Ka Oiaio, Volume VI, Number 22, 1 June 1894 — HE MOOLELO HOONANEA NO Don M. Maseka. Ka Opio Iloko o na wiliau ana a ka Pahikaua, Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha. A O NA MAKANA HIWAHIWA EKOLU. Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti ME NA KIAI PUKAUA EKOU. [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA NO Don M. Maseka.

Ka Opio Iloko o na wiliau ana a ka Pahikaua,

Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha.

A O NA MAKANA HIWAHIWA EKOLU.

Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti ME NA KIAI PUKAUA EKOU.

MOKUNA v Ae, ua kouio nku o M <Je Terevile e halnwai pu ms 'ke Ajii *ka Moi, a o kona poe ko.i lioi me kn * kakou opio ua nubo ihn [a lakoj lualnila 110 ke kali an;i aku i kona wa ē linli hoi mni :-i, e li.Ke me kana i h'ūke n>:ii ai ia lakou e hoi inai ana oia o umi wsle nO minute. Ua kakali aku la lakou a hala ka napnloa hora, oia koke \\<* ko la lakou wa i ku ae ni iluna a hoi akn la i ka hftele Tcrovile lue na manao pihoihoi t)0 ka. hopena. o keia ike ole ana i ke Alii ka Moi. Ma keia komo ana akn a M de Terevite e ike i ke Alii ka Moi iloko o kona huhu nui, ua !awe a" oia i ka lima kaleauha o ka manao paa 0 ka wiwo ole a mo ka aa ana aku imua o ke Alii lea M"i iloko o keift hora oke pakalaki nui a me ka hnhu nui. I kona wa i komo aku ai ilouo ua halawai aku la ine kona ike ke Alii ka Moi e noho mai ana iluna o kekahi noliō le me ka Inlihili ana l«oi 1 kona kamaa buti me k?r kumu o huipa, a i ka wa i ea je ai o kona pooiluna, ua pane aku la o Terevile 1 ke Alii ka Mei i ka i ana . aku penH. | ' Pehea ke ola k)no oke Alii ka Moiikeiala? ; He inoino loa, waln a ke Alii ka Moi i pane aku ai ia M, de Terevlie,! ua heie mai au a uiīia uie kvt nalu-j ea o ka naau. j "Alaila. ua loaa ia'u na haawina ■ o ke kaumaha o kou ola kino mai-, kai ole i keia la. "wahi a M. <?• Te-; revila. "Aole anei oe i hoohauoli! ia enai e kau huakai o ke alualu j holonolona o keia la aku nei?" j "He mea oiaie ia, aka, ua hahai ia au e na ulin paknlaki he nui ma i kou alahele, e laa lioi k >u kokok«i | ana.aku ma knhi o ka lona iiiih ! ia'u o k<»la dia. a pehea la hoi i hnli ] ae ai k'e pakalaki a o ka haiile ihoj la no ii> i ka hope waa o ka lo;ia | ana ia'u. A aole wale no hoi oia, eia hoi ke Kadinala ma kou aoao e hoouluhua mau m.ii ana ia'u, a no ia kumu ua nui ke pioloke o kou j oonoo a me ka nui hni o ko'u huhu . 11011 e M. de Terevile? : "Ma ka inoa o iia lani kiekie loa, j e'oluolu oe e ke 'lii ka Moi e hoikej mai pehea la au i hana a<" i hooulu j fcu ia ai kou mau noonoo maikai a; > apau a lilo mai au i mea nau e hu- ■ hu ai?" •'Penei iho la anei oe e hooko ai i ka hana nui a kou keena? A no; keia ano h»na anei au i loaa aku ai j ia oe ka hookohu o ke kulana o ka hanohano o ka lilo ana i Kapena j malalo o ko'u mana - a o kahi anei j ia o ka hana a ko'u poe koa o ke ao: rka pepehikanaka rae ka hoopuka j ana 1 na olelo hooweliweli e puhi ia i Panea holookoa i be ahi a e hoopi-! olokehoi i ka noho oluolu ana o ka

Jahui kanaka kou hoike o!e mai ia'ui kekahi meae pili ana i keia kumu Aka naf>, ua niaopopo lea no nae ia'u be kumu nt:i o kou hiki ana mai nei ia anei- I hele mai neī oe o hoahewa no ia oe iho mamuli o kou alakai ana e koino īloko o na haunaele 'ne leiailehu wa!e, a mawaho ao paha o na mea apau, ua makemake oe e hoike mai ua hooko ia ke kulana o ke kauliko a iup ka i>ono." E ke Ahi ka Moi, o ke kulana o ko'u hele ana mai nei ianei mamuli wale no ia oka hoike moakak;i lea ana aka ia oe i ka mea uono a me ke kaulike. At> ua ponoalao! ke kaulike. oia ka'u i niakomake ai| e koi aku ia oe e hooko mai i keia uiannwa. Ma o wai ala? walii hou a ka Moi. Ma ko'o īnaii koa ala i na e olnoluolu mai ka Moi ia'u. A-ha! Jfe wahi hana hou kau.' Ua manao anei oe o keia poe koa' lapuwale nui wa'e ou ekoln a me kekahi wahi keiki ao hou #oko o ka laina kaua, aol« lakou i uhi ia e' ka maiiao daimonio o ka uluahe«a a'me ka pupule n lawe ae !a Jakou* ika !ima kakauha o ka pepehi ana aku la R7dong Bugadoiga a[ loaa iaia na palapu o ka ehaelui, a ! eia oia iloko o ke ku'.ana kupihkii, oke kokoke loa ma ke kae o ka' luakupapau iloko o keia manawa?* Auwe! Ua makefuake anej oe

iioike m;ji m'u, ,iok> keia kolo ho. i heie-āku nie kn hoopuka ania 1 nk oleio wellweli o ke puhi ana aku Ikn ahi i k!i x hot -le oke Dnte de la Teremouit», ahe hnna okipuu «t>aopoj.io imu.ii h-oi o ke kalohe haahaa loa iloko ō'ka wa mal'.ihia e like iue-keiu māiuiwa. lle mea oiaio no paha i na he wa kupilikii keia o ke kaua. a'iiila, aohe 01010 ana aku !»ka, he hana haahaa loa hoi o Ka lai)inva]e. īloko o keia >va o ka maluhia. Ke ike mai la anei oe i kela mea. a ua uiak;iukaii anei oe e ( hooie nibi i ka oiaio o keia nlelo a'u e M. de Teievile? 1 He wahi moolelo pahee loa kau fi welowelo eke Alīi ka Moi. E l oluoiu ana anei kou ihnhi e hoike mai i ka inea oe nana i hoopihapi!ba i kela mau olelo? wahi a Terevile i pane aku ai me ka malie. i hoike ma! ia'u i . keia moolelo? Ua manao oe īiawai'? Na b tuea e kiai ana me ka makaala oiai au e moe ana; e hana aiia. oiai au e līauoli an.", a e-kiai ana me ka uiakaala loa r na mea pilj kuloko a nje kuwaho o ke Aupuni ma Farani ne( a ma Euiopu. \ Alaila, «k« manao niaoli oke Ahi ka Moi ma īa mea o ke _Akua ICiekie Loa. e laa ko'u halawki ole mekekahi ike o ka hoomaopopo ana i kekahi niea ola uhane i oi ole aku ke kiekie o kou Ihikapu e ke Alii ka Mo;, wahi a M de Terevile i pane mai ai. Aole loa pela» o ka'u mea e kaniailio nei, oia no ka liiea e haawi niai n'ei ia'u i na kokua ana he nm. kō'u hoāloha hookalu hoi—ke Kadinala. Aole oka īnea kiekie ke Kadinal.a oia ka mea Hemolehe loa? Heaha kou h-ianao ma ia mea e l ke Kapena? { O ko'u manao maoli ma ia mea i ma no. aole o ke Kad ; nftla he. Pope ! kn rnea Hemolele—aole ona hewa. ! A oke kulana hemolele a me ka

j hewa ole o ka P<i{ie, aole loa i loaa a e hikl hoi ke hookau ia aku ma- ! 1 luna o ke Kadinala i lohe oe e ke ! : Alii. j Alaila, o leau e k.amailio mai nei ia'u, ua u)i ke:::ake oe e hoike mai, j na imi epa ke KadinaJa. a ua ma-J : kemake hoi e hoomāewaewa ia'u?i j Aole loa pela ko'u manao, aka, jui makemake au e hōike aku jia oe e ke AJii, «a imi epa īho nei! ! no keia K&kinala laia iho, ua hoike; ia aku oi.\ i ka mea oiaio ole, a ua " nikiwawe loa oia ma ka ahewa ana j 'ina'koa ou eke Alii ka Moi, he j j poe koa hoi ana i huhu nui ai. a maluna ae o na mea a pau, aole loa oia i lawe mai i ka ir.ea kaulike a oia kona alakai nana e kohikuhi iaia i ke alanui o ka pololei a me ka paewaewa ole. 0 na aUewa ana a pau, aole !oa :īa mai iiiia ponoi mai. aka, mai ko j ke Dute M. de la Teremoui!e waha j ponoi mai no. A heaha iho la kau pane no lfeja e Terevile? 0 ka'u e hoomaopopo nei, oia no j kona komohia kuhohoni) loa iloko j o keia ninau , e hikl kupono ole a J iaia k.6 lilo i hoike kaokoa no keia j hihia. Aka, mamuli o kulana I keonimana o keia R»naki a'u e hi- ■ [linai piha nei, ua manao au e wa- ! ilio aku no ka hihia imua ona, j A jieh« ā hou aku? j E hooiina koke aku oe e hiki inai j oia ianei, a nau oonoi no e nirunij nau iaia i na mea a pau e pili ana |i keia uluaoa he alo a he alo me j kekahi hoike ole mawaho ae, a ma- ! nope iho o ka pau ana o ka olua j kamailio, ua makemake au e ike ia )0e e ke Alii ka Moi. j A-he, alai ! a. e alakai ia ko'u olelo hooholo no keia hihia mamu- ! li o ka ke Dute mea e kamailio mai j ana. j Ae, eke Alii ka Moi. ! Eae ana anei oe i kana hooholo janH? j Me ke kanalua ole- ! A e haawi mai ana oe ia oe iho !m*lniookana hooponopouo ana i Ina ia i makemake e hana pe-

1 la ' ! Ae, ma na ano a pai--1 ELa Muriata! wahi &ke Alii ka | Moi i kahea ae ai me ka leo nui. j E La M\iriata, e hoouna koke aku ii kekahi mea e hele aku le hoike ia M de la Teremouile ua ! makemafce au e kamailio pu me ia ! i keia ahiahi, I Ua hoike mua mai oe eke Alii ' ka Moi ia'u, aole loa oe i makema!ke e kamaiiio me keLahi mea ma-

I waena o M de a nie a'u. 1 Ae, ine na nAapaii, koe wale I iho no ma ke kolana I;eoniniana. ' Ina pela, alaila i ka )a apopo ' ka kaua hana e ke Alii. : Ae. ika la apopo. E\)luolu ke Alii ka Moi e hoike ' mai i ka hora ehia la o ka la aj)o--1 t*>i I hft~liora a paa au i makeuiake ! a '- | Aole i>aha e hiki ia'u ke heleka* ] kahiaka niii mai i ka N la aiwpo, e l ko'n hanakuli aua aku i kou hiamoo e ke Alii. Hoala mai ia'u i kou \va e hiki!

m«i ai. Ua iuatiao anei oe ua ioaa |i:\'u na haawina o ka hiamoe ana ? Aoleloa! Aole !oa he loa ia'u he ! mau miuule o Ka hooluolu o ka hi- • nmne ana. Malia paha he nioeuhane au i kekahi wa, aka, o ka loaa maoli ana nae ia'u o ka hiauioe. ! aole loa ia mea i keia manawa. E he!e mai e like me kou uiakemake aka. e maluma loa nae oe o kau 'aku na maawe o ko'u inaina maluna o kou mau koa a mo oe pu ke- ; kahi i na e loaa ia'a na hooia o ko lakon hewa. ' Ina aia fto'u niuu koa iloko oka nitMielu o ke poho o ka hewa nui, e 'haawi ia »a hoopai ia lakou e like \

nie Ve.ana u lakon i l):inn ;ii. Ao]e; anei he mea <jkoa ,-e uekiihi a-'-ke j, Aiii ka Moī i makeniake ai? O -'ka hoike'wale m&i noJJkon a o hookO,.'. ia no auanei? ] Aole lōa! Aole! Aole loa nn nni j me_kc kumn ole ati i kapa ,5a ai kA! M'oi Lui XIII ka . hoopono. Nola- j ila, fen-w'ēH <?e a hiki i la apopo. | Tea-\ve!l! * j Ke pule nei au e'lawe' aleu naj Mana Lani ia oe iloko o kana ma-, lema kupono ana a hiki i ka laj apopo e ke Alii- ; Oka hookuu ia ana feeia o kaj laua kamailio ana a hiki' i keknhi, la ae.- Ua haule aku ke Alii ka Moi iloko o ka hiainoe pono o!e i!o- ■ ko o ia.po mamuli o kona hooma , nao mau pe 1 ka mea e lnki inai ; aha i kekahi la ae 3 k o M de Tere- ' vile hoi kēkahi iloko o ka hi'a-a nui' oka moe pono ole-a hiki ikeao ( ana. Ua naua aku nae oia i j kona poe koa. a me ka kakou op!o, • makemake oia ia Jakou ilol<o o ■ ka makaukau i ka hora G o ua ka knhiaka la nve kona hoike mua ole ■ aku nae i ka mea e hana ia ann ia la, a o ko lakou mau ulia pouniikai' a pau, aole loa ia i hiki ke' hooia ia ; mamua o ka ulia la,%i e loaa mai ' ana mai kekahi lulu Lu'eiun'a-wa. ■ oka o ana mai o na kukuna o ka la o kekahi kakahiaka ae. a ka hoike ana mai ho : . o ka Hianii-. mannmana kuliikuhi hora i.ka hora 6 oua kakahiaka la, ua law'e. aku ia o M de Terevile ia lakou a ■ pau ī ka hale o ke Alii ka Moi, a i haalele iho la īa lakou niawaho o j ke a'lapii me kona komo pu ana : aku hoi iloko e halawai pu ai me .ke Alii i na paha ī makemake ia j lakou e komo aku, alaila'. kahea: mai ia lakou e komo Aku, aka-. i.na ; aole, alaila, ma!aila np l,<kcu hoi I aku, ke mau nāe na.nianao huhuo' ke Alii no lakou. Iko Mde TereVile komo ana ( akn iloko o ka r.urai hooki]>a n ke . Xlii ka Moi, ua halawai pn iho la ; ! oia me La Muriata, a pia, kana i ho- ■ j ike mai ai 1 ke Kapena no ka loaa ; ole ana o M de la Terēmouile iaia i! ke ahiahi o nehinei, a akahi no oia ! a loaa aku nei iaia me kona lawe pu ana mai hoi iaīa imua o ke Alii' ka Moi ; O ko ke Aiii ka Moi manawa; ilo£o o īa kakahiaka nui, ua hoo- j j piha īa no ifr mamuli o keia knksi' • kamaiHo pu ana ine ]SI de la Tere-, mnm'le nn mpa e pili-jma i~ ka-j |eha kukonukonu la r>idong Buga-; ! doiga, aka. aole īa he mea e hoopi- [ hoihoi ai i ka manao o ke Kapena ' M. de Ter#vib. j Aole i hala he umi minute o' ko M. de Terevile kakali ana iloko 0 ka rumi hookipa, oia koke no ka i wa i hemo mai ai o ka ipuka o ka ! r«mi oke Aiii ka Moi, a halawni j koke aku la ka ike a kona mau ■ maka me M de la Tei*t>mouile e pu- j ka mai ana iwaho. ! Ae. ua puka mai la oia iwalioa) hoike mai la ia M de Terevile i ka j meg oiaio o ka laua kukai kaiuailio ana me ke ALii k,a Moi i ka i i ana mai penei: j ! EM de Terevile, ua hoouna ia ae 1 nei au eke Alii ka Moi no ka ni-; noninau ana i na mea oiaio a pau e' pili ana 1 kela ulnaoa o ka halina-! ele ma ko'u hotele ī ka la i nehi- j neū Ua hoike aku nei au i ka met> j oiaio a oau me ka ahewa i>u ana no; hoi i ko'u poe koa oonoi. a aole wa-! le oia, aka. ua hoike pu aku nei au ; 1 ko'u makaukau e waiho mai i j ka'u poloai o ka mihi na kou noo- j noo akahele e huikala mai ia'u mui; keia hewa nui i hana ia e ko'u poe. j A oiai hoi, ua loaa iaT* ka hanoha- j no o ka halawai ana iho nei me oe i keia wa —aole anei oe e oluolu 1 e lawe aku i ka'u poloai o ka *nnh j oiaio me kou hoomanao ana hoij mai keia la aku he hoaloha mau oe no'u? | Ae, wahi a Terevile i pane aku j ai. Ua loaa mua ia'u na manaolana no kou kulanii keonimana a , me ke aloha, a na kau poloai o ka 1 mihi i hooiaio mai i ua kulana ala j ou e like me ka'u i liii mau ai. e laa ka loaa mua o]e ia'u o na wa-j naolana o ka auli ana aku i mea; nana e kaupale ae i na manao ulu- j aoa o ke Alii ka Moi koe wale iho no os. Ua ibe lea iho la au me ka ! maopopo loa i keia wa, aole loa au j j i hoohauhili la'u iho 'malalo o ke V loka o'ka .hoopunipuni. iaa no j wt. , l haawi aku nei au ika pa- j uiele o ka mahalo atu ia oe a nui; loa hie na huikala ana hoi e like j īne kau i poloai mai nei. a e loaa j inau ana ia mau hoomanao ana ilo- ■ ko ou me ka poina ole, — aia no he ; kanaka iloko nei o Farani i noho ia ; e na manao oke kai.like a me kn j hoike i ka oiaio ī na wa a pau £mo ke kuhihewa a hoohewahowa 010. He oono ia a me ka pololei, wa- 1 hi a ke Alii ka Moi i pane niai ai j oiai oia i lohe maoiwoo niai av i j keia inan hoohalahala- j j

i Nui ka poe i hiki uiai i ko ! m*kou nei Keena no ko kiv aua • uiai, i ka ana Aina Kaulana īton. | R. W. Wilikoki; e hele e ana l ko* I kkou luau Aina 1 nalowale na pa• I iena. Ua hoopau ia keia pilikia o 1 ko kakou mau makamaka, mamuli 'o ko H. W. Wilikoki ana aua, liOokaa aku imua o na makamaka i -ka uiea i>ololei. E loaa no ia ma fka aoao m* Waikiki okeAlanui; ! Alakea, mawaena o ko Alanui Mot , ! a me Knlep.i, a i ole ma ke Keeim | !o Ka Lko ame Oiaio. i!