Ka Oiaio, Volume VI, Number 36, 7 September 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wapio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wapio Hawaii.

ūniiiia e Mot< Mauu no "KA LEO.' Ka huakai hele makaikai a Laukiiieje me lana Alii'īane—o Ma-; kanikeoe nie Hiunhelelipi i man ! alakai rua ka ftina n me lea nioāna ! Isio ia, na lua hohonn maloko o ke kai a me ka aina nei—Hele pu me na oliaiia pouoi—Hoonohoia o Lftukiel«ula i Ihikalani —TJlu ka ieie ma keia nian mokupnni —Lilo i mea hoomanao •* ® l'i Lahu Hawaii nei. Aia no hoi ka noe ke uhi paa nm j umluiiia o ta h;il.> o na kajtn;iuina, a | oia ka Makanikeoe i olelo nku ai 1 j kona dqhvi kiiikuanine a me na kai- . ■ k'J«b>ne niahi»e o kona kaikoeke.! oia b')i na eueu o luna o jVfaunalaa ; ma M'ilokai ua ike oe e ka mea he- ■ iuhuln ma iia helu «uua, ftia hoi e haawi ae lakon ' niau wahi kanae- . oae iea hula i niua o ua mea hale. i tnea e panai aku ai no k<i lakou lokoiuaikai, o ua holo ae la i,a niea iwaena o lakou a pau, a na lawe ae' la nrt kaikuahine a pau o Makani- ; keoe iaa nuei kani like o'ip. elike| no toe ko lakou ano uiau. a ua liloj ia Pupuka»ii<je ke alakai ana i ke' mele. aia hoi ma keia hoomaka ana! e iealea hula, aia o Maohela'a me KaiololP i i U?»hi i haā), oir. no ka j luao aua'e o ka nae ® nhi «n.e uvi- j iuna o lakou. a oia iīo hoi ka maiia-, Wa » ke anaina i huli uono mai ai j ko lakou mau nauaina me na leo e; liooho »>ai s»a ii)n Jeo, "ai wel noj ka hol ke kupauaha e, aole hoi iike; laku neī'he «uau lei ko iak<iu e lei ( m«i ana, he oi akn ake kupanaha ( nui waie, he poe kamahao keia."' Ik» hoomaka ana mai no o na bana, aia ke oi nei ka noho ana a ; kekahi poe, ai ka hiki anaku i ka »i hoopau, vm h«>on)»ka ka aha hui, a ke neenee pemo aku la kane j efeikoke uia kahi o ka poe hula,.! ake hookeKe nvū nei kekahipoej mahope. a ke olelo inai la hoi kahi, poe wahine i ka lakou noe kane me j iia leohoohuhu aole naehe Imolohe' ia'ku oia niiui le<\ no ka mea, ua j nui ka makihehi i na kaikamaht-j ne o ka noe o Waipio a me na kai-' kamahine uleu o kealakai n me kaia ka wawae o Hilh, ua hoomau ia keia lealea hnla a hiki ika pili o k« aoa na ka leo o ka huno a me ka pu 'a-i i honpau 1 *na lealea oia! po, h hooluoiu iho la na malihini ia koena po a hiki i ko ao ana A ro« ke kolu «ka po 1 haawi hou a« ai ua i»oe puukani nei i na' ieaiea hope loa ma ia jw. Ua ltto nu lealea aua ōia p<i, ia Kaulaaihawāne tne Kaohaiula. Aia Pupukanioe a' me Maohelaia ka ho<>paft o lalo ma ka hula i maa ovai ko laua aina mai o Kauai. He maii kueiiea wnle no koia la ua ka i Ka a>, iu ike kakou ma na hehi t»»a. , Aia iii.i ke kuone pono ana «ua nau kamueii nn o Kauai itr.ua o k« kahua lealea, ua o koke mai la oli » Kj»cha?ula.

Aia la o ka inani» 'o Kanla ( Ko iui ia uini la e-ka Innwai j ' [fii Nilhau i kai o L<*Tina j | Ke kaomi la i KawttiaKi>l>n<>o j j Ko hue ala e ke kai^ Kf! knkuiia o ka la*ī !te kai . ] i kowelo la o Lpliua . O kuu IT;iku T,ani kaiku-iane O l£awelonaak;ilaiJehu i-e. j £ ke kuu ana ino o ka Kaohaiula ( !i!»;le, ua uuana koke mai la o Kan-; lnaihawane i kana m#-le: ' Me he ao opua la ka wai 0 Ulu j K'e-ku aka PuiKihu Hakoko i ka ; [ ili wai | | Ke oni mai la me he onahi la 1 ba : ji iewa . | j Ke Koiawe Sltfl 11 a i m pnli j j Ke lawe ia ka makani i,ke ala ' i ala kupaoa no uka . Na ka noe i kui a lawa ' fte )ei no kuu haku Lani , O Laukaieie 1 ka o Waipio j O Laiikielenla kulia iinua. . ! I ke kmi ana 1110 0 Keia mel« « j | Ko.uianiiiawan<*. ua kunpau'ih') la ; : ua mnu noheo nei o Kaliai, eliko 1 ' no me ko Uua ano nia». ' ! He loau pa-u ko laua i li.kn me , ! ka wai o wai puhia ka ni-pi i ka- ! i makani, aia iloko o na maiiao apau i i okeanaina e nma'ko nei, aia ho ; ! mau noonoo e koi ana ko' ka lehu , l Jehu mamuli o n« hana a kela oiau j i noliea e koi ala me he }«u la no ka | inoana, Le mau lae uJa kela noj j Kauai. he ane like me ka hu ana a ■ i kamaknni nui, ka owe o ka lau la- j hu, aua nui wale o na i>oe i hook'ipu j ! ae i na waiwai like pl« elike me ke ! ; anomau o keia inhm mai ke au \ j kahiiO runi. a he lahui keia «a maa j ' mi ke ano hookipa ma na' ano a ' } pau-uie kje ohuiiia nvvj T a j j kahi poe t»ā fee ano aikane. a hajf j hoo wah'me hoi, a he mea maikai >a; 1 j ma waena o na kamaaina, a o na' waiwai apau loa i loaa mai i ria poe linalihini ina ko lakou hula ana na , ! waiho akuo Makanokioei keia mau ; [waiwai apauloa iia ko lakou mau 1 i Icnm;;aīna nana 1 hookipa 'me'ko! ' lal-.ou tnau lokoma'kai piha. ' Aole oia i manan *e"lawe inai i ■ • kahi oia inau waiwai iif) lakou, 110; j ka mea, lie mau klno fco lakou apaii ] ■ ;■ j hoolako mua ia m;ii raa ke»)»oj ' ' kupua me ka mana. ! • | A ua lako lakou rna na wahi a j j pau o ka aina nei a me ka iuonna j iiui akea. a me na paia 0 ka lewn j aua maopopo nn mea apau ma j i ke ; a moo?ojo kaa" '> v lawa a Aia' 4 pu'.i u.a. wahi ap.ui h •• ikeia e ko Lu.,j 1 kou mau mana kupmiH'ha nui wale j Ma kakahiaka 0 ke kolu 0 ka ta! ; ua huliu line ;*ola ka huakai no t.a j l hele ana. a mamua'e o ko lakou ! heleana.uahaawi likeakuīa lakou ■ ! nei apiu i na leo me na hoomaikai i 'i ana 110 ke aleha hope loa i na kania iaii a a me ka Miulelui e nolfo mai j | ana. j j I ka manawa i makaukan ana oj { ka huakai e liaahile aku ia Laupa- ( i hoehoe, ua lawe ae la o Makanike ■ I oeTkona ohano apau ina kona ano ; : mana, i loko o im» ao polikeole o ka j 1 lewa i uhi ia e ka noe, a e hoonee j i malie ia ana imua me ke akahelej j na, a oia ka MiKanikeoe e kuhiku - j • hi ana me ka hai aku i ka in.ia ona j i ina loamna' ku o kahi a lakou e j •, hele »»ii aua hele mni lakou a. hiki j j ma liakp lau ua leipa ae la lakou e j I ike i ka wai lele o Akaka,. 1 ; A ulu ae na nianao alohn no Hi- ■ i iiawe no ko lakou ikeana ia waileli. j j A mahope iho o ko lakou makai- j ! kai ana ia wahi, ei«oo]e, »»a hiki ae j la lakou uei uia lte h» wahi a Hiiai kaiaapoliopele i huli mal ai e ntinn tia Hiio n kani iho la kana ol ; - A luna auo Kuikuilauania. Huli mai au nana ia Piilo. AiaHilolh M i Ke pauku mai la i ka ka j lehua. 1 I ka huakai i luki ai nia Kukuila 1 uania, ua hmkuu iho la ua Makani; j keoe nei i kona ohana niai luna iho ! oko laknu aianni l«wa ehele.wawae 'lakou apau mamnK mai oia wahi a ' hiki ma Hilos>ne kahi a a ko lakon 1 linku lnni alii e noho ala. 1 J Ma koia wahi a lakon m-i, ine hc ! mea la e i>nhiana ko lakou mau kaina wawae e k 1 makani A ke hala hope ala o l'i'peekoo a nie Kulnimano ia lakon nei.a hikī 'lakou nei ma Kawaluui. Ha ike ia mai h» e ko hila pop_ ' kamaaieui keia huakai wahine ui me na kaue ekolu ma ke ano puahio o ka hele ana. A hui lakou nei ma ka iho na o ka pali o Onomea, ma ia wahi o Makanikioo i hnli ae pi a ike īa Hinaeiluohia e noho iu«i aua niala- ; lo o Kah»lii, a oia kana i 01010 akn ai iaia e hooulu ae uo i niau wnhi kumn lehua niaamū nei. ua htX»ko--1 * i« mai la kona makiMiiake, aua ulu 1' aē la im 1 ka hikiwawo loa. ' | Aia hoi koiwk mau pna lehua ej

] iiopoho mai an:i ma na lala apau o 1 ua 'iiau knmu l.eliua nH, n'io he ua •' l'lin-hua la no Palolo ne nei j Kapalahea ike alo ona pali ala ! o Oonmen, a na kaiui wahine me ; Kaulaaihawano ine ko Maiii nohea I a rne na ui o Mauna Loa i; j hoau iinur ae ka ako do.a a me I{iij | lei ana i u.a nsau lehua In, a me na j j ohana-apan, a kāpi iho la o 1 j nikioe i kaMnoa o, 1 v>:i : f o Kapalio- [ j kalehua a oia koua moa a hiki i kej ia \vn, uuU' tiae ike ia ko (a mau lehua i keia.wa, na nalownle- ; E like nie na lieh ia Makanr<e o '-[,nlnupsli ma Wiiiniha 1 Kauai, a ; k<», o ka inoi n:u\ su>le. ia e nalowale ' ja lriki i k<<i:» au hou. j ■ E iiko me Kaiwi-a-palena ana j Moku, Kalaoa, a me na Auhupuua ! a na Ana Aina k'aulana nana i mai hele pouo i lea inr>k(ina o na ainn apau mai Htiw.aii a Niihau , oia 110: jna Akua i ololoia o lvane me Kana- j ! Joa. ~ f