Ka Oiaio, Volume VI, Number 42, 19 October 1894 — Page 4

Page PDF (1.05 MB)

This text was transcribed by:  Holly
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

NUPEPA KA OIAIO.

J.E. Bush, Lunahooponopono.

            J. K Penikalaka, Puuku.

O KA PONO KA AIALII E LA AI KA AINA.

POALIMA, OKAKOBA 19 1894.

 

HE HUE PAU.

            I keia mau la ua hue mai hoi na keiki misionari i ka moolelo o kekahi o na kupunakane o ka ohana alii aimoku e noho nei ma ke poo o ka Lahui Hawaii i keia mau makahiki, mamuli o ka nele o na kumu e hoino ia aku ai ka Moiwahine Liliuokalani ma ona iho ua hoala mai ke keiki a Limaikiak, W. N. Armstrong e noho Luna Hooponopono nei no a nupepa P. C. Advertiser, i ka moolelo o ke Lii Kiekie Kamanawa ona ke ola i molia mua ia mamuli o ka mana o ka mana o ke kanawai ana i hahaki ai ma ka hoomake ana i kana wahine.  He moolelo oiaio no keia a aole no he mea i hoole aku, ma ka aoao o na lii a me ka Lahui Hawaii.  Ua hoike ae keia Lahui i ka oi o ko lakou malama pono ana i ka mana o ke kanawai, ma ka hooko muaia ana maluna o kekahi o na Lii Kiekie loa a kulana koikoi no hoi ma ka Paeaina Hawaii nei oiai kekahi keia o na mahoe e oleloia, nona ka hoohanohano nui ia ma ke kau ia ana o ko laua kia hoomanao maloko o ka hoailono Aupuni moi o Kamehameha, a laua i nai ai me na hoa imua o ka maka o ka ihe a lilo keia Paemoku.  he Aupuni hookahi malalo o Kamehameha Ekahi o Keeaumoku a me Kamanawa, he mua a he hope a o ka hope kai hoopai ia mamuli o ke kanawai a na haole misionari i ao ai e kukulu ia e na alii Hawaii.  ua hooko ia keia kanawai maluna o ke lii Kamanawa me kaalele ia o kona kulana kelakela me nai aupuni kona hanohano a me kona koikoi iwaena o ka Lahui me ke kaumaha o ka naau o na mea a pau a me ka minamina ia hoi o kekahi o na lii mua o ka aino.

            He oiaio no ka uku o Kamanawa me kona ola i kona kue ana i ke Kanawai a na haole i kukulu ai iloko nei o ka ama a ua mau ko hoopai ia ana o na Hawaii, me ko lakou ola i ka hewa oia ano hookahi.  Aka, eia ka ninau oiai na Hawai e uku mau ana i ke koi a ke kanawai maluna o lakou, ehia haole ka mea nana mai ua kanawai la i hoaa iloko nei o Hawaii, i uku i ka hoopai a keia kanaawai hookahi no mai kona kukulu mua ia ana a hiki wale i keia la?  Ka poe i like me na haole misionari a me ka lakou mau keiki?  Ehia haole, o na haole pepehi kanaka, i h ia ma ke ai no ka pepehi kanaka mai kinohi mai a keia la?  He nui na haole pepehi kanaka ma Hawaii nei, aka, aole hookahi o lakou i uke i ke koi a ke kanawai me kona ola e like me kona ola e like me na Hawaii, a me na Lahui Asia.  Eia no ke paa mai nei kekahi mau haole i ka hale paahao i keia wa, i akaka loa ko lakou pepehi kanaka, aka,  ua hookuukuu wale ia no lakou e na jure haole me na wahi hoopai mama, a o ka hope aku he huikala ia.  Ehia o na misionari, a me ka lakou mau keiki i moekolohe a e ola nei na keiki manuahi a lakou i hopu ia koe aku hoi ka hoopai?  He ole no, pela no ke ano kapakahi o ka hoahana ia o ke kanawai ma Hawaiima na ano a pau, a malalo oia kumu i hiki ai i na mamo misionari, moekolohe, aihue, kikiki pepehi kanaka, i paa ole ai ma ka moolelo Karaina o keia aina, aole no ko lakou maikai maoli, a no ko lakou oi ae mamua o Kamanwa.  Ma na ano he lehulehu wale, he kanka iho mamua o ka holona i hele pu ai me Kalakaua a hoomaikeike ia imua o na alo alii o Europa a i kapaia ai me kona mau kokoolua i hele pu ai me ka moi, he lole bipi a he kahiumiumi ke ano kulana kupono o ua mau paalalo misionari la i hele pa ai me ia, a kekahi hoi o laua e hoino nei wale nei ma o ka hapai ana mai i ka hewa i hana ia e ke kupunakane a i ukupau  ia me kona ola e like me ke kanawai, me ka akeakea ole ia e like me ka mea i ike ia no na haole keku i ke kanawai.

            Aole o ka hewa i loohia i ka makua he mea ia e hoino wale ai i kana mamo aku.  He mea hilahila loa ia iwaena o ka poe keonimana, ka helu ana i ka hewa o na makua i kumu hoino i ka ohana mahope aku me ko lakou hewa ole aka, ua hiki ke oleloia, oale he hana puaa i koe i na mamo misionari i alo ia, ma ka lakou hoino ana i ka inoa o ka Moiwahine Liliuokalani a me keia Lahui, ma na ano a pau a ma ka olelo huipau ana he Lahui wahine hookamakama na wahine o Hawaii.

            Malalo o keia mau hana ino kumu ole ua hoohaohao ia makou i ka ike ana i kekahi kanaka Hawaii a hapahaole paha e hoolauna ana a e apono ana, a i hoohiki paha e kakoo i keia mea he misionari a i kana mamo aku paha.  Aole he Lahui e ae a ike ia ka hopepe a me ka hoomanwanui e like me ka Lahui Hawaii, i na hana ino a me na hoino kumu ole a na misionari a me ka lakou mau keiki.

            Aka, ua hiki mai ka manawa a kela a me keia Hawaii, e hoomaopopo pono ai i keia mau mea, a e ao ai i ka lakou mau keiki aku i ke ano o kei amea e misionari a e hookae laa ia ia e like me he nahesa la.

-----

Ma uka o Uluhaimalama ka Bana Lahui Hawaii kala i hoohene ai i ka lakou mau hokeo hooniuapuuwai, ma ka hora 9 o ka Poaha nei a hiki wale i ka manawa i pau ai o ka paina i haawiia na ka poe kanu pua i hiki aku malaila.

            E hoonee ae ana o Kauka Auna i kona Keena Oihana Kauka Auna i kona Keena Oihana Kauka ma ke Alanui Hotele Helu 306; mawaena o ke Alnaui Kamika a me Maunakea, ma ka Poaono Okakopa 13, E makaala e ka poe e makemake ana iaia no ka hoopau ana i na pilikia e hele ma ke Alanui Hotele.

-----

 

Ko Kakou Manaolana

            O ko kakou mau manaolana no ke aloha i ko kakou Moi a me ko kakou Lahui, a me ke kulana Aupuni a kakou i aloha ai a i makemake ai, aia no ia iloko o ko kakou mana, a iloko hoi o ko kakou mau lima ponoi iho. 

            He mea ole ka olelo mai a ka poe hoopili meai mahope o ka poe haole manao kalohe aihue aina.  Heaha ko lakou kuleana iloko o ko kakou mau pono pilipaa a ke Akua i haawi mai ai ia kakou?

            Heaha ka lakou e olelo mai nei he poe kipi ka kakou, no ka mea ke kupaa mau nei kakaou no ke aloha i ko kakou aina?

            O ko kakou ae ole ana i na hana hoohiki Aupuni Repubalika a keia poe Kolohe, he kipi anei ia!  O ko kakou ae ole aku e noho malalo o na hana manao alunu, a me na kaukanawai ana a ka poe uukuu loa, he hana kue anei ia i ke ano o ke Aupuni Lahui Repubalika!  Ua hanaia anei kekahi mea o keia ano, no ka pono o na kanaka a pau e like me na olelo o ka Pauku 1 o ke Kumukanawai o ua Repubalika nei!

            He lalau loa na manao kolohe o na poe e ake nei e hoopio i ka manaoio a me ke aloha aina o ka Lahui Hawaii.  He lapuwale maoli hoi e na hana a na nupepa i kuaiia no ke dala e kokoua i ka manao kalohe o na mamo mikanele.

          Owai la ka poe kipi mai kinohi mai?  Owai ka poe i kukulu mau i na hana kipi mai 1887 mai?  Owai hoi i ka 1863?  Aole anei o eia poe no e noho nei no keia Aupuni Repubalika?  O na mamo no hoi a ka mikanele!  Oia! O lakou no.  No keahala e olelo mai nei na nupepa kolohe, he kipi ka Lahui ke hoike lakou i ko lakou ae ole i na hana kolohe a keia poe haole?

            Ke olelo maopopo aku nei makou ua kukuluia keia Aupuni Repubalika mamuli o na hana kipi a hookahuli Aupuni Moi.  Aole o ka Lahui hawaii ponoi kai kipi?  Aka o oukou e ka poe Hawaii holopee kumakaia hoopili me na haole aea mai na aina e mai.

            Ua lawa ko makou manaoio kupaa no ke aloha i ka aina hanau, nolaila, aohe o makou pihoihoi no na pono e hiki mai ana maluna o Hawaii.

-----

            AOLE O MAKOU KE KUEWA

            Ua ike makou i na olelo pili ole, a kohu naaupoa ka nupepa Kuakoa e olelo ana, no ko makou ae ole e hoohiki i ka Repubalika i loaa ka pono koho balota, ua like ka makou me ka poe kuewa aohe kuleana maluna o Hawaii nei.

            No makou ka Lani a me ka honua mai kinohi mai, a no makou ia i keia wa a i ka wa pau ole.  Ooe ka mea kokua i ka poe haole aea mai ka aina e mai, a ke ake nei ae e haawi lilo aku i na pono a pau loa o Hawaii nei, no ka poe haole aea au e paianuu nei.

             E hiki mai ana nei ka wa au e ike ai i kou kipakuia mai kahi au e ku nei, a lele aku oe me he manu la, e auwana hele ai maluua o kahi oneanea, ua maopopo ia  makou ua hana oe i na mea a pau loa i loaa kou ola mai ka poe haole aea au e pai mai nei ua nalo aku kou aloha no kou aina hanau, kou Lahui hoi o kou ili hookahi, a ke ku nei oe he kanaka kakoo i na hana kolohe au i ike ai he hana karaina ino loa.

            Ua ahona e nakiikii ia kou ai i ke kaula me ka pohaku, a kiolaia iloko o ka moana hohona, mamua o kou ola ana mai, e hoomainoino i kou Lahui ponoi.  E like me kau e ana aku ai pela no auanei e ana ia mai ai.  O oe a me kau poe haole aea ke kuewa, aole loa o makou.

------

            UA PAPALUAIA KONA HUPO!!

            Ua ike iho makou i ka olelo maka keleawa a ka Luna Kanawai Apana o Waianae, maloko o ke Kuokoa o ka la 18 nei o Okatoba 1898: e hoole ana i ka pololei o ka mea a ka nupepa Oiaio i hoike ai no ua o Rev. Kekahunapule, Lunakanawai Apana o Waianae.

            Hilahila ole maoli no na Kahuna pule, i ke ku mai a hoole i ka mea oiaio i hana ia e ia.  no a lilo i ka puni waiwai, puni kala pilau, nolaila, ua a a mai e hoole imua o ke akea, a me ke akua o ka lani i ka na mea i hana maoli ai.  Ke waiho aku nei makou imua o ka lehulehu i ka hoike a kekahi kanaka e pili ana no keia mea a ka L. K. A. o Waianaei penei:

            Ke Oiaio:-

                        Aloha oe-

            Ua loaa mai ia’u kau kono e hoike aku no ka mea pili i ka ka hana a ka Lunakanawai Apana o Waianae.

            Ma ka la 1 Okatoba 1894, ahiahi ua kipa mai o Maluna ia’u, a hoike mai la i ke kope o kona palapala kii no ke koi a ka Luna Ohi Auhau no kona mau auhau.  Ua nana pono au i ke kope (he Palapala i palia) aela na mea au i ike ole ai maloko o ua Palapala kii la;-

            1 Aole huaolelo Aupuni Repubalika, aka, he Aupuni Kuika wa wale no.

            2 Aole he la aole hoi he hora i hoikeia no ka manawa e noho ai ka hihia

            3 O ka inoa o Kekahuna kai kakau ia, aole nae ia o kona hua kakau lima.

            4 Ua ike pu au me J. M. Poepoe Esq: i keia ano maluna o ke alo o keia Palapala Kai ia Maluna ma kakahiaka ae o ka la 2 Okatoba 1894 a eia no ua palapala la ma ko Mr. Poepoe lima.

                        Owau no me ka haahaa

                                    Joseph Nawahi.

                        Honolulu Oct 13 1894.

            I na i makemake ke Kahunapule wahahee hilahila ole, e pai aku makou i ke koae o ka palapala ana e huna nei i ka oiaio, alaila e hoolaha koke aku no makou me ke kali ole no kona mihi mai imua o makou a me ke Akua o ka Lani, ana e hoopunipuni mai nei.

-----

Ua Hala a na Nalo aku la o Aberahma Kealawaa.

            Me ka luuluu, a me ka walohia keia peni  panee aku nei i keia nu kaumana, ma ka Poakolu Oct 10 aku nei, ma Makuu, Puna, i haalele mai ai ka hanu i ke kino, a ka moe aku la no ka aoao mau o ka honua.

            Ua hanauia oia ma Puna Puna i ka la 13 o Mei 1865, na Mr kealaukaa me Hualii (w) a make iho a i ka la 10 o Oct nei.  he luaikoko ka mai i make ai, na hoonaauaoia ma ke Kula Hanai o Hilo nei i ke au ia Olesona, a ua loaa no ia ia ka makaukau.  Ua noho kumu Kula oia no Makuu, kahi ona i make iho la, a no kona kupaa ma ke aloha aina, me ka ae ole i ka hoohiki kue i ka Moiwahine a pela ku, ua hoopau ia mai la oia mai ka oihana kumu Kula mai. 

            Ua mare oia i ka wahine ia Kaheakeola, a o ka nui o ka laua mau keiki e ola nei, he elima.  A mamuli o ka make ana akula o ka makuakane, ua hooneleia kela mau kamalei liilii i ka makuakane ole, aloha wale!  O kona makuahine, a me kona mau Kaikuahine, me ke kaikaina, ua hala mua, a oia aku la hoi.  O kona makukane, ke ola nei no, oia o M. K. Kealawaa he Lunamakaainana no Puna i kekahi kau Ahaolelo.

            Me ka makukane i hoonele ia mai la i kana keiki hookahi i koe, a me na keiki liilii hoi, ko makou aloha nui, me na pu ana no Mr. Aberahana kealawaa, a me kana wahine hoi i hooneleia mai la i ka hoapili he kane.

            Walohia wale!

            Ko Hilo mau makamaka

                        Hilo, Oct, 11, 1894.

-----

HE LUNA AUPUNI KIEKIE         

             He mea hiki ole ia makou ke waiho wale aku i na hana hewa e ulu oia me ka manaolana haakei. Aole hoi he mea kupono no makou e ae aku e hana hoohaahaa ia ka wahine Hawaii ponoi o ko makou lahui, e kekahi luna aupuni kiekie o keia auu hoolapuwale, maluna o ka iliwai ilokoo ka waa kome o ka pegana.

            Hilahila e hoopailua na hana ana o keia ano a a haole naauao hookamani i hoonohoia ma kekahi kulana kiekie; aka, ina nae na ka Moiwahine a na kona lahui ia hana alaila, ua olo ka pihe kuo a ua poe haole mikanele nei, na piha na nupepa i ka hailiilii me ka homoino palena ole.

            E nana i kela wahine haole i hele ai i ka lealea hoeueu puapua ma Sana Souce i kela pule aku nei.  Haalele ia kana keiki opiopio e uwe alala hele ai i ke kulanakauhale nei a lawa ia i ka Halewai.  Hoi mai ka luaui, hoaa iho la i kana keiki, oiai oia i Manuia, aia kahi keiki ana ke paa ia la i ka Halewai! O keia ke kupaianaha o na wahine haole hookamani e palolo mai ai ka waha i ka olelo i ka haumia o ka wahine Hawaii.  Pela pu no hoi me na poe haole kane, he nui na hana ino pelapela loa a lakou i hana ai; a ke lmai pu wale ia nei no, me ke komikami ia i ole e lohe akea ia ae.  Kokoke e pau ka noho mare ana mawaena o keia poe, a he like aku koe me na poe holoholona naaupo.

            O ka makou e ao aku hei i na wahine ui opio Hawaii mai puni wale i na hana kipe hoowalewale a ka haole ino nana i kumakaia i ko oukou Moiwahine ko oukou lahui, a me ko oukou aina.

-----

            KE ALAHAO I SIBERIA.

            Ua houna aku nei ke aupuni o Rusia 1,900 enegenia i Siberia, no ka hoomaopopo ana a me ke ana ana i kahi kupono e hoomoe ia ai ke alahao maluna o Siberia.

            A e hoomaopo ia na uapo e hiki ai ke hana, ua ike ia he ekolu ka hawai akea loa no lakou na inoa Obi, Yenise a me Araoor, a e hoomoe ia ana keia alahao ma ka he ma ae o ke kai kuono o Paikai.  O ka loa o keia kaikuono he 350 mile he hohonu loa ma kekahi wahi a he papau loa hoi ma kekahi.

            A he mau puu kiekie loa ma kekahi aoao e ku lalani like ana a u hoopuni ana hoi ua alahao ala i kekahi mauna a oia kahi o ke ala nui e hoomoe e ia aku ai.

            A o ka loihi o kekahi lae e moe ana iloko o ke kai he 3,600 ka hai a ua kokoke aku i Sheeta ma ka aoao hikina o ua kuono ala.  A o ka loa o ke alahao i hoomaopopoa 6,700 mile, e hoomaka ana mai Chelabinsk, a e moe ana a hiki i ke komohana o Siberia.

            Aia kekahi lae e moe ana mai ke kahi aoao mai o Europa ma ke ala o ke alahao e hoomoe ia aku ana ma ke ala pololei mai St. Petersburg a heea i Moscow.

            E hoomaka ana kahi mua o keia alahao mai kona kahua hoolulu aku ma ka aoao hikina o Chelabinsk a hiki i Omsk a ua makaukau i keia wa no ka wehe ana he 500 mile i pau i na la mua iho nei o keia makahiki.

            Mai Omsk aku a hiki i Crasnoiarsk he 800 mile ia, a e moe aku ana keia alanui hao o komo malalo o kekahi puu nei e ku ana maluna o kekahi lae.

            Oiai ma ke ana ia ana e na eneginia ua ike ia oia wale no ka hana pololei o ke oki pu aku malalo o ka honua alaila hikiwawe nahana, a no na uapo e hana ia ala ua koho ia e holomua ana ka hana ia ana a ika 1896 oia ka makahiki mua loa e hoau ia ai.

            Mai crasnoiarsk a hiki i Irkuisk he 700 mile ka loa a e pau ana keia mau haneri mile i ka hana ia mamua o ka 1895, a e kaapuni ia ana ke kuono o Lake Paikai.

            Ke ku nei ka poe nana e hana, keia alahao me ka makaukau nui a moo aku no ia maluna o na wai a pau o Europa a hoea loa aku ma ka aoao hikina o ka pakipika.

            Aia ma ke awa o Risa ma kahi i kapaia o Valdivostock, e kokoke ana ma ke kai o Iapana.

            Mai kekahi lae aku ma ka aoao hikina o Graska nona ka loa he 200 mile, e hana ia ana keia alahao malalo o na kauoha a e hana ia ana hoi me ka awiwi nui i hiki koke ai ke paa.

            Ma ka hikina o keia laina alahao aia malaila he 25,000 kanaka e hhana ana me ka puahi nui.  Oiai, o ka poe a pau nana e hana ana ua hookohu ia aku lakou e ke aupuni, a o ka Peresidena oia nui nona ka inoa Czarowitz, oia kekahi lala pili i ke kalaunu o Rusia.

            O keia alanui oia kekahi o na alahao nui a ke aupuni o Rusia e hana nei no ka pomaikai o ka lahui.

-----

            MAHAOI

            Ua lohe mai makou i kekahi po mamua aku nei, ua hoi aku kekahi poe iloko o Wasinetona e ku kiai ai me ka manao e pono ana, eia ka auanei e pau ana i ke peku ia na lemu.

            I ka wa i komo ai kela poe kalohe iloko ua ninau ia mai lakou heaha la ko lakou makemake, ua pane aku lakou; i hoi mai nei makou iloko nei e kiai ai i ka Moiwahine o kakou.

            I kela wa ua ninau ia mai la ko lakou inoa, a hoike pakahi aku la lakou i ko lakou mau inoa, a oia ka wa i nana ia ai na inoa o na pue ala iloko o kekahi buke i malama ia malaila. 

            Ua ike ia ko lakou poe inoa ma ka papa inoa o ka poe i hoohiki malalo o ke aupuni pikake, a oia ko lakou wa i olelo ia mai ai, e hoi oukou.

            Nolaila ua mahalo makou i ke kipaku ia ana o kela poe kumakaia mahaoi; a oia iho la no ka mea kupono no lakou.  Ku hele pela mai wini hou aku ilaila, e loaa i ka nuelo niho awa o ka @ona.

-----

            Na S@@omona Harama ka haku kaulana i kanu ma ka maka pua Uluhaimalama i ka la inehinei, he “pohaku a la nui” ka ai kamahao hoi o ka aina.

-----

WELO KIHEI A KE AELOA.

            He mau hora helu wale no koe a ike hou aku kakou a pau e na hoa makaainana i ka hae kalaunu nani o ko kakou lani Moiwahine e welo haaheo ana maluna o Iolani Hale, a oia ka wa e kulou ai ke poo o ka poe kolohe ilalo, oiai na ike lakou aia ka hae a lakou i weliweli nui loa ni ke kau hou mai la maluna o lakou.

            Nolaila e ka lahui aole he wa i koe a ike hou kakou i ka la o ka lanakila o kakou, a oia ka wa e o ai kela mau huapalapala maluna ae, “welo kihei a ke ae loa.” ua la ala e lei hou ai oe e Hawaii kuauh i ka lei o ka lanakila mau loa.

-----

PIHAKUI O ULUHAIMALAMA.

            Ma ka Poaha nei ua wehe ia ka pa kanu pua o Uluhaimalama e ku nei mauka o Pauoa, no kona hoau mua ia ana e kanu ia i na pua a ua ike ia penei.

            Mamua o ke kanu ia ana o na pua iloko o ka lepo, ua puhi mai la ka Bana Lahui i kekahi mele i kapa ia ka inoa o Liliuokalani, a i ka pau ana, ua hoomaka ia ke kanu ana.

            O na mea nana i hoau mua, oia na keikialii David kawanakoa, J. K. Kalanianaole; mahope aku o na alii, o Mrs. J. Clark a me Mrs. E. Wilson, o na kaikamahine aku a Kuhina S. Parker, a o ka lehulehu aku.

            Ua hele ua pa kanu pua ala o ka Lani a uluwehiwehi i ka nani o na pua e lohe ana ma o a maanei, aole ike ia aku o ka lepo aka he pua wale no ka ka maka e ike ana, he nani maoli no, ua like a like me ke kihanai pua o Elenale ka pikokoi o na manu i ka ono o ka wai o na pua.

            E hoike aku ana makou i ka pa pa inoa piha o na Senetoa a me Lu na makaainana oke Aupuni Pikake a me na wahi Hawaii o milumilu.

            Nui na hoololiloli o loko o ka Hale Leta Nui o Honolulu nei e hanaia nei i eia mau la.

            He kumu lehua o Mokaulele mai ka ke Lii Kawanakoa i kanu ai ma Uluhaimalama i ka la inehinei.  O ka makou e i ae nei e ulu oe a pouli ka la i kou eheu.

-----

            OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na mea a pau ma keia hoolaha, owau o Kahalaula w ke hookapu a papa loa ia aku nei ka pee e hele ae ana, a e paa kuleana ole ana i kuu aina Alodio e waiho nei ma Kahili, Kilauea, Kaua: oiai, ua lilo mai ia aina ia’u ma ke kuai ia e Mareko k i make, a ua kakau ia ma ke Keena kakau Kope o ke Aupuni ma Honolulu, nolaila. aole no e mana kekahi palapala hoolimalima i hanaia ke ole au a kakau inoa aku mai keia la aku: o ka poe makemake e hoolimalima i keia aina e hele kino ae ma kuu home noho ma Waipa, Hanalei, Kauai.

            E hoolohe ka pono ma keia Hoolaha, oiai, owau ka haku maluna oia wina, aole o Pooui, mai puni i kana, aohe ona kuleana i keia aina.

            Owau iho no,

                        KAHALEULA W.

            Waipa, Hanalei, Kauai Aug. 17 1894             Aug 24 St. wkly.

-----

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.

            Ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malao iho i Lunahooponopono no ka waiwai o Kaaumoana [k] e Hilo i make e ka Hou S. L. Austin.  Nolaila ke kauoha ia aku nei ka poe a pau i ale a hookaa koke mai, a o ka poe he mau koina ka lakou e waiho mai i ka lakou mau kila i hoo@aio kupono ia iloko o eono mahina mai kela la aku o hoole mau loa lakou.

            MRS. KUIHELANI KAAUMOANA.

            Ms o K. M. KOAHOU kona Loio.

            Pueonaka, Hilo, Sept 1 st , 1894.

                        sept 14 Ste- wkly.