Ka Oiaio, Volume VI, Number 29, 20 July 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

ūn.ihiia f no "KA t,E(>: Kit ln»p<- Id« a na kiiikamahiiK'.o Kau;ti. m<» k« kaikumiihi/K" ;ti:i K;ih liUinna*-: inne 'i;;t iti« Hiiuw<\ Koiia na:iU:iiiwa ;in;i 1 ke a .liki i knini i;iwk''Hiiii. Lilo o KaMl;i:tili:i>.v.iiH' in:;bilo o ka l,HU*:ii. i* J I)! ' iullli 1111:1 IH'E like me l;a o 1„ jukcUt4«. J'>i lilo i« i inPrt n u' a kHUmaliii ... n<i kona iiuiuu'», /:j>l;iiia, tm hoi uu|o|»'i hKu niii iio k. nt »onift noli > uk.". a Ji;«i al<nl:i i na a{/:m n.) ko I;; U;i ki-i .i t iiniii kma waliin» io«' KH.laiia hun':n;i. ii ua lilo Ja iuan:iiV:t ik. ke k.«nUiiih:t .tloh:t keiki, H ua nu-ne il.ol;t i :k.»u ir.e na kiilo wainiaka. a u i uln ne 1« na inanao iloko o |:tn;t e lifle ho» f hu]i i«i Hnliwe. oolail.'i., i;a lielo hon r> Koaek«.i a hĪKi :ri;i k;:hi o komi. kaikuiiHine P.ikuhi me kona kaiko ek« ainluna o Kmihviiii ; a na hni ia uiai no n i in a nj»fin, eiike no ufift na o!f lo n k«-I;» mn j,io, nolaihi, n;i hnli 1 1<>i ni; i oi:> tnf ka nele n hiki l»ou nm ki«o:i waln inau, a elike n« m<> k:i n«le o k.ui;i liuakai wiua, īn-'a n<> ki i;i he!' 1 liom au aku h'ei iiiih. 'i noia īne i, ii;i hooinaka ino'a o Kanolookimi w:\ e uwe hair.«ii;a tnc l;:i na;i".niw i ':i ri:> ke «loh«t ki' iei. ka hua nma Jn ) o kona opn, i ua koiuo pn m-uia hoi ka I-aOii hui'.-ina alii, Ka!eiiuam;tkanoft, nie na ini.i ni'-io nwe kaukan j kti i ke aloha, ci ū : e h<-ln in na k:t--«a rr,e ka makani. ke arm hoi me ke koakoe. a o na hiona np.iu o kn launa ana o ke knne me k;t wahine, aīa ia mau 'uum apan ke kau mai la na haliaiia i n;t maka palupaUi o aa nohea la << Kauai ine na hooma»iao aloha i-.n i. aole hoi e hiki ke poina īa in;*u mea. a mamuli o keia| nnn o Hiilawe me ka ike ole ia o km.a wahi i hele ai, kejku- ~ f»(i h«»i o k; ;.i uwe naauauwa ana ua hakukoi ue la o loko me mau ale ahin la no k-.t moana, a mamuli o keia nmiiao kaum>fha i nekau īho maiuna o lakou.nia hoī, ua loa aku la hemau ie -.lioaka oia mea ia Lauk.aieie me k >t>a kane ma kona wahi mau, a eia haawina hookahi no o ka manao haupa kai loa aku i ko laua wahi klti Laukieleula, nolaila ua knmaiiin ihola lakou noia mea. a ua hooun-i iu o Lauhieleuia e kii ia MaKanikiue ma ko lakou wahi e noiio ana n;e Kaukaihawane ma n jne kona mau kaikunhine apau, ia Lankieleula i hiki aku ai malaila ua hni aku oia i ke kumu o konn hoouna ia :;na akn o kona haku alii, a ua hoolohn pono maila koiia kai kunane i na oh'lo auau, a oia ka Makaniken. i pane mni ai i kona wahi tnuJi kaikuahin.!, ano. "e nohei oeuia«nei n hr>i mai au." ua hoolohe aku hoī }«<kii i kaoa o(oto, noliula tia niu aku la ua sfakani|iuam7flīfo nm o ke Kuluaumoe o Waipio rae ka ulpu. laia i hf]e aku la, ua hanu he/p aku Ih. oia ma ka meheu o nii wahi a Miilawe i hele ai ma ke kauhiwi o uka o Koha'a a hiki ma na l'unhaelelu i oia h<-i o Pili me Kalahikiohi, a mwlMila :, ku o»a no Niumlii a ua hoe aku ti« K;,w uhap uiouu, ai < iuh keia -walu e ka niea ltd\ihelu e ike iho ai kau t i kahi l-liuki I/utkielaula, «oie oia i hix)l >lie i ka o]cin kauoha a kf»na hauau mun. oiai o Makauifvtoe i hele mai ai no Ka huii ana i ka ui*»{ieu o kahi a Hiilawe i hele tmti »ī> ft oi* U<uta_i hoea aku ai m i Jt*?la kiowai, a iai;t īum ina bon« a?a aia nae, ua oii luai kahi kati»t<Mt opio Laokieleula nte kun% il,'- ole ia niai, ua katuoe luai kot,a aia i.ui holo m* na pnis huh-ana tt h, ma ko Awini home me puakaakoli. aole nae he «r«bi an», o kua a ike mai iaia nei. 8 h

j i i nei i Kiki pono akv ai ma Ilono--1 kane, u.i huli ne la Koia noi nann ] ' iMia i ukft oia wahi. aia hoi. un ikr aku'a oia he wahi kilihunē na me ■ u.-» aweawea ano anuenue malalo o' I kekahKawaawa e kapio ?na. j A naia mea i kono tu|ti i ka ni onio : e hiki oia malaila. a ina nae i hoea ! iikn ai malaila ua ike la oia hi meheu kanaka maloko o keka- : lii kowa pohaku. a oia kana innmi . pono iho ai i ke ano u kalauiieH'i, a ! lalmi īhula kona mau lima ina lan-- < hulu uei a"i>f\le ae !a, aia ka ko Ja j kou kaikunane Hiilawe feeia e wai- | ho nei me kahi hanu e nawe malie ana no, ao'.e i Hiake, ma keia m«a, j ua nui ke kaumaha a mo kc alohi) 0 Laukieieula no Hiilawe, a noh<-' ! iliolaoia iialo uie ka hauai ana'e i; j ke.poo o ko lako'i hanau inua i lu- j )>a o kona n>>vu t.ha, ai» kona | i u-aimaka k« hariini ala nie na ha.iu'ina kukonukonu a kc aloha. j Me kfia m.iu hanwina ehau?ia ol ! ke alnha i hekau iho ta ova(ana o kahi ni opio. na hanwi i]ioJa iia waj hi ni opio iH'i he msu hua olelo ka | hoahōa ana ī ka inea e waiho mau[liawa nei ī inna o kon.v aio me ko I kin'o nnwaliwali. nie ka wehe pn janne i kona wahi pa'n e paana ma i ma kona lioiih, oia kana i lioouhi jaku ai ina knhi huna 9 ko lnkou I ! kaikunane, a haiw ihhla oiā i [ia'u j i la-i noua a ine ka lulo la-i, a iuia I e liolio iina, ua hoea niai la fca ī%m-1 kknnane Maknnikēoe niai kana huaj kail ala'n ae. a oia kana i pane ilio jai, He mea e kou moole 0 tca hele ; ana mai nei oiai, ua haaleie aku noi ■ nu la ee 1 ka hale, eia ka uā hiki ■ mua iho nei oe in n«i nei, a iko pu ' aku la nohoi 01 a ia Hiilawe e waiho j n make mai ana. a kamaiīio pokole :lio la lana ia manUWa, r.e like. in«' ko laua iiii' 1 mau, ua lawe ae la la- 1 , <»a ine ka mana kupua ia Hiilawe; no ka wti pokole loa, ai ahoi u.i ln- | ki aku la, iai:a ma kuhale a ka u;ea j i nona keia moolelo me ke kioo jio- ' I noi o Hiiiawe, aia ma keia hiki ana I akn la o na elele eleu nui wale me 1 kn laua UKHna m ikaniae, ua pala- ' ; niiMO nku la 0 Lnukieleuia me ka i malie e hai aku i kona laua waii i liaku alīi, ai ko lana lo'ne ana I ka lohe ana e ī.nnknk> e i lcon,i kail;unam- me kana alii knne, "au- , w«*!" ua pii ii'U.ii koke kona maila "kona m:i:i u;ii'im 1 :i. a oa hookaa waie i nela ka m • • 'ikia ma kahi ; i.Koa o Iluk Ir,ni",; ■ i»a hai 61« ia aku o keia ia Kai.iu^ihawane me , me kana knne. Aia ma keia wa no'e i Inwe ia ! mai ka in« nod keia i i tana 'oielo niua no • kona hanau ; *r.ua t hoino hou iaia. o ni. ua hala aku la ia man Ja me kana miiii ha : , na, a o na hana ku wale n > i ke' jalolia ia; uia wale no fea mea po no k k hanE ia. A nolaila ua hooi una ia 0 Makanikeoe e hoi' aku i , i kona kaikuahin? a pau a me ka- \ na wahine, Kahoaiula a n>e na poej j kaikjmahine i lawe mt;a nifii ni. e iine lra mea i ike mua ia e na lehu 1 mua 0 keia nanea, a e hai pu aku I no ho; ia Kaukini ma, aole hoi e j kamniiioaku i na poa e ae mai ana |oiai he yi9i nui keia e pili ana 1 j kona kaikunane, a oua poe nei a j pau e kauoha ia nei e ka ui nohea j kaulana o Waipio e akoakoa ae la- ; kou a pau n>a ko Koaekea ma anle j ma uka o Uiu, aole nae e hai īa ako ; ka 10l e ia Koaekea ma nie ka laua hunona, a pau keia mau huaolelo, ; ua hooko aku Ja 0 Makanikeoe i keia mau olelo a pau no ka wa pokole me ka eleu nui, e like ine ko- : na ano niau ma na ano a pau me ; kalia ole he mea oiaio no, ua ; akoa ole 0 ke kumu o ko lakou : biiii aiui iualaifa|, nia nae ma 0 ko 1 lakou ise ana *i ia Kaholoakuai a nie kana lranona e uwe hele uiai ana ma ka inoa o ka laua keiia ka ma ia njea ai i keipoe a pae i hiki aku ni, e uwe ana no Hiilawe no ka mea aoleoia ma ku ūale 'ia nunawa, a ma keia m; 10 hiono pahaohao ua nuiau aku la o l'aka-lū i kona ktukoek»j uo ko laua ; uwe hole 110 Hiilawe. ua puai mai ir. leo Ti;i',(»liia mai a Kaholoakuai-wa-iu:ii, 0 ku knikoeki', ke ike i.i oe ia mana c nw,«; aku nei, he niau inaewaewa ia ;.o kn hiauo a kaua u t nalo.vale oia a hiki i koia ia, ua hele pono p.iha oia aolo*Vaha? Ain ma koia tnau huaolelo a Ka - holokuaiwa, ua komo pu aku la o l'akahi me na kaikuahino a pau oMakanike< o a me na poe kaiknmahine e noho. pu ana me ia a hoe- ! knhi kau like ana me na laanao kaumahia, aiaī keia wa a na fK>o a pau e akuakna noi malaila, aia hoi ua hoopikih leia na mea & pau- () kekahi anapu ana a ka rwila i Liko o ka lowa a |>oha mat la h« leo hoohHkui o ka hekili i loko 'o !cwa. ua hoouisfcs m«,v U ke

kokolo ana mai o ke nhi nu 11:1 kakai pnli a pau o .Winpio n.'e he nua la 0 Kahikiiiui la. Kahi i h >loi ke ai ke meie īa e ka poe kumulio - nua. ; U1 iuli km n1 i o kahilnnui —e Kokolo mai la ka ka-ohu e he ino 1 I hoolono i ki; nehe a ke kai—ej O Papaloa 1 kahikinui ! I'npuu ".••!!••• e j He a wale kau u.oi e • j T moe au i Knniku u " j ! I waena konu oka ino ; j■- l keia iva a ka ohu e hoomaka! j mai nei e paliola mnlni'.a o na wahi ja p?fu o "Waip'o ua hoomuka mai' a ka inoa non.a kfci:v niinea uie kana uknna hiuluu e w;iiho ala iloko ; o kona hiile Hiikalnni, oia hoi 0! Hiilnne kona- hān'au' iniia, m'e ka , ike ole o Kaulaitihf'.n;iTre i keia inau j men, ai ka hilu any nia kai 0 UluJ J ua mna aku Ia o Lankaioin ia Knn- j laaiiiawnne uio kana kauee nohoj uialie ana ma ka liale ni) Lankieleli niH ka īmiwa ole i kbhi inaii leo iuve n laua e lohe n>i, ūa «e niai la oin i kona haku ahi. A tna hope iho oka pau ana o kem. i.a liulin iho o l.auknieie nie kana al'.i kane a me Makanikeoe m« k:i lawelawe j ana i ke k!rio o Hiilawe ma ka uhi j ana iho i konn kino i na kapa ahu- ! nla me na uiea n Oiu me ka hiehie j nni, a he mon ia e hoike mai ana j maia niau hoohilulnlu ana a Lauj kaieh.. () l'oii han/111 inua keia, 1 ka mak;tukau ana o ke kino o kona kaiknnane. ua wehe ia ka puka o Ihiknhini hnie, nnn h-'ipai.ia aku la o Hiilawe e na li'iia 0 Makanikeoe liiki iniua n ke alo n kona niau niakun me ka' eeh'.a niii, a he nmu m:uia«'a hoi i:, no ka luuluu o ko | laua. 111 f;i! mnnao tio ka ike ana iho ji ka lniin kamalei ;iloha e w.iiho oh: a e nni-e malie nna kon> hannu mu ka uann pn nnaokapuuw:ii ae. aia hoi ka ui nohea o Kauai jke ki ii lialo iho la maluna o na kii- , onohi maka o koiia ipo {iloha he j Kano, a <>ia ua ua nohea | ho ni i kona iha ia Hiii iw.).