Ka Oiaio, Volume VI, Number 29, 20 July 1894 — Page 4

Page PDF (1.09 MB)

This text was transcribed by:  Mahealani Jones
This work is dedicated to:  No na 'ohana mua o ka Punana Leo o Hilo

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

Poalima Iulai 20, 1894

 

Ka Maikai Kiu

Lau Omaomao

 

Ke Kaeaea o na kakai pali nihoniho o Misouri

 

KA MEA NANA I HOOHOKA KA POWA IEKE A ME KONA PUALI HOLOKOA

 

A I OLE:

Ke Aka kono wailua o ke kuiuaumoe

 

Ka mea nana i hoopakele na kamahele o ka po

 

Ka mea nona ka ipu kukui kamahao lua oe.

 

            I kela wa, ua ninau hoomaoe aku la oia ua ike anei oe i kahi e noho nei o ka makai kiu Lau Omaomao?

            A aole au i ike; aka, o ko’u lohe aia i kahi kauhale o Lama.

            Ua ike lihi no nae paha oe i kona ano?

            Aole i loaa ia’u ka ulia laki o ka halawai pu ana me ia; aka o kona moolelo nae oia ka’u e hoomanao mau nei me ka poino ole.

            Heaha kau wahi mea i lohe e pili ana nona?

            Kai no hoi ua hoohalike ia kona mama holo me ka makani puahiohio, a o kona eleu hoi mamua o na Tiga.

            Pela ia anei 7 alaila, he keu maoli a ke kanaka kupanaha.

            Ae, oia ko’u lohe, koe nae ko’u ike pono ana aku i kana hana.

            A pehea, he komo mai no nae paha oia iloko o Misouri nei?

            Akolu la i hala ae nei, ua lohe mai au, ua hoea mai oia iloko nei o ke kulanakauhale no ka hoopakele ana i ka ui o Misouri; ke kaikamahine kamakahi a ko makou kiaaina e noho maila iloko o ke ka@mahai, no ka mea, wahi a ko’u lohe, nana no ka i hoopakele mamua aku nei, mai ka lima mai o ka powa Ieke, ka weli o keia mau ululaau e waiho palahalaha mai nei.

            A no ia kumu oia i hiki hou mai ai, e hoopakele no ka lua o ka manawa, a hoopahu’a ia ai na mea a pau a ka powa Ieke i hoolala ai, i kela mau po aku nei, e ko’u lohe keia.

            Pehea, ua ike no nae paha oe i ke ano o ka powa Ieke?

            Aole au i ike ia ia, a aole no o’u makemake e hui me ia.

            A pehea, i kou lohe ana ua hoopahu’a ia ka powa Ieke e ka makai kiu, ua manaoio no anei oe?

            A pehea ka poe o loko nei o ke kulanakauhale, ua mahalo pu paha lakou i ka makai kiu.

            Pela ko’u manao, koe nae keia, eia wau i ke kuaaina loa nei, nolaila, aole i maopopo ia’u.

            Oiai ka powa a me ka ona hale e walea ana i ka papa olelo, ua hoopuiwa loa ia laua i ka lohe ana aku o ke haalulu ano e, a i ka mao ana ae, ua lohe aku la laua i kekahi leo i ka ra e ana mai iloko o ka pouli e aaki paa ana.

            Aha, e aha ana oe e Ieke ma keia wahi?

                        I kela wa aole e hiki i ua powa nei ke ekemu ae, oiai ua loaa pololei mai la kona inoa i ka mea nona ka leo.

            Iaia e noho hamau ana, ua pae hou mai la ka leo kamahao i ka i ana mai:

            E Ieke, ka powa, e hele ana anei oe e huli i ka makai kiu?

            Aole no he pane i loaa aku no keia ninau a ka leo kamahao; oiai ka makau e holapu ana iloko o ke alii powa; a o kona kokoolua hoi e ku ana, i kona lohe ana o Ieke keia e papa olelo pu nei me ia, ua pii ae ae la ka maeele ma kona kumu pepeiao, oiai ua hoomaopopo iho la oia, o ka hoao ana e kaawale mai ka powa mai; he hana paakiki ia; nolaila, ua noho iho la oia noonoo no kana mea e hana ai.

            Ia ia iloko o na lualele noonoo he nui, aia hoi pa-a ana ka leo kauoha ia ia e pani i ka puka o kona hale kuai:

            I ke kuu ana iho o ka leo kauoha ua poha koke mai la ka malamalama o kekahi kukui, nana i hooahu wale aku i na kahakahana o ka p@ kanaka e hekau ana maluna o ka powa Ieke.

            I ka malamalama o ke kukui e hoonuu ana i na helehelena pupuka o Ieke, ua poha hou mai la ka leo kauoha?

            Oiai lakou e kulou like ana, a ko lakou kaulona hou ana aku o ko lakou ike i kahi a ke kukui a lakou like ai e a mai ana, aia hoi, aole ilaila, aka, aia iluna o kekahi pali nihinihi kahi ia mai ai.

            I kela manawa, ua olelo koke aku la o Ieke, a no wa ka no kakou a pau e hele ai, a o ka mea kue i keia kauoha a’u, e make no oia i ka oi o kau pahi kaua.

            I kela wa koke no, ua liuliu aela lakou i na lio o lakou, a kau aela i na pono holo lio, a i ka makaukau ana, ua kau aela lakou maluna o na lio, a hoomaka koke akula e holo me ke kaukau loa ole iho, a no ke Kakela o ke Kiaaina ka pahu hopu o ka lakou huakai.

            I ua pae powa nei i hiki aku ai mawaho o ka pa o ua Kakela ‘la oia no ka wa o Ieke i kauoha koke ae ai i kona m@, i kane ana aku.

            Ano, ua hiki mai nei kakou i kahi o ka hana, nolaila, e mahele aku na ao ia oukou penei.

            Elua ma aoao Akau, elua ma aoao Hema, a elua maua e komo iloko, a o na lio o kakou, e hoopaa i ke kaula, ua pono kela ia lakou, a penei ka mahelehele ana.

            O Bade, a me Palainake, ma ka aoao akau, o Kime a me Kale Poka ma ka aoao hema, a e Ieke a me Baba ola@ ke komo iloko, a e hooko ia hoi ka make maluna o kela a me keia mea e kue mai ana ia lakou.

            Ua maikai wahi a kona mau hoa me ka leo malie, i puana a’e ai.

            I kela waa ua hele like akula ua poe nei, a komo iloko o ka pa, a mahele ae la lakou, elike me na mea i hoike mua a’e nei.

            Aole he pilikia, oiai, ua pau loa na mea a pau i ka hiamoe, aole hoi he mea nana e hoopahua mai i ka kakou hana, me ka moeuhane mua ole keia poe—e, eia la ilaila ka makai kiu Lau Omaomao.

            Ia lakou i mahae ae ai, ua pii aku la o Ieke a me Baba iluna o ka lanai o ka hale.

            Oia no ka wa i lohe ia aku ai ke kahi leo i ka pane ana mai.

            E ku aku, mai nee hou mai i mua.

            I kela wa i kiko aku ai o Ieke i kana ppu panapana ma kahi o ka leo i pae mai ai, aka, he ole ka mea i loaa.

            Ia wa hookahi no i hoolele aku ai ka makai kiu i kona leo, me he ala aia he puulu kanaka nui e hooho like ana i ka wa hookahi, e hea ana me ka leo nui.

            E hopu!  E hopu!! e hopu ia Ieke, ka powa o Misuri nei, a e halulu hele mai ana hoi na kapuai, me he ‘la, he poe kino kanaka i’o no, eia ka a ua nei, he kana hoepahaohao keia na ka makai kiu.

            I kela wa, ua puaehu liilii aela na powa, a pau nui akula i ka holo, no kahi o ko lakou mau lio e ku ana, a kau aela, a holo akula no loko o ka ulu laau, ma ka puahi nui, ao no la hoi ke koa, a’o no ka holo.

            Oiai ua poe powa ala e holo ana, ua akaaka hoohenehene iho la ka makai kiu, i ka hohe wale o keia a o ka lua ia o ko lakou hoohoka ia ana e ka makai kiu Lau Omaomao.

            Ia lakou e aahi ala ka pupuhi iloko o ka hihia ona laau, aia no ka makai kiu ke-u kali ala mahope o ko lakou meheu, elike me kona rula mau, he hanu meheu hopo ole, a he ka eaea hoi no na pali nihoniho o Misouri; ka mea hoi i ka paia, ka makani wili ahiu o ke kula Aumoe.

            Me ka manao ole ae o ua poe powa ala, eia no ka makai kiu Lau Omaomao mahope o ko lakou me heu e-u-hai aholo nei.

 

            Ua, huli hoi hou mai o Walekahauki makua, ua hiki ole ke onou aku i ke alo o keia kuee o lohea mai nei ma na mokuaina o ke Aupuni Repubalika ona.  I ake aku nei e holo e noho i Enelani kahi ana i hoole ai, a eia ke hoi hou mai nei i keia aina ana i kumakaia ai.  O keia iho la ka hopena o ka poe kumakaia i ko lakou one hanu e like me ka olelo a ke Kanawai o ke Akua, pauku elima.

 

KE KULANA

            Ma ka aoao o ka lahui Hawaii ua maopopo loa, eia ke koikoi o ke kulana ma ko kakou aoao, a he manawa kali wale no a loaa hou mai ia kakou na pono i lawe lima nui ia e ka poe pakaha a hoohuiaina i kukulu ia ae e ka mana kaua o Amerika Huipuia.  Ma na hana a ka aoao hoohui-aina mai mua mai a keia wa, ua hehi mau lakou mai kekahi kulana a kekahi, ma na hana e hoohaiki mau ana ia lakou iho, a o ka hope loa oia no ke kukala ana i ke aupuni rebupalika.  Ma ke akea ke olelo nei lakou ua ku keia ano aupuni, ma ka naau nae o lakou, aole i ku, aka, ke noho hopohopo nei no lakou no lakou iho ia Amerika no keia mau hana hookiekie a kikoi wale.

            E like me ka pane a Kuhina Willis, i kekahi Luna Aupuni o ke au Moi, aole i loaa mai ka pane hope loa a Peresidena Cleveland, pela no kakou e hoomau ai i ka manaolana e hoihoi hou ia ana ka Moiwahine e like me ka ka Peresidena i kauoha ai ia Mr. Dole, i na la i hala, me na olelo oluolu, me he makua la, e ao aku ana i na keiki nana hewe, e hoihoi ae lakou i ka mana aupuni i ka Moiwahine.  O keia olelo aole makou i manao ua pio, aka, he kumu nui ko makou e hilinai nei e hooko ia ana no ia manao hoapono o ke poo o ke Aupuni Repubalika o Amerika Huipuia.  Oia maoli no ka PONO, a aole he kanalua ana oia no ka mea e hookoia mai ana.

            No laila, e kupaa no kakou maluna o ka manao iloko o kela a me keia Hawaii aloha aina, a hiki i ka hookoia ana mai o ka manaolana, a lilo hoi he mea i ike maka ia.  Iloko nae o keia wa a kakou e kali nei, hookahi no mea a ka lahui e malama ai, oia hoi ko lakou kulana aloha Akuu, a aloha hoakanaka, e like me ko ka Makua makemake.  E malama i ka maluhia.  Mai ae wale a puni wale i na olelo pahele a alakai hewa a ka aoao e ake ana e apono ia aku ka lakou mau hana hewa.  O ka hana i ku i ka pono a me ke kaulike oia ka kakoou e malama, a e hoomanawanui no hoi kakou i na hoino ia no ka pono, e like me ka hoomanawanui ana a ka poe i hoomaewaewa ia no ka pono, i hala e aku mamua o kakou, oiai lakou e kupaa ana mamuli o ka PONO, ka mea hookahi nana e kaohi nei ia kakou e ahonui i keia mau la.

            I nui ke aho e na hoakanaka, e hoomanawanui i na hana hookae a hookiekie a ka aia, a me ka mea uhane ole.  E hoomanao kakou he Akua hoopono ko ka Lani, e ike ana i keia mau hana a pau e hana ia nei, a e hoolohe ana i ka uwe a ka poe i hoehaeha ia.  He loihi na la i hooluhi ia ai na mamo o ka Iseraela ma ka aina o Aigupita, aka i ka wa i pua i ko lakou @a o ka hana hewa i ae ia ai, ua hoopai ia no lakou, aole he ohana i pa ole i ka lima o Iehova, ma o ka anela loku.  Pela no ka mana o ka ke Akua hana a hiki wale i keia la.  E ola kakou i ke Akua, a e ao ia ko kakou mau enemi, ma o ka mana o ka Makua Lani.

 

MAI NA AINA E MAI

            Ma ke kakahiaka Poaono, ua ku mai hoi ka mokuahi lawe leta, Austeralia, mai San Francisco-Kaleponi.  

Ua haalele aku oia i ka la ehiku o Iulai, a ua hiki mai la malalo o ehiku la.  I kona wa i holo mai ai, ua paa ua alahao i na paahana olohani a aole hoi he mau leta a he mau nupepa o ka Hikina i hiki mai.

            Ma na itamu telegarapa ua holo ka bila auhau dute ma ka Aha Senate i ka la 2 o Iulai.  Hookahi kakoo ikaika o ka aoao demokarata i lele aku a kue pu mai me ka aoao repubalika, oia o Luna Senate Hill.  Ua waiho ia aku ka bila i ka Hale Luna Makaainana a oiai malaila ka ikaika o ka aoao demokarata aole e kanalua ana noka holo loa o ka bila kanawai.

            I ka wa i holo ai ka bila ma ka Senate ua telegarapa koke mai la hoi ka Presedena o ke aupuni Berazila i kona hoomaikai ia Peresedena Cleveland i ka lanakila ana o ka aoao nana ka bila.

            He oia mau ke kulana o ka ninau Hawaii, aole i hoala hou ia ae.  Me he la no, e like me ka makou i wehe wehe ai, ua pau ka hana ma ka lima o ka Mana Hooko, a o ka manao o Peresidena Cleveland, ka Mana Hooko kiekie o Amerika, aia no ia ma ka hoihoi hou i ke Aupuni Hawaii, e like me kona kulana mamua o ka hulihia ana i ka poe aihue aina.

            I hakalia wale no ka ka Peresidena hana i ka noho o ka Ahaolelo, a me he la he mau la wale no koe hookuu na Hale elua.

            Ua hoomaka mai ka haunaele nui a na hui-paahana a puni o Amerika Huipuia.  O ka oi loa keia mai mua mai a hiki i keia la.  Ma keia ua hoike ia ae ka nawaliwali o ke aupuni e noho la i keia wa.  Ua hoomaka ka hookahe koko ma Chicago, ke kikowaena o ka olohani.

            Ua ulu mai hoi keia uluaoa, ma muli o ke kue o na limahana i na ona oka Hui hana kaa-alahao, Pullman.

            O keia ka hui nana e hoolako nei na alahao o Amerika a me Canada i ke kaa lawe ohua.  I ka wa i haalele ai na limahana o keia hui, ua ala lokahi mai la na hui limahana a pau e kue i ka Hui Pullman, a oiai na alahao e hoohana ana i na kaa o keia hui, ua hooholo iho la na limahana o na alahao e haalele i ka hana alanui kaa mahu a e alai i ka hooholoia ana o na kaa a hiki i ka waihoia ana o na ka Pullman.  No keia kuee, ua puhi ia ae la he elua tausani mau kaa ohua, ma na wahi hoolulu ma Chicago, a pela ma kekahi mau wahi e aku.  Ua paa hoi na laina alanui hao a pau o Amerika, a koe kakaikahi kekahi mau laina liilii.  Ua hele keia haalele hana a baikota a na hui monopole a puni ka aina a hui pu mai la me Kanada, aka, no ka waiho ana o ko Kanada mau alahao i na kaa Pullman, ua wehe ae la na lima hana i ka lakou kue i na alahao o ia panalaau, a aia ke holo la na kaa hao o ia aina i keia wa a o ke alanui hookahi o Kanada ke lawe la i ka ohua mai keia aekai a kela aekai ma ka hikina a malaila aku ana paha e hiki ai na ohua a me na leta o keia mua koke iho.

            Mamuli o keia uluku o na paahana o Amerika i ka hoohaahaa ia o ka uku o na limahana, a hoopiipii ia hoi na lilo mea ai a me na lilo e ae e pono ai ka noho ana, ua nui loa ka pilikia o ka poe e kaukai ana ma ka hana lima, a no ia kumu ua hooholo lakou, e kaoae i ka hoomanawanui makaponiuniu o ka noho ana ilihume, a e kue koke aku i na haku hana.

            Ua hui pu aku hoi ko Kaleponi poe limahana me ko na mokupuni o ka hikina, a o ke kaona o na haiolelo a ka poe paahana oia no e hoihoi ia ka hookele ana o na alanui Kaamahu a pua malalo o ka mana o ke aupuni, e like me ke ano o ko Enelani a me kona mau Panalaau e hoohanaia nei i keia wa.

 

O KA HOLOMUA KA MANAO KUHIHEWA

 

            O ka lalau, ke kuhihewa, ka lauwili, ka hoihope, ka holopee a me ka alelolua, ua kupono no ia no ka nupepa Holomua a me kona poe paalale iho, a ua pili loa ia lakou ia mau ano.

            Ke hoike aku nei o Nawahi ia Holomua lalau, aole loa o Nawahi i hoopuka manao i pili ia Holomua no ka mea pili i keia palapala o ka Hui Aloha Aina, maloko o Ka Leo o ka Lahui, a me ka Oiaio paha, o keia pule i hoopuka ia iho nei.

            E hele oukou e niniu aku ia Mr. Bush i ka mea nona ia manao i hoopuka ia ai.  A nana no e hoike mai i ka mea pololei, a me ka mea oiaio loa.

            O keia koho hewa ana mai o oukou, na Nawahi ia mea i hana, me ko oukou ninau pono ole, a me ko Nawahi hana ole ia mea; oia ko oukou mea hilahila loa i hilahila @mau!

            O ka Nawahi, e koi aku nei i ka Holomua, e mihi oia no kona kuhihewa, e mihi ae imua o ka Lahui!

            No ka nui loa o ka manao lili, a no ka piha loa o ko oukou naau i ka manao ino: nolaila, ua hoopuka oukou i na olelo hoino no Nawahi, me ko Nawahi hana ole ia mea. Launa ole aku ma ke kakau ana ia manao ( E nana i ka Holomua o Iulai. 14 1894.)

            Ua ike au i na manao i hoolaha ia ma Ka Leo o Ka Lahui; a ua pololei no na olelo ana a ka mea nana i kakau ia mau manao; aka o ko ka Holomua hooili ana mai maluna o Nawahi i na olelo hoahewa kohu ole, kumu ole; he hana ia e hoohilahila ana ia T. P. Spencer ma a me na poe opu ino o ka Holomua.  Mai hana hou pela.

            Owau no me ka haahaa.

                        Joseph Nawahi

Honoluu July, 14, 1894.

 

AHAHANA!  KU AKU LA KA’U LAAU I KA AAMA KULENALENA—KE HOLU ALA I KA OPU MAHAMAHA.

 

            Aole nau a me na hoahanau o ka Ekalesia o Waialua nei i hooholo pela, au i waha palu hilahila ole ai ma ka nupepa, a o na keonimana aloha aina i hooholo ia na laua a haiolelo ma ka hora 11 a.m. oia la ioa no na mea mahalo ia Jesse Amara a me S. K. Mahoe, a no ka nawaliwali mai o Jesse Amara, ua no noi mai la oia e hookuu aku iaia mai ka lawelawe ana i na hana ole la, nolaila ua hoonoho ia oe ia manawa i ka liu na ka Hui Aloha Aina o Waialua nei ma ia la.  A no ka nele o kou puniu papau i kahi mea ole e haiolelo ai ma ia la, nolaila ua hele oe e makilo ia Jesses Amara ke kolopa uneune ole o ka ehukai a pela i loaa ai ia oe he kauna olelo mailuilu i piha ole ka hapaha o ka poho lima e haiolelo ai ma ia la.  Pehea ia la?  Pololei loa.  Ke hoole maka keleawe mai nei oe, aole na na ‘lii a me ke Aupuni Moi i hookiekie a hoohanohano ae ia oe.  A na wai ka?  Nau no e hookohu ia oe i Lunakanawai ea?  Hilahila ole aole anei na ke ‘lii kiaaina Jno. O. Dominis i hookohu ia oe i Lunakanawai?  Aole naie no ke au moi ia?  A ua loaa pu hoi ia oe ua oihana la mamuli o ke kokua ana o ke kahunapule Rev E. S. Timoteo, auwehehene!  Ku loa aku la ka hoi oe i ka pa o Honu o Hoka, o Hoolehelehekii Piha hookano no hoi ka paikano ae o ka olelo pela.  Pehea ia la ia oe e ka hoa?  Ua uwe aku la paha kanepuniu i ka wela o ka la?  Pela no, aole he pahuna i hala a ka maluakela.  A oia iho la ka hopena o na wehewehe ana maluna o ke kahua kahi i kukulu ia ai e keia poe paio ana.  A ma na ano a pau ke hai a ke hoike a ke kukala aku nei au ma ke akea, he pio oe na’u mai keia la aku a hiki i ka wa e uhi ai ka pa eleele i ko maka.  A kauka puaa i ko nuku.

            Mahope ae nei o keia eia mai ke ahi Helene ke a aku la i mea nana e hoopau loa aku ai i ke koena o ka manao opala.

            Ke olelo mai nei oe, he hope kahunapule oe no Rev. E. S. Timoteo hilahila ka La, a ohule ka mahina i kou piikoi ae ia kulana i kupono ole ia oe.  Na ka Ahahui mokupuni hea i hoolilo ia oe i hope kahunapule no Rev. E. S. Timoteo?

            Na ka Ahahui mokupuni anei o na @pa o Waolani?  oiaio ka hoi poina iho la ka hoi au.  I ke kula Kahunapule hea oe kahi i aoia a’i?

            I ke kula Kahunapule anei @ a o Kalihi, ai ole i na kula Kahunapule anei i Hilo mawaena o Kukuau me Ponahawai?  Ina pela ua pololei ia oe.

            No kou kulana Kahu Kula Sabati, aole a @ olelo ia oe no ia mea, a i na no @ i hoolaha ia oe pela, alaila, e hoolaha ana no a i ia oe maluna o ke kahua o ka oiaio a me ka pololei.

            Ke helu mai nei oe i au mau wahi kalo a me au mau wahi piopio moa i hanai ai na ke Keiki ‘Lii Kalanianaole.  E helu ia no paha e oe ka mea i haule ma kiona, no ka mea, aia malaila ka huina houluulu o ua mau mea ai helu laau kahi i maiamaia’i, i mea hoi e ike pono mai ai ke aloha alii.  E ka hookamani.  E hele oe pela ma hope o’u.  Mea ia mai no hoi, haawi mai no ka oe, a pau, hele mai no ilaila e haupa ai, loaa pono iho la no oe i ke mele o ka aina.

            “E iho ana wau i Waialua Ilalia au la e haupa ai.”

            E ke Keikialii Kalanianaole, nana ia mai ka helu o Sol. Hauhili Kalamakee Holokee i na mea ai ana i pau ia oe, puua no hoi ka ai ana iho o ka ai helu a kamalii.  Ua hana oe ia hana i alapii nou e kokoke aku ai i ka e ikeia mai e ke ‘Lii ka Moiwahine a he piepiele maopopo ia ou.  Aole oe e ike ia mai, no ka mea, ua hana oe i ka lihi a kekee.  Heaha la ka pili oia huaolelo au i ke kahua paio?  Ke ao aela ka olelo a ka Buke Nui hooweliweli ia oe penei:  Aka o oe i kou manawalea ana aku, mai hoike i kou lima hema i ka mea a kou lima akau e hana’i.  “E heluhelu oe i na Pauku 1 2 3 a me 4 o ka Mokuna 6 o Mataio.  A pela no hoi ka olelo a Paulo ma Korinete 13:3.  “A i na e manawalea aku au i ko’u waiwai a pau, a hanai hoi i kou kino i ke ahi, a i looa ole ia’u ke aloha, aole o’u mea e pono ai ilaila.  “Nolaila o kau mau makana a i kaulai ae nei i ke akea a maloo na iwi o hua i ka la, e lilo ana ia i ilo make ole iloko o kou mau iwi.

            O ka makee alii oiaio, oia ke aloha i sila ia a paa iloko o ka puuwai o ke kanaka Hawaii oiaio, a e holo ana ke koko Hawaii iloko o kona mau aa koko ola hoi, aloha i ke ‘lii a me ka aina i eha ai ka ili o na kupuna i ka maka o ka Ihe Laumeki, he mea ole na makana, ke nele i na haawina o ke aloha oiaio iloko ou.

            Ma keia wahi, ke manao nei au, ua lawa keia mau uwepa ehiku e uwepa ia i ko waha, a puai hanu ole ae.  A ke hoohana hou mai oe i ka wai ua lana malie, alaila.”  E ke hoa, e aho no ina i noho malie oe.

            O wau o koa no mai luna a lalo.

                        Makee Alii a Aloha Aina.

            Waialua, Iune 22, 1894.

 

KUMU I HOOLAHA OLE IA AI.

 

            Ua lohe mai makou, ua pane mai nei ke Kuhina Wodehouse o Beritania Nui a me kekahi mau Luna Aupuni Kiekie e ae i ke Aupuni Repubalika, ua loaa aku na palapala i hoouna ia aku ia lakou a ua hoouna loa ia aku i ko lakou mau aupuni, a aia a loaa mai ka pane mai ko lakou mau Aupuni mai: hoike hou ia aku ike aupuni Repubalika.

            Ua haawiia ka pono o ka hoolaha ana i keia mau palapala i ka nupepa Hou; a aole nae he hoopuka ia o keia mau palapala a keia poe Luna Aupuni, o ahu wale loa auanei ko lakou kulana i mua o ke akea.

            Kuululu ka hulu o ka manu Pikake i ka olaa ana i keia mau kuaua naulu ke ala o haalulu ke kino holookoa i ka ua mea o ka nui o ke ano.

_________________

            Na ke Kamehameha ka ai a ke kahua kinipopo ma ka Poaono i hala; he 15 puni a Kamehameha ia 5 puni a ke Crescent, i ka papa o kaua popo i ka nou mai i na keiki o ka Hui Kamehameha.