Ka Oiaio, Volume VI, Number 34, 24 August 1894 — Page 4

Page PDF (1.09 MB)

This text was transcribed by:  Merrillyn Pace
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

KE KOPE O KA PLALAPALA

HOOPII A KA MOIWAHINE

 

Ke Kope o ka Palapala

Hoopii a na Luna

Nui o ka Hui Aloha

Aina e kakooana ika

Moiwahine.

 

I Waihoia aku i na Luna

Aupuni Pakahi o na

Aina E.

 

A i hoouna ia aku hoi iloko

o ke Senate e ka Peresidena Cleveland.

 

Honolulu , H. Is. June 28, ‘94

 

            Me ka hoomanao mau i ka noho hoaloha ana mai mua mai, a e mau nei hoi ma waena o ke aupuni A u e noho Luna nei a me ke aupuni o Hawaii, e like me ia i hoikeia iloko o na makahiki loihi o ka noho ana makamaka, a ma keia ua makemakeia e waihoaku i ka noonoo ana a kou Aupuni i na kumu oiaio malalo iho nei.

 

            Owau o Liliuokalani, ma ka Lokomaikai o ke Akua a malalo hoi o ke Kumukanawai o ke Aupuni Hawaii, ka Moiwahine ma keia, ke kue hemolele piha akau nei oiai Au ano a ua hoomauia mai hoi mai ka la 20 mau o Ianuari A. D. 1891, ka Moi Kumukanawai o ke Aupuni Hawaii, a oiai, ma ka la 17 o Ianuari A.D. 1893, ma na huaolelo ponoi a ka Peresidena o Amerika Huipuia, mamuli o kekahi hana kaua i hanaia me ke komo pu ana o kekahi luna aupuni o Amerika Huipuia me ka loaa ole o ka mana mai ka Ahaolelo nui mai ua hookahuliia iho la ke aupuni o kekahi lahui palupalu, he lahui noho hoaloha nae a paulele ia hoi.  A oiai ua hanaia kekahi hana hewa ka mea pono loa hoi e panai ia mai i ka pono i ku i ko kakou ano lahui, e like  me na pono o na lahui i hoopoinoia e koi mai ana ia kakou e hooponopono ia.

 

            A oiai ma ia la.  Owau a me Kou Aupuni ua hoomakaukau iho he palapala hoopii i kakau ia, e kue ana i kekahi hana a i na hana no a pau loa e kue mai ana Ia’u ponoi a me keaupuni Kumukanawai o ke aupuni Hawaii, ma o kekahi poe la e koiana e kukuluia he Aupuni kuikawa no keia Aupuni a o ua palapala hoopii la ua hoouna ia aku ia i ka Peresidena o Amerika Huipuia, a o kekahi hoi ia Sanford B. Dole, ka Lunahoomalu o ka Aha Hooko o ke aupuni Kuikawa, a ua hooia mai hoi ma ia hope iho, ma na mea e pili ana i ua palapala hoopii la, ua hoouna mai la ka Peresidena o Amerika Huiia he Komisina Kuikawa ma ka moa o Hon. J.H. Blount i Honolulu nei, e imi pono i kekahi hoike oiaio piha o na kumu e pili ana i ka hookahuliia ana o ke Aupuni Kumukanawai o Hawaii, a me ke kukula ia ana o ke Aupuni Kuikawa ma kona wahi, a o ua Komisina la, ua hiki mai oia ma Honolulu nei i ka la 29 o Maraki A.D. 1893, a ua hooko pono oia i kana hana me ka hoomanawanui me ka noeau a me ke kuulike hoi; a ua hoomaopopo iho hoi ke Komisina, ua waiho aku ke aupuni o Hawaii i kona mana mamuli o na hooweliweli kaua a hiki i ka manawa a ke Aupuni o Amerika Huiia mamuli o na kumu oiaio i hoikeia, e hoihoi hou mai ai i ka Moi Kumukanawai, a e hoomauia hoi ke Aupuni Kuikawa ahiki i ka wa e hoohui ia ai me Amerika Huiia, mamuli o na kuka a me na hooholo like ana, a o kekalu no hoi, o ka noho ana hoomalu kuekanawai ia ana o Honolulu nei, mamuli o na hanahoouhiuhi malu a ka mana o na puali koa o Amerika Huiia, a eia hou hoi, ina no aole ko ke Kuhina o Amerika Huiia ike ana aku i ke Aupuni Kuikawa, oiai o ka mana kaua maoli o Amerika Huiia ke kumu kokua wale no i loaa ai kona wahi ikaika puali koa.  Aole loa Au a me Kou Aupuni e haawipio aku i ke Aupuni Kuikawa.  Aole no kekahi manawa e ae, koe wale no ka waiho ana aku i Kau hoopii imua o ka malamalama hoopono o Amerika Huipuia a i ole ia, no kekahi kumu no, oia hoi, o ka hewa nui i hanaia mai i keia Aupuni na waliwali a kuokoa hoi, mamuli o ka hooko hewa ia o ka mana o Amerika Huipuia, i kupono e hookoia mamuli a ka hoihoi hou ia ana o ke Aupuni Kumukanawai.

 

            Oiai hoi, mai ka manawa mai i hoea ae ai ia mau hana ano nui, ua hoole loa mai la ka Mana Hooko a me ka Ahaolelo o Amerika Huipuia i ka manao o ke Aupuni Kuikawa no ka hooh@i ana aku i ka Pae moku o Hawaii ia Amerika Huipuia.

 

            A oiai, me kanana ole ae ia mau kumu i hoikeia, ua hoomau aku la no ke Aupuni Kuikawa i olelo mua ia, e hooko i na oihana iloko o keia Aupuni a hiki wale mai i keia manawa.  A o kona ala hele mai kona wa mai i hookumuia ai a hiki i keia wa, ua hoailonaia me na hana neepapa o ke ano uahoa, kapakahi, a me na hana lima nui, a ma ke kau kanawai ana, a me ka hooko ana o na Kanawai hookohukohu, e kinai make ana i na kumu alakai mua loa o ka noho ana aupuni kuokoa a e kue ana hoi i na ano maakahiko na moole@, na hana maa mau a me ka makemake o ka lahui Hawaii.

 

            A o ke Aupuni Kuikawa i oleloia ae nei, ua hoakoakoa ae nei, a eia k@ noho nei i ka mea ana i olu@@ ai e kapa ae, he Aha El@@ @ana Kumukanawai, nona na hoa he (19) umikumanaiwa i hookohuia e lakou iho no; a oia no hoi ka Peresidena, ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa i oleloia; a me (18) hoi mau Elele i kohoia e na poe i emi ihno malalo o 10 hapahan@@i o na poe koho balota ku i ke kanawai o keia Aupuni; a me he la he poe malihini ka hapanui loa o lakou; a he nui hoi o lakou aole o lakou mau home noho, aole hoi mau pomaikai ma Hawaii nei.

 

            A o ua Aha Elele la ke noonoo nei i keia wa he kope o ke Kumukanawai, (o ke kope o ia mea, na hoopili pu ia me keia) i waihoia aku no kona apono loa ia e ka Aha Hooko o ke Aupuni Kuikawa i olelo mua ia, e komo pu ana iloko o laila ka Peresidena a me na Kuhina pu.

 

            O ka manao maopopo loa o ke Aupuni Kuikawa, e kukala aku i ua Kumukanawai la, e like me ka hoapono ana a ua Aha Elele la me ka waiho ole aku ia mea no ke koho ana mai o ka lahui; a i ole hoi, o kekahi poe paha o ka lahui; a malalo hoi o ia mea e kukala ae ai i aupuni malalo o ia Kumukanawai, a malalo hoi o ka inoa o ka Repubalika o Hawaii.

 

            Aole hoi ke Aupuni Kuikawa i olelo ia, i lawe ae i kekahi ano repubalika, a ano aupuni Kumukanawai e ae paha, aka, ua hoomau mai la i ka noho Aha Hooko wale no a i ole, he orgake hoi i kukulu ia me ka apono ole o ka lahui; aole hoi i hoao iki e loaa kekahi kahua paa o ke kakoo lokahi ia mai; aole hoi he olelo hoike no ka manao ana e hana pela; ua hoike ae hoi kona poe luna, aole loa ka Lahui Hawaii, i kupono no ke aupuni ohohia; a ua hoike ae no hoi me ka maopopo loa; he mea pono lakou e hoomaluia, e ka mana uahoa a meka mana lima ikaika.  Ao ua Kumukanawai la, e waiho ia aku ia i ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa.

 

            O ka apono ana o ua Aha Elele la, aole ia i hoakaka ia no ka noonoo ana no kekahi ano aupuni kuokoa a ohohia a ano aupuni repubalika hoi; aka ua noonoo ia a ua hooiaio ia no kekahi ano aupuni mana uahoa a mana origake hoi i waihoia iloko o na lima o kekahi poe kakaikahi i hilinai ole ia e ka lahui, a e na luna Ahaolelo hoi o ka lahui, a i kue loa hoi i na ano o ke au o ke ano aupuni kuokoa.

 

            Nolaila: Owau, o ka Moi Kumukanawai o ke Aupuni Hawaii ma Ko’u aoao ponoi iho a me ka Lahui o Ko’u Aupuni i olelo mua ia; eia hou Au, ke hana nei ma keia, a ke kue oiaio mau loa aku nei i na hana i olelo mua ia ae nei, a e kue aku ana hoi i kekahi hana, a me na hana e ae a pau loa i hanaia e kue ana Ia’u ponoi, a i Ko’u Lahui a me ke Aupuni Kumukanawai o ke Aupuni Hawaii; A eia hou hoi Au ke koi aku nei me ka manao ikaika loa, aole ke Aupuni au e noho Luna nei, e pahola aku i kona ike ana aku i kekahi aupuni hookamani o ko Hawaii Aupuni, malalo o kekahi ano inoa ana e koi mai ai no ka ike ana aku: mawaho ae o ke Aupuni Kuumukanawai i hookahuli@a, e like me ia i olelo mua ia ae nei; koe wale no kekahi Aupuni e hoike mai ana i kona kuleana i ku ai mamuli o ka makemake o ka Lahui Hawaii; i hoike akea ia ae ma kekahi koho balota akea ana, e hiki ai e loaa i ka lahui he manawa kupono maoli, me ka hoopilikia oleia mamuli o na hookikina, a me ke keakea ole ia mamuli o ka makau a me na hana kolohe e hoopaa i ko lakou manao mamuli o ke ano aupuni a lakou i makemake ai e noho aku ai malao ona.

 

            Me ke kanalua ole o Ko’u manao.

 

            Owau no

(Kakauinoaia)  LILIUOKALANI.

 

Ika Mea Mahaloia

 

ALBERT W. WILLIS

 

Kuhina Noho a Elele Kiekie o

Amerika Huipuia

 

            O makou ka pae i kakau inoa malalo iho na Luna Nui o ka Hui Hawaii Aloha Aina, e ku ana mamuli o elua hapakolu e ka poe i kupono i ke koho balota o ka poe koho balota o ka Pae Aina Hawaii no a mamuli o ka aoao o ka lahui a makou e ku nei – ka lahui kanaka o keia

aina – ma keia ke waiho aku nei ia oe, e ka Mea Mahaloia i keia mau kumu kue malalo iho. 

 

            Ua hiki no ia oe, e ka Mea Mahaloia ke hoomaopopo i ka noho’na maluhia o na kupa aloha alii o ka Moiwahine iloko o na mahina he umikumamalima i hala, a oiai makou e malama ana i ka maluhia piha a me ka noho hoomalu ana ma na wahi a pau o ko makou Aupuni Paemoku, a manao maikai ana i ke Aupuni Noho Manawa ma kona ano he malama aupuni no ka manawa kakali ana no ka loaa mai o ka olelo hooholo e pili ana i kekahi hoopii kue i waiho ia aku i ke Aupuni o Amerika Huipuia mai ke alii ka Moiwahine Liliuokalani a me kekahi palapala hoopii nonoi mai kona mau kupa Hawaii a me kona mau hoaloha aku hoi, mamuli o ko lakou mau pono a me na kuleana pakahi, aka nae, ua hili@@@ no hoi makou ua ike no oe, e ka Mea Mahaloia i ka mea oiaio oia hoi ua hoonele ia makou, ma ke ano hoopono e ke Aupuni Noho Manawa i ko makou mau pono a me ko makou mau kuleana noho’na kuokoa, na kuleana a me na pomaikai i loaa ia makou malalo o ke Kumukanawai o ka aina nei. 

 

            A ua hoao ia hoi ma na hana a ma na ano a puu e hoouluulu ia makou e uluku, me na manao kuko ino e hoou@@ ae i kekahi uluaoa, kekahi hana hoi e maikai ole ai ke kulana o ko makou kumu hoopii kue a hoopii nonoi hoi, aka ma na ano a @@@ ua malama no makou i ka noho maluhia a me ka noho akahai ana me ka loli ole.  Mahope iho o ko makou waiho ana i ko makou kumu hoopii no ka hooponopono ana a ko Makou haaloha kiekie a maikai, ke Aupuni o Amerika huipuia, ka mea a makou i hilinai piha ai me ka naau kanalua ole ua hooholo iho makou e hoomanawanui i na h@ino a me na hoeha mai ka poe i hoonoho iho ia lakou i poe mana hookele i ke au puni i keia manawa, a hiki i ka wa e loaa mai ai o ka olelo hooholo hope loa mai ke Aupuni Amerika mai, ma o kona Mana Hooko Kiekie.

 

            Aka mahope iho o kekahi kowa manawa o umikumamalima mahina o ka hoomanawanui ana, ka mea i aneane hoopau i ka palen@ o ko ma kou kali ahonui ana eia ke kukulu ia mai nei imua o makou kekahi olelo kuanaua mai ke Aupuni Noho Manawa mai, e kahea ana e kohoia kekahi Aha Elele Kumukanawai e lilo nona na lala he hapunui i hookohuia e lakou iho a o kekahi hapa uuku he poe i koho balota maoli ia na kekahi hapa uuku o ka poe koho balota nona ka hapanui o keia poe koho he poe o na aina e mai, a oia poe koho hoi, he poe malihini loa i ka aina nei malalo o kekahi olelo hoohiki hoohaiki a kaupalena, a e malamaia ma ka la 2 Mei, 1894;

 

            Nolaila mamuli o keia hana ua manao maoli hoi makou, ua haua ke Aupuni Noho Manawa i kekahi mea i oi aku i na maua i loaa ia ia ma ka hoao ana ma ke ano i olelo mua ia, e hoololi i ke ano o ka ni mau pili ia Hawaii waiho ia a @@@ e ku nei imua o ka Peresidena o ke Aupuni o Amerika, Huipuia no ka noonoo ana a no ka hooholo loa ana.

 

            Ke manao hou aku nei no hoi makou i keia haua a ke Aupuni Noho Manawa aole wale no he hahaki ana i ka manao oluolu i ke Aupuni o Amerika Huipuia aku he wawahi maoli ana no i kona mana kuikawa a ua kue maoli hoi i na hana ma@ mau a me na @@@@ mawaena o na Aupuni Ma o keia mau kumu ke kue @ai makou.

 

            A oiai makou e hoomaopopo ana aole he mana e aku a makou e hoopii aku ai i keia wa, malalo o na kumu e ku nei; nolaila, ke lawe nei makau i keia ano, e waiho maoli aku i keia palapala hoopii kue imua ou, e ka Mea Mahaloia ma ke ano o oe no ka mea i hoomana ia he Luna Oihana Kiekie o ke Aupuni o Amerika Huipuia ma Hawaii nei;

 

            Me ka manaoio a me ke noi ana e lilo he mea oluolu, e ka Mea Mahaloia e haawi iho oe i ka noonoo a me ka hoomaopopo ana i keia hana koikoi, e like me kou ike i ka mea kupono e hana ia ma ia mea.  OMakou no me ka Mahalo Nui a me ka Haahaa.

 

 

UA HOOLE O DOLE.

 

            Ma ka nupepa Bulletin o ke ahiahi Poaono ua oleloia ua hoike ae o Mr. Dole “aole e hiki ke hookohu ia oia malalo o ke Kumukanawai,” he Peresidena no ka repubalika a lakou.  He mea hoopahaohao keia oiai ke ole makou e poina ua kokua o Mr. Dole he hiki no ke hookohuia ka Peresidena mua o ka repubalika, i ka wa e paio ia ana ka ninau e pili ana ia mea maloko o ka Aha Elele Kumukanawai iho nei a lakou, a mahope akua ma ke koho.  O keia iho la na ano lolelua o na hana a na mamo misionari i ku ai ko lakou oleloia he poe hookamani a he hoopunipuni.  Ina ua oiaio keia olelo ana ma ka Bulletin alaula ua hoolohi o Mr. Dole i kona kulana a aole he kumu o keia, hookahi wale no elike me ka makou e olelo mau nei, ua maopopo loa iaia aole oia e loihi ana ma kahi ana a me koua mau hoa i kuko ai.  He oiaio o ka makemake, a me ke ake loaa a ake hanohano, oia ka mea i hekau ai keia mamo o na haipule hookamani o keia au, aka, aole i ae ia a nolaila, ke kuemi hope nei o Mr. Dole mai kona kulana i hookohukohu ai i keia mau la.

 

HE HAPAIMEMEUE.

 

            Ke hapai leo nui mai nei ka poe ia lakou ke aupuni i keia mau la, ua ike mai ka Ahaolelo o ka mokuaina o Iowa i ka Repubalika o Hawaii.  Ua heluhelu ia ae kekahi mau palapala i olelo ia ae no keia mokuaina mai e hoomaikai mai ana ia Hawaii aupuni uuku nei a me kona lahui kanaka i ke kukulu ana ae i kekahi repubalika.  O ka mea apiki loa nae hoi o ka ike ole ana mai o America Huipuia, a me ka hoole maopopo ana mai o ke poo o na mokuaina apau oia o Peresidena Cleveland aole e hiki ke ike ia oiai e hoihoi hou ana oia ia Liliulolokuikalani ke Kuini o Hawaii nei.  Eia aku ma ka Alameda o Kamaki ma me Wilimana a me Paka me ka @@@@@ no ka nele o ka aoao lima kakauha a me ka hooia ana mai ua hoi no ka ea o ka aina i ka pono, a no ka poe maoii no no lakou ka aina.

 

Ua Holo e Hoonaauao Hou

 

            Ma ka mokuahi Auseteralia i holo aku nei o Mr. Samuel Emesona o Waialua, a me Rev. Erie Lewis o Hamakua.  He kia ka mua no ka hoomana Kalawina a he Kahunapule ka lua no ka hoomaua E@lani.

 

            Ua huli aku keia mau kanaka mai ko laua alakai hewa ia @ ua ao ana a ko laua hoomana, a ua holo aku la laua e ao hou i ka olelo oiaio a ke Akua ma kahi o Kula Kahuna a ka Hoomana Karistiano Ia Ehiku a Hiki Hou ana o ka Haku.

 

            He mau hoailona nui keia e hoike ana i ka oiaio eia kakou iloko o na la hope e naho nei a ua kokoke mai ka Haku aia ma na ipuka ma ka hookoia ana i keia mau la o ka leo e kahea na.  E hemo mai oukou mai waena o lakou, e kou poe kanaka.  He oiaio no aole he @@@ o keia poe e wai ia ana, aka, e wae ia ana lakou inai loko mai o na lahui a me na hoomana a pau o ke ao nei, alaila, i ka puni o ka euanelio hope loa i ko ke ao, e like me ia a Noa i kuahauu ae e hiki mai ana no ka hope aole i mamao aku, eia iho no ma ka ipuka.

 

Ke Kulana o Hawaii nei.

 

            Ke ike nei kakou i na hoao ana a ka poe pakaha aina e uhi i na hana kolohe a lakou i hana ai, mamuli o na hoao ana e olelo mai ua kakai ia ka ike ana mai i keia aupuni Repuhalika no ka manawa mahope aku; a ua lawe ae lakou i na olelo a ke Kuhina Willis i hoopuka ai e pili ana i kaua ike ana mai mamuli o ke ano o ke aupuni P.G. mamua, i kumu e hoonui iho ai i ke koikoi o na manao kahele, oia ka ka Peresidena e apono mai ai?

 

            Pela paha?  Aka; eia ka mea i ike la; aole ka Peresidena o Amerika i hooko i ka olelo a kona kanaka i olelo ai ma Honolulu nei, no ka apono koke ana mai i kana ike ana i keia aupuni Repubalika o Hawaii.

 

            He kumu anei no ia houlolohi ana?  Ina pela, Heaha la ke kumu?

 

            Eia no; ua maopopo ua Peresidena Cleveland ka hana ku ole ike ano naauao a ka poe e paa nei i keia hookele aupuni ana.  He mea i ahuwale loa ia Cleveland o keia poe e paa nei i ke Aupuni o Hawaii, he poe hoohoka lakou i ka manao maikai o Amerika, a lakou ponoi no i ae ai, na Amerika e noho hooponopono mai i keia hana pili i ke aupuni o Hawaii.

 

            He nui na olelo hoinoino a keia poe no Cleveland, e olelo ana iaia, ua kohoia oia mamuli o ka Ruma: E olelo ana, e hoopii Lunanui ia o Cleveland a pela aku.

 

            O keia poe hemolele no o ka oha na Mikanele ka poe nana i olelo a i hoolaha ae pela; aka, no ka mea, no ke kulana haahaa loa keia poe, nolaila he mea hiki no ia lakou ke olelo koino i kekahi wa, a mahope iho, hoopuka hou aku no i kekahi mau olelo e noi ana e kokua mai, a e ike mai ia lakou.

 

            Nui ka keia poe olelo hoino no Hon. J. H. Blount; e olelo ana he haole hoopunipuni loa a pela aku.  Aka, o ka hopena nae ua loaa pono iho nei o keia ka poe oi loa o na hana hoopunipuni.  A ke hooia akau nei na hana a lakou nei i hana ai i ka pololei a me ka o@aio o ka Mr. Blount mau olelo.

 

            Nolaila, aohe mea no makou e hoololi ai i ka manaolana maluna o ka hoopono o Cleveland.  He mea ole loa ka keia poe mau hana; he hana na ka e@a a na ke kolohe i ka pono o ka Lahui Hawaii.

 

            E hiki mai ana ka manawa e ike ai kakou i ko Cleveland hooko ana i ka pono.  Ia wa no hoi kakou e ike ai i ke auhulihia ana o na hana hewa a ka poe kolohe.

 

Na ao ua ole i lele ino i ka

Makani.

 

            He nui na ao e kaalelewa ana ma ka Lani.  He ua maloko o kekahi mau ao he pa maloo hoi kekahi mau ao: pela ka helehelena o ua ao a kakou e ike nei.

 

            Pela no maloko o ke kulana hooponopono Aupuni ana, ua like no na kanaka me na ao e puhi@a ana e ka makani lele lakou mai ka hikina a nalowale aku ma ke komohana; mai ka akau hoi a i ka hewa.

 

            He nui na kanaka Hawaii, i like loa ko lakou ano me na ao ua ole i lele ino i ka makani!

 

            Ke hoomaopopo aku i na helehelena, me he la he oiaio he ao ua ua piha kona uhane i ka wai o ke aloha i ka aina ka Lahui a me kona Moi: aka o ka oiaio nae he ao ua ole oia, @@ lele ino i ka makani.  I kona wa e hoopapa ia aku ai i kahi ohana au@@@@ auwe!  Lele ino ae la kelu!  Hopu koke no a hoopaa iho; hele hoi a hoohiki aku la e kue i kona Moi a me kona Lahui Hawaii.

 

            Oia ano kanaka, he like loa lakou me na ao-ua-ole e lele ino ana i ka makani a mahope ua nalo loa aku la ma ke komohana.

 

            Ua hooneleia lakou mai na noho ana oluolu o ka launa ana me na makamaka a me na hoaloha; a i ka hopena aku o ko lakou mau la, e kau ana iluna o lakou na hoino ana a ka Lahui.

 

Kapaeia ka mana o ke Kanawai

 

            Ua hoopii o Wm. Mossman ia W. P. Kalimahauna, imua o ka Aha Apana o Honolulu, no ka hoihoi ana mai i kona mau lako hale i paa hewa ia e ka mea hoopiii, oiai aole i loaa ia Kalimahauna ke kuleana ma ke kanawai o hana ai pela no ka mea aole i loaa iaia ka laikini mai ke Kuhina Kalaiaina mai e ae ana iaia e hoolimalima i ka hale maloko o ka Apana o Honolulu nei, elike me ke Kanawai o 1890.  A penei ka heluhelu ana o ka Paukau 1, Mokuna 37 o ua kanawai la.

 

            Pauka 1: Ua hiki no e haawi ia na laikini e malama i na hale hoolimalima ma ka  @@@@ a me kahi o noho ai, ma ka Apana o Kona Mokupuni o Oahu, e ke Kuhina Kalaiaina i ke kahi mea noi, e ae ana ma ka palapala i kakauia a e hoike ae ana i kekahi palapala mai kekahi Luna a Agena paha e ka Papa Ola, e hoakaka ana i kahi i manaoia e lawelawe malalo ola laikini he maikai kona ano ma na mea i pili i ka malamaia ana o ke ole kino a plela aku.

 

            Ma ka la 15 o Augate, 1894, imua Lunakanawai Robikaua ma ka Aha Apana o Honolulu nei i hoolohe ia ai ka hoopii e kue ana ia Kalimahauna: a ma ia hooloheia ia ana ua hoike maoliae ka mea i hoopiiia, imua o ka Aha, aole i loaa iaia a ka laikini mai ke Aupuni mai no ia hana a no ia mea, ua hoakaka ka loio o ka mea hoopii, he hana kue kanawai, no ka mea aole i loaa kona laikini e hoapono ana iaia no ia hana a e kuleana ai oia e paa i na waiwai o ka mea hoopii, elike me na olelo o ke Kanawai o 1864.  Ua hoopuka ka Aha i kana olelo hooholo e haawi ana i ka pono no ka aoao hoopiiia, ua hoohalahala ka mea hoopii imua o ka Aha Kaapuni.

 

            J.M. Poepoe no ka mea hoopii.  W.R. Kakela no ka mea hoopiiia.

 

            Ma keia e ike ia ai ke kapae ia ana o ka mana o ke kanawai i kau ia no keia hana e keia luna o ke Aupuni Repubalika hou o Hawaii, a hooholo mai la elike me kana i manao ai.  Nani io no ka hoi ke Aupuni Pikake o Haki ko a me Kole-kole-ka-no’a.

 

            Ua nonoi aku kekahi kau@ka Hawaii opio @ hemo mai mai ke Kula Nui o Lahainaluna me na hoailona Kiekie a me na hooia hoomaikai i kona ike kupono no ke ana.  Ua hoo@@ ia aku nae e ke Kahukula Nui, oiai wahi ana he nui loa na haole a me na hoaloha i noi mua mai i hana ua lakou.  Oia iho la no ka haawina a loaa ana i na Hawaii.

 

            Ua alualu helo ia i ka po Poaono iho nei kekahi mau wahine Hawaii me ka noonoo ia o ka Moiwahine kekahi o laua e na kiu powa a pepehi kanaka o ka oihana kiu a na powa a me aihue aina a na mamo misionari i ka @@@@ e ola @@@ o kela ka @@@@ ole ka inoa Ka@@@@ ana a lakou e hookohukohu nei.  E na hookawani e like me ka oukou hana pela no ke Akua e ao ai ia oukou.