makou nui ke ku a oni ma o a maanei me ka oluolu.  O kekani o keia mau pahu ua kahakaha a kalai ia me na kii a me na olelo, a he mea hiki no hoi ke heluheluia ko lakou moolelo, a ua kakau pu ia no hoi ka moolelo o ka Apisa, a bipi-bulu i ialoa ia, nona hoi ka holowaa, ma na aoao paia maloko o ka hale lua, a me ka inoa a me ka nui o ka poe malaila i ka wa i hoomoe ia ai ma kona holowaa.  He umi o keia mau pahu mehe la aole i hoohana ia.  Maanei nei ma keia hale Ilina nani, e waiho ia ai na kino ialoa ia o na bipi; ma keia wahi lakou i waiho malie ai iloko o ke kulana hoano-akua ia; a iloko hoi o ka luakini, kukul@uia maluna iho o ka rumi nui i eliia iloko o ka pohaku paa, ka Iuakini nani o Serapis, e hoomana ia ai ke kii o ka bipi-bulu i hoolaa ia no na keneturia loihi, me na haus hoohiluhilu i oi ae i kona akua e ae o Aigupika!

            Ma kekahi wahi iki ma ka akau-hikiua o ka Serapeuma ka hale ilina o Tih, i ku ai, he hale kahiko loa a mau no a keia wa ka maikai ma Aigupika: e helu ana kona kumu i ka lima o ke au o na papa alii o ka emepaea kahiko, aka he oia mau ke kupololei a me ka like o kona mau paia e ku la me he la no nehinei ae nei no.  He kahuna o Tih no Memepi, a ma ka hoomaopopo iho ke kanaka waiwai loa oia.  Aole he huaolelo he hua olelo i lawa ia makou e kakau ai a pau i ka nani o keia Hale Ilina nani.  Ua paa pono o loko o ka hale i na kii kalai ia ma ua paia a me na kii i pena ia hoi, e hoike ana i na mea ano nui o kona ola, a me na auo a maa mau e pili aua i na kamaaina o Aigupika.  Ma kekahi rumi ua pena ia ke kii o Tih, me kana wahine a me kaua mau keikikane, e nana ana i ka huna a na limahana ma kona aina mahi.  Ma ke alo o kalri o ka lakou wahi e hana ana, e ai weuweu ana na holoholona ma ke kula, e palau aua na bipi ma ua aiua mahi, a e hehi ana hoi kekahi mau holoholona i ka hua palaoa ma ke kahua hehi.  I kahi mamao e ike ia aku aua hoi ka muliwai, me na waa e holoholo pea ana, e lawaia ana na kanaka, a o na ano manu a pau o ka wai ae lele ana i ka lewa .  Ma kekahi kii e ike ia aku no na kauwa e oki ana i na kumu huita malalo o ka maka o na lena hoohana, a e kekahi poe hoi e pu'a ana i na kumu-huita, a o kekahi hoi e hoakoakoa ana i na pu a a kahi hookahi me na o=makakolu, aneane like no me ko keia wa.  @Na Kekahi mau keena e aku ua nena ia hoi kona mau hoaloha lehulehu e hele mai ana i ona la me ka lakou mau makana o ua bipi, ua hua-ai, ua mea ai ulu, a mea @e ae, no nu @hana o na la hoomanao no ka hoomaikai ana i ka moa make.  He piha ke ano o ua kii a pau iluna o kahi i pena a i kahakaha ia paha, i ke kohukohu ola maoli ke uaua aku, me k@ maikai luaole o ka hana ia ana, a me ka makamaka o ke peua me he mea hou wale la no.

            Ma ka nana ana he wea maopopo, ua uana iho o Tih i keia noho ana aole he mea mau, a o ka hopena oia ka mea mau loa.  Aole kona mau halel i noho ai ua kukuluia me na mea paa mau loa, a ka me ka laau wale no, ka mea pau wale; he oiaio he nani no ke kii a he ui na kahiko aua; aole hoi peia kona hale iliua, ka mea i kakului@ i kona wa e ola  ana, ua laua ia hoi me ka pohaku a me ke ano pa@ @loa me he la i kukuluia no ka paa mau loa.  O kekahi mea ano nui @hoi i ike ia, aole he hoailona iki ma ke kii @pena a kahakaha a kalai ia pahu, o ke ola hou aua a ke kino kauaka, a o ke ola kino uhane o keia mua lipolipo aku, ka mea maa mau loa hoi i ua kii @ua na kia @manae ma Aigupika, a aole no hoi he loaa iki ma au hale-kupapau o ka Emepaea o Ke au kahiko ma@ua aku o ka noho ana mai o na He@ ma Aigupika.

            He lehulehu ae na luakini a me na hale kupapau e kokeke ana ma keia wahi aku ua @hikia hoi ke ala e hiki aku ai i mea ole i ke one-nee, @ku mea uaua i @hamialu keia mau hana i ka wa kahiko @loa.  He oiaio "Ko i mai nei o Iehova . . . . . . e hoo@ueoueo loa au i ka aina o Aigupika e noho ole ia mai ka palena o @Soena a hiki ka palena o @Aitigu   "E@ne  29 @S-10