Ka Oiaio, Volume VI, Number 27, 6 July 1894 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kawena Komeiji |
| This work is dedicated to: | Liz Kumabe |
NUPEPA KA OIAIO.
---
J. E. BUSH, Lunahooponopono.
J. K. Penikalaka, Puuku.
---
O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.
POALIMA IULAI 6, 1894.
KA NUHOU O NA AINA E.
---
Ma ke ku ana mai o na mokuahi Mariposa a me Belgi@ mai Kapalakiko mai, ma ke ahiahi o ka Poakolu a me ke kakahiaka Poaha nei; ua loaa mai he mau lono hou e pili ana no na Aina E mai a me ko Hawaii nei.
Ma kekahi o na palapala a ko kakou mau makamaka mai Wasinetona a mai Nu Ioka mai, ua hoikeia mai; aole loa ke Aupuni o Amerika e ike mai ana i ka Repubalika o Hawaii nei; aia wale no a loaa ka apono ia e ka hapa nui o ka Lahui Hawaii.
Ua manaoia no, o ka haawi ana mai ma ke koho balota hoohaiki ole ia o ka Lahui, oia wale no ka pale kana e pau ai na aumeume ana o na mana ma Hawaii nei; a oia ka manao laulaha, iloko o na hoa o ka Ahaolelo o Amerika Huipuia.
-----
KA NUHOU HOPE LOA.
-----
Ma na mea e pili ana ia Hawaii, ua loaa mai na hooia aole e ike ia ana na ano aupuni e ae ke ole ia aupuni i kukuluia malalo o ka makemake akea a akeakea ole ia o ka Lahuikanaka o Hawaii nei.
O ka mea oiaio maoli, ke kali la no o Peresidena Cleveland i ka pau o ke Kau Ahaolelo, i manao ia e kuu ana iloko o Iune a i na pule mua o Iulai paha; a mahope o ia manawa oia e hooko mai ai i kana mea i hooholo mua ai.
-----
He Mau Leta.
-----
Nui ko makou hauoli i ka hiki ana mai o kekahi mau leta, mai kekahi Luna Senate mai, e i mai ana aole loa e hiki e ike ia kekahi aupuni kumau no Hawaii i ole i kukuluia e ka makemake "kaokoa" a "keakea" ole ia o ka lahui, e like me ka olelo hooholo a Turpie. E lohe kakou a pau i keia, i mea no oukou e ike ai i ka hupo nui o kekahi mau loio Hawaii e unuhi hoopunipuni nei, i ke ano o ka "olelohooholo" a ka Senate he haalele ana mai no Amerika i ka hana ana i lawe ai ma kona lima. Aka, aole makou i manao ua hupo loa keia poe loio, ua akaka na hoolimalima maoli ia e olelo me ia, a oiai ma ka lehelehe wale no ko lakou aloha aina, ua hooia makou i keia manao hope, oia maoli no ke kumu o ko lakou hana ana me ia. Ua like lakou me na manu ai i ka puka o ke kua o na lio kuapuka.
He kauoha maoli no kekahi i hiki mai nei e papa ia aku keia poe aole e kukala i ke aupuni hou o lakou. He hooia keia i ka pololei o ka makou olelo e pili ana i ke kulana o ka ninau Hawaii. Oiai aole e hiki ia Amerika ke hoole, i ka hoihoi hou i ke aupuni moi o Hawaii a like me ia mamua o ka la 16 o Ianuari 1893. Ua olelo ka o Peresidena Cleveland a me kona Aha Kuhina me ia, a i ka pau ana o ka noho ana o ka Ahaolelo e lohe aku ana no kakou i ka leo mana o ka Peresidena e hooko ana i ka pono, a e hoohaule ana i ka hana hewa.
-----
UA HIKI MAI NO PAHA.
-----
Ua olelo ae kekahi poe keonimana i holo mai nei ma ka Mariposa, me he la, ua hoounaia mai nei he mau palapala pili aupuni i ke Kuhi na Amerika Willis, no na mea pili ia Hawaii nei; a i na aole aia mai mahope (ma ka moku lawe kauoha paha). Ua haohaoia nae keia noho hamau pu wale ana; oiai hoi, e piha hauoli ana kahi kanaka uuku Wili, no ka pono o ka Lahui Hawaii!
-----
NO HONOLULU NEI.
-----
E hoea mai ana ka moku kaua Beritania Lawe Hae Royal Arthur o ka Adimarala H. F. Stephenson. Ua kipa aku oia ma Seattle ma ka la 26 nei o Iune, a hala aku la no Vankona ma ka hora 5 A.M. o ka la ae; O na kumu o kona kipa ana aka ilaila, aole i ikeia. Ua hoole na alii moku i ka hoike ana mai. E hiki mai ana oia i Honolulu nei maloko o keia mau la iho, pela ka olelo mai o na nupepa.
KA HOOHIKI REPUBALIKA.
-----
He huikau wale na kanaka no kela a me keia ano hoohiki, a no ia hoohuikau ia, ke hoike aku nei makou imua o ka Lahui Hawaii, i mea e pau ai na pohihihi o oukou.
O ka hoohiki aupuni P. G. ua @ ia; o ka hoohiki koho Elele, ua pau ia; o ka hoohiki no ke kumukanawai o ke Aupuni Repubalika, e apono ana oia ko kakou aupuni; oia keia e hookikina ia mai nei, e koi ana i na kanaka e hoohiki aku, i lilo ai keia Kumukanawai a me ke Aupuni Repubalika i mea e paa oiai, aole ia e lilo i mea paa, ke hoole aku ka Lahui Hawaii.
-----
MAI HOPO.
-----
Ua hoomaopopo loa ia mai makou, aole e ike ia ana ke kukala Kumukanawai a me ke ano Aupuni hou i manao ia, e na luna aupuni Kiekie o Amerika, Enelani, Farani, Geremania, Rusia, Iapana, Italia, a pela aku, a ua lana ko makou manao e apono mai ana no ko lakou mau Aupuni.
-----
Aole no he Kuleana.
-----
Aole no o ke kukala ia ana o ke Kumukanawai a ka hapauuku i hana iho nei, he mea ia e hoohiki wale aku ai o na Hawaii malalo oia Kumukanawai ina aole ia o kona makemake maoli. He pono kaokoa kela i hanau pu ia me ke kanaka, a aia wale no a na ka lahui ke Kumukanawai, alaila mana, a ikeia mai hoi ia Kanawai a me na mea i kukuluia mamuli o ia Kanawai. A oiai aole i ike ia mai ke aupuni repubalika a Kalua laua me Mikila, i kukulu iho nei i ka la 4 o Iulai, alaila aole no o kakou kuleana e puni ai i na olelo koi mai e hoohiki. E kali malie no kakou, me ka makaala a me ka makaukau.
-----
HE LEO KAHEA.
-----
E ala mai e na Hawaii ponoi, na kane, na wahine, na opio aloha aina a e hoike i ko ke ao, i kou aloha aina oiaio, i ko oukou makee i ko oukou mau pono aupuni kahiko malalo o na 'lii mai ka po mai. Ua hiki mai ka wa e akoakoa ai kakou me ka maluhia e hoike i ko kakou apono ole i na mea i hana ia e ko kakou mau luna hoomalu a hoopono aupuni, a me ka lakou e manao nei e hana aku, oia hoi e kukala i kekahi Kumukanawai no Hawaii e hoololi ana i ke ano o ko kakou ano aupuni a kekahi ano hou aku a kakou i makemake ole ai. E like me ka olelo hooholo a ka Aha Senate o Amerika, aia i ka lehulehu o Hawaii nei ke kuleana kaokoa e kukulu a e malama aku i ke ano a me ka hookele ana o ke aupuni a lakou i makemake ai, me ke kuleana ole e keakea ia mai ai e na mana aupuni e ae, nolaila ke poloai ia aku nei oukou a pau e hele mai i keia ahiahi e hoike i ko oukou manao me ke kuokoa, e like me ke kahea a ka Hui Hawaii Aloah Aina. He wa kupono keia, a he wa nohoi e hooko ia ai ke ake nui o keia lahui, i hoouluulu ia iho nei e halawai mamua aku nei, e hele mai ai, oiai ua loaa ke kumu, a ua akaka ke alanui.
-----
EIA AE A HIKI MAI.
-----
Ma ka la 30 o Iune iho la i Lala, ua hiki aku la hoi ka lono i ke Kuhina Nui o Enelani, e hoinoino ia ana ka inoa maikai o kona aupuni, a ua hoohaahaa ia hoi, mamuli o ka ae ia ana o na aupuni e e lele mai iuka nei e paikau ai, a hoole ia aku oia. E lilo ana ia mea he kumu hana nui keia na keia aupuni P. G., a me he la e hiki mai ana kekahi Adimarala o Enelani mahope koke o ka loaa ana aku o ke kauoha mamuli o keia hana. Aole makou e haohao ana ke ike ia aku kekahi moku Adimarala o Enelani iloko o ko kakou awa nei, mawaena o ka la eono a ka la umi o Iulai. A me he la e ike ana kakou i ka io o keia mau hana like a na keiki misionari a me ka hoi o lakou i na kuono o lakou me he iole la, e like me ia a lakou i olelo hoohalike ai ia Enelani. Ua kupono loa keia olelo i ka mamo ai laau o na Paresaio, penei: O ka mea a ka Uhane ino e luku ai, e hoopupule mua ia no ia. A he oiaio keia no na kakoo o ka poe P. G., a me na luna oihana. Ua kohu anoe maoli no.
-----
E kipaku mai ia lakou mai loko mai o ko oukou mau hale. Oia ka hana kupono o ka lahui e hana mai ai.
Haehae ka Manu ke Ale nei ka Wai!!!
-----
Ke Ohohia nui o ka lahui!!
-----
Aneane 7,000 ka nui o na Makaainana i hiki Kino ae ma ke Kuea o ka Pa'lii.
-----
I ka hora 5:30, o ke ahiahi Poakahi nei, ua weheia ka halawai makaainana nui a ka Hui Hawaii Aloha Aina ma ke Kuea o ka Pa'lii, e ka Mea Hanohano J. Nawahi ka Peresidena Nui o ka Hui i hoikeia ae la maluna. Ua hoakaka pokole mai oia i ke kumu o ke kahea ia ana o ka halawai makaainana, a oia keia:
E na Keonimana a me na Lede, aloha oukou:
He mea hauoli no'u ko'u ike ana aku ia oukou e o'u hoa makaainana ua hooko mai oukou i ka leo kahea a ko oukou i ka leo kahea a ko oukou mau alakai, no ko oukou akoakoa ana mai i keia ahiahi. Oiai hoi, no kakou ka Hale (Aupuni) e like ka na Kamehameha i kukulu ai; aka, i ka la 17 o Ianuari, 1893, ua kipaku ia ae kakou e ka poe i aea hele mai, a komo iloko o ko kakou hale; a ke olelo mai nei ia kakou, e komo aku a e noho iloko o ka hale kaulei a lakou i manao ai e kukulu iho a onou aku ia kakou a pau e komo aku. O ka'u hoi e olelo aku nei ia oukou e o'u hoa makaainana, mai noho kakou a ae iki. Pololei wahi a ka lehulehu i hooko aku ai. I kela wa, ua waiho mai la oia he ninau i ka lahui. E ae ana anei oukou e komo aku iloko o keia hale a hai i kukulu ai? Aole wahi a ka lahui. I kela wa ua hoike mai la oia imua o ke anaina kanaka nui e kuku aku ana i ka inoa o ka Mea Hanohano J. E. Bush, oia ka mea kamailio:
Hon. Jno. E. Bush. E o'u mau hoa makaainana o ka puupuu hookahi, aloha oukou. - Ua loaa ia'u ka hanohano o ka hoike ana aku i ko'u manao imua o oukou a pau e na hoa o ka inea. Oia hoi, ko kakou kue ana aku i ka hana a ke Aupuni Noho Manawa, e ake nei e kukala mai i Kumukanawai Hou no ke aupuni Repubalika; a ma ia ano i kahea ia aku ai oukou e akoakoa mai. E na keonimana a me na lede, e hoomanao oukou, o kakou ka lahui, no ka lahui, a no ka lahui. He kuleana pilipaa ko kakou a pau mai ke Akua mai, ka mea nana i hana i ka lani iluna, a me ka honua ilalo, a me kakou hoi ke kanaka, ka mea ana i hana ai, i ku i ko lakou ano. A ua kauoha ke Kumukanawai o na Kamehameha, he kuleana ko kela kanaka a me keia kanaka e akoakoa malie, a e kukakuka no ko lakou mau pono, me ka hoolako ole i na mea kaua. Ano e o'u hoa uhaiaholo o ka inea, o hookahi makahiki a oi, e hoolohe mai oukou: A hoomaka mai la oia e heluhelu i kekahi mahele o kana haiolelo, ma ka mea i kakau ia, ma ka olelo Beritania. A pau ia, ua unuhi mai la oia ma ka olelo Hawaii ma ke ano nui.
I kela wa, ua kamailio hou mai ka Mea Hanohano J. Nawahi. E na hoa makaainana o'u, he mea kupanaha, a kanaha hoi iloko o'u ka ike ia ana aku o ke Aupuni Kuikawa, eia lakou ke hoomakaukau nei e komo aku iloko o kekahi aupuni e lele ana i ka lewa, oia hoi he aupuni Repubalika nou e Hawaii.
A oiai hoi, he elua mahele e ku nei i keia wa, aia imua o ka aha kalaua hoopii, oia hoi ka Moiwahine Liliuokalani, a me kona lahui ma kekahi aoao, a o ke Aupuni Kuikawa ma kekahi aoao, aia laua a elua imua o Amerika, e kali ana no kana olelo hooholo hope loa. Aka, aole i puka mai kana olelo hooholo eia lakou nei ke haalele honua nei ia kakou, a lele aku iloko o ka lewa me ke aupuni Repubalika o lakou.
Ke hoike aku nei au imua o oukou, i na o@ ke Kuhina o Amerika ma Hawaii nei, i na ua kauoha koke aku au ia lakou, e hoi oukou, a e noho malie iloko o ka hale a oukou i kukulu ai, a hiki i ka puka ana mai o ka olelo hooholo mai Amerika mai. O kakou hoi na keiki a Iakoba, ka mea a ke Akua i poni ai, a aneane kakou e puka aku iwaho, a lanakila kakou i keia mau la iho.
I kela wa, ua waiho mai la oia i ka ninau imua o ka Lahui, no ka apono ana i ka Olelo Hooholo a Jas. K. Kaulia Esq., a me Hon. J. O. Carter (Keo Kaaka) i heluhelu mua mai ai. e hoike mai oukou i ko oukou ae a apono ana i ka Olelo Hooholo ma na huro ana ekolu.
Me ke kaulua ole iho, ua hooho like ae la ke anaina mai o a o, ekolu huro ana e apono ana i ka Olelo Hooholo. Eia iho ka Olelo Hooholo ma ka olelo Hawaii.
E Hooholoia, ke kue kupaa loa nei ka Hui Hawaii Aloha Aina a me na Hui Aloha AIna e ae a me na kupa aloha aina o ke Aupuni Hawaii, i akoakoa ma kekahi Halawai Makaainana Nui, e hoike ana me ka oiaio maoli o lakou ka hapanui loa o ka poe i kuleana kupono i ke koho balota, a ma keia ke kue loa aku nei i ke kuahaua ia ana o kekahi Kumukanawai Hou i hana ia me ka ae ole ia me ka lawelawe pu ole hoi o ka Lehulehu; a ke kue pu aku nei no hoi makou i ka hoololi ana aku i ke ano o ke aupuni mai kona ano a makou i noho ai me ka maluhia a me ka pomaikai no na makahiki he lehulehu.
A ke olelo paa nei makou o ka makemake o ka hapanui o ka poe i kuleana kupono i ke koho balota ma Hawaii nei o lakou no ka mana maloko o ka aina, e like me ia i ike a i ae ia o ua mana la ma na aina malamalama a me na aupuni naauao a pau o ke ao nei.
Ua hoakaka hou mai la ka Hon. J. Nawahi, o keia Olelo Hooholo a oukou i apono mai nei, e lawe ia aku ana no ia imua o na Komisina o na Aina-E, e noho nei i ke alo alii o Hawaii nei.
A ke waiho aku nei au i na inoa o keia mau Keonimana i mau Komite nana e lawe aku i keia Olelo Hooholo imua o na Komisina a pau, oiai hoi ka Hon. J. A. Cummins, Hon. H. A. Wedman a me ka mea e ku aku nei imua o oukou.
A ina oukou e apono, alaila, e hoike mai oukou i ko oukou apono ma na huro ana elua wale no, i kela wa ua haawi aku la ke anaina he elua leo huro, e hoopaiakuli ana i ka lewa nuu, a i ke kuu ana iho, oia ka wa o ka Hon. J. Nawahi i pane mai ai, ua hookuu ia keia halawai, a oia ka panina o na hana o ka la.
-----
Kukala a ka Hui Hawaii Aloha Aina.
---
E Malama i ka Maluhia.
---
Ua kauoha ia mai a'u e ka Aha Hooko o ka Hui Hawaii Aloha Aina Kuwaena o Honolulu, e hoonaauao aku i na Luna a me na lala a pau o na Ahahui Aloha Aina a puni ka Paeaina, oiai, ua hoomaopopo ia, o ka Poakolu la 4 o Iulai, M. H. 1894, ma ia la e kukala mai ai ke Aupuni Kuikawa i ke Kumukanawai hou, a me ke Aupuni Repubalika Hawaii, a ia manawa no, a i ole mamua ae paha oia manawa, e kukala pu ia mai ai paha ke Kanawai Koa. Nolaila, ke ao ia aku nei na Ahahui Aloha Aina a puni ka Paeaina, e noho oukou me ka malama loa i ka maluhia ma na ano a pau, a mai hana i kekahi mea e lilo ai i mea e hooulu ia ai na hoohaunaele ana mai a ka poe kue mai, aole hoi ka hoao ana i mea e kue ia ai ka mana o ke Kanawai Koa. He mea pono e heluhelu i na hoolaha e pili ana i na mea e kukala ia mai ana e ke Aupuni, a e homaopopo hoi i na mea i papa ia mai.
O na kono a me na hooweliweli ia ana mai ia oukou, i mea no oukou e ao aku ai e kakau i ko oukou mau inoa, a e haawi aku ai i ko oukou kino a me ko oukou kokua ana ma ka aoao o ka poe e kue mai ia kakou, aole e ae wale aku ia mau hana; no ka mea, aole o ko oukou hoole ana, he mea a e hiki ai ke hoopilikia wale ia mai, ma ke ano o ke KanawaiKoa.
O ke kupaa me ka malama i ka maluhia, oia ko kakou lanakila.
J. NAWAHI,
Peresidena Hui Aloha Aina.
J. K. KAULIA,
Kakauolelo Hui Aloha Aina.
Honolulu Iulai 2, 1894.
-----
KA ADIMARALA WOKA O NA NA AUMOKU KAUA O AMERIKA HUIPUIA
-----
Oiai ke anaina kanaka nui e akoakoa ana ma ke Kuea o ka Pa'lii, no ke ake e lohe i ka leo o na Alakai o ka Lahui, ua ike ia aku la o Adimarala Woka a me kona ukali e kau ana maluna o kekahi kaa, a e hoolohe ana i ka leo o na Alakai o ka Lahui. I ka wa a ka Hon. J. E. Bush e haiolelo ana, ma ka olelo Beritania, ua ike i kona mau helehelena ua piha i ka hauoli, i ka lohe pono ana i ka leo o kekahi kanaka Hawaii e haiolelo ana ma ka olelo Beritania i hiki ole ke nema ia aku. Malaila oia a hiki i ka wa i hookuu ia ai ka halawai, oia kona wa i haalele iho ai i ke Kuea, a huli hoi aku la.
Malaila pu ae ka Bihopa Willis, me na Kapena o na mokukaua Beritania a me ka Iapana, a ma ia kahua pu ae kekahi mau Luna o na Aupuni E. A he mea maopopo, ua lilo ka hanohano o ka la ia oe e Hawaii, aole he mea e nele ai.
-----
KA MANA O KA LOKAHI.
-----
I ka wa i kahea ia aku ai ka Lahui Hawaii, no ka halawai ana, e hoike akea ae ai i ko lakou manao kue no ka hana e pili ana i ke kukala Kumukanawai a me ke kukala Aupuni Repubalika.
He pokole loa ka wa i hoopukaia aku ai na kauoha, no ka halawai ana ma ke Kuea o ka Pa'lii; aka, ua like a like no ia i ka lahui. O kela manaoio no ke aloha i ko lakou aina, oia ke kumu hikiwawe o ka akoakoa ana. Ua like me na moolelo keaka e oleloia ai; I lawa no ia oe a anai ae i komo, ku ana keia poe kanaka. Pela ka hikiwawe o ka hoolohe o ka lahui, ke kahea aku na alakai ia lakou.
-----
MAHALO NUI LOA.
---
He nui ko ka Lahui maholo i na Luna o ke Komite Hooko o ka Hui Aloha Aina o na wahine, no ko lakou eleu loa, ma ka lawe like ana ae i na mahele apana o ke kulanakauhale nei, a kono aku i na lehulehu, e akoakoa ae ma ka halawai nui o na makaainana ma ka Poakahi nei. Ua lohi ka puka ana o na hoolaha a me na nupepa, aka, ua hikiwawe loa ka holo ana o na kauoha ma o na wahine la, me he uwea teleagrapa la. Nui ka Mahalo!
-----
MAHALO PIHA HOI.
---
Ke haawi aku nei na Alakai a me na Makamaka a pau o ka Lahui, i ko lakou mau manao mahalo nui i ka Lahui ponoi o Hawaii, a pela pu no hoi me na Lahui like ole e ae he nui wale.
O keia ano i loaa i ka Lahui Hawaii, he mea ia na makou e hauoli nui ai. Ke ike nei makou, aia no ka manao paa o ke aloha i ka aina hanau iloko o ko oukou mau puuwai a ke kakali nei no oukou e lohe i ka mea hope loa, e pili ana ia Hawaii nei.
O ko ka Lahui makemake ke hookoia, aole o ko ka poe pakaha aina.
-----
NA HANA A KA ENEMI.
---
Ke hoao mau nei ka poe Enemi, e hoohana aku i kekahi poe o ka aoao palupalu; i mea e hookoia ai ko lakou mau manao hoonaaikola i na Alakai o ka Lahui.
Ua nalo no nae kahi o ka imi ana ae a ka maalea, me ka manao kolohe powa, a hookoia ana ke kuko a ka lapuwale; aka, i ka wa i hoopuka ia aku ai o ka manao kaena o ka wahine o Koolau, ua pane ia aku oia; Owai ka mea ae aku i kou manao lapuwale? O na hana a ka Loio o Canada, oia keia e noho iho la iluna ou, aka, e hala ole nae ka poe Alakai o ka Lahui Hawaii, a e puka lakou me ka laelae loa.
-----
Ua ike ia ma na nupepa o Kapalakiko, ua hopu ia o Mrs. Mary Ailau no kekahi kumu, a ua ahewa ia oia a na C. R. Bihopa i uku kona hoopai, a e hoi mai oia no Honolulu nei, a aole he koena i koe o ka hana ana i hooko ai. Pehea! Ua pololei anei keia?
KE KAPILIPILI NEI.
---
Ke hoao nei na poe hoohui-aina, e kapilipili aku, na ka poe Aloha Alii i puhi i ka Halepule o Wainee i ke ahi. He nele loa ka loaa ana he hoike, e hiki ai ke loaa ia manao i hakuia.
Eia ka mea i maopopo loa: Aia ke ki o ka halepule ma ka lima o ka mea malama halepule o ka aoao ekalesia Hoohui-aina. Nana e wehe a e pani i ka puka, aole loa na kekahi mea o ka Aoao Aloha Alii.
Eia hoi keia; o ka mea malama halepule, ua hoi kino oia, a ua hoolilo i kela keena maluna ma ka halebele, i home noho mau nona, a ma ia mea, ua lawe oia i kukui nona e ala ai o ka po, malia paha, ua poina oia, aole i hoopio i kona kukui, a mamuli o na ulia, ua loaa ka a ia ana o ke ahi mai laila aku.
O ka mea i hoomaopopoia; aia no keia kanaka malama halepule e purumi ana mawaho iho o ka hale, a oia kona wa i ike aku ai i ke ahi e a ana iluna o ka kale-bele.
O ka ninau; Nohea ke ahi i hoa ia ai ma ka hale bele iluna loa, he aneane 70 kapuai ke kiekie? Ke pane nei na poe hoohui aina; Na ka poe enemi, oia no na poe aloha aina? Ua laweia ka he tini aila honua iluna, a ua hoopaaia he uwiki loihi mawaho kahi i hoolewalewa ia ai, a hoaia i ke ahi, alaila, a ia ma kela uwiki, a loaa ke tini aila, pahu ai, a ia e ke ahi! Nui ka ike o ka ulanaia a a o kela moolelo hoopunipuni.
Malia paha na ka iole i aki i ke kukaepele, a ia a loaa ke tini aila hoomau o na huila o kahi e kau ai ka bele? Ke haanui nei o Iosepa me Manase, na na enemi aloha aina i hana ia mea. Lapuwale ka manao o ka poe hoohui aina!
-----
KA LAHUI HAWAII.
---
He nui ko makou mahalo i ka ike ana, ua noho ka lahui Hawaii me ka maluhia, ua komo ole aku hoi iloko o na hana hoohilahila a ka poe kakaikahi e noho nei.
Akahi no la 4 o Iulai i ikeia ai ke ohohia nui ole o na Hawaii. Heaha la ke kumu? Ua ike no makou. O ko lakou aloha i ka aina hanau, ua kue ia i na mea e ae a pau loa o keia ao, a me keia noho ana.
Ke hoike aku nei makou i ka lahui, e kupaa ma ke kulana kuokoa o ka noho lanakila; aohe mea nana e kii mai, a kaili aku ia mana. Na ke Akua mai ia makana, aole mea nana e lawe aku mai ia kakou aku.
-----
Ka Make ana o Peresidena Carnot o Farani.
---
Ua make o Peresidena Carnot, ma ka wanaao o ka la 24 o Iune 1894, ma ke kulanakauhale o Laiana ma Farani, mamuli o ka houia ana i ka pahi ma kona opu, e kekahi kanaka Italia.
Ua hele ka Peresidena malaila, no kekahi hoikeike lahui. Mahope iho o ka pau ana o na hoolauna hookipa ana ilaila, ua hele aku oia no Palais de Commerce; kahi i hoomakaukau ia he paina hoohanohano nona.
Ma ka hora 9:25 P.M. e haalele iho oia ia wahi, no ka Hale Keaha ma ke kaa lio, no ka ike ana i na hana hoohiwahiwa o kona kipa ana mai i keia kulanakauhale.
Iaia i kokoke mai ai i ka Palais de Commerce, ua piha loa ia me ka lehulehu ohohia ma ka aoao o ke alanui, e hooho ana, a ia wa i ikeia aku ai kekahi kanaka i oili ae ai me ka pahi e hulali ana i ka malamalama o ke kukui uwila. Ia wa, ua anai ae o Peresidena Carnot i kona lima kau, a ua aloha aku me kona papale ma ka lima hema. Ia wa no i oki kokeia aku ai oia, ua ku i ka pahi, a haule aku la oia, a he 4 hora mahope iho make aku la oia.
Ua hoao na kauka me ko lakou ike, aka, aole nae e hiki ke loaa ke ola. ua puana ae nae oia, "ua make oia i ka powaia." O ka mea nana i powa, ua kokoke oia e lilo i mea weluwelu liilii i na lima o na kanaka; aka mamuli nae o ka ikaika o na makai a me nakoa, ua pakele ua kanaka la i ka make, a aia oia ke paa la he pio no ka hookolokoloia aku.
Ke ulu mai nei na hana hoohaunaele, a me na hana powa, ma na Alanuihao o na moku aina o Amerika, he nui na waiwai i pau i ka hao ia a me na ola i pau i ka pepehiia e na poe powa. Ua ala maoli ae kekahi poe e kue i na Hui holo kaa mahu, a me na hui e ae.
O keia ka oi loa aku o ka wa i ulu ae ai keia mau hana ino ma Amerika. He nui na poe i make maoli mamuli o na hana a keia ohana hoohaunaele e holapu ia ma na wahi hoohalua he nui.
-----
KO LAKOU ANO.
---
I ka wa o ke aupuni moi e ku ana, e peku mau ana o W. O. Smith i ka nui loa o ka mana i ke 'lii aimoku, a malaila kekahi mau hoololi o ke Kumukanawai o 1887 a lakou i onou ai maluna o ka Moi Kalakaua. Aka hoi i keia mau la, ua loli loa anei kona manao kalaiaupuni, e like hoi me kana e olelo nei iloko o ka Aha Kumukanawai a lakou e pili ana i ka mana o na Kuhina a me ko ka Peresidena o ke aupuni hou o lakou, e pane ana i ka Kuhina Damon. "Ina ua hiki i na Kuhina ke rula aku maluna o ka manao o ka Peresidena, alaila, ua lilo ka Peresidena he hookahi iloko o elima Kuhina." O ke ano mau keia malalo o na hana a pau a na mamo misionari, a e hahai ia nei e na Kahuna puni loaa, a me na aia o ia manao like, a no keia kumu ua hiki ole i ka poe manao hoopono ke hui aku me lakou, a e lilo ai ka lakou mau hana a me ko lakou mau hana kolohe he mea kamailio nui ia.
-----
KA LAKOU KOHO MUA ANA.
---
Ua hooholo iho nei na hoa o ka Aha Elele Kumukanawai, aia ke koho mua ana i ka Poakolu hope o Sepatemaba, 1897, a i kela ame keia elua makahiki aku mahope. Nolaila, aole e waiwai ana na hoohiki ana a ka poe e manao nei e loaa ka pono ma ke koho balota, no ka mea, he elua makahiki a me ka hapa aku ma keia hope, alaila, waiwai ua hoohiki la a ka poe a maunu ekaeka.
-----
KUE LOA NA LOIO I KE KIURE HAWAII.
---
Ua lili loa ia na Jure Hawaii e na loio, a ua helu ia mai na hana i manaoia e ua poe la he hana hewa loa. O ka ikaika loa i ke kue i na Jure Hawaii o Kalua a me Kikila. he mea oiaio no ua hewa no na Jure Hawaii i kekahi manawa, aka, aole nae e loaa aku na hana kue kanawai a na Jure haole. mai mua mai o ka hana ia ana o ke Kanawai kakau o Hawaii nei a hiki i keia la, he nui na pepehi kanaka maoli a na haole i hana ai, eia nae aole he hookahi haole i li ia e like me ka olelo a ke Kanawai. O ka Hawaii, a me ka Pake, na lahui i uku i ke koi a ke Kanawai me ko lakou ola, a na ke Jure Hawaii no i hooholo iho i ka make maluna o na Hawaii, aole nae he hookahi manawa i ae ai na Juse haole e hooko pono ia ke Kanawai maluna o ko lakou lahui ke akaka ka pepehi kanaka, koe ina he wahi Pake, alaila ua emoole loa ka puka ana mai o ka olelo ahewa mai a lakou me ka lokahi. Pela mau ka makou hoomaopopo. A i na hoi ma ka manao ino a hoopai kanawai ole, ua ike kakou i ka hoouku ia ana o Kipikona he $8000 mamuli o ka olelo hooholo a kekahi jure haole me ka maopopo pono ole o ka oiaio o ka hewa, koe wale no ka naau ekaeka e waiho kue ana. Nolaila, ua makehewa ka olelo hoino a na loio i na jure Hawaii, oiai, aole o lakou ka lima hemo ole nana e pehi aku i ka pohaku mua. He huhu punalua maoli paha keia o Kalua a me Kikila e peku nei.
-----
O KO CLEVELAND MANAO KE HOOKOIA.
---
Ua hoahewa ikaika loa ae o Cleveland i ka hana a Stevens a me ka Aha Kuhina o Harrison, alaila, e hiki anei ia Kuhina Willis a me Adimaral Walker, ke hana i kela hana a Cleveland i kue loa ai?
E hiki anei ia laua nei ke ae aku e ike i keia aupuni Repubalika e lilo i Mana Aupuni, mamuli o ka hapa uuku o ka lahui?
E hiki anei ia laua nei ke hahai aku mamuli o ke alanui a Stevens a me Captain Willis i hana ai ma ka la 16th o Inauari 1893? - A oia ka Willis a me Adimarala Walker e hana ai? - E hooleleia mai anei na mana kaua o Amerika e kokua i kekahi hana a Cleveland i hoahewa loa ai? -
O ka haina oiaio loa. Aole! Aole loa!!