Ka Oiaio, Volume VI, Number 28, 13 July 1894 — Page 4

Page PDF (1.10 MB)

This text was transcribed by:  Ululani Victor
This work is dedicated to:  Sarah Hainakolo Kupanihi

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

NUPEPA KA OIAIO.

J. E. BUSH, Lunahooponopono.

J. K. Penikalaka, Puuku.

O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

POALIMA IULAI 13, 1894.

 

Ka Makai Kiu Lau Omaomao.

Ke Kaeaea o na kakai pali nihoniho o Misouri

KA MEA NANA I HOOHOKA KA POWA IEKE A ME KONA PUALI HOLOKOA.

A I OLE

Ke Aka kino wailua o ke kuluaumoe

KA MEA NANA I HOOPAKELE NA KAMAHELE O KA PO.

Ka mea nona ka ipu kukui kamahao lua oe.

            Ke lohe nei au i kekahi leo, owau kekahi.

            Heaha hoi keia mea halulu ?

            Aole i pau pono ae kela mau mamala olelo maluna ae, aia hoi ua hoopuiwa ia lakou i ke poha ana ae o kekahi malamalama kupanaha e holapu ana maluna o kekahi ulu laau aole i mamao loa mai a lakou aku.

            Imua e o'u mau hoa no ka ulu laau, wahi a ke alii o na powa i hooho ae ai, a e ki aku iaia i ka manaw mua loa a oukou e halawai aku ai me ia.

            I ka pau ana o keia leo kauoha, aia ua poe powa ala ke kokolo ala me ka puahi nui no ka ululaau.

            I ko lakou komo pono ana aku iloko o ka ululaau' aia hoi lohe aku la lakou i ka leo o ko lakou hoa i nalowale e uwa ana, a oia ka Ieke kahea aku ai me ka leo nui:

            O oe anei ia e Iapeka ?

            Ae.  O oe anei ia e Ieke ?  Auhea ko kakou mau hoa ?

            Ae, owau keia, a eia makou a pau ke huli nei ia oe.  Auhea na lio o kakou ?

            E ninau mai i kekahi ninau i hiki ia'u ke pane ?

            Alaila e olelo mai ana oe aohe oe i ike ?

            Ae, oiai, ua paa au i ka hopu pio ia e kekahi kino kanaka i maopopo ole ia'u.

            Aia oe mahea e walaau mai nei a mahea hoi oe kahi i hoopaa ia ai?

            Ma kahi o ke kii laau e ku ana.

            Kii laau? wahi a Ieke me ka leo pahaohao.

            Ae, a malalo pono o ua kii ala au kahi i hoopaa ia ai.

            Aia mahea kahi i ku ai ua kii ala ou i hoopaa ia ai?

            Ma kahi o ka leo no hoi a oukou i lohe ai, ma ka aoao o ka hale.

            A pehea hoi oe i hemo mai nei; wahi a ka ninau.

            Ua kulai ia e a'u ke kii laau ilalo, a pela au i hemo mai nei.

            Ua ike anei oe i ke ano o ke kanaka nana oe i hopu ?

            Ae, aole no ia he mea okoa; aka o ke kaeaea no o ke kuluaumoe, ka moi o na holoholona.

            O ka makai kiu anei?  Aia oia i hea i pakele mai nei oe ?

            Aia no iloko o ka hale; nolaila e pelu hou aku i hope e na keiki omo koko o na kakai pali o Misouri, a e lawe i ke ola mai kela lapuwale hokae mai, e wiki o hala auanei ka wa pono!

            Ha, ha, ha, wahi a ke alii powa i hooho ae ai, i hope no kela hale.

            I kela wa koke no i huli ae ai ua poe powa nei a holo hou aku la no ka hale.

            Ua komo nu paha oe e ka mea heluhelu me na powa ma ke kuhihewa ana o ko lakou hoa like ia o ka auna hookahi e papa olelo pu nei me lakou, aole; aka o ka makai kiu Lau Omaomao no ia, e pauaka nei i na powa.

            I ke kokoke ana aku o ua poe powa e hiki i kahi a lakou i manao ai, aia hoi ua hoolele mai la ka makai kiu i kona leo:

            Ha, ha, ha, eia hou no oe imua o makou no ka lua o ka manawa.

            E hopu aku ia ia, e hopu aku ia ia, wahi a kekahi poe leo he lehulehu i olowalu like aku ai mai ke kileo hookahi aku o ka makai kiu.

            I kela wa, aole he leo pane o na poe powa nei, oiai aia na hulu mahamaha ke pii ae la a na kumu pepeiao, no keia mau leo hookalakupua o ka kakou makai kiu.

            I kela wa, ua pane hou mai la ua mau kino hoopahaohao nei, e hoi aku i hope, a i ole e hopu pio aku no makou ia oe.

            Me ka pane leo ole, ua huli ae la ua powa nei a kuupau aku la i ka holo nui no ko lakou a-na, me ka haupu mua ole, eia ka makai kiu ma ko lakou meheu.

            I ko lakou hoea ana aku i ko lakou home lua, ua puana ae la ka makai kiu.

            Aha, o ka home io ka keia o ua poe ilio kawau nei.  I kela wa ua noonoo iho la keia i kana mea i hana ai, oiai aia ke wehe mai la ka pewa o ke ao.

            I ka holopono ana o kana mea noonoo ai, ua hoolele hou aku la oia i kona leo e like ka halulu me he mau kapuai wawae lio ala e holo mai ana me ka paukiki nui no ke kahua hoolulu o na poe puhi ino nei.

            I kela wa i bane koke aku ai ka kakou kiu, me he la ka leo mai kekahi ae o na hoa powa: ea ke lohe nei au he halulu kapuai lio, a me he la o na lio paha keia o kakou e huli hoi mai nei.

            Oia, wahi a Kimo Kamaki i hooho mai ai me ka hauoli, e huli aku kakou i keia wa ano; ia wa i pane mai ai ka powa Ieke: e hookolo aku ma kahi a ke kapuai wawae lio e halulu mai ana.

            I kela manawa hookahi no, ua huli ae la ka makai kiu a ahai aku la ka pupuhi iloko o ka ululaau no Lama ka pahu hopu.  Ma keia wahi e waiho kaua e ka mea heluhelu i ka kaua kiu wiwo ole, a e aui ae kaua a nana aku i na powa e hoaa hele 'la iloko o ka ululaau.

            Ua hoomau aku na powa ma ka huli ana a hiki wale i ke ao ana, aole loa he wahi hoailona pomaikai o ka lakou mea e huli nei i hookui mai me lakou; nolaila, ua huli ae la lakou me na kapuai o ka nele a hoi aku la.

            Oiai na powa ma ko lakou a-na, ua ninau mai la o Ieke i kona mau hoa: auhea ko kakou hoahanau?

            Owai la o makou ka mea e pane aku ana i kau ninau; no ka mea, me oe makou mai kona nalowale ana i hiki i keia manawa; wahi a ka olelo pakike a kona kaikaina ponoi.

            Aka, malia paha, aia no hoi iloko o ka ululaau kahi i helu ai i ka nui o na kumulaau, wahi a Ieke i hoomaoe mai ai.

            E puhi aku i ka olelo kahea no kona huli hoi mai, wahi hou a Ieke i pane aku ai.

            I kela wa ua wawalo koke aku la ka leo o ka o-le iloko o ua ulu laau anoano la, me ko lakou nei manao e panai ia mai ana; aka he mau noonoo palaualelo wale no ia.  Ua palua a pakolu ka lakou nei puhi ana i ka o-le, he oia mau no ka nele; nolaila, ua kupu ae la ka noonoo iloko o Ieke, aola he mea e ae kona hoa i papa olelo pu ai; aka o ka makiu no ia.

            Iloko o kona piha inaina no na noonoo he nui, e puapuai ana iloko o kona waihona noonoo, e hooiaio ana no keia mau hana apuhi a ka makai kiu ia lakou; ua kauoha aku la ola i kona mau hoa, e hele a e huli i ka makai kiu ma na poopoo a pau o ka ululaau.

            Me keia mau olelo, ua haalele like iho la na powa i ko lakou a-na, a hoomaka aku la i ka lakou hana; aka he neo ka mea i loaa, no ka mea ua ahai mua aku ke Akule i ka hohonu.

            I ke komo pono ana aku o ua poe powa nei i kahi hihipe'a loa o ka ululaau; aia hoi ike aku la lakou nei i ko lakou mau lio e ku ana ma kahi aole i mamao loa mai a lakou aku.

            Aia o Iapeka, ua hauhoa ia a paa maluna o ke kua o kou lio ! wahi a Ieke i pai aku ai ia Kimo Kamaki, oiai hoi kekahi lima e kuhi pololei ana no kahi a ka lio o Iapeka i hauhoa ia ai e ku ana.

            E wiki no ka hoopakele ana mai iaia e Painake (oiai hoi oia ka mea o lakou maluna o ka lio), oiai ke hoomaka aku la ka lio e holo, a e akahele e ko'u pokii, oiai he pali kuhoho mamua o ke alahele a ka lio e manao ala e holo.

            Me ka uhauha ole i hookahi se kona, ua kaomi malie iho la oia i ke kepa ma ka opi o kona lio, me ke kaukau ana iho: imua e kuu punahele.

            Ia manawa i oili aku ai ua lio nei mea ka mama holo a pau i loaa ia ia.  I ka ike ana mai o ka puulu lio i ko ia nei holo aku me ka puanui, ua lawe ae la lakou ia kulana hookahi, a hoomaka aku la e holo.

            I ko lakou nei hoea ana aku i kekahi huina alanai, ua kepa ae la ka nui o na lio; aka o ka lio i kau nui ia, ua hoomau aku la no oia i kona holo ana no kahi o na kakai pali laumania kuhoho o Misouri.

            I ka ike ana o Palainake i keia alahele pilikia a kela lio e alakai nei, a oiai, o ke kowa mawaena o laua he 10 anana, a mawaena hoi o ka lio mamua a me ka pali he 3 wale no anana; nolaila me ke kali ole, ua wehe ae la oia i kana kaula ili, a oia pu no hoi kona manawa i ike aku ai i ka lio mamua ona i ka pakui ana mai a lele aku la maluna o kekahi wahi opu nahelehele, oia hookahi no hoi ko ia nei manawa i hookuu aku ai i kana kaula ili.

            I ke kokoke ana aku o na wawae hope oa ua lio nei e nalowale malalo iho o ke opu nahelehele, aia hoi, poholo mai la ke kaula ili a ke kaeaea Palainake ma ua mau wawae hope nei, a paa aku la ke kaula ma ke ami maluna mai o ke kapu ai wawae.

            I kela wa hookahi no i kaohi mai ai oia i kona lio, me kona huli pu na a aku i hope a peahi aku la i ko anmau hoa e holo mal.

            I ka hoea ana mai o kona mau hoa i kahi a ka lio e lewalewa ana ua hapai mai la lakou iluna, a ike iho la aole i poino ko lakou hoaloha, koe wale no na palapu i loaa ia ia mamuli o ke kuolo ia ana me na laalaau ooi o kuahiwi, a o kona waha hoi, ua hoopiha ia me ka welu.  Na keia mau hiohiona i hooiaio mai ia Ieke, ua pololei kana mea i haupu mua ai, aole he mea okoa ae ka mea nana keia hana; aka, na ka makai kiu no.

            I kela manawa, ua wehewehe ae la lakou i ko lakou hoa a hemo, a hoihoi aku la no ko lakou home a haawi aku la iaia i kau wahi mea ai, oiai ua hele mai la o loko ona a lewa, a i ka loaa ana o ka maha ia ia, ua ninau koke aku la no ke alii powa:

            E Iapeka, pehea oe i paa pio ai, a nawai i hana ia oe e like me keia ke ano?

            Aole au i maopopo nawai la, wahi a Iapeka me na hiohiona o ka minoaka

            Pehea, i ka wa hea o kela po kou paa ana?

            I ka minute no a oukou i kaawale ai mai a'u aku.

            He hiki no anei ia oe ke hoomaopopo i kou mea nana i hana e like me keia?

            Aole, oiai ua hoea mai oia me ka hikiwawe loa, a ua nalo aku hoi mamua o ko'u pohala ana.

            Alaila, ua hiamoe ia ka paha oe?  wahi a kona mau hoa powa i olowalu like mai ai me ka leo akaaka o ke ano pahenehene.

            Hiamoe!  wahi a Iapeka me ka leo ano kalakalaihi; e hiamoe auanei au ma kahi o ka hana?  aole loa au he kanaka oia ano !

            O ka'u wale no i minamina ai, oia no ka hoike ole ana mai o ka mea nana au i powa, mamua o kona hoao ana mai e lawelawe i kana hana maluna o'u; ina me nei la, ua hiki ia'u ke lawe mai i kona poo i maka kiki pu na kakou.

            Aka, ma ke ano o ka hana i lalawe ia maluna o'u, he koho wale aku no au, me he la o ka makai kiu Lau Omaomao no.

            I kela wa ua pii koke ae la ka ula ohelohelo o ka mea i piha i ka inaina maluna o na papalina o ke alii powa, a o kona mau maka hoi ua hulili ae la ia e like me ka ula o ke ahi; oiai ua piha loa ia oia i ka inaina i ka makai kiu, a oia kana i hookanaaho ae ai: kahaha !  o keia wahi keiki omo waiu iho la ka hoi ka mea nana e hoopahu'a mai ia'u a me ka'u hana.

            E hele ana au ano, wahi hou ana me ka ee pu ana aku iluna o kona lio e ku ana me ka makaukau.

            Ua hiki, ua maikai, o kakou no a pau ke komo pu aku iloko o ia hana hookahi.

            Aole, aole, ua oi aku ka maikai owau wale no ke hele; a he manaolana ko'u, e paa pio ana oia malalo o ko'u malu iloko o ka imo ana a ka maka.

            I ka pau ana o keia mau huaolelo keha a ua powa nei ia ia iho, ua hoohuli ae la oia i kona lio eleele, a mokio pololei aku la i kona alahele, no ke ala e hoea aku ai iloko o ke kulanakauhale; a i ka auina la o ia la, ua hoea aku la oia me ka maalahi no kekahi hale kuai, e ku ana ma ka palena waho o Misouri.

            Ua kauoha aku la oia ia Iakimo Palani, oia hoi ka inoa o ka mea nona ua halekuai nei, e lawe mai i puolo hua Apala nana; a ua hooko mai ka mea hale kuai.

 

KO MAKOU MANAO HOONAAUAO I KA LAHUI.

 

            Ke hoomau aku nei makou i ka hoonaauao ana aku i ka Lahui Hawaii, ma ko makou kuleana he Alakai no na poe Aloha Aina, a pilikoko ponoi no ka Lahui Hawaii.

            Ke houpoo nei na poo a me na alakai o ka Repubalika o Hawaii me ka hooikaika ana e loaa mai ka ae hulia-mahi ana o na kanaka maoli, e kakau inoa, a hoohiki aku no ka apono ana, oia ke aupuni a kakou e noho aku ai.

            Ua hoole loa mai lakou ia kakou ma na ano a pau loa, a ua hoohaiki mai hoi ia kakou ma ke kaomi ana iho ia kakou malalo o na huaolelo, e hoole mua kakou i ko kakou makemake i ko kakou Aupuni Moi.

            Ua hookoia hoi ko lakou make make, a ua hana lakou i na mea a pau a lakou i manao ai he pono ia lakou, a he hewa hoi, a me ka make no kakou.

            No keaha keia hele hou ana aku iwaena o na kanaka Hawaii a lakou i hoinoino ai?  No keaha keia koi ana aku e hoohiki mai na kanaka?  Kai no ua lawe na mea a pau ia lakou hoohui aina iho?  Kai no aohe wahi pono i koe mai ia makou?  Kai no hoi ua lanakila oukou?  Aole anei pela ka oukou mau olelo ana?  Hookahi pilikia nui a oukou e hooikaika nei e loaa; oia no ka ae ana aku o ka hapa nui o ka Lahui Hawaii maoli o ka aina e kakau hoohiki ma ke Kumukanawai a me ke Aupuni Repubalika o Hawaii.

            O keia ka mea pololei:  O keia no hoi ka makou e hooikaika aku nei i ka Lahui Hawaii, e hoomau i ko oukou manao, a e kupaa mamuli o ka mana o ke Akua, aole mamuli o ke akamai o kanaka.

            Mai hopohopo oukou, a mai puni  na poe e hele aku ana e hoomalimali, a e hookikina ia oukou.  Oiai o ko oukou kupaa, ka mea nana e hoohoka loa aku ia lakou, a e hoohiolo hoi i na hana alu nu i hana ia mai maluna o kakou.

 

KA OIHANA LOIO.

 

            Ua hoike ia aku ka lohe i na Loio, e ka Lunakanawai Kiekie ma keia hope aku; e hana ia ana he kanawai e pili ana i na Loio, e hoike ana, e hoohiki lakou a pau malalo o ke Kumukanawai hou o ke aupuni Ribupalike hou o Hawaii nei.

            O ke kumu o keia i puka mai ai, oia no ka hoole ana o kekahi mau Loio, aole e ae e hoohiki malalo o keia kumukanawai hou.

            Nolaila, i ka malama ae nei o Sept. e noho mai ai ke Kau Ahaolelo mau, a oia ka wa e hana ia ai he kanawai no na Loio a pau.

            Heaha keia ano hana, o ke koi pupuahulu ana, aole anei no ka nele o ke Aupuni Pikake i ka ikaika, pela no.

 

PAU I KA AMU IA E KA MANO.

 

            Ma ka Panalaau o na mai Lepera ma Molokai.  He lono kai loaa mai ia makou mai kekahi kaikamahine mai e noho la maloko o Pauahi Home ma Kalaupaa, Miss Kapohaku Melemai i kona makuakane Melemai ma Honolulu nei.  Ua pau o Hanale keiki (k) i ka mano, oiai na keiki kane a pau e auau kai ana, aia nae ua miki ia a la ua Hanale nei e ka ia wahi nui o ke kai.  Oia ka makou e hoomanao ae nei i ka olelo a ka poe kahiko.  Ke hewa ka na hana hooponopono ana a ko uka nei o ka aina, alaila, e hoopapa mai ana ua poe Niuhi la o ke kai, aole no keia he mea hou, mai kahiko mai ka pau mano.  Ua hooia ia mai keia lono mai na poe mai lepera a ka Mokolii i hoihoi mai nei.

 

KE KAHUA KINIPOPO.

 

            O ka Hui Crescent a me ka Hawaii ka i olohu ae i na ai a Hinakahua, imua o hekahi anaina uuku loa, ma ke kahua maa mau ma Kulaokahua.  Ua lawe ka Hui Crescent i ka lanakila o ka la, he 10 puni ia 3 puni a ka Hawaii, e like me keia.

            1          2          3          4          5          6          7          8          9

Hawaii 0          1          0          1          0          1          0          0          0 - 3

Crescent          0          5          0          0          1          1          3          0          0 - 10

            O ka hui Crescent ana me ke Kamehameha ma keia Poaono ae  A ina e make ana ke Kamehameha i ke Crescent, alaila, aole i maopopo ka Hui nana e haaheo ka lanakila o ke kahua mokomoko.

 

HE AUPUNI PIKAKE OKOA NO KO MOLOKAI.

 

            Ma ka la 4 nei o Iulai, ua hukiia ae la he hae Hawaii me ke poo he eono hoku.  He hana keia na ka Hope Makai o ka mokupuni o Hina a he hoike ana mai i ka lapuwale o na kukulu mana aupuni ma ia mokupuni a na welo mikanele.

 

NA OLELO HOOIA MAI.

 

            Ua hoike mai no kekahi Luna Aupuni Kiekie: -- E kakali wale ana no ka Peresidena Cleveland i ka pau ae o ka Ahaolelo Lahui o Amerika; alaila, hooko mai oia i ka mea ana i hoopuka mua ai, mamua ae o kona waiho ana aku i ka Ahaolelo.

            He mea hoike wale no ka olelo hooholo i na manao o na Hale Ahaolelo; aka, ua hiki no i ka Peresidena ke hooke aku i kona manao hana, i ka wa e hookuuia ai ka Ahaolelo: aole loa mea nana e hoopahua i kana hana.  Pela no na rula a pela no hoi na hana maa mau o Amerika.

 

He hana Alakai Hewa.

 

            Mahope o na ano hooikaika ana a pau ma ka aoao o ka poe e kakoo ana i ke aupuni P. G., ua hiki aku nei na hana a lakou a me na nupepa a lakou ma kahi o na olelo e hoike hoopunipuni ana.  O ka hope loa o keia ano hana, oia no ka olelo ana ae, ua ike ia ke aupuni hou, ma o kekahi leta mai a Kuhina Willis aku.  Penei ka olelo a ke Kuhina.

 

HALE OIHANA O AMERIKA HUIPUIA.

            Honolulu, H. I., Iulai 4, 1894.

            I ka Hon. Francis M. Hatch, Kuhina o ko na Aina E:  Ea -- Ua loaa ia'u ka hanohano e hoike aku ua hiki mai kau palapala o ka la 4 o Iulai' 1894, e olelo ana oiai hoi "mamuli o ka hooko ana i ka makemake o ka Aha Elele Kumukanawai i noho iho nei ma Honolulu, a me kekahi Kanawai i hanaia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Noho Manawa o ka Pae Aina Hawaii, ua kukuluia hoi ke Aupuni Repubalika o Hawaii i keia la a ua kukala ia aku hoi; a mahope o ka noho ana aku ma ka mana a me ke kuleana o ua aupuni noho manawa la, ua lilo oia i keia wa oia hookahi a oia piha ke aupuni o ka Paemoku Hawaii."

            A ke olelo hou mai nei oe "ua lawe ae o Sanford Ballard Dole, i ka oihana Peresidena o keia Repubalika e like me ke koho ana o ua Aha Elele Kumukanawai la, e like me ia i olelo ia maloko o ke Kumukanawai i hoaponoia e ia Aha, a ua hookohu aku hoi no kona Aha Kuhina, ia James A. King, Kuhina Kalaiaina; Samuel M. Damon, Kuhina Waiwai; W. O. Smith, Loio Kuhina," a oe no hoi i Kuhina o ko na Aina E.  Ua hoouna pu mai hoi oe no ko'u ike he elua kope o ke Kumukanawai i aponoia e ua Aha Elele Kumukanawai 'la, a ua hoike mai hoi i ka manaolana "ua hiki ke pahola ia mai i ka Repubalika na manao maikai i hoike ia iloko o na makahiki loihi e pili ana i ka launa ana e ku ana mawaena o ko'u aupuni a me na aupuni mua o Hawaii."

            Ma ka pane ana i kau leta e hoike mai ana i keia mau mea i olelo mua ia, ua ili mai ka hanohano ia'u, eia hoi au ma keia, e like me ke kuleana i loaa ia e hana aku, ke pahola aku nei i ka Repubalika o Hawaii, i ka ike ana i ae ia aku i kona mua, ke aupuni noho manawa hoi o ka Paeaina Hawaii.  Ke hana nei au i keia iloko o ka manao iho ke ku nei au ma kahi o ka Peresidena o Amerika Huipuia, ka mea hoi, ma kona ano oia ka Luna Hooko Nui o ke Aupuni, e waiho ia aku ai ka'u mea i hana ai me ka eleu no na hoapono kupono ana.

            Me ka hui pu ana me oe iloko o ka manaolana i hoike ia e hoomau ia aku ka noho ana pumehana pili aupuni o na la i hala, a me na hooia ana aku i na manao mahalo, no, ea, me ka haahaa,

            ALBERT S. WILLIS,

            E. E. & M. P. o Amerika Huipuia.

 

            Aia iho la maluna o keia mau olelo a ke Kuhina Willis, keia mau nupepa hoohui-aina e hoohauoli nei i ka poe o ko lakou aoao, i mau ai hoi ka a ana o kahi manaolana e a uwiuwiki ana iloko o lakou, i aneane hoi e pio loa, a i auhee ole ai hoi na hoa oia auna like.  He mea oiaio ua haawi aku hoi o Kuhina Willis i wahi anoano i kumu e loaa ai i ke aupuni p. g. a me kona mau koo, he wahi e hiki ai ke kukulu iho i na olelo alakai hewa a kahua hoopunipuni hoi o na nupepa a lakou.  Aka, he mea maopopo loa no nae, ua like ia wahi anoano me ke aho-naau a ke kuukuu nananana poi makika, he lahilahi loa a he paina wale.

            Ma na kanawai pili-aupuni ua kupono no i na luna aupuni e ike aku i ke ano aupuni e hookikii ia mai ana e ka poe e noho ana ma ka mana aupuni ma kahi o na makaainana no ka manawa, me ka nana ole ia o ko lakou kuleana io a ole paha, i mea e hiki ai ke hoomau ia ka noho oihana aupuni ana o ia mau luna aupuni ma kahi a lakou e noho ana.  Oia ano noho ana, he noho ana manawa wale no, a h ki i ka loaa ana mai o ka apono a hoole paha o ko lakou mau aupuni e mau ai a e ole ai ka ike manawa, e like me ia i ike ia ai o ke aupuni noho manawa, e like no nae me ka olelo a ke Kuhina Willis, ma kano leta, "e like me ke kuleana i loaa iau, e hana aku e pahola aku i ka Repubalika Hawaii, i ka ike ana i pahola aku ai i kona mua, ke Aupuni Noho Manawa," a oia ike he ike ana manawa wale no.  Oia hoi, e hoololi wale no ke aupuni noho manawa i ke ano o ke Aupuni Hawaii ma na ano a pau aole loa lakou e ike ia mawaho o ka ike manawa aole ma ka ike paa, a ike mau loa paha, a hiki wale i ka loaa ana o na hooiaio na ka lahui kanaka o Hawaii ke aupuni i kukulu a i kakoo aku e like me ko lakou makemae, me ke keakea ole ia, e like me ka olelo a Peresidena Cleveland ma kana haiolelo a makou i unuhi a i hoolaha aku nei mamua a e hoolaha hou aku nei, oia keia:

            'Oiai ko'u manao hoihoi aia me na hooikaika ana a pau e kukulu ia kekahi ano aupuni repubalika, he hana kalai-aupuni kumau no na Amerika Huipuia ka ae aku i na lahui kanaka o na aina e i na hooponopono kaokoa a me ke kuokoa i ko lakou mau hana kuloko iho e like me ia a kakou i hookuleana ai no kakou iho, a o ka kakou hana mau no hoi oia ka ike aku i na aupuni hookahuli aupuni e like ke kokoke me ka ike ia ana ua kakoo ia lakou e ka lahuikanaka."  Pela wahi a ka Peresidena, ma Berazila i ka 1889, ma Chile i ka 1891, ma Venezuela i ka 1892.  Aia wale no a aeia, aponoia, kuk uluia a kakoo a e ka lahui kanaka, alaila ike ia.

            Aole keia hooia i loaa aku mai ka lahui kanaka; aka ke kue mau nei ka lahui ma na palapala hoopii, maina olelo hooholo ma na halawai akea ana, a ma o ka ka Moiwahine mau kue ana.  Ke hoao nei ka aoao Aupuni P. G., e hoohiki aku kanaka Hawaii e apono, e kakoo, ma na nao a pau, aka, aole i puni keia lahui naauao-lua ole i keia mau la o ko lakou hoopilikia ia.  Aole no hoi he waiwai o ka hoohiki ana, oiai, o ke ano aupuni a na haole mikanele a me p. g., e hoao nei e kukulu, he aupuni hookae i na Hawaii.  E kaili ana i ka mana, e kau ana i na ana waiwai e hoohaiki ai i ke kuleana paa o ke kanaka Hawaii.

            Ua maopopo loa, e like me ka makou i olelo ai i ka pule i hala, aole e ike ia ana ke aupuni repubalika, e like me ia i kukulu ia aku la he aupuni mau, aole, aka, wahi a Kuhina Willis, he ike noho manawa wale no e like me kahi kuleana hiki iaia, a ina ia ike i hoole ia mai e ka Peresidena, alaila, ua pau loa ae la, aole he mea ike iaia ma kekahi ano.

            O keia hookahi ke aupuni i ike no ka manawa.  Aole i ike o Enelani, oiai ua hoino aku nei o Hawaii P. G , ia Aupuni, a ua pau kona noho maikai ana me kakou.  Aole i ike o Farani.  Nolaila maluna o keia mau aupuni kakou e ike iho ai, aole maoli he ike piha, aka, he like no me mamua, he ike wale no no ka manawa, a hiki i ka la a Peresidena Cleveland e hoopuka mai ai i kona manao maluna o ka ninau Hawaii e waiho la malalo o kona lima.  E kali a e nana aku kakou.

 

            I ka hauna laau mua no a ka Pohakuhauoli o Hawaii maluna o ka ninau o Hawaii; ua pa pono ka lae o kela haole lima muumuu hoohuiaina i holo mai nei mai Bosetona mai e kokua i ka poe aihue aina.  I ka loaa pono ana aku, ua ku koke ae la oia iluna a hopu aku la i kona papale, a haawi mai la i ke aloha.  Ke holo ala hoi e holo ai ke kolohe.

 

Hale Kuai Lako Hale Nui!

E Hanaia no na Lako Hale o na ano a pau

N Lko Hle i Makaukau mua mai na   Aina e mai.

Na Bela Moe o na ano a pau.

Na Moe Oka a me na pono Lumi Moe e ae o ke ano hou loa o ka

HOIKEIKE NUI O KIKAKO.

Na Uluna Hulumanu i uhiia me na pale Silika o na ano like ole a me na Uluna Manu

O Kela a me Keia Ano.

Na Pela Moe Lauoha, Lumi, Huluhipa, a me na Bela Moe Manu i m@@@@kaa mua i na manawa a pau.

Na Noho o na Ano a pau.

He mau noho hoolimalima no kekahi no na anaina hoolaulea a ahaaina paha, he oluolu loa ka uku hoolimalima.

He oluolu loa na kumukuai o na pono lako hale o na ano a pau e waiho nei maloko nei o ko maua HALE KUAI.

ORDWAY & PORTER.

Alanui Hotele ma ka Hale Pohaku o Robikana mauka mai o ka Mele Kolaunu Hou.

Telepona Bele 525      Telepona Miutala 645.

jan12-1y dly.

 

HO HOI HOU IA I HOPE.

 

            O ka pane a Kuhina Willis i @l@e Kuhina Aina E Hatch; he hoike maoli ana mai no ia, i ka peki hope ia ana o ke aupuni Repubalika Hawaii a ku hou iluna o ke kahua ana i ku mua loa ai; oia hoi ke Aupuni Kuikawa.

            Nani ano e keia ikeia ana mai nei !  Hiki ole ia kakou ke hoohewahewa iho, a hiki ole hoi i ua poe nei ke huna iho i ke ano io maoli o keia ike ana a Willis.

            No makou iho nae, ua ike e makou ia mea, oia ke kumu o ko makou hopohopo ole ana, ina hana uhi malu a ka maalea.

 

Aole i Ike ia.

 

            Ina ua ike ia ka Repubalika a Iosepa, a Kauhane, Kalua, Kunuiakea, Keoni Ina, a me na powa e ae nana i powa o Kaisera.  Heaha ka mea i kipu ole ia ai, ke aupuni hou ?  Heaha ka mea e kau nei o ka Hae Hawaii o ke Aupuni Moi, a aole hoi ka Hae Hoku o ka repubalika ?  E pane ana makou maluna ae la o keia aupuni repubalika a me na loio, e like me ko Kaulukou ma ano, e hele nei e paipai i kanaka e hoohiki.

            Aole i ike aku ke Komisina Wodehouse, o Beritania Nui, i ke aupuni repubalika, nolaila, aole he aupuni nana e ike i nei ano, oiai ua loli aenei ke aupuni P. C.  He kulana kaua ko Enelani ia Hawaii i keia wa, no ka hoohalike ia ana o ia aupuni e ka nupepa Adevataisa, he iole me na hoinoino pilikino ana ia Komisi na Wodehouse.  Ke lilio-e nei na pepeiao o lakou nei.

            Ua hooia wale mai no na Kanikela ua loaa aku ka leta a Kuhina Hatch e hoike ana ua kukulu iho lakou he aupuni repubalika.  Oiai wale iho la no ka hana hiki ia lakou, wahi a ka olelo a Kuhina Willis.

            Ma ka Haiolelo a Peresidena Kalivilana aole loa e ike ia ana lakou nei, a e hoihoi aku ana no oia i ke aupuni moi.

 

KA HOOHIKI REPUBALIKA.

 

            He huikau wale na kanaka no kela a me keia ano hoohiki, a no ia hoohuikau ia, ke hoike aku nei makou imua o ka Lahui Hawaii, i mea e pau ai na pohihihi o oukou.

            O ka hoohiki aupuni P. G., ua pau ia; o ka hoohiki koho Elele, ua pau ia; o ka hoohiki no ke kumukanawai o ke Aupuni Repubalika, e apono ana oia ko kakou aupuni; oia keia e hookikina ia mai nei, e koi ana i na kanaka e hoohiki aku, i lilo ai keia Kumukanawai a me ke Aupuni Repubalika i mea e paa oiai, aole ia e lilo i mea paa, ke hoole aku ka Lahui Hawaii.