Ka Oiaio, Volume VI, Number 28, 13 July 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wa ipio Hawaii.

.'■ ':■ ■ ": ' i Onnhiia « Moxe Aianu nn "KA S,F.O.' Ka lenlea hope loa a na "kaikama-j hine 0 Kauai me ko kniknmn - ; j hine ahi Kalehuamakanoe j \ Haule oia me Hniawe. Kona ' ! naauauwa aua i ke aloha n ;j hiki i kona makealia. Lilo oj .! Kanlaaihawane malalo 0 ka 1 ],aukai«ie uulanu mia me ( | Makanikeoe. E līke me iea manao o Laukaieie. . ! I ' | A aiA keia mau hana aua keiki I Hiilawe nei, ua nui wale na olelo ' hoomalielie a kona mau makun nie j kona hoa Inhi oia 'maU In. he wahi j manawa pokole ka maliii ia mai, n j mamuli o keia ano, na hoomaka o

Kalehuamakanoe e iealea hula nini imiia o kana ālolia, i rfoho ai oiii mauka oia wabi, ua pahna ia maii | mea a pau imua o Hiilawe- N'o k« , i manao o ka ui o Kauai. o ke o]io3 : i I a me ka hōld na ines nana e ho--, | pa» a hoom«rtVA n<? i ke «1 eia j • ka auanii aoīe, h6laila, kf ho'>nvi~' i nao ae hk*fio tr ha i>e e ka ! iuhelu i na olelo a ka ui opio tu«', ! kona kaikun ine i hoike ia ma ,ns | | helu mua ae nei, he inea oiaio; na | : loaa pono mai la'na" keiki Iliiīawe ■ ; nei j ka poj.o anhuhu a Makani-1 ! keoe; nona kekalii inoa kaulana o | Aneekapuahi. I na paha 1 likē oj \ Hiilawe tne Napūaihalomiiiio ka | ! mea i īrui i ke knmu i pail i\i kona ; |aloha i Kana wahinei haalele ai a! i ma kona «o ana i >a hnla a ike a ; | iilo kona aloha i mea ole tna nui o j na wahine i loaa iaia, a i kii hou niai ka hana o ka wahme, i,ole wa hi mea a maliu aku pela u.> o Hiilawe i kii h<m aku lu la Kauluaiha wana me he mea la. tia kup« no keia wani luia olelo kaulana o IlaWaii nei. K hele oe ma Esva He sidane kon makun. i Oia ka mea i pnkui kela olelo ka- j ihiko. "He waa nahaha i kooka." ] E ka tnea heluhelu, e ; kaua ia Hiilawe e naananwa oia, e | huli h rt n ae kana a nana aku i ka : ! lua o ka po nut o Kaulaaihiiwane | ime Kalaeohia makai o Pi-kiīamn:»' ■mamuli o ka makemake o ka nna nona keia moolelo. j ! Ma ka lua o ka po lea o Hala'lii; | ua nee ae |a na mea a pau malalo io Waipio ma kalil i olelo ia. t I ka akoakoa ana mai o na nn*a I i pau ona Pakaolana, ua noho iho I la ke anaina nui ine ka puai w.ihi | ieo ole ae o n;> a nnu; oi;it, ; Kali ana i ka mea nona keia nanea | ma ia ahiahi, ua homnalam \lgnnaia ; na paia pali ma rja aoao o ke ain iawaoWaipio e pa īhoiho kuikui i mfe na kaouahi-a loa. | Aia i keia wa o|ua po nei. ua iko ! ia u;v paihi kau ao 010 ka lan\, a ua I ike īa aku la o Ilukalani halo e oni | naai ana n»e he ao opua la, tne ka ; na mau milimili lani a]ii, aia hoi jmaloko o laila Kaulaaihawane k;tna kane, he ku 1 ka nani a i me ka ulutnah;tvhie i papalii iho ; nialuna o na niea nona ua oo nui | nei. : I ka manawa i' ku<?ne pono iho : ai ka noho ant» o -ke anaioa *V loojkoa a pau, lil6 loaloa i nioa olioli na na o Maunaj loa Moliikai. no ka tnca, ua Hlu na ' lealea niua o ka po u o Mao- ® helaia īne Kaiolohia na eueu o m ■' kuahiwi. j ■ Aia i keia wa o ua fo nei, ua ike ' U ua paihi katl a|> oleikalani. a ua . ikf )a aku la o Thekat|h* hale vnu ' mai ana me h? oioa wla, tue kana ' maii milimiii lani ahii aia hoi niuloko o lal'a o tnc nio kana kano. ;he i ka naui ;; vne ka uloniHhiehie i paj>ahi iho maluna o ua nioi ua po nei. ; I ka nianawa i kuene pon iho a', ka noho ana b ke anaina Uolck>- * koa a pau, ua ii|o ua lealoa īuua o i ua po ia nuohelaia me Kaiaiohia k* eneu o manns!o Molok&i, o keia

iku po 101 ;iku kn le ilea o nn-mnii |.eueu-«la o Ki'ahikanlule o Hina. 1 Ann len nii! o li:v il'«:t ra po īi.-i nin it;i !t j n |nJKI iium a 1 !raaJt.-l»' ! \\ r ilp n l<a I*■ 1111 ?<a:i u A ni ui- :nau u'o 1 Kiiii ii 1 lawe »kn i n:i leo n\v:i nn hllr > IIUi. a nlo i meti lio l >iilulv\i;i īa. Hininvo me ;iu:tu . 'u;Ti;na a mn kiina ui o 1 1\āliai:"ji- lu> •oiaio, «s holo pon niai |li »i;i Hulhwo iKi mai -iikajrnai n:« : k;». liool.ilio 010 i n;i r>l«*lo kau' lia. , niai <> iioua iina nie kona m;vu 111 a l-kna. na lilo ke ii«o a-nie k.4 pouli i I »>ea 010 i u:i Hi-hiwe i,f»i }>,i|kv ana. i j kahi o ko knhua leaiea, ana-j-mea .e nviikau ai-.ni ui- po.i I Nolnila-, ua hana oia īha hana : pono ole a piui īmua o ka inea no- • .na keia nanwi knna mua j !i;iikunanc,,aua nlo h<» i npa hon , walinwaha Ina rt ena nuta a ]>au j niaia po, a mamuli o r.a nilnna ku- • pua i loa ifi Laukit'loui)j, ua lilo o Hiilawe i iwa kjno hehena a j i niaiiiuli oia ano, ua hele lauwana iiikn oia tnn ua . j>o nni ina. uj'<:a o na , pali o Waipio. a b oli walolana ko iia \v;iha nia keia inau hoa olelo | ano olion, : | L E Kaula-—o —o—Kaula—j-e, | E Kanlaiha\v;ina—e ' ! Kuui{vo-t —kuu ipo—ej i ! Kun ipr> oka ua uh' ka nakani. () ka la knehaeha onā pali. pali 1 Mai na maka o kuu a >>ha u« nouh noelo ka hale oke alōha, i Ij a poimi ua. ni ika ua pal ika ike E kuu aloha hoi mai kai a. Ma keui po a Hiuawe e īeleauwana noi no ke aloha ī kaua wahi ne mua. aole- hookalu mef iu kali aku ui;t hoi>e oria a.hiki i,ka loaa ana aku o kona kino ua make. Ua pio knoe alu pau ka.oe hana ma keia po lealea nope iiw kai o Paieaalana ua hookuu īa n i tnea a pau e hoi ma ko lakou ivahi mau : , naa huh hoi aku la ka mea nona' i keia u:ooltlo tna uka o kor|a wahi ; maih aua hoonoiio ilio oia jia Kau- ( : laHi.uWiina -nie kana. kane o* ka in-'lama alia.a ke keik; aiivrJu-ā j o Wj ijtio, aka hoihoi la ui kaikna pau mo Kaukmiiuia aua ! lilo o Pakaalana no ua po.p ijnalihini ' uiai o Kauai, Oahu a me Miiiu. \ ' j Ano eka mea heluholu e huli ae j kaua a naiia i ka Koaekea na mau i hiuni no ko laua keiki Hiilawe tne I ke ; kaikauiahine alii o K»uj;i. Aia i ena. k« la jio a Hiilawo i iho hou ai i nia kni o Pakaalaoa ka Ija hoi oj jna uo nui o Kauiainnwi>naj me ka-i j na ui nohea hou oia inau lJj kulolia jeke aloha nana i hoopavv ae ina manao uluku 1 kaawale ajku la a. hoi mai la a ke ao aina a n;t ia mea i hookaawale niai hi i ua |lliilawe j nei mai k<ma wahine nuia;mai lue j kona lioohaka loa ia me ba neie I loa, e like me ka manao p&a o ka nona keīa mooleh; Laukaīe e. Ae | like nie ka hoakaka mamui ae nei i m-laihi via nlnahewa niai ano na j inan,io pnnn ole a pau ia Hiilawe - n>e ka hilah>la nni, ni.u aolt hooka!hi n ea nana oia i kokua ma tna ia j po, ua nele ma na ano a nau lo.i, a ;na hoi mai hi oia ma ia po me ka j lalau hele ana 'ae nialuna o; na wa- ; !hi nihinihi ona pali a e nbho ann j ! tvnihroa o ka welelau na!i| a e ohi \ | wale ana no kona waha ij ke !a a j j kein ano mf\V e noao,.hi akn ai. ' Aole hni he moa hooniauao apiha ■; ] ana ae no kona man mak io a me | knna i()0 aloha oia man !a ka nij noh«-a kanlaua o ka nlokui uni ka-j ; ili U o Kauai, ua . he|e aku la o;a , m-Miniii o ke alakai ana a aloha kulipolipo o kana wnhine Inma kv Punukanioe oka uka o kaj Peapea a e imi aua oia i kahi e uiaalili ia (o koua alolia, ain nae iu a-i lahina: e like nw>- ke alu a iui i«; oia'i hoohanwan» helo akum;\kokua hiwi a hiki niauka o Kawailiupan , puu ma Koliala, a no keknhi mau la ana e hele n»i. ua hoea aku oia , mauka o Honok īne, a inah»ko o na i lialoaloa pohaku ma na awawa eia uka kanaka ole a o kala o na uu\uu ka aiea ana e hoelohe ai i sa po a mo ko a \ aolo he koni > o ka'u wahi mea ai iaia ma keia Uele ana Iko holo mai la o ko.av -;i kuUJ, aoto aolo ho kapa i ka ili, ua vk» 010 wa koiki Hulu\o uo! i ka woli o ka ! v a mo k« anu, na iiio ia inoa a p.u) i;va i moa o?o. ua haU ho man kon» noho *na ma u wah> a • hiki i kona niwaliwau Vo»ana, a ua ma nao ia oia o mako ana ou\ mnlaiia. nolaila, aa lvailu!h iho la oia i ka lau amauinan nu ka laui' hulu inaloo ma-.oko o kokalii V"

pohaku .a inoe īho la oia maloko «i na kowa pohaku a ] a me kona m;i na oe nuho ana oia iualaila a hiki 1! ■k<>«H m»ke ana aole hoi he mea na nn e ike i kona kmo no kn vv,a iii'hu loa aka aole paha oia i umiino ne f»i v no he mann kupuu-e n:tn;r mai ~ la i kana hana,■nolaila e hootniuvju>_|_ ne kaua e ka mea heluhelu 1 kona mau makua. | Ma k.i po a Hiilawe i hele ai mn j kai 0 PukaHlana aao ae, aole oia i | hoi aku ma ka hale 0 kona niau . mnkua a hiki ka po ana. a ma ia la a |>o a ao hou aku ia ]>o, nolaila, ua ! nhi n;ai la na manao hnoh.ao i kona ! I mau ninkua me ka ui nohea o Ka- j [uai.; ';! J ■Nnlaik u loa'o ,ie! 1 > Kih il oa-| knaiwa ia Keaekeo kana knne, aole! he hoi mai o kana keiki. he mea e | hoi ua hele ana, me he mea la r>a- ; l-■ ' " ' I !hn ua hele hou i ka launa ole oiai., ! ua 1 ihe pu iho no kaoa i ka olelo a j I Laukaieie nolaila ke mnnao ne> au j e aho <fīho ae oe 1 kai o Puknalnna j e nana wale aku ai, ae wahi a ka-! na kane. aia hoi ua hooko aku la o ; Koeke«i 1 keia niau oleloa k;vnaj wahine. — : : ———————— ; ——| laia i helē ai i k.ai 0 Pakaalana ! j ua hoakip» ia aku la oia, e na poe a j | pau e noho i«na malaila īae na oho- j I hia nm oia noe iaia ma kai oia wa- j ; hi -: ; j j Ia Koekea ihikia 1 m a 1 alo ua ni-; nau aku la oia ne ka hiua keiki t Hiiiawe aua hai ia mai la īaia ka j moolelo piha no ka laue keiki mai j ka mua a ka hope me ka hope me ka hilahila ona mea a pau 1 hana . | malhna 0 Hiilawe me na hana \ | pono ole a pau, aua hai ia nv.vi no ■ j hoi kona kipaku ia ana mai me, ke- j j kahi mea e ko.kua akn iaia, a ua 1 j hele aku oia ma k'a lua o ka po nui j o n : »: M:t kei* lo ! he ana o Koe&ea i ka moolelo oka j j lana keiki. j