Ka Oiaio, Volume VI, Number 43, 26 October 1894 — Page 2

Page PDF (1.11 MB)

This text was transcribed by:  Casey
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

NUPEPA KA OIAIO.

J. E. BUSH. Lunahooponopono.

J. K. Penikalaka, Puuku.

O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

 

POALIMA, OTAKOBA 26 1894.

 

NA PUKIKI.

 

Ua ike iho makou ua hookae loa ia keia lahui ma ko lakou hoonele loa ia ana i kekahi wahaolelo no ka Ahaolelo a ke apuni noho manawa e manao nei e koho ia aku ma keia mau la e hiki mai ana. Ma kekahi ano ua kupono no ko keia lahui peku ino ia ana mai e like me keia oiai, he mea ia e’ hoike lea ana ia lakou i ke ano o na hoaloha o lakou i kuilima pu iho nei, ma na hana kue i ka lahui hanau o ka aina, a i ke aupuni moi hoi nana lakou i kokua i hiki mai ai i Hawaii nei. He mea no hoi keia hana e ao ai i keia lahui malihini i ka mea kupono a lakou e hana ai.

            I na la mua o ke au hookahuli kipi aupuni moi o keia ka lahui kokua nui i na hana kue i ka pono o na Hawaii. Ua hele lakou a komo iloko o na puali koa; ua hele e kakau hoopaa i ko lakou inoa i ka hoohiki hoohui aina, i ka hoohiki koho elele hana kumukanawai, me he pu-a hipa la. Aka eia lakou ke kapae ia nei i ka hope waa, o ka waa aupuni a lakou i kokua iho nei e kukulu a e lilo hoi oia ke aupuni mau loa ma kahi o ke aupuni moi.

            He mea oiaio loa ua kokua keia lahui malihini i ka hookahuli aupuni mamuli o ka manao imi pono pilikino, he hana hoi e kue ana i ka pono o ka lahui Hawaii. Ua paipai ia lakou i keia nana e na misionari Amerika, a ua puni hoi, a ano ke ike nei i ka hopena oia puni wale ana o lakou.

            Ua olelo hoi ka nupepa P. C. Avalataisa, no kekahi kumu no a lakou iho i ike ai ua hoole keia lahui Pukiki i ke komo pu ana mai me ka poe Amerika hoohui aina ma keia koho balota e hiki mai ana. O ko lakou kumu, oia no keia; ua ike iho hoi lakou i ko lakou hoopunipuni ia i na wa a pau, a no ia kumu ua haalele lakou i na hana pili kalai aupuni, a ua huli hoi e imi i ko lakou ola iho ma na mea e hiki ana. Ke olelo olalau nei no nae ka Avalataisa he poe hoohui aina no lakou e noho nei a he olelo no i ke aupuni Repubalika.

            Ma kekahi mau ano, he lahui kupono no k@ Pukiki no keia aina. Ua oi aku kona kupono i kekahi o na lahui e ae. He poe hanau nui, he ano pili a launa mai me ko ka Hawaii noho ana, a he oluolu no hoi ke kaawale mai mai na alakai ana a na misionari o ka aoao Kalawina.

 

            KA ONENE KAUA.

 

            O na onene kaua e lohe ia mai nei mawaena o Beritania a me Farani, ua manao makou, aole loa @ e hookoia ana iloko o na hookahe koko ana, oiai, ke lawe mau nei o Beritania i na r@la noho hoaloha ana me na aupuni a pau, a o kona @ ua waa mau, ola no ka haawi ana aku i na hihia hoopaapaa iloko o ka lima o kekahi Aha Ko@is@na Uwao.

            Ma ia me a, aole makou i poh@hihi iki no ka hooponopono malu@iaia o na mea hoopaapaa mawaena o Euelani a me Farani. No ka mea, i na aole pela, alaila, he nui na ola e pa@ ana i ka make, a he nui no hoi na waiwai e pau ana i ke poho ke komo ia mau Aupun loko o ke kaua ana.

            He nui ko Enelani mau Panalaau a puni ke ao nei, nolaila, ua nui no @oi na wahi e hoolawa aku ai i na moku kaua kiai, no ka pono o kona lahui a me na pono o kona mau Panalaau pu. Ma ia mea, e ike ia ai o Enelani @ooka@i ke Aupuni iloko o ke ao holookoa, i lawa me ka makaukau i ke aumoku kaua nui e kiai ai, a e mala@a ai i ole oia e hoopoino ia.

            He mea oiaio no hoi o Farani kekahi o na aina holomua ma ka waiwai ponoi o ka aina. He pookela ma ka nui o ke dala loaa no na hana hooowaiwai o ka aina, a he holomua no hoi ma na hoolala kukulu aumoku kaua moana a me ka aina. Na ka nui o ka waiwai i hapai i ka ikaika e hooko i na hana a pau e ikeia ai ka mana a me ka noho lanakila ana, a oia no ke ke kumu o keia mau onene ana mawaena o Enelani a @e Farani.

 

KE KULANA O KA REPUBALIKA.

 

            Ke loli hou nei ka manao o ka poe kokua i keia aupuni Repubalika, a ke hoi hou nei i hope i Aigunita, me ka makemako e loaa hou ka “Hoohui Aina,” a ke olelo nei lakou ma na nupepa hoohui aina, ma kekahi o ko lakou kahua @olo moho Senetoa a Lunamakaainana hoi. @a maopopo loa ua kakia ia ke kui maluna o ka ni@au hoohui aina, a ua paa loa kona make loa ana, oiai e noho @oo ana o Cleveland a me kona Aha Kuhina.

            Aole e loaa hou ka hoohui aina ana a i ka A. D. 1897. A malia, aia hou aku no he ulia ano e ma ia mua aku, a kaa hou ka lanakila ma ka aoao haole, alaila aohe palena o ka nele mau ana o keia mau manao kuko o ka @ poe pakaha aina ma Hawaii nei.

            Ua komo lakou iloko o ka pakaha aina iloko o 1893, a kukulu iho la i Aupuni Kuikawa no lakou; a mahope mai, ma ka la 4 o lulai, 1894; ua kukulu ae la lakou i Repubalika; a i keia wa, ua ike lakou, ua ku nana mai na aupuni o waho, aole he ike mai; alaila ke ake nei e hoi hou i hope i ka hoohui aina. Aka; o ka mea maopopo loa, ua nele loa lakou ia manao ana e loaa ana ia lakou ka hoohui aina.

            O keia ka mea kupaianaha loa @ oiai, i loko o ka loaa ia lakou na mana a pau loa, eia nae aole loa i loaa, a aole no hoi i hooko ia ka mea a lakou i makemake nui ai.

 

MAHOPE LIKE PU NO.

 

            I ka wa o Elisai ke Kaula, ua pii mai ko Suria e kaua i ka Iseraela; ua hoike aku o Elisai i ke Alii o ka Iseraela i na wahi a pau a ke Alii o Suria i hoonohonoho ai no ke kaua mai i ka Iseraela. Ua haohao loa ke Alii o Suria; no ka ikea wale ia o kana mau hoonohonoho kaua ana, ua ninau oia, pehea la a owai la ka mea nana e hoike nei i ke Alii o ka Iseraela i na mea huna? Ua pane kana poe kauwa, aia he Kaula o Elisai kona inoa, oia ka mea nana e hahai ala i ke Alii o ka Iseraela i na mea huna a pau @oa. Ia wa, ua kauoha aku la ke Alii o Suria i na koa, na kaua lio, na hale kaa kaua, e hele a e hoopuni i ke kauhale o Dotana, kahi a Elisai i noho ai. I ka po ua hoopuniia ia wahi, a i kakahiaka i ka wa i puka ae ai ke kauwa a Elisai iwaho a nana aku la, aia hoi, ua puni ke kulanakauhale i ka poe koa o Suria, na lio a me na hale kaa kaua. Ua puiwa loa ke kauwa, a hoike aku la i kona Haku.

            Pehea la keia ma@ mea@—

            Ua pane ak@ la o Elisai i ke ka—awa@ Ea! Ua oi loa aku ka nui o ka poe me kakou mamua o ka poe me lakou!—

            Ia wa, ua pule aku o Elisai e nonoi ana i ke Akua e hookaakaa ae i ka maka o ka@a kauwa. Ia wa, ua hookaakaa ae la o Iehova i ka maka o na kauwa ala; a ike aku la @ia, aia hoi, na paa pu ka mauna i @a lio a me na kaa kaua ahi a puni o Elisai!—

            Iho mai la ua puali kaua ala o Suria i o Elisai la. Ia wa, pule aku la o Elisai ia Iehova, a nonoi aku la e hahau mai oia i na pualikaua la i ka maka-po. Hahau mai la o Iehova ia lakou i ka makapo e like me ke noi ana aku a Elisai.

            Ia wa, olelo aku la o Elisai ia lakou. E! Aole keia o ke ala, aole hoi keia o ke kulanakauhale! E hahai mai oukou ia’u, a e alakai aku au ia oukou i ke kanaka a oukou e imi nei. Ia wa nae, ua alakai aku la o Elisai ia lakou a pau loa i Samaria, i ke kulanakauhale o ke Alii o ka Iseraela, ko lakou enemi.

            I ko lakou komo ana iloko o Samaria, pule aku la o Elisai ia Iehova, e hookaakaa ae oia i na maka o ua poe Suria nei. Ia wa, ua hookaakaaia ae la ko lakou mau maka. O! Auwe! puiwa loa lakou! oiai eia ka lakou iloko o ka lima o ko lakou enemi, ke Alii o ka Iseraela!

            Pela ka hopena e hiki mai ana maluna o keia poe pakaha aina o ke Aupuni Repubalika! E hoomakapo ia ana ko lakou mau maka e ke Diabolo, a na ke Diabolo e alakai ia lakou me ko lakou mau lako kaua a komo iloko o ka popilikia; a i ka wa e weheia ae ai ko lakou mau maka, aia hoi, aia iloko o ka lima o ko lakou poe enemi, a o ka Moi hoi o ka Lahui Iseraela!

 

MAKE KUPANAHA.

 

            Ma Waipio Ewa Oahu, @a make iho la kekahi wahine, a @a hele aku la kekahi mau kanaka ekolu e eli i ka luakupapau, ia lakou i eli ai a hailima paha ka hohonu, ua hoomaha iki iho la lakou; a i ka oluolu iki ana ae o ka wela o ka la, ua lalau aku la ka makuakane @anauna o keia kaikamahi@e i ke kipikua, a hapai ae la il@a no ka hoomau ana aku i ka eli ana i ka luakupapau, i keia manawa, ua haule iho la ke kipikua mai kona lima iho, a hina iho la oia a make ioa. Ua hapai aku la kona mau hoa iaia a hiki i ka hale, a ua lilo keia i mea hookaumaha loa i ka ohana.

            Mahope iho o keia mau uluaoa ana, ua kena ia aku la kekahi o na kanaka i hele ai e eli lua, e hele e oki i kumu maia, a hookomo iloko o ka lua a lakou i eli ai, i loaa ai hoi ke kanaka o ia lua, e like paha me ka mea i maa mau i keia lahui, alaila; kanu aku a paa. Ua hele aku la keia kanaka, a oki i kekahi kumu maia, a i ka pau ana i ka poke; ua lalau iho la oia a hapai ae la a kau iluna o kona ai; i keia manawa, ua hoomaka koke mai la ke ano e maluna ona, ma kona ike ana aku i ke ano lewa o na mea a kona mau maka e ike aku ai, a ua pii pu mai la ka lena o na mea a pau imua ona, a hina iho la oia ilalo, ua waiho oia ma keia wahi no ka hapalua hora paha ka loihi; a i kona pohala aua ae, ike iho la oia, eia no oia me keia kumu maia ma kahi no ana i oki ai.

            Ua lalau hou aku la oia i keia kumu maia, a @uam@ hou ae la no ka lua o ke manawa, a lawe aku la a hiki i ka lua a lakou i eli ai, kiloi aku la i ke kumu maia iloko, a kanu aku la a paa. Ua hoi aku la oia a hoike aku la i keia mea kupanaha i loaa iaia. I keia manawa, ua loaa aku la kekahi wahine i ka ma’i kuhewa iloko o ka hale e waiho nei o ke kupapau, ua hului aela kona ohana, a hoihoi aku la iaia no uka o Waipio; a ma ka hiki ana aku i ko lakou hale, a mahope iho ua pohala loa ae la oia.

            Mahope iki iho o ka hala ana aku o keia kaikamahine i loaa i ka ma’i kuhewa; ua loaa hou iho la no he kane ia haawina hookahi no, ua hoihoi ia oia i kai o Waipio e kena ohana, a ua pohala aela oia mai ia haawina pilikia mai; mahope iki iho o ka hiki ana i ko lakou hale.

            I keia manawa, ua kau ka weli i na poe a pau i hiki aku e @we i ka mea make; a hoomaka aku la lakou e auhee me ka weliweli i ka ike ana i keia mau haawina kupanaha iloko o ka manawa pokole loa, a koe kakaikahi iho la ka poe nana na kupapau e kau ana. O ka papale a me kekahi mau pono e ae ae o kekahi poe; ua poino aku la mahoi keia manawa @ auhee noi lakou, a ua hiki ol@ ke hoomaopopo i ko lakou mau mea i poino, i ka ua mea o ka nui o ka makau.

 

KAUKA MAKARU OPIO.

 

            Ua minamina makou i ka hoike aku i ka make ana o keia kanaka opio i ka hora 7:30 kakahiaka Poakahi nei, ma kahi o kona ohana, i ke kanakolu-kumamakahi o kona mau makahiki. He mai lolo ke kumu o kona make ana i loohia hoi iaia mamuli o na noho ana maikai ole me kana wahine a me kekahi kumu e ae. He mau mahina loihi oia i kaa ai i ka mai, a ua ike mua ia no, he wa wale no kona.

 

HE ALOHA AINA KUPAA.

 

            Ua loaa mai ka hoike ia makou mai Hanalei, Kanai, e olelo ana he lehulehu na Hawaii i hoopii no ko lakou mau auhau, a i ko lakou lawe ia ana imua o ka Lunakanawai Apana oia wahi, ua hoike akea hoi lakou, ua hiki @o ke loaa ke dala e kaa ai ko lakou auhau, aka ma@uli o ko lakou hoowahawaha nui i keia aupuni mana lima kakauha ua oi aku ko lakou makemake e hana ma ke alanui a kaa na hoopii auhau a keia aupuni mamua o ka hio ana o ka lakou dala i keia aupuni a lakou i makemake ole ai E like iho la me keia, pela na kanaka o na kuaaina e hana ma@ nei. He mea oiaio no hoi, ma keia ano, e loaa ana @e pono i na alanui o na kuaaina iho, aka ina he uku dala, e lilo ana ke dala i mea kuai pu a i mea uku i na olulo haole e hoolimalima ia nei i mau koa kue i ka manao o ka bapanui. O keia mau hana, a me kekahi mau hana e ae e like meia, oia na hana hookoikoi wale e hana ia nei i na kanaka, a ua hele aku hoi keia mau hana ma Kapaa a hiki i ka wa i puhiia ai o kahi mau hale i ke ahi, i manao wale ia ua hana ia no ia mau kumu. He kamahao no ka palekana a me ka poino ole o ka waiwai o ka poe e hana ino nei i ka lahui Hawaii oiai o ke alan@i iho la no ia e ulu mai ai o na poino i ike ia ma na aina e ae. Ina hoi e hooko ia ke kanawai e hoopaahao ia ka poe hookaa ole i ka auhau, he mea maopopo loa, aole he hale e lawa ai ka no@o ana o kanaka, aole hoi he dala a ke aupuni e lawa ai no ka ai e hanai ai ia lakou, oia ka mea pahaohao loa ke hoao @ ia aku hoi.

 

UA HALA.

 

            He mea ehaeha no ko makou puuwai i ko makou ike ana iho ma ka nupepa Aloha Aina, hoike ana ua hala o J W Kamahiai o Waipio Hamakua Hawaii i keala hoi ole mai. Ua moe akula i ka moekapu o Niolopua, a wehe maila i kapili hoo ka o ialoko, pau ka ike ana i na mea o keiao mauleule. He kupa he kamaaina oia no na pali o Waipio, ka wailele o Hiilawe ka paepae kapu o Liloa, ka leina a kauhane, ke one o Pakaalana. Ua haaleleiho oia he wahine, ka ohana a me ka nui o na hoaloha euwe pa i auma aku nona ma keia kae o ka muliwai ele ele o ka make. He Peresidena oia no ka hui Aloha Aina no ka apana o Hamakua, a he kanaka hoi i hili nai ia a he Luna pepa elen hoi oia. E ka wahine ihoonele ia i kekane ole e hoomama i kou manao ma o ka Haku ala nana no e kokua mai.

 

AOLE HOOKAHI HALAU I A’O AI.

 

            Ma ka Poaono aku nei o ka pule i hala, ua halawai aku makou me kekahi o ko makou poe heluhelu nupepa, a eia ka lakou pane, aloha oukou, aloha no.

            Heaha ka oukou mea hou? Aole, wahi a kekahi o lakou, a o kekahi hoi o ia poe, ua pane mai oia penei.

            O ka’u  mea hou oia kela, he keu no hoi ke akama! o ka poe mamo mikanele i ka hoopunipuni.

            No keaha hoi i hoopunipuni ai ua poe mamo mikanele ala? wahi a ka ninau.

            I kela nu@ou no hoi a oukou i hoolaha mai nei, oia hoi ke ka@a mawaena o Farani a me @eritania. I ko’u heluhelu ana iho me ke akahele a hiki i ka pau ana, ua ike iho la au i ke kao@a o ka olelo na lakou no i haku iho, aole mai ka mokuahi Alameda mai, aka he mea i ulu ae iwaena o lakou oiai ua lohe lakou, aia ka hoopii a ka Lahui Hawaii i Beritania a me Farani, na mana mua loa i loaa ai ke Kuokoa ia Hawaii nei, nolaila, hoomaka lakou e hoopunipuni mai, o ka oiaio nae, aole.

            A oiai hoi, o ka oukou hoolaha ana mai, mai loko mai no ia o ka pepa a kela poe, nolaila, aole oiaio, he ho-upuupu, i puni aku kanaka aole e puni, ua nui ka ike o ka Lahui Hawaii i keia wa.

 

KUALOA.

 

Kaulana Kualoa i ka maikai

Aina huli-lua i ke alo pali

Huli ae nana Kanehoalani

Uheuhene i ke kula a o Apua

Ilaila makou mahalo piha

Ke kai nehe mai i ka pu’e one

Ianei na pua pulama ia

Na kamaaina lokomaikai

I aha ia oe a e Nanahoa

Pupue nei hoi i ke kumu pali

Olali paha oe no ka uka wao

Pulupe i ka wai a ka @aulu

Onaona kuu lei pua ahihi

Ohaoha i ka mea ua liilii

Ianei o uwila lawe a lilo

Welina ke aloha me Pane Boe

Ilaila makou uluwehiwehi

Laua’e onaona o ke kuahiwi

E heli e hoi a he kula loa

I lohe i ke kani a ka pupu

Haina ia mai ana ka puana

Iwilei e ka oi ma Kualoa.

            Iwilei, Sept. 27 1894.

            R. B. B. C.

 

E OLA MAKOU A PAU LOA.

 

Hanohano Kualoa i ka’u ike

I ka ua nihi hele ma ka’e pali

Huli aku nana Mokolii

Ailana noho mai i ke ehuehu

A hiki i ke one awiliwili

Kilohi i ka nani a o Anuanu

Ilaila makou pulu i ka ua

Noenoe i ka lae o ka Oio

Ku aku mahalo o ka ma@kai

O ke anuenue pio i ke kai

Huli hoi makou no ke kao@a

I ka hapalua like o ka hora umi

A hiki makou Kaalaea

Lulu lima pu me Kahikina

Mea ole e ka loa a oia kula

Kuu lio ulaula lawe kiani

Aniani na hana kamaaina

I ke ko’a kaulana a o Heeia

Uleu kakou a e na hoa

Ua hoi ka opua a i na pali

Haina ka puana a i lohe ia

E ola makou a pau loa.

            Iwilei, Sept. 27, 1894.

 

UA POPOIA.

 

            Ua ilo ia ka hale pule o Kawaiahao, a ua ike ia aole he kupono e lilo i wahi e hoomana ia ai ke Akua, no ka mea, ua hopohopo ia he wa wale no e helelei ai ka hale a poino mauwele ke ola o na haipule a me na mea e ae e hele ana i ka pule ilaila. No ia kumu, ua malama ia ka ka halawai mawaho o ka luakini popo wale a ke kanaka i kukulu ai, E like me ke au a kakou e noho nei, a me ka hana ku ole i ka pono a na makua a me na alakai o ka hoomana kalawina e hana nei pela no i popo wale ai ka luakini i kukulu ia e na lii i hala aku i ka make, mamuli o keia mau hana popo a na hoahanau e hoomau nei i keia mau. Ua Ikaboda o Kawaiahao i keia la ua popo, a ua kau mai hoi ko ke Akua howahawaha maluna o kahi i malama laahia ia i ke au o na Moi, o Hawaii a i ka hiki ana mai i ka wa i hoolilo ia ai he hale e po’a ia ai he ola o ka Lahui Hawaii mai ia wa i kau mai ai ka hoino ia o keia luakini. Pela hoi na hana hewa a pau e loohia ai i ka hoopai mai ke Akua a pela no e loohia ai ka haawina hoopoino e kau nei i keia la maluna o na mamo hana hewa a aihue aina o Hawaii nei.

 

NA PUA O HAWAII E HOOLOHE MAI.

            Mamuli o ko makou ano he waha olelo no ka lehulehu; a he lili hoi makou a o kakou no a pau i na olelo hoonaikola a ka poe nana i aihue ko kakou aina aloha; a he kue makou i na hana oia ano a hiki i keia la; nolaila e kamailio ana makou maluna o kekahi mea a makou i ike ai e aihue hou ia ana no; a oia iho keia:

            Okatoba 24 Nupepa Buletina; ua hoike ia nupepa penei: O Prof. Berger o ka Bana Aupuni ua waiho mai oia he manao e noi ana i na lala a pau o ka Bana Lahui Hawaii ponoi e ae aku na keiki e haawi aku i manowa e ao ai i kona poe puhi ohe i ka himeni ana a e mahelehele ia hoi ka wi e himeni ai mawaena o ka mahele inua a me ka hope a pela wale aku.

            A oiai hoi o ke komo pu ana aku o na keiki o ka Bana Lahui me ko ke aupuni Pikake; he hoike ana aku ia i ko waho poe ua kuikahi na aoao elua a o na hookuee ana ua lilo i mea ole.

            O keia ae la na olele ano nui o keia kukulu manao a makou i ike iho ai; a e aihue hou ia ana no ia pono ou e Hawaii.

            Nolaila e ninau ana makou ia oukou e na Pua o Hawaii: Aole anei o keia wahi haole Berger ka mea nana i olelo kumakaia ia oukou e “ai i ka pohaku?” Aole anei o Berger ka mea nana i olelo ia oukou e like ana oukou me na keiki hipa ka hoi hou aku e kukuli imua ona? Aole anei oia kekahi i hoino i ko kakou Moiwahine?

            Nolaila e na pua o Hawaii e ma lama i ka oukou olelo hoohiki me ka lahui iloko o kela mele Ai poha ku a oukou i haku ai; a e hookuu aku no i kona ike e ao i na haumana polopolona ana; mai ae aku e aihue ia ia pono o kakou e keia poe keko mapu lapuwale haalele loa.

            Nolaila, ma ka aoao o ka Lahui ka Aina a me ka Moiwahine, ke hoike aku nei makou i ko makou manao kue, a ahewa hoi, i na e ae ana kekahi o oukou, a i ole o oukou no paha a pau i ka hoomalimali a keia nahesa, e hookahe mai la i ka wale o kona waha, oiai, he make aku ia.

Kaulana na pua a o Hawaii

Kupaa mahope o ka Lahui

Hoohui aina kuai hewa

I ka pono kivila a o ke kanaka.

 

NU HOU KULOKO

 

            Ua hala aku nei n@ Hamakua Hawaii o Hon. W H Rickard, maluna o ka mokuahi Hawaii.

            I ka hora 5:28 minute o keia la e napoo ai ka La, a i ka hora e 2 10 minute o ka wanaao e puka mai ai ka Mahina.

            I keka’ai la o ka pule ihala ua ae kekahi mau kanaka Hawii i ka hoo hiki ana malalo o ka Hae Pelekane o ko makou lohe keia ua hiki no.

            Ua hala aku no ka ehukai o Puaena o Mr ame Mrs John K Prendergast no ka hanu ana i na ea huihui o na ae kai o Waialua.

            Ma Waipio Ewa Oahu nei, ua ma ke hikiwawe i hola kekahi kanaka o Mokuwi kona inoa, he kanaka ola kino maikai oia, a ka i ka la o ka Haku he mea ole he@ca ole ia.

            O ka huina nui o ka po@ koho barota o ka Apana e 4 @e 288 mai loko ae o keia huina he 11 kanaka Hawaii a o kainoa hoi o S K Aki aohe ike ia ua haule paha ika hope moku i ike oleai o Palainake aloha.

            Ua haawi mai kekahi hoohuiai@a he puolo i wa-hi ia a paa me ka pepa i kekahi hoa ona oia hui hookahi no ka hoihoi ana mai i ka hale mai Ewa mai; ua lalau aku ia o “Melo” i ua puolo nei a wehe ae la; i nana iho ka hana, eia ka aua nei o ka umiumi o Aa@ona ka ukana o loko o ua puolo nei. Ea, awa-awa no, hele olohelohe aku la kela.

            Me ka ha@oli makou e hoike aku nei imua o na makamaka, i ka po hala aua mai o Miss May Cummins [kaikamahine a Keoni Kamaki] mai kona kulana kupilikii mai a ka mai fiva i hekau iho ai maluna ona, no kekahi mau la @i’n wale i baia ae. Ua hoomama pu ia hoi ka manao kaumaha o na makua no ka laua keiki i kona palekana ana.

            I keia ka kahiakanui i hookui ai ka pouihu o ke Kinau i ka uapo o Aina Hou, oiai no ka Nalo e moeana no ma ona la i loaa mai ai na mea hou o Maui a me Hawii.

            He Leta kai loaa mai ia makou mai Kauai mai e hoike ana ua ike hou ia ke kino hoopahaohao o ka wahine o ka aahu keokeo maia mo kupuni e a hoopahaohao mau mai nei hoi na paia iani.

            Mai Lihue Kauai mai e hoike ana hekeu ka kaholo pu aa o Laiki ma ika aeole o na kanaka Hawaii i ka hoohiki nui no ke kupaa o ke aloha aina ia hemau kekupaa aole elike me Kealoha ma ke kipi.

            Ua hala o Makalu opio ma ka huli ma-o okeia ola ana, ua haalele iho oia hemau hoaloha e pai auma aku nona ma keia ka’e o ka lua kupapau, aloha ino oia iniau hookahi a kula, aohelu@ oia waleno.

            I ka pepa o ka la apopo e hoolaha aku ana makou i ke akea i na i noa o ka poe kumakai o ka apana Kohala, Hawaii, ame na apana o Ka hakulo, Honokohau, Honoiua, Napi li, Kahana, Honokowai, Lahaina, a me Olowalu ma ka mokupuni o Maui.

            Eia hou mai ka moolelo o ka ma kai kiu Lau Omaomao, ke oili hou aku nei, ihoonuka hou ia mamuli o ka hele kino ana o D Kahaleluhi e noi ia Hon J E Bush, a maia ano i puka hou ai, e makala oukou i kau ana mai ikeola o ka pepa imau ai koou kou ike ana ikana mau hana hoopahaohao, okahi akuia o ka ono.

            Eia ko makou hoalaha a hoa kaana pu i keia hana hookahi he nupepa, John Poepoe, ke waiho mai nei i ka ma’i kukonukonu i keia mau la; aka, ma na lono hope i loaa mai ia makou; ua maikai iki ae oia.

            He nui loa na Leta i loaa mai ia makou mai na wahi like olemai a puni ka Paeaina ehoike mai ana ao he ae iki o na kanaka Hawaii ponoi euku i kolakou mau auhau heaha la keiamau hana ka mea nui mai aohe ka hehoihoi ike aupuni Pikake.

            Ma ka mokuahi Hawaii i loaa mai ai ka lono, ua loaa kela haole o Hilo i nalowale ai, maloko o ka ulu Kuwawa ma Kainehe, Hilo Hawaii ua make. I ka loaa ana aku o kona kino make, e huli ana iluna kona alo, me kekahi pu panapana ana i ki ai iaia iho ma kona puuwai e waiho pu ana. Aole i maopopo i kona mau makamaka ke kumu o keia haole i pepehi ai iaia iho. O Spear ka inoa o keia haole a he hana gula kana hana i hana ai ma Honolulu no kekahi mau makahiki i hala, mauka iho o ka halekuai o Makanani.

            Ua pau i ke ahi he halekuai Pake, hale noho no kekahi Pake a me na hale o Mrs. Kaui o Kapaa Kauai, ma ka Poalima Oct. 19. I na aole i hiki koke mai o C. B. Makii me na lima kokua, i na ua pau loa na hale e ae e ku kokoke mai ana ma kahi o keia mau hale i pau i ke ahi. Aole i ike ia ka mea nana i @ubi. Ua manao wale ia aia no iwaena o na Pake. Ua koho ia ke poho ma kahi o ka $5,000.

            Ua hoopiiia kekahi mau kanaka Hawaii aloha aina o Hanalei, Kauai; e ka Luna Helu a Ohi Auhau o ka Apana o Hanalei, Kauai; a ua hoo@aiia e ka A@a, ua ae laua e hele e hana i ka hana alanui. Aole no ka nele ke kumu i hele a e hana i ka hana alanui; no ka makemake ole e lil@ aku kekah wahi huna o ka laua dala; i mea kokua aku i ke Aupuni Pikake. Nui ke kupaa a me ke a@oha aina oiaio o keia mau Hawaii. O ke kumu o ka hoopii koke ia ana o E. K. Nanui (opio), no kena ao i na kauaka, aole e uku i ko lakou mau auhau i keia aupuni.

 

OLELO HOOLAHA PA AUPUNI.

 

            Ke hoike ia aku nei ka lohe, ua paa mai ma ka pa aupuni ma Makiki i ka la 23 o Oct. 1894. I lio wa hine keokeo aohe kuni. I lio kane ulaula i kuni ia i ka hao @ ma ka u@a hope hema, he kiko keokeo ma ke kua. I lio kane ulaula i kuni ia i ka hao ano e ma ka uha hope akau he keokeo ka lae a he keokeo no na wawae eha. O ka poe no lakou keia mau holoholona e pon@ e kii koke mai mamua oe o ka la @ o Nov. a i ole pela; e kuai k@dala ia aku no ma ia awakea hora 12.

            W. Kaapa Luna Pa Aupuni.

Honolulu Oct 24 1894. 1wd