Ka Oiaio, Volume VI, Number 44, 2 November 1894 — Page 1

Page PDF (1.02 MB)

This text was transcribed by:  Pam Sinclair
This work is dedicated to:  Winston E. Flood

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

BUKE VI

HE MOOLELO KAAO-HAWAII 

                        NO

LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Hoko   O  KA  Punohu Ua-koko.

Ke Kah@elei ol’a o ke Kuhiaumoee  na Pali o Wapio Hawaii.

@ @ @ @ LEO

Ka hoakai hele makaikai a Laukaieie me Lana Aliikane-Lilo o Makanikeoe me Hinaheielani i mau alakai ma ka nina a me ka moana.  @ ia na loa hohonu maloko o ke kai a me ka aina nei – Hele pu me na ohana ponoi – Hoonohoia o Laukieleula i Ihikalani – Ulu ka ieie ma keia mau  mokupuni – Lilo i mea hoonianao ia e ka Lahu Hawaii nei.

            A ma ia manawa like no hoi i oili paielo aku ai ka makani kauia na o na pali o Waipio aia ke heo ala iluna o ka pahoehoe o Kukalaula a ke halo wale ia la no ia mau aina ma Kau, a ke kiei iho la keia i ke kai kauhaa a ka malihini ma Punaluu, a ke nana iho la keia i ka nalu hai o Kawa ame Kailiilihanau o Koloa me ka wai hu o kauila, a hiki keia ma ka aina no na keia mau lalani mele.

“Hanohano honuapo i ka lau nia I ka hola i ke ahe a ka makani.”

            Me he mea la i pahia aku e ka makani, ka ana keia ilana o ka pali o Kaweiohea, a malaila kahi hooluolu il@ ai ua kamaea nei, oia mau la koliuliu i auwale aku la.

            Ia Makanikese e nana la i ua wahine leo nui ala oia pali kahakai ma kau, ka mea nana e puhi la i ke kai iluna o ka aina, ua ike aku la oia he noe me na ao ua e nee paa ana maluna o ka ilikai me na hoailona mau e uhi paa pu ana iloko o na ao ua eloelo.

            A no na minute pokole loa, ua ka alo pono ae la ia mawaho o kahi ana e noho aku nei nana, a ua haaleie iho la no hoi keia la wahi ana i noho muai, a ua nee aku ko ia nei mau kaina kapuai a hiki ma Kamilo, o kahi keia e aae oluolu ai na poe hola maluna o na waa, a hulihia ma ka meana.

            Ina he ai@i kekahi i poino ma ka mana, he okoa kona wahi e pae ai, a he wahi okoa no hoi ko na makaainana a ola ka mea i kapaiai ka inoa o Kamik@poekanaka, he wahi kaulana keia ma Kau.

            Ia Makanikeoe nae i hiki aku ai malaila aia kona kaikeahinehaku lani iloko o na ao polohia, me na kuaua eloe ie @aluku la ma ka iho ke kai, me ka hihi pa@ ana o ka noe me na pu@ha – aa keke e hoopuni ana, a ua u@e awiwi mai ia ua mau hoailona nei o ka oehia mai ka nio ana mai a kokoku mawaho o kahi pae olalo.

            Aia hoi aa mahae ae la na ao polohiwa u i me ka noe e hoopani ana i ka puuohu – ua – koko a pii pololei ae la ka lakou mau weleau i ka lewa, a we he mau ao opua lani la e hoekuku mai ana i ka pala la ko i a ai ia manawa i hoea’e ai ka, mea no na keia nanea me kona ohana apau mailoko ae o ke kai, me ko lakou nani kamahao.

            A oia ka ko uka poe o ka aina e nana mai nei me ka eehia no keia mea kupanaha a lakou e nana mai nei, aea nae ia wa o Makanioe i halele iho ai kona mau kapuai wawae i kahi ana i ku ai.

            A na hele aku oia maluna o ka ilikai a huipu me Laukaieie ma, a ua hai ia mai la iaia kekahi mau kualapa loihi mai Puna mai a hiki ma kahi a loakou i hoolai makie iho la ma ka ilikai ma kahi kokoke ka aina mana kapa kai o Kau.

            A ia mawaena o keia mau kualapa e waiho ana he awaawa nui hohonu loihi.

            A oia ka Makanikeoe i miki ko@e aku ai e nana pono i ke ano o keia kualapa maloko o ka hohonu o ka moana, nolaila, ua huli hou oia i hope, a hiki hou ma Puna.

            A ma kona noenoo ana i ke ano o keia mau kualapa nui loihi maleko o ke kai, he wahi keia no ke au o ka moana e hele pololei ai a hiki i ka aina, nolaila, ua lalau ae la kona mau lima i kekahi mau ahui hala i palahaama a hoo’ei iho la iloko o ke kai.

            A oia kana i nana pono iho ai i kaki a ke au e lawe ai a pae, a ma ia mea, ua hoi hou mai la oia a hui hou me ka mea nona keia moolelo ma kahi ana i haalele iho ai ia Laukaieie.

            A ua noho iho la lakou malaila ia la a po, a ma ia po a ao, a ma ia kakahikaka nui i pae mai ai na ahui hala ana i hoolei ai ma Puna, a oiai ua keiki kamaeu la ua hau hou aku la i uka o ka aina, a ua miki ae la ke kaikamahine ua no na ua wahi la i pae aku la ua mau ahui hala nei.

            Nolaila, e waiho iki kaua e ka mea heluhelu i ka mea no na keia moolelo, a e hoakaaka iki aku ka mea kakau maanei no Makanikeoe a me ka ui nohea oia kapa kahakai.

            Ia Makanikeoe i hiki hou aku ai mauka, aia ke mili lima ia mai la ua mau ahui hala nei e na lima o ka ui oia wahi, me ka honi hoomau ana i kikahi o na pua hala onaona o Puna mai.

            Aia nae i ua ui nei i ike mai ai iaia n,ei ua hookuu aku la ua keiki eueu nei i kana anoano, a oia kana i kanu aku la i ka puuwai o ua ui ala.

            A ma ia ano, ua niniau a eha ka pua o loaie” i ua kaikamahine la, a me ka leo pihoihoi nui oia i pane mai ai i ka malihini a ke kanaka maikai nui wale e ku aku nei imua ona, a no ko ia nei hele ole aku e ike me kana kahea mai, nolaila, e haalele ke onaona maka a e lawe i ka iua o ke onaona, oia hoi ka lawelawe lima, wahi a ka olelo.

            Aia laua no e papa leo ana, ku ana hoi ka lua o ua kaikamahine kaulana oia aina kahakai o Kau, a hookahi ke aumeume ana, aole o kaua mai o ka lapa o ua mau ui noho kahakai nei, me ko laua manao ole – e, o ka mea keia iaia ka anoano luhi ole Hano – alele – Oponiumakaeleele i ke aloha o Huananai.

            A oia paha kau e ka mea heluhelu e ninau iho la i na inoa o ua mau eueu la o Kau.  E heluhelu iho i keia mau lalani mele o ka mama ahi o ka moi wahine Liliuokalani e noho mai nei, a oia iho keia mau lalani mele.

“O Keohokalole oe o huli mai

Aloha’uo paia i ka makani

Puakaiaolu kai o ka milo

Ua milo’a e ke aloha ke kanaka-

Heaha la ia ukana nui a ka moe?

E moe ka pono e hei hou iho.”

            O ke kaikamahine mua i loaa ‘i na ahui hala a Makanikeoe i hookuu mai ai mai Puna mai, o Kamilo kona inoa, a ua lilo nae ia Makanikeoe ka hookuu mua loa ana i nei mea he ahui hala.

            A ua lilo i mea na ka poe hooipoipo mawaena o ko Dau poe a me ko Puna i mei hoomanao nui ia mahope mai, a mamuli o ka pae ana nini o na poe olulo ana mai o nalii a me na makaainana ma keia wahi, ua hooholo loa ia kona inoa o Kamilopaekanaka, a ua oleloia, he olkoa kona lii wahi e pae ai, a pela kona makaainana.

            He ilina ia wahi no na laau pae a me na mea e ae he nui wale a hiki no i keia wa, a o ka lua o ke kaikamahine, oia o Paiahaa ka mea no na ka nalu o Kaalualu, a oia ka mea i oleloia ai e ka poe kahiko waiho ino ka auwaa o Kaalualu.

            A oia na noakaaka ana no keia mau kaikamahine kaulana oia aina kuamakani, a mamuli o ke koi paakiki okeia mau ui oia wahi ua ae aku la o Makanikeoe i ko laua manao, aia laua e hele pu nei me ke keiki eleu, ua hiki aku la lakou ma ka hale ponoi o ke kaikamahine hope oia o Paiahaa ma Kaalualu.

            A mamua ‘e o ka liuliu ana mai o na kamaaina i ko laua lolomaikai piha, ua pane aku la o Makanikeoe me ka leo malie.

            “Auhea olua e na kamaaina, he mau kino maikai ko olua me ka ui maoli no hoi a’u e nana aku nei i ko olua mau helehelena, nolaila, aole olua i kupono e lawelawe ia mea, oiai he kanaka hana nui au, aia iloko o kela Punohu-ua-koko e hoopuni ia ia e na ao Polohiwa e nee malie ae la ma ka ili o ke kai ma ka moana a he mau kino pahaohao makou a pau, a e liko auanei ko olua luhi a lokomaikai i mea lealea wale ia no.

            Ma keia mau olelo, ua pane mai la ua mau ui noho kahakai nei me ka hua olelo o ka eleu.

            Aole pela, heaha ka pilikia oia mau mea ke lilo i mea nana ole ia iho, mamua o ko maua makemake ia oe, a he mau kaikamahine mea makua no hoi maua me na ohana e noho mai nei, a he kupa maua no kela uka e paa mai la i ka ohu a me kaua, a oia no paha ka mea i haku ai nalii i ke mele.

“Kau haku i ka ua haao

Ke lele ae la mauka o Auaulele-

            Ma keia mau kukai olelo ana a na kamaaina me ka malihini ua ku ae la ka malihini iluna me ka waiho ana iho he wahi hua olelo, ua ae au i ko olua manao e na kamaaina, e kali iki iho olua a hiki hou mai au me ko’u ohana a’u i olelo aku nei ia olua.

            I ka pau ana o ka lakou kamailio ana, emoole, na nalowale koke aku la na keiki nei a ka makani a komo ana iloko o ka Punohu uakoko ma ka moana me kona nani nui kilakila, a hui pu aku la me kona haku kaikuahine me na ohana, a ua hai aku oia i ka manao o na kaikamahine kamaaina –

“O mamaka kau auaipo i ka lehua Haahea aku i ke kai i Paiahaa

Haa ka maka o ka ilina nono i ka la

La ua wela ke kula o Waiohiou

Ke ne ala ke kai o Kahala –

imua o Laukaieie, a na ae mai oia i na olelo a kona kaikunane, a no ia mea, ua ohi malie aku la ka Puno hu ua-koko me he modu kalepa la i hele a kuea pono na – ia i ka makani a hualii na pea i ka ilikai, a ku malie iho la ua Punohu nei mawahe pono o ke awa o Kaalualu me kona nani hui kamahao me ka pua nani iuiu e Waipio, ka mea i hoopuni ia e na ao kaalelewa.

            A oia ka ko uka poe e uwa mai la me na leo ikuwa o ke kupinai a pau ke aho, no keia mea kamahao a lakou e nana mai nei.

            Nolaila, ka manao nei ka mea kakau moolelo, aole paha i poina i ko Kau poe na hoomanao ana ‘e i kela Punohu uwahi i ike ia ma ka ilikai e nee malie ana a kokoke ma Paiahaa, a nalowale aku la.

            Ua ike ia kela mea e kekahi poe ma Kau ma ka la 10, o Apr. th. 1893, e like me na hoolaha ma ke Kuokoa a me ka Holomua.

            A mahope iho, ua hoea mai la he wahine me kona aahu keokeo nana i hoopahaohao aku i na Pake a me ka poe kanaka huli pipi ma Kapapala, na ua wahine la i amu iho i kahi umeke poi a kahi wahine a Kikikoele, a nana hoi i hai aku ke kamaaina nana i hookipa iaia i ke hua olelo.

            “I ka wa mamua he aina maikai keia o Kau nei, i ka wa e ola ana o Lonoipu, a i kona make ana e lilo aku ana keia aina he kai wale no.”

            Nolaila, ua ike ka poe lawe a heluhelu i ka’u mau hoakaaka ma ka Holomua.

            Ma keia mea e hoomanao ilio hoi oe e ka mea heluhelu i keia nanea o ka mea nona keia moolelo.  Lau kaieie ke kahuli leo lea o na pali o Waipio ka hiki mua o ke ku ana o nei mea he Punohu ua – koko ma ka ilikai o ke awa o Kaalualu.

            I ka manawa a ka mea nona keia nanea a me kona ohana e ku haaheo nei kona hele kupaianana ma ka ilikai, aia hei, ua hoonioni ae la ka wahine pukonakona o ka moana i ka ili lau mania uliuli o ke kai a o oloku ae la ka ilikai me na ale kupikipiki – o, e hoopuni ana i ua Punohu ua – koko nei, a me he mau aku ku ala iloko keke’a haki o ke Kaulua, ke hele ala a po ka lewa i ehukai me he uwahi la.

            A o na makalae hoi keia o uka ke holo poipu la ke kai i ka pohuehue, a ke haale aku la i ke kula pili, a ua nalowale iho la ke kio kai kaulana o Kau o Palahemo, a ke holo nei na kanaka iuka o ke kula me ka makau nui, a o na kamaaina hoi no laua ka makemake ia Makanikeoe a me kona ohana a pau e hookipa ia lakou aia no laua ke hoomakaukau nei me ka makau ole i keia kai e hoee aku nei i uka o ka aina.

            Aia laua no e lawelawe nei ma ko laua mau hale me ka eleu nui, aia hoi, he anapu ana na ka uwila i ka lewa, ua poha mai la ka leo nakolokolo o ka hekili me ka pinapinai i ka manawa heokahi.

            A uka mao ana’e, aia ka ohana a pau ke ku ala imua o ua mau kamaaina nei me Makanikeoe, a i ko laua huli ana ae a ike i keia poe wahine a ka ui nai wale me na kane, ua lele ae la ko laua hauli a waiho aku la me he moa la ua loaa i ka mai kuhewa.

            A ua poina kike ki laua mau noonoo ana no ka laua mea i manao ai e halawai na ike me na papa olelo ana mamua’e o ko laua loaa ana i na haawina o ke kunahihi a me ka eehia, a me ka leo nahenahe o Makanikeoe i pane iho aii ua mau ui la oia wahi.

            “E laua nei, na mea no na ka manao e hookipa ia’u, e ala, ei a’u me ko’u ohana.”  A mamuli o keia leo i pa – e iho ma ko laua mau pepeiao, ua puiwa ae la laua me ka nana pono ana ae i ka mea no na ka leo i pane iho ai ia laua.

            Aia he mau kane ekolu e noho ana me na hiona o ka nani me ka hiehie.

            Aia hoi i kela wa, ua hoololi ano e ae la o Makanikeoe i na helehele na a pau o kona mau kaikuahine a me ka lakou mau wahine, a he mea ku ole i ka hoihoi ke nana aku, me he poe wahine la ua ao – o, a o ka manao nui no nae o na kamaaina, ai no la maluna o Makanikeoe, Kaaua a me Kalaeohia kahi i hoohie ai me ka hai e o ua pua o ke kula.

            A oia ka ua mau ui la i pane mai ai me ka leo hauoli.”  Maikai loa oukou e na malihini i ke kipa ana mai ma ko maua hale nei, i na hoi ekolu makou, alaila o ka lawa no ia o na lei o kakou ke kui ia, no ka mea he olelo aku no keia ma ke alo.”

            Ua ae au i ko olua manao, no ka mea, aole a’u wahine a oia nei o makou ka mea wahine eia o kekahi o keia poe wahine ano ao – o kohu ole e noho aku la.”  wahi a Makanikeoe i pane aku ai.”

            A ke olioli wale la ua mau wahine nei, a ke hoolei mai la i na papahi lei ilima ia laua nei i na mea wahine oie, a ma ia wa no i hoone e ia mai ai na mea ai imua o lakou nei, aia lakou no o ai aka, a aneane e maona, ua pane aku ke keiki eueu o na pali ka mea nana e hoohoka ku ia laua.

            “E o ka lua koe o ko olua makemake.”  Aia hoi he mau hiona o ka hauoli nui maluna o ua mau nohea nei, aia nae ke hene mai la kaakaaka a ka mea no na keia nanea e noho mai la ma ka ilikai a me kona mau hoa.

            I ua mau ui nei oia aina huli i ke alo makani e eleu nei me na manao pihoihoi nui, me ka manao o hooko ia ana ka i ini o ko laua puuwai, ua pilikia u’a laua i ka ai a ka lio.

            Mamuli o ko Makenikeoe ha wale ana iku no i kona hanu, me ka hoopa ana aku i kona lima ma na opi aoao o ua mau kaikamahine kamaaina nei oia kahakai, a ua lilo ko laua mau kino  i mea haalulu me ke ano e nui me na helehelena o ke kupanaha nui wale.

            A oia ka na poe malihihi a pau e uana pono aku nei me ka akaaka nui, aole nae he wahi mea a ano ao kanaka ae o ua mau nohea nei a ka apiki nui wale, me ko laua moeuhane mua ole, o ke keiki keia nana i hului pau i na ui nohea a me Kawelonaakalailehua e like me na mea i hoikeia ma na helu mua o keia meolelo.

            Oiai he Hianaiole o Makonikeoe ma na ano a pau, a mamuli o keia mau hana hoepaepa a ke keiki aiwaiwa nui wale, oiai, aia na mau oi nei a kamaaina ke haawale la no iluna o ka moena o ko laua hale me he lau laau la e holu ana i ka paiia e ka makani, a oia no keia mau lalani mele o ka nalu o Naihe a Kalakaua i make, a eia ia Liliuiokalani i keia wa.

“Haa kau ialau wale ana

Haa Maioleka ka poina na nalu nui”  

            Ma keia mau hana ano e ua huli ae la o Makanikeoe i kona ohana a pau a hoihoi aku la ma kahi o ko lakou haku lani aiii e nehe mai la maluna o ka ilikai, a oia ko lakou haalele ana ia Kaalualu, a nee awiwi aku la ka Punohu ua-koko, a hiki ma ka lae ua huli ae la na maka o na mea a pau e nana i ka pali o Molilele.

            A mamua’e o ka nee hua mai o ka huakai a ka mea no na keia nanea mai Kaalualu aku, ua pau ae la ke kunahihi o ua mau wahine la aoie hoi ka mea a laua i ike ai a me ka ohana, a oia ka laua e ninau iho la i ko laua mau ohana ponoi, a ua hai ia aku ka haina.

Aia i Kohala i kapakai

Aia i Waikiki i Hamohamo

Aia i Waialua i ka loko o uka.

            Ma keia mau olelo a ka ohana, ua pupuka ae la na maka o ua mau wahiue la me ka auku ae o ka iha iluna, oia ka Vietoria Kamamalu i haku iho ai i keia mau lalani mele.  

                        O ko’u hoa no oe

                        O na la maikai

                        A komo ae ka huhu

                        Kapakahi ko papale

                        Ku ae ka ihu iluna

                        Kau a’e o ka lae ia

                        Puu nei puu amaama

                        U’ – hoi o ka ihu ia.”

            Ua hoohoka loa ia laua e Makanikeoe me ka ike hou ole iaia a hi ki i ko laua hopena.

            Aole olelo ana i kee no neia mau wahine kupanaha ma ke a olai wale aku no.

            I ka mana wa i haalele iho ai ka huakai i ka ae kai kaulana o Kaalualu a holo aku no Kalae, aia hoi, ua hala mua iho la ka kakou keiki kamaeu no ke k@o kai o Palahemo a ke nana ala oia i ka puka e ha kahaka mai ana ma keahi aoao.

            A ua kamoe aku oia malalo oia alanui pohihi malalo o ka honua a me ke kai a hoea ma kahi i kapaia.

            “Ko ke au i Halaea.”

            A huli hou oia a hiki ma Kailikii a mailaila aku a hiki mauka o Alalena ma ke kuahiwi, he mau mile ka mamao mai Ka@uku aku ma kahi i hu ai ka Pele.

            A ua huli hou mai oia ma kekahi mana oloa malalo o ka honua a hiki ma kahi o kela wahi puhi kai o Kahioopakani, a ua hele loa mai oia he mana hou a hoea maloko o kela kiowai o Waianapele ma kai kokoke ma ka iae o Kaulanamauna, a huipu oia me kona haku lani kaikuahine a me na ohana.

            A ua hai aku oia i na lua a pau ana i ike ai ma Kau mai ka mokuna o Puna me Kau a hiki i Kaulanamauna ka mokuna o Kau me Kona.

            Aole he mau lua hohonu ma ka moana, he mau ale haleloielo wale no ka nui e pili aua i kahakai pali a me na makalae, a o ka hapanui o na lua hohonu, aia mauka o ka aina.

            Nolaila, he mau aina naele keia me ka hakahaka malalo o ka honua, a hookahi wale no lua oi aku o ka nani ke nana i kona mau paia a me na anuu me kekahi nini pahaku maikai me keiau ala ke ano a he mau kiowai maikai maloko aia keia lua malalo pono o ka pali o Miiele a me Kailikii.

            Ma keia wahi e waiho ika aku kana ia Kau a me Puna a e hoonee aku kaua e ka mea heluhelu no Kona, o nana i kona mau lua hohonu ma ka moana.

            Ia Laukaieie me kona ohana e hoolai ana ma ka ilikai ma Kaulanamauna, aia hoi, ua hoomaka koke na waa pupu e oni ko lakou mau i’e hoohana me ka piha eleu nui me ka awiwi nui me he makani puahiehie la, ka wili o na ehukai i ka lewa me he lepo ala.

            A heaha la ke ano o keia mea i ko ua poe e nana mai nei, aole e hiki ke hoomaopopoia, a ia lakou i hiki aku ai ma kahi i kapaia o Olelomoana, ma keia wahi i ku ho aku ai ka kakou kamaea Makanikeoe noloko o kekai uliuli lipolipo o ka moana a kaawale aku la kona haku lani kaikuahine me na ohana.

            O kahi keia a na kanaka lawaia i olelo ai i ka moana, e hoi aku laua a pepehi i na elemakule, ua lohe keia mau elemakule i ka olelo a na kanaka lawaia, nolaila, ua hoomaka ua mau elemakule nei e kolo, a ua kapaia ka inoa oia wahi o Kolo.

            A o Olelomoana hoi makai, a oia keia wahi a Makanikeoe i luu aku la e nana pono i ke ano o ko Kona moana kai.

            Ma keia luu ana aku la o Makanikeoe iloko o ka moana kiuii lipolipo hohonu aia hoi, ua halawai mai la imua o kona mau kiionohi maka malalo o ka papaku o ka hohonu o ke kai kekahi ana nui akea, e huli pono ana kona waha i ka Hikina, ao kona hope, ua hamama ‘ku iuka ma kahi kokoke i na lae kahakai ma Olelomoana.

            A he nui wale o na pihi huhu Niuhi o ke kai e hulili mai ana ko lakou mau maka me he ahi ala ka malamalama oloko o ke kai, a he mea ku i ka makau a me ka weliweli nui ke ike, a halawai mai me kekahi kino kanaka ano kino papalua ole, he lilo ia i mea ole i ke kupueu o ke kai.

            Aka, i ke keiki pukonakoua nui wale o ka eu a me ka mana o Waipio, ua lilo lakou i me a palepale waie ia’ku no me ka wewo ole, aole lakou i helu ia ina no ka manao hakaka me Makanikeoe, ua lik@aia ke hoolilo ia lakou i mau @ a pohaku ma ke kai.

            A mahope o kona nana ana i keia ana nui hohonu, ua huli koke mai la kona alahele luu moana me ka eleu a hoea oia ma ke kaikuono o o Kealakekua ma Kaawaloa.

            Aia nohoi ka mea nona keia nanea Laukaieie me na ohana he kaalo aa la mawaho o ka lae o Keei.

            O kahi kaulana keia i ka olelo ia e ka poe kahiko.

            “He lalo-li-lo-he Keei.”

            A me he mea la, aia lakou ke nana ala i ke kai malino-a ehu a me ka pali kaulana o Keoua o Kaawaloa, aia o Makanikeoe malaila kahi i hele makaikai ai i na lua oia pali kaulana.

            A ma ia nui o na ana lua ma ia pali ua lawe nahi i wahi e waiho ai na kino make o nalii, a he ike wale iaku no na lua ma keia pali i ka hamama mai me na Lapauila o na puka e ku mai ana.

            A oia ka Laukaieie me na ohana a me Makanikeoe ke nana nei i ka lana malie a ke kai o Kona me he wai ala.

            A pela hoi ko uka poe o ka aina e nana mai nei i keia Punohu ua-koko ma ka moana, oiai, aele he na i ka maka o ka opua e k@ieana ai hoi ka pio ana o ke anuenae a me ke ku ana o ka Punohu ua-koko, a he mea haohao nui keia i ka ua@ o ko uka @.

            E ka mea heluhelu ke ike iho la oe, eia ka mea nona keia ma@elo ke hele nei ia—

“O Koaa kai opua i ka lai

Opua ua hinano ua malie

Ke na’u lakamalii

Ke koli ia i ke kukuna o ka la

Pumehana wale ia aina –

Aloha wale ke kini e Kailua

Aohe no hoi he lua i ae-na puno- no hoi

O kuu puni o ke aloha – lawe-la.”