Ka Oiaio, Volume VI, Number 37, 14 September 1894 — Page 1

Page PDF (1.11 MB)

This text was transcribed by:  Fifi Fontainebleau
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

BUKE VI     HONOLULU, SEPATEMABA 14, '94.     HELU 37

HE MOOLELO KAAO HAWAII

---NO---

LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko

O KA

Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke

Kuluaumoe o

na Pali

-- O --

Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO."

Ka huakai hele makaikai a laukaieie me kana Aliikane---Lilo o Makanikeoe me Hinahelelani i mau alakai ma ka aina a me ka moana Ike ia na lua hohonu maloko o ke kai a me ka aina nei---Hele pu me na ohana ponoi---Hoonohoia o Laukeileula i Ihikalani---Ulu ka ieie ma keia mau mokupuni---Lilo io mea hoomanao ia e ka Lahu Hawaii nei.

Ua waiho ia aku ua mau dala pepa ala ma ke pakaukau o ke Kakauolelo o ka Hui.

I kela manawa i waiho ia aku ai ua mau dala pepa ala ua ku koke aela ka Makai Kiu iluna, a puka akula i waho. a hoolele aku la i kona leo elike ke kapalili o ka hoene ana me ka leo o ka ulili no ekolu manawa, a i ka pau ana ua komo hou aku la oia iloke o ke Keena

He mau Setona ma hope iho, ua komo koke mai la oa poe kokua o ka Maikai Kiu, iloko oua keena 'laa a oia ka @ i pioo ae ai na poe a pau, oloko, oiai, o keia poe a pau, he poe malihini wale no ia lakou, me ko lakou manao ole ae e, he poe maikai keia.

I kela wa, ua ku koke aela ka Makai Kiu Lau Omaomao iluna, a unuhi aela i kekahi owili pepa mai loko ae o kona kuka, a hele pololei aku la imua o Kimo Kamaki, a paa aku la iaia, me ka leo nui moakaka, na pane aku la oia e hopu aku ana wau ia oe no ka hewa he aihue.

A i kela wa, i hoao ae ai o Kimo Kamaki e uilani, me kona ikaika a pau, aka, aoie e hiki, oiai ua paa pono kona kaniai ina lima wikani o ka Makai Kiu Lau Omaomao

A oia ka wa i lele mai ai kona mau hoa e hoopakele iaia, aka, ua pau loa lakou i ka hopu ia e na Makai o ke Aupuni, na kokua hoi o ka Makai Kiu Lau Omaomao a ua lawe ia lakou no ka hale hoopaa lawe hala.

I kela wa koke no, ua loaa aku la ka lohe, i ka oihana makai. ua paa i ka hopu ia kekahi lala o ka hui mahiai no ka hewa aihue e kekahi Makai Kiu, i maopopo ole kona inoa, na puni ke kulanakau--hale ikeia lohe, a oia ka wa i koho mai ai ka poe o waho, malia oia aku la ka mea nana i aihue ka Hui Banako Virginia Hema, he mea oiaio, ua pololei ke koho ana.

I ka wa i hiki aku ai ka poe lawe hala i ka hale hoonaa lawe hala, ua hoike koke ia aku la ka lohe i ka Hui Banako o Virginia Hema

Uapaa i ka hopu ia kekahi kanaka nona kainoa o Kimo Kamaki e k Makai Kiu Lau Omaomao, me ke kahi huina dala nui, a eia ke paa nei ma ka hale hoopaa, apopo e hoihoi ia aku ai ilaila, a oia ko oukou wa eike ai.

A e hooko hoi oukou i kana mau kauoha a pau, e kauoha mai ai ia oukou e hana.

Ua ae koke aku la na Makai ike la leo kauoha, a ko lakou Kapena.

I kela wa i wehe ae ai ka Makai Kiu i kekahi apana lole Silika keokeo mailoko ae o ka pakeke o kona kuka, a u hola aku la imua o ua moe Makai ala, a pane aku la oia e apana iho ike kii i kahakaha ia maluna iho oua lole Silika Keokeo aala, a me na kuhikuhiana.

Ua hoakaka aku la oia, ua ike oukou ikeia @i e kau nei, a@ eia kau kauoha ia oukou a pau loa, a e hoolohe pono oukou, a oia keia.

O ka hoailona (A) oia ke alo o ka hale; 15 poe o oukou malaila.  Hoailona (B) oia ke kihi Hikina o o ka hale i 10 o oukou malaila.

Hoailona (C) oia ka aoao Hema o ka hale i 10 poe malaila

Hoailona (D) oia ke kihi komohana.

Hoailona (E) oia ka puka o ka pa kahi au e komoai, alaila, o ka poe   elima i koe o oukou. e komo pu iakou meau aole i pau pono aku kaia nei olelo, ua pane koke mai la ke Kapena makai, ka, aole paha e pono, oiai, ua kamaaina lakou nei a pau i ka lehulehu.

Ua pane aku la ka Makai Kiu, mai hopohopo oe, oiai, ua hiki ia'u ke hoololi aku i lakou nei mau ano pakahi a pau, a hiki ole ia oe ke ike, owai la lakou.

I kela wa, ua ma helehele aela oia la lakou a pau, a e like ma kela i hoike mua ia a'e nei

Ua aeae ae la oia he owili pepa keokeo, a hele aku la a ku imua o kela a me keia puulu ana i hookaawale ai, a hu aku ia i kekahi laau puehu imua o kela a me keia o lakou, a oia kona wa i kauoha aku ai ike Kapena e hele mai e nana, ua hiki paha iaia ke koho pololei aole paha.

I ka hiki ana mai o ke Kapena ma kahi a lakou nei e ku ana, ua pane koke mai la oia, auwe he powa ka, ua hiki mai, a hoomaka aku la oia e holo

Oia ka wa o ka Makai Kiu i pane aku ai, aole keia he poe powa, a ka o kou poe kanaka no keia , aka, e like me kau i olelo aku nei ia oe

Ua hiki iau ke hoololi ae i ko lakou ano, a oia kau eike ala, a no e hookuu mai oe ia makou e hele, oiai he hapalua hoa ale no koe, a hiki ae i ke hora 9; ua hookuu ia waila oia e hele no kana mikiona, e ke Kapena o na Makai oia kulanakauhale.

Ua hele aku la lakou a hiki i kekahi Hotele e ku kokoke ana i ka puka pa e komo aku ai iloko o ka hale Hui o ka poe mahiai.

Ua hoonoho iho la ka Makai Kiu Lau Omaomao i ka hapanui o lakou, a lawe aku la oia ike koena o lakou, oia na poe elima e hele pu meia.

A ua kauoha paa aku oia, ina makai e ae, e hoalo@ loa i ka leo o ka ulili i kona wa@e kani ai. no e kolu manawa. a oia ko oukou wa e hooko koke ai, elike me ka'u papa kuhikuhi i hoike mua aku nei ia oukou.

Ua ae aku Ia na makai i ka leo kauoha, a o ka kakou eueu hoi, ua komo aku la oia me kona mau hoa iloko o ka hale hui.

Ia lakou i hiki aku ai, ua haawi ia mai na noho ia lakou, e ke kamaaina, a noho nui iho la ua poe nei, a oia no ka wa i kani koke ae ai kawati, e hoike ana oia ka hora 9.

I kela wa, ua hapai koke ia na hana e like me ka kaua iike mua ae nei; ma ka noho Luna Hoomalu ana o ka Luna Nui o ka Hui Mahiai.

I kela wa, ua wehe koke aela oia i ka halawai, ma o kona kauoha ana aku ike kakauolelo e heluhelu ia ka moolelo o ka halawai i hala, a ua hooko ia pela, a i ka  pau ana ua apano ia ka moolelo o ka halawai i hala.

A i kela wa ua hapai ia na hana eae, a hiki i kahi o na hookupu ana.

I kela wa, ua ku koke mai la o Kimo Kamaki

 

 

 

 

 

 

 

Ka Makai Kiu

Lau Omaomao.

ke Kaeaeo o na kakai pali ni-

honiho o Misouri.

KA MEA NANA I HOOHOKA KA PU-

WA IEKE A ME KONA

PUALI HOLOKOA.

---: A I OLE :---

Ke Aka kino wailua o

ke kuiuaumoe

KA MEA NANA I HOOPAKELE

NA KAMAHELE O KA PO.

Ka mea nona ka Ipu kukui ka-

mahao lua oe.

MOKUNA II.

Ka hookolo ana o a Makai Kiu i ka meheu o ma aihue---Kona loaa ana ma ka Mokuaina o Inia Hikina, i loko o na la ehiku---Hopu pio ia ke kalohe, a hoihoi ia i mua o ka Hui Banako o Virginia Hema.

A oia ka ka Makai Kiu i pane aku ai i ke kamaaina, e ae mai oe iau e hooluolu iki ae au no hookahi hora.  Ae, wahi a ke kamaaina.

Ua pane hou aku ia ka Makai Kiu, ina aole au e ala koke iloko o hookahi hora, alaila kii ae oe e hoala ia'u.

Ae, wahi hou a kona hoa'loha.

Ua hoi aku la ua makai kiu nei, hooluolu iaia iho, a o ke kamaaina hoi, ke liuliu ala ia loko o keena hookipa, oiai, ke nee mau ala ka manawa imua.

I ke kani ana o ka hora 7 ona ahiahi ala, ua miki koke aku la ke kamaaina i ka rumi o ke kanaka malihini e moe ana, me kona manao aole i ala.

Iaia nae i hiki ai, ma na keena la, ua hoopuiwa ai oia, i kona ike ana aku i ka malihini, e holoholo ana iloko o kona rumi moe me kona sika makona waha, e puhi ana.

A oia ka ke kanaka mahiai i pane aku ai, me ka leo pihoihoi, auwe! aole ka oe i moe iho nei, eia no ka oe ke ala nei.

 

 

 

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A pau ma keia:  Owau, o Hulu (k) no Kawaiahao, Honolulu, Oahu, Ko Hawaii Pae Aina.  Oiai, au e ola maikai ana, a no ka mea ma ka makahiki 1886, a mahope mai paha oia manawa, ua hana au (ma o Maunakea Loio la) he palapala kauoha, e hooili ana ia Keoki Naihe (k) ma oia wahi hookahi no, he wahi mahele apana aina o 21 kapuai loa me 21 kapuai laula iloko o kekahi apana aina o'u ma Kawaiahao, Honolulu, Oahu.  A no ka mea, o ke kumu ano nui o ko'u hooili ana aku ia keoki Naihe ma i olelo ia maluna e; oia no ko @ana malama sana mai i ola no'u a me ko'u pono hoi, a pau pono ka manawa o ko'u ola ana, a no ka mea hoi o keoki Naihe ma i olelo ia maluna'e nei, ua hooko ole laua i ka malama ana mai i ola no'u iloko o keia makahiki eha o ko'u ola ana, nolaila, ma keia, ke kukala aku nei au, a ke hoike aku nei hoi au imua o na kanaka a pau loa, a ma keia ke hoopau loa aku nei i na palapala kauoha la; a ua lilo ia i mea ole loa, mai keia la aku.  Hanaia a haawi ia malalo o ka'u kauoha a me ko'u Sila, i keia la 10 o Sepatemaba, 1894.

HULU (k.),

Ma o JOSEPH NAWAHI la kona Loio.

HOOLAHA HOOKAPU AINA.

Ke papa a hookapu loa aku nei an i ka poe a pau e hele kuleana ole ana e lawe i na mea o luna o kuu mau aina a pau e waiho la ma Koolau, Maui, oia hoi o Kapaakea, Puakea, he mau Ahupuaa laua, a o Kaliae, he aina kula ia e hoomaka ana kona palena ma ke kihi hikina ma ka pali kahakai o kekuapaawela, a ma ke kihi hema ma ka lihi muliwai o Wailuaiki.  A ke papa pu ia aku nei na poe a pau e hele ana e lawaia ma kahakai a me kahawai o keia mau aina.  O ka poe a pau e kue ana i keia hoolaha ana na ke kanawai e ao ia lakou.

MRS. MALAEA AKIONA.

Wailuanui, Koolau, Maui.  Iune 29, 1894.

OLELO HOOLAHA.

E ike auanei na mea a pau ma keia hoolaha, owau o Kahalaula w. ke hookapu a papa loa ia aku nei ka pee e hale ae ana.  a e paa kuleana ole ana i kuu aina Alodio e waiho nei ma kahili, Kilauea, Kauai; oiai, ua lilo mai ia aina ia'u ma ke kuai ia e Mareko k i make, a ua kakau ia ma ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni ma Honolulu, nolaila. aole no e mana kekahi palapala hoolimalima i hanaia ke ole au e kakau inoa aku mai keia la aku; o ka poe makemake e hoolimalima i keia aina e hele kino ae ma kuu home noho ma Waipa, Hanalei, Kauai.

E hoolohe ka pono ma keia Hoolaha, oiai, owau ka haku maluna oia aina, aole o Pooui, mai pani i kana, aohe ona kaleana i keia aina.

Owau iho no,

KAHALEULA (w.)

Waipa, Hanalei, Kauai Aug. 17, 1894.

HOOLAHA HOOKAPU AINA.

E ike auanei na kanaka a pau, ma keia, owau o ka mea aona ka inoa malalo iho, ke hoike aku nei au i ke akea, ama keia hoolaha ana.

Ua kapu loa kuu aina e waiho la ma Waipio, Hamakua, hawaii, oia noi ka aina a Mrs. Pila i haawi aku ai me ke kuleana ole ma ka hoolima ana ia Akioka (Pake).

A nolaila, ke hoike aku nei au, a ke hoopau loa aku nei i ua hoolimalima ala, mawaena o Mrs. Pila a me Akioka, Pake, aole he kuleana oia hoolimalima ana.

O na pono a me na waiwai a pau maluna iho ona aina ala o'u na kapu loa.

Kou Oiaio.

MAKAHAIKULI (w).

Honolulu, Augate 30, 1894.