Ka Oiaio, Volume VI, Number 32, 10 August 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

ūnnhiia r. Sfose Manu no "KA LEO.' Ka huakai hele makaikai a Laukaie ie me kana Aliikane—Lilo o Makanikeoe ine Hinahelelani i mat alakai ma ka aina a me ka moane lue ia na lua hohonn inaloko r ke kai a me ka aina nei—Hele pn me na ohana ponoi—Hoonohoia e Laukieleula i Ihikalani—Ulu ka rnn kftin * Yin " "n-iirii]iiiiii»».ījiln i naea hooinanao ia e ka Lahu Hawaii nei. A he mau kii ko kekahi o keia mau wai i pai ia e na haole. E ike ia no ma na hale paikii ma Honolulu nei, a he nui wale na wai kaulana ma na mokupuni, o na Paenioku o Hawaii nei. E ka mea e heluhelu ana i keia moolelo, ua hiki mai la kaua i kn pahu hopu o ko Hiilawe moolelo oiai, ua hala oie me kana mau hann īna kona ola kino ani A ua pau lioi konf> uilani ana me na ui nohea o Kauai. Ua waiho iho oia ia mau nani na ka poe e ola ana mahope aku nei. A ina no la hoi paha e hoolohe na x>leloao a me kahi ni opio, a me Laukaieie, ina no la paha ua kau hou aku no la hoi i ka nalu opun e hee ai. Nolaila, ua ka iho !a no i kōna . kino. Aloha uooee Hiilawe. Mahope iho o ka make ana o Hiilawe, a hala kekahi mau la, oiai no na makua a me na ohana a pau e noho ana malalo o ka noho u ana no ka mea make. Ua kamailio pu iho la o Makanikeoe me Laukaieie no ka hele ana e makaikai i keia Paeaina. A ua ae koke mai kona kaikunane makani i kona makemake. Nolaila, ua hai ae ta ke kaeaea oia mau la i ka lohe i kana wahine a me kona mau kaikuahiue, me kona kaikoeke Kaana, me kona mau kaikuahiue elua a me ka lei lehua Mn.ni a me ka owili maild lanlii o Oahu n2i, a me Kaulaaihawane me kana aiiikane, me kona mau kaikuahine, he huaka» nui ma<»popo maoli keia a ka mea nona keia nanea e lioliu nei e hele. I ka lohe pono ana o na mea a pau i keia olelo, ua pane mai Ia ke kaikamahine alii o Kauai i kana mau olelo ku i ke aloha imua o kona kaikoeke Haku Lani alii me kona mau waimaka e kiheahea ana ma kona mau papaliua, E ka Haku Lani alii o'u nei, ke waiho akn nei au i ka'u huaolelo imoa ou e ko makou Haku alii. Ua lohe aku nei au i kan olelo imua o ko kakou kaikunane no na inea a pnu e hele pu ana ma kau huakai kele makaikai. Nolm'la, ke nol aku nei au i kou oluolu e knu Haku, e waiho nooe e noho pu au me na makua o ka kou a hiki i ko'u mau !a hope. Aole no hoi a'u mea e aianao hou aku ai no ko'u aina hanau, oi*l, ma o'u nei i poino ai ko kakou kaiku nane. Nolaila, i mea nana e pa;*ai aku no ka iuoa o kou kaikunane ponoi, e lele imā la ka wai i na pali. Owau ponoi nei no ke waiho ana! ma lkona wahi i haiiau ai. oia a me] oe, oiai ua la o ke kaumaha e noho' nei maluna o'u a uāe na tuakua oj fcakou, a na'u ia e uwe aku i kona; aioha. 1 I ka pau ani o kela mau otelo a. Kalehuamakanw, u* niai la o •

' Lankfvreie i ka maniiO' lioakaka o ua ' ► I ui nohea-.la o Pihanak'alahi.' ; | Aua waiho ia, ka olelo kauoha !a | 'f L'auk.iel«ul?.,'..e'nan'a v iai!i me ka ma-; ' j luhia 6 ka noho ana, a hiki i ka wa ] e hōi mai ai oia ma kma hunka ! kaapuni orvūI na ia inamua iho oka makan- / kan ana no ka heie, na ha!a īnua aku la o Makiuiikeoe e imi; pu me kfla Punohuula o ka moaiia o lli--1 riahele!;ini. A iaia 'e-h'anii hfle ana nie hft --liwāia maluna ona ale ahiu o ka 1 Uioana: Ua huii iho la oia e nana ma kahi ana i ike mua ai, aole nae ua'kupueu Ia o ka nioann, a i kona huli ana ae iluna oka lewa, ua ike aku la aia i na ui aiwaiwa o ke kai e ngKo mai ana iluiia o ke kau wnhi aina iloko o ka lewa, i kapuia o | Kuiiaikanuu kona i.noa. IJ no keia aina ina ka jiu!e a na poe kahuna o na h>i:iu nui. | Ma keia ike ana ae o Makanik eoe j i ua ui nohea ne : , ua hoea Wke oia ! j ma aa aina kamahao ala i ka lewa j 1 l!UU v ! A laia nae i hiki aku ai '"alnilu • <ca-ike aku Ja oia ike kuhu wahine] ui i ike mua ole ia eia, e.lele niai | ana mai ka mahina mai { Oia paha kane k:i mea helnheln | 6 ninau iho la i ka ihoa oia Kui>ueu ' o lunp. Ke hai hei ka mea kakau, oia o ! lTtnaikamalama. , A iaia i noho pu aj meka ui oke j kai, ua.pane mai la ko laua mau I leo nahenahe me ka hauoli nui ia Makanikeoe, me na hopkipa «na tne ka oliiolu *na na kukai olelo aua. Aua hai aku ke keiki eueu u Waipioika manao o kona haku alii i hikHiku ai e kamailio pu me| ia, aua ae mai oia me ka hai ana mai i kana olelo kauoha ia Makanikeae. E hoi oe a hiki iPalo, alaila, e hai aku oe i ka Haku alii o kaua, e kali mai a pau na Hiku n ke Akua. No ka mea, be manawa keia noj ke kapu. no ka mea no an i haawi . | luai ai iluna nei. | ! Ua ike oe ia mea ma kou ano a ] , me a'u nei, ka mea a ka Haku alii I o kaua-i maopopo ole'ai.' • Aka, « kou muli pukii ktiikuahi ; , ne Laukieleula a me oe ka i ike īa mea. Eia la ua nohoaiii mn maluna o i na kupua a pau oba le«ra nei, a ! tne ka. honua ame ka moana, ahe peoiaikai ka ike o na a pau iaiaia. Oi.a'nei' keia kaikuahine ou, o ■ Hinaikanaalama, ke kiai'ka' niana •nui mauiaa o na uiea a nauA mawuho ae ona pale'na o na aina ilokoo ka eiahina, oia hoi o; Kawaluna me Kanamu, ; Oia hei ke kauoale o ra pilikia a ; pau, aohe mea e kokoke aku ma ia ; wahi, ua paa i ko ia nei niana nni ] me ka maluhia. e hoi aku oe a hiki ilnlo, alail-», nona :nai oukou ina po ho- ■ pe e hoea waaaao mui ai ka mahina ma ke kuao na kuahiwi. A ma in «o ae e ike ai oukou i j na ao kahaea, ua uhi paa ta ka lani I n"i I AJaila, ua pou ka oihana o luna 1 UH, a mahope iho., alaila, he mau': oiapa ana aka uila. uie na hooha- ' Kui a'na a na'leo o Kahekili. * j E hoomaniao ibo oukou, na haolele au ia luna nei. ! A ika lua o -ja uuanawa, a mc; *e kolu, e hiki aku ai au e hnipu j me na Haku alii o kaua ma kona ! haīe ponoi j Ika pau sna o keia mau olelo; a ua ui nohea la o ka lewu a me ka ! moana. ' ( l'a huii hoi iho !a ua keiki hihiu la o na pali o Waipio me kona ano j mati oka eleu a hiki ana imua o ' ! kona kalkuahine Haku a me k?ua i 'aliikane. j j Ua hai aku la oia ī na mea a ; ; pau ana ī lohe ai mai kela wahine ;. !<nai. j ' A oia ka Laukaieie mea i ealu ' j iho ai iloko ona me kanooneonui! aua no na 01010 a Hinaheiehmi, no ' |ka mea, e lilo aku ann i mea nui' ' maluna o na mea a pau. ' j Ao oe paha kahi eka mea he- j ■ iuhelu, e ninau ilio. ■ Owai ia ia mea e m&lajna ia la 1 j iluna o Kuliaikanuu, me nn aina ; iloko o ka mahiea, ka uiea nonn na' j kapu lani e malaiuaia la eka paj pa lani o ka oihaua kahuna? j Aole paha oe ī e ka mea 1 heluhelu i kela wi® kulu koko oj ! mea nona keia nanea, i launa ai' j oia me kana kane maloko o Ihika- 1 lani. 1 ■ Ka mea hoi a ke kiai otno Lau | ' kieleula me Makanikeoe i !awe ae ' ]ai a haawi aku i na p'ana kupua j wa ka lewa- | ( Ama ia malama ia ana eia poe ] j mana kupua, aia hoi, ua Hlo ae ia : ua wahi kulu koko ala i mea kino ■ kamahao nani lua ole ioi ae kona ' . ihi;hi kapu lani o ka niea nona ke- \ 'iananea. j ' Aka, ma ke ano kino kamehai,' ;a ane e ae, ua like oia nia kuhi uiea; ]a o loaa auanei he alanui pololei; ; nn ua mea la a Hinaln-lelaui < olelo' ]mai la ia Makanikeoe- i' j Oia no kona inoa o Keaopolohi- ■ ; wa, ka mea a Laukaieie a A uie Ka- 1 welonaakalailehua i manao mua o!e | ai he mea e loaa uihī ana inai ko !:itia hoomaia ana e hui he kane a' he wahine. A i hahaī 'umi la tna k« loeheu ō ka tnea nona keia moolelo. Nolalla, e waiho iki ka olelo aua* uaa keia umhele. a īniihope aku o ka pau ana o keīa huakai uiaknikai ; 8 ka uiea uona keia nanea.

Tka pau'ana ōna 'Hiknak'eakiia ma kii oihana kahmia I'apaiaiil ehke me ua olelo a Hniahelelani īa Makiinikeue. .• Aia hoi, ua ike ia aku hi na hio hiona o ko mahina e hoea m»i ana ma ka pea o na kiiamwi, oia rio ka po i o Kane. A nia ia-ao-ana ae ua ike ia ako l-£Tna hiohi;nni o k:i lewa a me ka lani e hoike mai ana i na ouli o mi ■o n p o'apa uwil'a me leo hekili e hooh ikni ?ini me—na — nakulukuli) me he kaikoo nui la i!oko o ka wa ino ī a Puleileho Ka moana, kaa ka puna i kahakai, oia na hoailona moa e hiki īho.ai ua kaiuaeu la mailuna mai.