Ka Oiaio, Volume VI, Number 28, 13 July 1894 — Page 1
| This text was transcribed by: | Danna Ebia |
| This work is dedicated to: | Renee Ebia |
Nupepa Ka Oiaio.
"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"
BUKE VI HONOLULU, IULAI 13, ‘94
HE MOOLELO HOONANEA
-NO-
Don M. Maseka
Ka Opio Iloko o na wilian ana a ka Pahikana
Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha
A O NA MAKANA HIWAHIWA
EKOLU
Ke Kavalia Maluna o ka Lio
PUAKEA me na hao kila Magen@
ME NA
KIAI PUKAUA EKOU
MOKUNA VII
Na hoonahie o ke Alo Alii.
Ae ua holopano iho la keia hana a kakou! A e hoomanao aku hoi oukou ma keia h@ aku e moe ou kou me ka kaakaa na nae o hookahi maka, oiai, aole paha e liu wale na la e halawai no aunanei kakou me ka hookui ana aku he alo a he alo me ke Kadinala. A o ko oukou wa keia a ka hoi aku i ko oukou home. Fea wela wahi a Don Ma@eka i kona poe hoaloha.
MUKNN X
Ka Umii-Jole o ke Keneturia Umikumamahiku.
O ka umii-jole, aole loa ia he mau hana loaa hou ne keia au, aka, ua hoomaka ia mai keia mea mai ke a@ o Waawaaikinaaupo ma. I ka wa i kukulu ia ai a i ike ia ai hoi o keia mea he noho lokahi ana o na mea a pau iloko o kekahi ana ina, na lakou i huli aku a kukulu iho me ka hookahua ana i ke kulana o ka malama ana i ka maluhia a me ka hoohaunaeie ole ia mai mamuli o ke kukulu ia ana o ke kahi puali makai. A na ka puah@ makai i huli aku a hookakua iho i keia u@ea he umii-jole, i wahi e hoopaa ia ai o na jole a pau i manao ia kue a ua pihue paha i ka noho ana maluhia o kekahi anaina.
A oiai hoi aole paha i ike i lohe ko makou mau kini heluhelu i na hoinainau o ka Rue de Jerusalema a i mea hoi e hoomaikeike aku ai ia oukou i ko makou noho paaua ana no na makahiki he 15 me ke kakou moolelo ana a i lawe mai hoi i keia mau huaolelo ae la maluna no ka manawa mua loa, ua kono ia mai makou e hoomaikeike a e wehewehe aku i ke ano io maoli o keia mea he umii-jole.
He mea maa mau iloko o ia mau keneturia i ka we e hopu ia ai kekanaka ma kekahi wahi no kekahi hewa karaima na huna kele loa ia ia hopu ia ana me ka puai wahi leo ole ae o ka hoike ia mai ika lehulehe no kona hopu ia ana malalo o kekahi hewa karaima ana i hana ai.
He eha a elima paha kanaka e hoonoho ia maloko aku o ke pani puka o ke rumi mua loa o ka hale o ka mea i hopu ia e kiai ai i ka wa e hele mai ai o kekahi mea i kikeke mawaho o ka ipuka, oia koke no ka wa e wehe ia aku ai o ka puka no kona komo mai, a i kona wa e komo ai iloko, aole loa oia e puka hou iwaho.
Pela iho la e hana ia ai no ekolu a eha paha la, a i ka wa e ike ia ai na pau ka poe hele mai i ka hoopaa ia, oia iho la ka hopena o ia poe.
O keia ae ia maluna na wehewehe ana no na mea e pili ana i keia ano umii jole. A iloko o keia ano umii i hoolilo ia ai ka hale o M. Bona sina. A o na mea a pau e hiki aku ana ilaila me na huaolelo o ka ninau, e hopu koke ia mai ana no oia a lawe ia aku la e ninaninau e na kanaka o ke Kadinala.
Ma keia ahi e hoomanawanui iki iho kana e ka mea heluhelu oiai ka mea kakau e lawe ae ana i ke kulana o ka wehewehe aku i ke ano o ka hale ana e luakaha ana.
O keia hale, ua hoolilo ia ia i amii-jole o ka hoopaa pio i ka lawehala a me ka poe e hele aku ana o ka hale o lalo i wahi no keia mau hana e hooko ia ai. A o ke kumu ale no i pakeie ai o ka kakou opio poe hoaloha mamuli no ia o ke ala pii mawaho pono o ka haie e pili pololei ana a hiki i ko Don Maseka wahi e noho ana.
Aohe wale i kaa iho maluna o ka kakou opio ka haawe kaumaha o ka lawe ana i ke koikoi o keia hana maluna o kona hokua ponoi iho aka ua ili pu aku no ia maluna o ka hokua pakahi o koua poe hoaloha a na huli aku lakou a na imi a hiki wale i ka wa i ninau ponoi aku ai o Atosa i ko lakou Kapena M deTerevile. I kona lohe ana i keia mau huaolelo nina o ka hoohuoi a Atosa e pili ana i ko lakou mau haku Alii a me ke Kadinala; ma kana i pane mai ai me ke paha ohao nui.
He mea oiaio i ko’u ike hope loa ana i ke Alii ka Moi, he mau nanaina kona o ka pihoihoi nui, o ka huhu a me ke kuoo a o ke Aliiwahine e hoike mai ana kona mau kiionohi waianuhea i ke kaumaha a me ka ula hoi o kona mau oho@ maka mamuli o ka uwe mau. Aka maluna ae nae o na mea a pau e makaala lua oe i na kauoha a pau a ka Moi, a e hooko hoi me ka ewaewa ole i ka ke Aliiwahine mea i makemake ai e hana a e hookoaku. A e hoike pu aku i keia mau mea i kou poe hoa o keia kulana hookahi.
A oiai keia mau hana o ka hulu me ka nou ana ma ka aoao e Atosa ma e hooko ia ana eia no ka kakou opio loko o kona hale me ka hele ole iwaho. Ua hoolilo iho la oia i kona waai e noho ana i wahi kilo nona, a mai kona pukaaniani ponoi no oia e kilo mai ai i na mea a pau e lilo pio ana i paaua na keia umii iole.
Oiai oia makeia kulana, ua oki iho la oia i ka papahele o kona rumi i wahi nona e lohe pono ai i na mea a pau e hana ia ana e keia poe kanaka o Kadinala, a ua hoopomaikai ia mai hoi mamuli o ka lohe pono loa ana o kona pahu kani i na mea a pau e hana ia ana, a penei na mea ana i lohe ai; Aole a nei he mea kekahi a Madame Banasina i haawi mai ai ia oe na kana kane a i ole na kekahi mea okoa aku paha.
A i ole ua haawi mai no a nei o Monasina Bonasina i ke kaulana o ka hilinai no kekahi ana i makemake ai e haawi no kana wahine a me kekahi okoa e ae. Aole anei i loaa pu i kekahi o lana ka haawina o ka hilinai ia @ @ kekahi kauoha waha w@i ia @ mai ia oe.
Iloko o keia wa a ka kou Don Maseka e loho pono nei i keia mau huaolelo a pau, oia kona wa i naumuamua iho ai me ka hoopuka ana ae.
Kupanaha maoli i na paha na ke keia poe i na mea a pau, heaha la ka waiwai o keia mau ninau, a heaha hoi ka lakou mea i makemake ai e loaa. E manao ana anei lakou e loaa kekahi wahi maoli o ka maopopo ia lakou ina paha eia ke Duke o Bakinabama i Parisa nei? A i ole, ina paha ua halawai kuka@ kamailio pu laua me ke ahi ka maiwahine.
Ae. iloko o keia mau haawina o ka lohe o kakou opio, ua noho iho la ia me ka mumule o ka pane wahi leo iki ole ae.
A oiai hoi ka uwati kau hale e hookokoke ae ana ka manamana kuhikuhi hora e kani ka hora 9 @ ua ahiahi la e hopu ia ai o M. Bonasina, a oiai hoi o Atosu i haalele iho a i kakou opio no ka hale o M. de Terevila oia koke no ka wa i halawai koke mai ai o kona mau pepeiao me kekahi o ke kikeke ana ma ka ipuka o waho loa o ka pa, a oia pu no hoi ka wa i wehe ia aku a pani hou ia aku la. Ae, o keia kikeke a kakou opio i lohe ai, he mea hou i hopu ia @ lawe ia mai hoi iloko o ka hale umiiiole e hoopaa ia ai.
O kona lohe ana aku i ka halulu a me ka nunulu o lalo o ua hale nei na ia mea i kono mai iaia e hele hou aku oia e hoolohe i na mea a pau e hana ana i ua poe nei.
Oiai oia ma kahi ana i hoomakaukau ai no ka hoolohe ana i na mea a pau e hana ia ana, ua lohe pono aku ia oia i kekahi leo uwe ano nunulu o ka puu o kekahi wahine me he mea la e umi ia ana, a oia kana i puana ae ai iaia iho.
Heaha hoi keia au e lohe nei, he wahine anei. A e huli ia ana oia me kona kue ikaika aku i keia poe hilahila ole i ka lawelawe lima nui i kekahi wahine. Ke hai aku nei au ia oukou e na keonimana me ka oiaio loa o wau ke kauwa lawelawe o ka hale. Owau o Madame Bonasina. A owau hoi ke kauwa a ke alii ka moiwahine wahi a ua wahi nei i pane ae ae ai me ka leo nui.
A e hele ana oe i hea.
E hele aku ana au ma keia ipuka aniani i hikiwale ai au i ka haki i lalo i kou wahi i makemake ai.
Ka mahope paha oe make
Ua ka lelo iho la ka lima o ka kakou opio ma ka lapauvila o ka i puka aniani a koheheo ana keia a ku ana i ka houna me kekahi wahi manuheu ole o kona nui kino.
A oia koke no kona wa i hele aku ai a kikeke ma ka ipuka o ka rumi o kahi e hana keko ia nei e keia poe kanaka.
A i ka wa i o aku ai o ke kikeke ana a kakou Don Maseka, oia no kona wa i loha aku ai i ka meha k@na iho o loko o ua ka rumi nei, a lohe pu aku la hoi oia i ka halulu mai o kekahi kanuai wawae. A oia kana i nan@ iho ai iaia iho. O koa wa kela e kumo aku ai iloko o ka umii jole a keia poe.
Aka he mea ehaeha iau ke hoomanao ae i ke kulana weliweli e kau aku ana maluna o na popoki e hoao ana e poi ia’u.
Ua hele mai la kekahi mea a wehe mai la i ka ipuka, a oio koke no kona a o kakou opio i lele ino aku ai me kana pahikana e paa ana me ka makaukau a komo iloko o ka hale o M Bonasina ka hale hoi i lawe kolohe ia e keia poe kauwa makawela.
O kona komo ana aku iloko o ka hale me ka makaukau e hookahe koko oia koke no ka wa i ulu ae ai o ka uluaoa e hou ana e hiii ana a e o ana hoi ke kani o na pahikaua kila i ka wa e halawai ae ai lana i kahi hookahi a o na mea hoonani hoi o loko o ua hale nei eia ia ke ulupa ia nei ilalo iloko o ka nahaha.
No ka nui loa o ka haluku o ua hale nei me ke koele ana oiai ka kakou koa opio e hakoko nei oia hookahi kue aku i keia mau kino eha na ia mea i kono aku i na hale e pili kokoke mai ana e nana mai i ke kumu nui o keia mau haluku ana.
Ae ua hoomau aku o Don Maseka ma kona kulana no umi minute a oia koke no ka i puka aku ai o keia poe iwaho a hoomaka aku la e holo me ka mama nui me ka haalele ana iho hoi i na apana loie he lehulehu wale e waiho mokaki ana ma o a maanei a me na palapu hoi o ke alina o ka moku ma ko lakou mau kino mai na oniu ana o ka maka o ka pahikaua a ka kakou opio a oia koke no ka wa i hoholo ae ai o na hiohiona o ka hauoli maluna o kona mau papalina i kona hoomaopopo ana iho ua kaa ma koua aoao ka ianakila a ua haulehia inai hoi o Babulona Nui malalo B ka wikani o na aahuki o ka ikaika o kona mau lima a me ka ike o ka noeau o ka wiwo ole.
He mea ku no nae i ka oiaio ke hoike ae ma keia wahi o na hoao ana a pau a kela poe e hili mai i ka kakou opio me na noho a e nou mai hoi me na pa o ka manao e hine ka kakou opio ilalo alaila loaa ia lakou he wa kupono e pepehi ai iaia a make loa aka ua aio ia ae ia mau ehuehu e ea opio nei a haawi man aku la oia ia lakou pakahi i ka mana ia paa o ka maka o kana pahikaua me ke kupilikia nui a na ia kupilikia o keia poe i haawi mai ia lakou i ka manao o ka holo e loloa ana kikoo me he manu kukuluaeo ala.
I ka wa a keia poe i haalele iho ai i ka kakou opio iloko o keia hale na huli koke ae la oia a lena aku la i ka ike a kona mau maka ma na kihi eha o ua hale a aole loa he mea i halawai mai me ka ike a kona mau maka koe wale iho no ka madimosele Bonasina e moe ana iluna ke alo iloko o ke p luluhi o ka hewahewa a me ka ike ole ae i ka mea e hana ia ana.
Ua hele aku la ka kakou opio a ku iho la ma ka aoao o madame Bonasina a kilohi iho la ia i ka nani o aipo i ka waiho lahalaha ae imua o kona mau maka me na papalilna waianuhea i hoopulupe ia e na kulu kehau o ula ohelohelo rose lani me na maka poniooni hoi i ponia e ke onaona a oia kana i hoomaopopo iho ai he opio wale no oia mawaena o na makahiki he iwakaluakumamalima o me iwa kaluakumamaono.
A oiai no oia ma ke kulana o ke kilohi ana i na wahine nei mai ke poo mai a hiki i na wawae ua ike koke iho la oia i kekahi hainaka silika e waiho ana ilalo a o kona ano mau no hoi o ka lalau i na mea a pau a kona maka e ike ai oia kana i hopu iho ai i na hainaka nei a ike koke iho la oia i na kahakahana hoailona o ke kalaunu ma kekahi kihi e like hoi me ka hainaka o Avamisa ana i kokoke ai e komo aku iloko o ka uluaoa oka hakoko ana me ka oi o ka pahikaua me ua kanaka la a oia koke no kona wa i hookomo aku ai i ua hainaka nei iloko o ka pakeke o ka lole o madame Bonasina me ka pane leo ole ao ukhi iaia.
HE MOOLELO KAAO HAWAII
-NO-
LAUKAIEIE
Ke Kino Kamahao Iloko
O KA
Punohu Ua-koko
Ke Kahulileole’a o ke
Kuluaumoe o
na Pali
o
Waipio Hawaii.
Unnhiia e Mose Manu no “KA LEO”
Ka lealea hope loa a na kaikamahine o Kauai me ke kaikamahine alii Kalehuamakanoe Haule oia me Hulawe. Kona naauauwa ana i ke aloha a hiki i kona makeana. Lilo o Kaulaaihawane malalo o ka Laukaieie malama ana me Makanikeoe. E like me ka manao o Laukaieie.
A me keia mau hana a ua keiki Hiilawe nei, ua nui wale na olelo hoomalielie a kona mau makua me kona hoa luhi oia mau la, he wahi manawa pokole ka malia ia mai a mamuli o keia ano, ua hoomaka o Kalehuamakanoe e lealea hula mai imua o kana aloha, i noho ai oia mauka oia wahi, ua pahoa ia mau mea a pau imua o Hiilawe. No ka manao o ka ui o Kauai o ke olioli a me ka hula na mea nana e hoopau a hoomama ae i ke aloha, eia ka auanei aole nolaila, ke hoomanao ae la no paha oe e ka mea heluhelu i na olelo a ka ui opio me kona kaikunane i hoike ia ma na helu mua ae nei, he mea oiaio, na loaa pono mai la na keiki Hiilawe nei i ka popo auhuhu a Makanikeoe; nona kekahi inoa kaulana o Aneekapuahi. I na paha i like o Hiilawe me Napuaihalemano ka mea i imi i ke kumu i pau ai kona aloha i kana wahine i haalele ai a ma kona ao ana i ka hula a ike a iilo kona aloha i mea ole ma nui o na wahine i loaa iaia, a i kii hou mai ka hana o ka wahine, aole wahi mea a maliu aku pela uo o Hiilawe i kii hou aku la ia Kaulaaiha wana me he mea la, ua kupono keia wani hoa olelo kaulana o Hawaii nei.
E hele oe ma Ewa
He sidane kou makua.
Oia ka mea i pakui kela olelo kahiko. “He waa nahaha i kooka.”
E ka mea heluhelu, e hookuu kaua ia Hiilawe e naanauwa oia, e huli hou ae kaua a nana aku i kalua o ka po nui o Kaulaaihawane me Kalaeohia makai o Pakaalana mamuli o ka makemake o ka mea nona keia moolelo.
Ma ka lua o ka po lea o Hala’li ua nee ae la na mea a pau malalo o Waipio ma kahi i olelo ia.
I ka akoakoa ana mai o na mea a pau ma Pakaalana, na noho iho la ke anaina nui me ka puai wahi leo ole ae o na mea a pau; oiai, e kali aua i ka mea nona keia nanea ma ia ahiahi, ua hoomalamalamaia na paia pali ma na aoao o ke awa awa o Waipio e na ihoiho kuikui me na kapuahi a loa.
Aia i keia wa o ua po nei ua ike la ua paihi kau ao ole ka lani a ua ike ia aku la o Ihikalani hale e oni mai ana me he ao opua la, me ka na mau milimili lani alii aia hoi maloko o laila o Kaulaaihawane me kana kane, he ku i ka nani a me ka ulumahiehie i papahi iho maluna o na mea nona ua ne nui nei.
I ka manawa i kuene pono iho ai ka noho ana o ke anaina h lookoa a pau ua lilo na lealea i mea olioli na na kaikamahine o Maunaloa Molokai no ka mea ua lilo na lealea mua o ka po ia laua o Maohelaia me Kaiolohia na eueu o ia kuahiwi.
Aia i keia wa o ua @o nei ua ike ia ua paihi kau ao ole kalani a ua ike la aku la o Ihekalani hale e oni mai ana me he opua ala, me kana mau milimili lani alii ala hoi maloko o laila o Kau@aihawana me me kana kano he ku i ka nani a me ka ulumahiehie i papahi ihe maluna o ua mea nona ua po nei.
I ka manawa i kuene pono iho ai ka noho ana o ke anaina holookoa a pau, ua lilo ua lealea mua o ua po ia maohelaia me kaialohia ku eueu o maunalo Molokai, o keia ka po i oi aku ka lealea o ua mau eueu ala o Keahikaulele o Hina.
A no ka nui o ka lealea ma ia po na nui na leo piha uwa a haalele wale o ka lehulehu.
A na ia mau leo i kuu a i lawe aku i na leo uwa ma uka o Ulu a lilo i mea hoouluhua ia Hiilawe me kona mau makua a me kana ni o Kauai a he oiaio, ua holo hou niai la ua Hiilawe hoi mai uka mai me ka hoolohe ole i na olelo kauoha mai o kona hoa me kona mau makua ua lilo ke mo a me ka pouli i mea ole i ua Hiilawe nei hiki ana i kahi o ke kahua leaiea aole ana mea e makau ai ni ia po.
Nolaila, ua hana oia ia na hana pono ole a pau imua o ka mea nona keia nanea kona hanau mua kaikunane ana lilo hoi i mea hoowahawaha loa ia e na mea a pau maia po a mamuli o na mana kupua i loa ia e na mea a pau maia po, a mamuli o na mana kupua i loa ia Laukieleula ua lilo o Hiilawe i mea kino hehena loa, a mamuli oia ano ua hele auwana aku oia ma ua po nei ma uka o na pali o Waipio a e oli wale ana kona waha ma keia mau hua olelo ano oliou.
E Kaula e e Kaula e
E Kaulaihawana e
Kuuipo e kuu ipo e
Kuu ipo o ka ua me ka makani
O ka la kaehaeha o na pali pali
Mai na maka o kuu aloha ua
pouli poele ka hale o ke aloha,
Ua poniu ua maka ua pale ka ike
E kuu aloha hoi mai kaua.
Ma keia po a Hiilawe e hele auwana nei no ke aloha i kaua wahine mua aole hookahi mea iu kali aku ma hope ona a hiki i ka loaa ana aku o kona kino ua make.
Ua pio ka oe ahi pau ka oe hana ma keia po lealea hope ma kai o Pakaalana ua hookuu ia na mea a pau e hoi ma ko lakou wahi mau aua huli hoi aku la ka mea nona keia moolelo me uka o kona wahi mau aua hoonoho iho oia ie Kaulaihawana nie kana kane malalo o ka me lama aha a ke keiki aiwaiu a o Waipio, aka hoihoi la ua kaikamahine a pau mo Kaukini ma aua lilo o Pakaalana no ua poe malihini mai o Kauai, Oahu a me Mani.
Ano e ka mea heluhelu e huli ae kaua a nana i ka Koaekea na mau hana no ko laua keiki Hiilawe me ke kaikamahine alii o Kauai. Aia ma ke la po a Hiilawe i iho hou ai ma kai o Pakaalana ka lua hoi o na po nui o Kaulainawana me kana ui nohea hou oia mau la kulolia e ke aloha nana i hoopau ae i na manao uluku i kaawale aku la a hoi mai la a ke ao aina a na ia mea i hookaawale mai la i ua Hiilawe nei mai kona wahine mua mai me kona hookaha loa ia me ka nele loa e like me ka manao paa o ka nona keia moolelo Laukaieie. A e like me ka hoakaka mamua ae nei nolaila ua uluahewa mai@a no na manao pono ole a pau ia Hiilawe me ka hilahila nui, oiai aole hookahi @ ea nana oia i kokua ma ma ia po ua nele ma na ano a pau loa, a ua hoi mai la oia ma ia po me ka lalau hele ana ae maluna o na wahi nihinihi o na pali a e noho ana maluna o ka welelau pali a e ohi wale ana no kona waha i ke la a keia ano mele a puaoahi aku ai.
Aole hoi he mea hoomanao aloha ana ae no kona mau makua a mekona ipo aloha ola mau la ka ui nohea kaulana o ka mokupuni kaili la o Kauai, ua he@e aku la oia mamuli o ke alakai ana a ke aloha kulipolipo o kane wahine mua ke Pupukanioe o ka uka o ka Peapea a e imi ana oia i kahi e maalili ia o kona aloha, aia nae ua a a lalana e like me ke ahi a na ie mea oia i hoohauwane hele aku ma ke kua hiwi a hiki mauka o. Kawauhupau puu ma Kohana, a no kekahi mau la ana e hele nei, ua hoea aku oia mauka o Honokane, a moloko o na haloaloa pohaku ma na awna oia uka kanaka ole a o ka la o na manu ka mea ana e hoolohe ai i ka po a me ke ao, aole he komo o ka’u whai mea ai iaia ma keia hele ana ke hele mai la e kua@hi kaili, aole aole he kapa i ka ili, ua ike ole wa keiki Uiilaue nei i ka wela e ka la a me ke anu, na lilo ia mau inoa a pau iaia i mea ole ua hala he mau la o kona noho ana ma la wahi a hiki i kona nawaliwali loa ana a ua manao ia oia e make ana oia malaila nolaila, na hailiilii iho la oia i kalau amaumau me ka lauhulu maloo maloko o kekahi k@ pohaku a moe iho la oia maloko o na kowa pohaku ala me kona ma na oe noho ana oia malaila a hiki i kona make ana aole hoi he mea na na e ike i kona kino no ka wa mau loa kaa aole paha oia i manao ae aia no he mana kupua e nana mai la i kana hana nolaila e hoomanao ae kaua e ka mea heluhelu i kona mau makua.
Ma ka po a Hiilawe i hele ai ma kai o Pakaalana a ao ae aole oia i hoi aku ma ka hale o kona mau makua a hiki ka po ana a ma ia la a po a ao hou aku ia po nolaila na ulu mai la na manao haohao i kona mau makua me ka ui nohea o Kauai.
Nolaila u ioelo aela o K@h@l@oa kuaiwa ia Keaekeo kana kane, aole he hoi mai o kana keiki, he mea e hoi ua hele ana, me he mea la naha ua hele hou i ka launa ole oiai, ua lohe pu iho no kana i ka olelo a Laukaieie nolaila ke manao nei au e aho e iho ae oe i kai o Pukaalana e nana wale aku ai, ae wahi a kana kane, aia hoi ua hooko aku la o Koekea i keia mau olelo a kana wahine.
Iaia i hele ai i kai o Pakaalana ua hookipa ia aku la oia e na poe a pau e noho ana malaila me na ohohia nui oia poe iaia ma kai oia wahi.
Ia Koekea i hiki ai malalo ua ninau aku la oia no ka laua keiki Hiilawe aua hai ia mai la iaia ka moolelo piha no ka laua keiki mai ka mua a ka hope me ka hope me ka hilahila o na mea a pau i hana ia ma@hua o Hiilawe me na hana pono ole a pau, a ua hai ia mai no hoi kona kipaku ia ana mai me kekahi mea e kokua aku iaia, a ua hele aku oia ma ka lua o ka po nui o Kaulaihawana @a. Ma keia lohe ana o Koekea i ka moolelo o ka lana keiki.
Ka Hoohiki ana.
Ke hoolaha aku nei makou i ka Pauku 101, o ke Kumukanawai Repubalika o Hawaii, i mea e hoomaopopo e ai ka Lahui; a i ike iho na poe Jiure no ke Kau o Augate ae nei e hiki mai ana; oia keia:
Pauku 101: -Aole loa e kupono kekahi e lilo i Luna Oihana, a i Senatoa a Lunamakaainana, a i ole i Juire, aia wale no a lawe i ka hoohiki, a manao hooko paha, e like me keia; penei:
“Ke hoohiki nei au imua o ke Akua Mana Loa, e kokua no au i ke Kumukanawai, na kanawai a me ke Aupuni o ka Repubalika o Hawaii. Aole loa hoi e hoohoihoi a e kokua aku i ka hoihoi ana mai, a i ke kukulu hou ana i ke ano Aupuni Moi ma ko Hawaii Paeaina.”
Ke hoomaopopo nei kakou ma keia, ua keakea ia na poe Aloha Aupuni Moi; aole e lilo lakou i poe jiure, ke ole e lawe i ka olelo hoohiki maluna ae nei, e hoole loa ana i ka manao kuokoa iloko o ko kakou puuwai.
O ke kanaka, aole ia i like me ka holoholona, e hiki ai e hoounaunaia me ka hookikiua e k@ua kahu; aka, ua haawi mai ke Akua iloko o ke kanaka i Kona Uhane naauao, uhane ike, e hiki ke koho i ka pono a me ka hewa; a e noho hoi me ka manao lanakila, e hauoli ana malunao ua manao aloha, kuokoa, hoopono, e like me ko ke Akua.
E kupaa no kakou, e like me ko kakou kupaa mai kinohi mai. Aole loa he hana, aole hoi he mana naua e lawe aku ia manao mai ia kakou aku.
NUPEPA KA OIAIO.
-o-
E HOOPUKAIA ANA E
KEKAHI HUI HAWAII PONOI
I kela a me keia Poalima.
Ka uku o ka nupepa hookahi: No eono
malama, $1.00, no hookahi
makahiki $2.00
KUIKE KO MAKOU RULA.
He uku emi mai no hoi ko na hoolaha oihana, na hana kalepa, na hale kuai o kela a me keia ano. O na hoolaha mai na apana mawaho aku o ke kulanakaua hale nei, e hoouna pu ia mai ka uku.
E hoouna ia mai na manao ma ka inoa o John E. Bush Ailuene Buki, o na kauoha nupepa a me na hookaa dala a pau ma ka inoa o ka Puuku John Kapamawaho Prendergast.
JOHN E. BUSH,
LUNAHOOPONOPONO
JOHN K. PRENDERGAST.
Hoolaha.
I na Luna a me ka poe lawe pepa pakahi, a me na makamaka eae o ka NUPEPA KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI ma keia ke hoike ia aku nei ia oukou apau, e palapala pololei mai ma ko’u inoa no na kauoha nupepa, na hoolaha a me na hoouna kala ana mai a pau. Aole e mana kekahi palapala hookaa ke ole e kakauinoa ia e a’u ma ko’u inoa ponoi elike me ia malalo iho, i na ua hiki ole ke kakau mai ma ko’u inoa haole, alaila, e kakau mai ma kou inoa Hawaii elike me ia e puka aku nei; a i ole ma ka inoa o na “NUPEPA KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI”
JOHN K. PRENDERGAST.
KAPAMAWAHO.
Puuku o ka NUPEPA KA
OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI.
@onolulu Jan 12 th , 1894.
Hoolaha Hou.
HOOLAHA HOOKAPU AINA.
Ke papa a ke hookapu loa aku nei au i ka poe a pau e hele kuleana ole ana maluna o kuu aina e waiho ala ma Kalapana, Puna, Hawaii, a ua hookohu aku nei au ia J.K. Kawaiwai i Agena no’u, a nana no e hopu i na holoholona komohewu a pau, a ua mana oia e hoopii imua o ke Kanawai ma ko’u inoa.
J.K.MI.
Honolulu, Apr. 13, 1894.
Olelo Hoolaha.
Mai keia la aku, aole loa au e ae e hookaa i na aie i hanaia ma ko’u inoa, ke ole he kauoha mai a’u aku.
GEO. MCNAMARA.
Wailuku, Maui, May 5, 1894. 4tm.
Olelo Hoolaha.
O ka poe a pau e paa nei i na waiwai me ke kuleana ole, a me na a@ ia Mrs. Hana Nauele ke hoihoi mai ia’u, a o ka poe a pau he mau koina ka lakou ia Mrs. Hana Nauele i olelo ia e waiho mai ia’u.
MOSES MAHELONA.
Hope o Mrs. Hana Nauele.
Wananalua Hana Maui, March 8 1894.
mar@ @.
Olelo Hoolaha.
E ike auanei na ano kanaka a pau loa e nana mai ana i keia owau o Mooksing Pake, ke papa a ke hookapu loa aku nei i na poe mea waiwai a pau loa aole e hoale mai i kuu wahine ma@e, ia Mrs. Lono Mooksing, aole au e uku i kona mau aie a pau a ke papa pu aku nei hoi au aole e malama kekahi poe iaia, a o ka poe hoolohe ole i keia e hoopii ia no ma ke kanawai.
MOOKSING Pake.
N. Kohala, Hawaii, Mei 25, ’94.
OLELO HOOLAHA HOOPAU HOPE
E ike auanei na kanaka a pau loa ke nana mai keia ke hana nei au me ka hooko a hoike i ko’u manao ponoi ma ke akoa. Ua hoopau loa aku au i ko Mose Maherona noho Luna Hooponopono Waiwai ana maluna o ko’u mau waiwai a pau a ma ua moraki aku oia i kekahi o ko’u mau waiwai me kekahi mea e aku ao e he mana o ia hana. O na mea a pau ma ka lima o Mose Maherona e pono ia e hoihoi koke mai.
Owau iho no
MRS. HANA NAUWELE.
Paauhau, Hana, East Maui, Iune 22 ‘94
@