Ka Oiaio, Volume VI, Number 44, 2 November 1894 — Page 3
| This text was transcribed by: | Patricia Ravarra |
| This work is dedicated to: | Maria Jenerik |
Nupepa Ka Oiaio.
"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"
KOHO BALOTA PAMALO.
I ke au e ku ana o Hawaii nei ma ke ano he aupuni Moi, ua ike ia o ka la koho balota, oia kekahi o na la ano nui loa a he la ulumahiehie hoi ia no ka aina, e hihihio lua ana i Moeawakea; a he ku maoli no i ka ihiihi ke nana aku, a he ohohia maoli no ka lahui.
Aka, i keia hoi, ua ike ia he panoa, he neoneo, a he oki loa no, a i ahona i na wahi ukiki a me na mamo a na mikanele aihae aina. O keia ka hoike maopopo o ko lakou kumakaia ia ana e ka lahui, oiai o ke ana a lakou i ana mai ai maluna o kakou, ka poe hala ole, oia no ke hoi hou aku ana maluna o lakou, a e haule pahu ana lakou iloko o ka hilahila mau loa no ka wa pau ole.
Nolaila e ka lahui, ua kaa ka lanakila ma ko kakou aoao a ua loaa ka hoike oiaio, oia ka pahu balota a na poe kumakaia i liki paupaka iho nei me ke kulolo niuniu, aia la, ua nele, ua neo a make loa, a e hiolo aku ana a nalowale loa aku na hana o keia ano i keia mau lakoke iho. Oia ka mea i ike maka ai ka poe aihue aina a pau loa i ka hopena o ka lakou hana ino i hana ai ma ka la 17 o Ianuari 1893.
HE OLELO WAIWAI NUI.
Aole he waiwai emi iho, a he mea oiaio hoi oia ka olelo i hoike pili Aupuni ia aku i ke Aupuni o Geremania no ka mea e pili ana i ke kulana o na alanui hao o Amerika kahi hoi i komo pu ai he heluna nui o ka waihona dala hoahu o Geremania. A e like me ka makou e kalai mau nei no ka mea e pili ana i ko kakou wahi waa Aupuni no kona hooliloia aku i mahele no Amerika Huipuia e like me ka manao o ka poe i akaha aina e hoomoamoa mai nei, a o kona hoololi ia ae paha iloko o ke Aupuni lanakila, o ka Repubalika o Amerika e like me ka loihi o kona mau la o ke ku ana pela no @ oi aku ai kona lilo ana i home no ka haukae a me ke paewaewa a mai ka honua mai o kona mau mana Aupuni i hookahua ia ai ua mahelehele ia ke ano o kona hoohanaia ana, ua hoomau ia mai hoi pela a hiki wale mai nei e like me ia ma na Aupuni e ae e hoao ana e hoomahele i ka rula ana a ka makemake o ka lehulehu malako o kona mau oihana a pau ma ke kulana Aupuni Repubalika e helelei liilii ana me ka opa pu ia alaila hoao hou e kukulu iaia iho maluna o na kuku i ka makemake o ka Lahui.
E hai ana ka hoike mai ka noonoo maikai mai e pili ana i na alanui hao aole lakou e uku he nui ka lakou hauhili a me ka hooko pono ole aole na aha hookolokolo e malama i ka poe hoomoe dala a o ka makou e pakui hou ae nei, o na ahahui i hoohuiia e hoao ana lakou e hoouoino i na ano a pau i ku i ka lanakila a me ka holomua o ke Aupuni ma na ano a pau. E hai maopopo mai ana keia aole i lanakila ka poe hoaie dala o Geremania mai na lima ae o ka poe kolohe o Amerika.
Ina o keia ae la ka haawina i hookau ia aku maluna o kela Aupuni keiki kane o Europa peha la hoi o Hawaii nei e hanaia mai ai i ke kaulike ana e makemake nei? O kela poe kolohe no o Amerika oia no keia ohana kolohe e apuka nei i ka Lahui Hawaii i ko lakou Aupuni a me ko lakou Moiwahine.
PELA IO ANEI?
Aia ma ka apana o Kaupo, Maui, e noho ana kekahi alii makai ka mea hoi i hoolilo i ke kiai ana i ka maluhia o ka la Sabati i hana kuikawa nana no keia kumu ua hopu oia i kekahi poe e holo ana maluna o na lio ma na alanui o ka lehulehu oiai e holo ana no ka pule i ka halepule a pela hoi me ke poe e ike ia ana e paa ana me na puolo. O keia kanaka he mea haiolelo hoolepopo oia mamua a oiai oia e lawelawe ana ia hana no kona ola ua pupuleia oia e like me ka noi o kona mau hoahanau e uwa leo nui ana me he poe uhane ino la no ka uku mahuahua o ka makahiki honiia hoi e ko lakou mau kaikuahine me ka mahalo nui ia e noa hoahanau.
O ka makou e ninau nei heaha ka waiwai e loaa mai ia kakou mai keia Aupuni mai a na misionari ina me keia e hookoia ai ke kanawai.
PUALI KOA NIHO-KULOLO.
Mai ka papu aku o Kaukeano Hou, ka pualikoa o ka hoola (ole) i maki aku ai no ko lakou kahua kaua ma Kaumakapili, kahi hoi a lakou i malama ai i kela ahiahi aku nei he anaina haipule no na kanaka Hawaii. Aole makou e haohao i na hoahanau Hawaii oia hoomana a i ole o ka hapa nui paha o lakou e hoike nui ae ana i ko lakou manao apono ole no keia mau hana.
MAI PUNI AKU.
Eia no ka ooopu luahine wahako’u o ka nupepa Avalataisa ke ihohee mau mai nei me ka maalea nui ma kona mau kolamu i wahi no na kanaka Hawaii e punihei aku ai a hoao hou e lawelawe i na hana hoomanamana o ke au pouli o Hawaii nei i maalo aku la ma ke ala hoi hou ole mai, ke au hoi a keia lahui e hoopaumaele ana ia lakou iho ma na hana hoopiopio, ninau uhane, a me kekahi mau ano hana e ae pia ano hookahi; e like me ka mea e manao io ia ala i keia la e ka huina i oi aku mamua o ka akahi hapaha o na kanaka o kona aina hanau. Mamuli o ka maa o na kanaka Hawaii i keia wa, ua manao lakou o ka pule ana a make kekahi mea, he pomaikai oi loa aku ia mamua o ka laau newa, ka pahi o, apa na kepau, a o kekahi ano mea make e ae paha o keia au hou no ka hoo hana ana aku maluna o ka enemi. Aohe he maka’u o ka oopu luahine i na Hawaii o keia wa ke hoomau hou aku i ka hana ana i na mea ana i haalele loa ai me ka hoowahawaha mamua aku nei, ma ke ano he mau hana hoopunipuni a me ke kupono ole no ka hoo@ ana i kekahi mea. Ua maopopo ia kakou e ka lahui mai kona mau hoaloha misionari mai, aia no he mea e ae i oi aku kona holopono ke lawelawe ia, ma kahi o ka hoomau hou ana aku i ka pule anaana, a oia hoi ke alanui m@alahi loa no ia hopena hookahi. @e he mea la,ua ai paha keia oopu luahine i ka io puhi, i kapeke hewa ai ka waha, a hoao e alakai hewa ka lahui.
HE IKE HOALOHA ANA
O ka ike ana aku o na luna aupuni o ko na aina e, e noho nei ma Hawaii nei ia kuhina Haki, oia paha ka ike a Alapaki ma e olelo nei ua ike ia mai nei lakou e Beritania, he kou ke kupauaha o keia ike ana, a makou e haohao nei, a makou hoi e koi aku nei ia Alapaki F. Kauka e pane mai i ka makou mau ninau e panee aku nei.
Oiai ma ka nupepa Hoku, ua hoike ae ia nupepa ua ike mai nei o Beritania i ke aupuni makaainana; a o ka mea kupanaha aole i ike ia ma ke kolamu o na hoolaha pili aupuni, nona ke poo “Ma ke Kauoha,” ua @ele loa ia mau olelo a aia la mahea kahi o ka ike pili aupuni a Alapaki ma e olelo nei a e hele nei e olelo ua ike ia mai ke aupuni kamehai o lakou; ua makemake makou e ike, a e hoike ia mai hoi i hiki ia makou ke hooia aku i ke akea ua ike io ia mai.
O ka hoike a kekahi Iuna aupuni kiekie o na aupuni e, i hoike mai ai ia makou, ua ike aku makou i ke aupuni manawa i hiki ai ia makou ke hoike a ke kamailio ma na hana pili ponoi o ko makou mau aupuni pakahi iho, aole makou i kauoha ia mai e ike aku i ke aupuni repubalika. Nolaila mai puni iki oukou e ka lahui i na olelo epa oiaio ole, oiai o makou ke kiai o ka lahui holookoa mai o a o o ka aina.
A mai hoi eia no na luna kiekie o na aupuni e, ke kiai nei ia kakou me ka makaala loa. I ka hana a lakou nei e hana ai maluna o kakou, a i manao ai paha e hana; a ina e ike ana lakou e hana ia ana kekahi hana kue i oi aku mamua o ka pono, alaila he kuleana ko lakou e keakea mai ai. E like me lakou nei i manao iho nei e kukala i ke kanawai koa, aka na pani koke ia mai lakou nei e kekahi luna kiekie o ko na aina e, me ke ao pu ia mai aole e kukala i ua kanawai koa ala, a oia ke kumu i haule wale ai. Aka, ua ao ia mai nae lakou e hooikaika ma ke kono ana aku i na kanaka Hawaii e hoohiki, a ina e loaa ke hapanui, o ka pau noia o ka pilikia; aka o ka mea nae i ike ia o ka n@o.
PAU KUHIHEWA
O keia mau mamala olelo malu na ae, a makou e hoike aku nei, ma i ka waha ponoi aku noia o Alapaki F. Kauka, i hoopuka akuai imua o J W. Namahoe ma, o ka Makeke kuai I’a o Ulakoheo, ma ka Poalima nei; he mau lala lakou a pau no ka Hui Aloha Aina, a eia iho na olelo ponoi ana i olelo aku ai imua olakou. Pau kuhihewa wahi a Alapaki F Kauka. He aha ka mea i pauai kuhihewa, wahi a Namahoe ma i ninau mai ai ia Alapaki F. Kauka? Pane akula oia, ua hoouna palapala mai nei ka Moiwahine Vitoria o Beritania Nui, i ke Komisina Pelekane, enoho nei ma Hawaii nei, e hele ae eike, i ke Aupuni Repupalika. Pane akula kapoe Aloha Aina pehea, ua hele a’e nei nae paha ke Komisina Pelekane e ike i ke Aupuni Repupalika o ou kou? A e ua hele ae oia eike ia Peresidena Dole i keia la, oia ka mea hou apau ko oukou kuhiwa i keia wa, ahuli aku la o Alapaki F Kauka ahela akula. O keia aela na olelo ponoi mai ka waha ponoi aku o Alapaki F Kauka a i kela poe kanaka Hawii oiaio, a @a lakou hoi i hoike mai ia ma kou a oia ka makou e kuupau iku nei. A e ninau ana makou ia Alapaki F Kauka, nana epane mai ikahaina.
1 Ua ike mai nei a nei o Amerika Huipuia, i ke Aupuni Repuparika [ as printed ] a oukou i kuk@la ihonei?
2 I na ua ike, aia makahi hea o kanupepa, a ma ka nupepa hea kahi i hoolaha ia ai ka ike pili Aupuni ana?
3 He oiaio anei, ua ike i’o mai nei o Beritania Nui, i ke Aupuni Repupalika o oukou. A aia mahe i hoolaha pili Aupuni ia ai?
4 He oiaio anei, ua hele aku ke Komisina Hawes o Berikania [ as printed ] Nui e e ike pili oihana ia Pereside [ as printed ] Dole, oiai oia ai no i Hawaii?
5 O ke kino hea o ka Peresidena Dole, ka ke Komisian Hawea o Beritania Nui i ike ai?
6 He aha hoi kamea i hoolaha p@ Aupuni ole mai ai o Kuhina Hawes o Beritania Nui, i na hoi ua ike oia aia ma ka nupepa hea o keia Kulanakauhle [ as printed ] ka hoolaha oia ano?
7 I na ua ike ia mai nei ke Aupuni Repupalike a oukou, heaha hoi ke kumu e ka ohinei o oukou i na kipu ana, na kai kukui ana, i ike aku ai hoi makou i ka oiaio o kau mau olelo e Alapaki F Kauka? Ua mau kaukau Ka Leo elawe ikau pane e Alapaki F Kauka, ana kaa wale na Kolamu no kau hoike.
UA HALA.
E Mr. Luna Hooponopono. E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kau Nupepa uila Ka Oiaio, i kahi moolelo walohia o ka mea nona ka inoa maluna, i ike mai ai na ohana a pau o ka mea i hala aku la. Me ke kaumaha au e kakau nei i keia moolelo walohia o ka mea nona ka inoa maluna ae.
Ma ka wanao o ka po o ka la 23 o Oct. 1894 ua hele kohana aku la ka uhane, ka hoa pili o ke kino o Mrs. Olelia, a ua haalele i ke kane na makua a me ka ohana a pau, na lakou e auamo aku i ke koikoi o kana huakai. Ua hanauia o Mrs. Olelia maluna o kekahi moku kuna M. H. 1857–i ka malama paha o Malaki, i ka wa e na hunahu ana kona makuahine, oia hoi o Iosepine Hamea, ua miki aku la ka wahine a ke kapena o ua moku la, a lawe ae la nana ka malama ana, a nana no i hea i kela inoa o Olelia, a mai kona hanau ana i hiki i kona make ana ua piha iaia na makahiki 37––8 malama; oia ka nui o kona ma@ la o ka hanu ana i na ea oluole o keia ao. I ka la 5 o Apelila 1874 ua mare ia laua me C. K. Kaloi he wahine noho pono, a malama i ka maluhia, a mai ko laua mare ana a hiki i kona make ana, aole i loaa ia laua he noho kue ana.
Ua hoonaauaoia ma nu ike hana lima. He wahine oluolu a aloha ohana a he puuwai hamama, aole oia e pani i kona waha ke kipa kekahi mea ma kona hale. Malaila no ka makua ka Rev. Boneface a ike nono i kona hele ana. Ua hele oia me ka maluhia; he wahine haipule oia, he alakai oia no ka papa himeni o ka hale–pule o S. Petero ma Puuuki, a me na oihana pule a pau. A ua lana ka manao o ka mea kakau, aia oia me kona haku Akua ke Karisto ka Hoola.
Ua hoolewaia kona kino me ka hanohano, a ku ka pule Meka nona, a me na pule hoomaikai no ka poe i make. Ma kona make ana, ua haalele iho oia i kona hoa pili he kane, a me na makua a me na ohana a pau, a ua nui kona minamina ia e na mea a pau, a na lakou e auamo aku i ke koikoi o kana huakai hele, a he kaikamahine kupa oia no kaua lani haahaa nei.
A he fiva kona mai i make ai. A ke puana ae nei ka me kakau.
Aloha, aloha aloha nui oe e Olelia iloko o na puuwai: ka puuwai hemolele loa o Iesu, a me ka puuwai maemae o Maria. Nana no i haawi mai, a nana no i lawe aku; E hoomaikaia oia.
A ma keia ke haawi aku nei au i ko’u aloha a nui i ka Luna Hooponopono a me na keiki ulele hua kepau aloha oukou.
P. K. Momoa
Hana, Maui, Oct. 28, th. 1894.
KE KULANA.
E na makamaka a me na hoaloha ka poe hoi e hooipo pu nei me ka nupepa Ka Leo, eia na limahana ke hooikaika mau nei e hooi aku i ke kulana o ka papa konana o Ka Leo, a e hoololi ae i kona kulana mua no ka pomaikai o na mea a pau.
Ua hiki no hoi ia makou ke kaana kau i na mea a pau no ka pono kau like o ka aina holookoa mai o a o o ka aina. A ke panee hou aku nei makou he moolelo hou no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu, a me na manao kalalaira akea ana.
A ma ka pepa no o keia la e ike iho ai oukou i ka huina nui o ka poe hoonohonoho akua o ka aina o Alapaki ma@ oia hoi o Amerika Huipuia he 10,000,000 ko lakou huina, a eia kekahi poe o lakou i Honolulu nei e noho nei.
KAROAKA KUPAIANAHA.
He opuu Pua Rose Ulaula me kona nani kamahao e kau ana i ka lewa, aole i ana @a kona loa a me kona laula.
Maluna ae, o @a opuu rose nei e kau ana keia mau hua palapala “Mahina,” ma ke ano pi’o, a mawaena konu o ua opuu rose nei e hoomaka ana mai kekahi hua ke a hiki i kekahi hua–ke, ua kau ia me na huapalapala. Ka Moiwahine o na Pua, na kuni ia keia mau hua me ka wai gula, a he nani lua ole ke nana aku; a malalo ae o na opuu rose nei, he 4 lau rose o ke ano maku’e a na lakou e hapai ana i ua opuu rose nei iloko o ka lewa. Ma kahi mamao mai ka opuu rose mai he ponaha nui o ke ano iuakalai ke hoopuni ana i ua opuu rose nei, a mailoko ae o keia ponaha i puapuai ae ai kekahi mau mea hulaii malamalama e like me ka o ana ana o ke kukuna o ka ia i ke kakahiaka nui, oii ae la lakou ma ke ano e poai ana a puni e waho o ka ponoha, a e hookaawale ana i ka opuu rose maloko, a i ko lakou kiekie ana ua lilo ae la he mau lapalapa ahi o na ano waihooluu like ole a ku apo i iho la maluna o ka opuu rose, aole e hiki i na lapalapa ahi ke huna aku i ka nani o ka opuu rose, oiai ua oi loa aku ka nani i loaa iaia mai na wai hooluu like ole aku i ko ka wa mamua.
A ma kahi kaawale loa mai ka opuu rose aku, e lohe ana he mau lala o kekahi laau i maopopo ole kona kumu, koma mau lau he nani ke nana aku a ua kahakaha ia e like me ke a io o na wai hooluu o ka hae Amerika a he hoku iluna o kela a me keia lau.
A maluna iho o una mau lala nei e noho ana he manu i like kona ano me ka aeko, he nuku eleele he ai melemele e like me ka manu aloha he omaomao ke kino, melemele na wawae eleele na maiuu; kiko aku la kona nuku me ka manao e ohi mai i na lau, helelei mua aku la ka lau mamua o ka loaa ana aku i kona nuku, pela no oia i hoomau ai i kana hana a hiki i ka pau loa ana o na lau i ka helelei a koe wale iho la no na lala; luliluli iho la kona poo a keni iho la ke u@ a hehe iho la ka aka a ua manu kupua la, me ka hoopuka ana i keia mau huaolelo ma ka olelo Hawaii,––Oia no, Pela no, Ua hiki no. No ka mua o ka manawa, Huro ae la ke anaina, no ka elua o ka manawa, hooho ae la kekahi poe ua haule ka hae, kekahi poe hoi ua haule ka lau, ka kahi hoi ka lapalapa ahi, ka kekahi hoi ka opuu rose.
No ka like ole o na manao, ua ulu ae la ka haunaele, e iho ana na puupuu ma o e maanei, kui aku kui mai, no ke kolu o ka manawa owe mai la me he kuaua ala, a i ka mao ana ae, ua auhee aku la keia mau hiona, a ma kahi o ka opuu rose, e kau ana he papa eleele me he papa heenalu ala a maluna iho o @a papa ala e kau ana keia mau hua palapala “ka hopena o na hana.”
Aole i koi ia aku ka lehulehu e wehewehe mai i ke ano o keia, aka he mea hoaiai wale aku no keia e like me ke kuhikuhi, a ina i manaolana kekahi e hiki ana ke hoakaka i keia mea pohihihi, nona iho ia e like me kona makemake.
Owau no me ka oiaio,
Sam K. Palamoa,
Kamakela, Honolulu.
HE LEI NO LILIUOKALANI
Kaulana ko lei e Liliulani.
Ka uila e anapu nei Hawaii,
O ka leo kui kolu o ka hekili,
E hai mai ana i ka lanakila,
Kilakila ka opua hiki ahiahi,
Ka ohi aupuni au e kalani,
Aole e nau e i ka enemi,
@ekelo ekahi e ke kiai,
Kiai malu ia ko aupuni,
E ka mana o ka Mekia hemolele,
E kupaa mau me ka luli ole.
E hoi hou e ka e-a o ka aina,
Eia Hawaii @a lanakila,
Ua lokahi like na puuwai.
O ka wai olu mau o na Lede,
O ke hoi pono ae i ke kalaunu,
Kalaunu kapu ou e Liliulani,
Ka leialii nani o Hawaii,
Ihiihi ko lei anuenue,
Epipio mau nei i @a@lii,
He’lii nui oa a he milimili,
A he pua laha ole na ka Lahui.
Hooheno aku au o mai oe,
O Kalani lanakila kou inoa.
Hea aku hoi au hoi ae oe,
O Liliuokalani i ke kalaunu.
Hakuia e Mrs. Maryan Lindsay
Waimea, S. Kohala,
Hawaii
HE MELE INOA NO LILIUOKALANI
Nani wale no ke kuihi ihi kapu.
Ka Hoku–kaimana ma ka hikina,
Hiki mai e ka lono piha hauoli,
Hoolu puuwai kupaa mau,
Paa ia ke Aloha o ka Aina.
Aina hanau o ka maku.
Mai na hanauna kupuna mai.
Kou han@ kapukapu kau i ka nio.
A @ mai hoi oe e Kalani,
He pua kalaunu no Hawaii,
Eia ka leo o ka oiaio,
K@ hea aku nei me ka nahenahe.
Hoi ae e noho kou ihiihi.
I ke kalaunu kapu o Hawaii.
Aohe hao kila makeneki,
Nana a uneune i kou Aupuni.
Mai puni na Hawaii i ka pelo.
I ka malimali a ka Alopeka,
Hoi keike nei i ka hulu nani,
Alakai huhewa i ka lehulehu.
Lehulehu na mole hua inoino.
Ulu nei na laau kalakala.
E kala no la e ikea nei,
Na hana maalea a @sa,
Ka puni wale Ewa me Adamu.
Kono o ka waipuna hooluolu.
Olu wale mai no na Liona,
Na Kika hae o ka ululaau.
Lalau Hawaii i ka lokahi,
Paa ia e ka e-a o ka Aina,.
Lanakila o Kalani me ke Kalaunu.
Poni ia e ke ao malamalama.
Malama ia oe e ke Kolukahi,
Kou puali koa kiai malu,
Hooheno aku au-oo-mai oe.
O Kalani lanakila kou inoa.
Hea aku hoi au e hoi ae oe.
O Liliuokalani i ke kalaunu.
Hakuia e Mrs. Maryan Lindsay,
Waimea, S. Kohala,
Hawaii
NO MR. DAIMANA.
Ke halelu nei na awelu pepa hoohui aina me ka leo nui no ka lilo ana o ke kanaka nona ka inoa malu na ae i mea nana e hoopiha ka noho luna hooponopono o ka nupepa Avalataisa, oiai ke mea ma ia wahi aia i Mau i keia mau la. O ka poe aole i like ko lakou anu lapuwale a me ke ino e like me ko keia pepa, ua koi ia lakou ma ka hope loa, e apono i ka hoihoi Moi, ina aole e ae ia ka hoohui aina me Amerika Huipuia, e like me ka lakou e hoopapau nei. Ina o keia io ka puka amaka ana o ka oiaio, e hoea io mai ana no ia me ka laelae, o ka hapa nui ka o ua poe la e kalahea leo nui nei no ka hoohui aina me ke kokua ana i keia aupuni e k@ nei i keia wa, ke loli ano e nei ka lakou mau manao iloko o keia mau pule i hala iho la, a akahi no a maopopo ia lakou he mea paakiki loa ka hiki e hoomau ia aku ke ku ana o keia kulana aupuni me ka apono ole o ka lahui, oiai aole e hiki ka hoohui aina ke hooko ia o ka poe pakaha maanei, oiai ua hoike mua mai o Amerika i kona kue ia mea. No ka mea eia no ka lahui ke kupaa nei mahope o ko lakou manao hoihoi Moi mai mua mai, me ka nana ole i ko na mana aupuni a e ike ana mai i keia aupuni ma ke ano he aupuni manawa no keia mau pae moku, no ka mea eia no ke waiho nei iloko o ko lakou poho lima e hookumu i ke kulana aupuni a lakou e makemake ai.
HE LEO PAIPAI.
Oiai he komo aku nei kakou i ke hana hope o keia makahiki; ke ka@ leo aku nei au ia oukou e na makamaka heluhelu o Ka Oiaio o nohana i ka ua pehi pua hinalo, a ke kai pii o Makapala, e hookaa koke mai i ko oukou aie e ka pepa. O ka poe he aie ko lakou i ka hapa mua e haawi koke mai ia’u ka oukou luna, a i ole pela e paa no a@ ka pepa. Nolaila e lohe e na ma kamaka i keia, me ka hoolei mua ko kapuahi ka rlua o ka nupepa ma keia hapa hope e hele nei. E hoomau ia aku ka pepa i ka p@ kokua mai.
Ma ka oiaio,
Davis Koo-Luna Pepa
Niulii, N. Kohala, Hawaii, Oct. 22
O ka holo o ka moku lawe topido Destroyer o Beritania Nui, @ a @ ika hora, okono loa he 194 kapuai, o kona laula he 19 kapuai 3 @iha, a o kona nui he 220 tona, aka ina he wa kaua ua hiki ke hipoi ia kona holo a hiki i ke 32 mile i ka hora a o ka ikaika hoonee o ka eneginia he 4,507 ikaika lio, e-a puakauwahi i keia moku.
OLOHANI NA SELA.
O ka mokuahi Iapana Na@shan, i noho kapena ia e D. K. King; i ku mai io kakou nei mai Koehe Iapana mai; ua ulu ae ka haunaele ma ka olohani ana a na sela a me kekahi mau ahi moku Iapana, ma ka la 20 o Oct. oiai lakou ma ka moana e holo mai ana no Honolulu nei: a ua lilo he hana nui na ke kapena a me na aliimoku haole, malalo aku ona ka hookele ana a me ka hooponopono i na mea a pau o ka moku a hiki wale i ke ku ana ma Honolulu nei.
Ma ka la 20 o Oct. e ku ana kekahi aliimoku Iapana ma ke hoe, aole nae ona kia pololei i ka moku, a e holo ana ka moku i a a aia nei. Ua hele aku la o kapena King a kamailio aku la i keia Iapana no kona kia lalau i ka moku, a e kia pololei oia. Ua pane kikoola mai la ka Iapana iaia, me ka olelo pu mai e hele aku no oia e ku i ka hoe a haalele iho la ua kepani nei ka hoe a hoomaka aku la e hele. Ua kauoha koke aku la o kapena King aia e hoi e ku i ka hoe me k@ pale pu ana aku i ka Iapana; ua huli koke mai la keia Iapana a hakaka a ua kui koke aku la ke kapena iaia ua hoomaka iho la laua e hakaka a hiki i ka manawa i paa ai o ka Iapana i ka hao.
Ua lilo keia i mea hoouluku aku i na limahana Iapana maluna o keia moku, no lakou ka huina o 900 a oia aku. Mahope o ka paa ana o keia Iapana, ua kauoha hou aku la ke kapena i ka lua o ke alii moku Iapana e hele aku e ku i ka hoe; ua hoole mai la keia Iapana. Ma ke ahiahi ana iho, na hele mai la keia alii moku Iapana me na sela Iapana e hahai ana mahope ona mahope iho o ko lakou kuka ana a hooholo e kii e hoopakele i ka mea i hoopaahao ia; a ua holo mai la lakou me ka lokahi.
Ua lako na haole aliimoku i keia manawa me ka pu panapana, a ua kauoha aku la i keia poe hoohaunaele e hoi i ko lakou wahi, aole nae i hoolaohe ia mai keia kauoha. Ua loaa aku ia i keia poe ka Iapana, paa hao a lawe mai la lakou iaia, a hakiahaki iho la i ka hao i hoonaa ia ai oia. Mahope iho o keia, ua hooholo iho la na alii moku haole a me ke kapena e hookuu aku i keia poe e hana e like me ko lakou makemake, aole e hoohana hou aku i keia poo hoohaunaele, a hiki i ka manawa e ku ai ka moku i ke awa ma Honolulu. Ua hoi aku keia poe Iapana a pau loa imua o ka ihu a na koe iho na ‘liimoku haole me ekuolu Iapana hou mai, na lakou i hana i na hana a pau o ka moku i ku wale i ke awa ma ke kakahiaka nui Sapule.
Ma ka hora 8 o ke ahiahi Sapule @a hoao iho la keia poe hoohaunaele a hiki i kahi a kapena King a me ka wiliki nui Fo@ker a ku ana mahope o ka moku. Ua hoopuka aku la keia poe i na huaolelo hooweliweli ia manawa hookahi. Ua hookuu ia ae la he kao ahi polu, a mahope koke iho o keia ua hiki mai la maluna o keia mokuahi Iapana he poe koa manawa Pelekane mai ka moku kana Uaiakina mai. Eono ka nui o keia poe, a ua ku kiai lakou a ao ia p@ ma na wahi like ole o ka moku; a mai ia manawa mai, ua kiai mau ia keia mo@uahi Iapana e na koa manawa Pelekane. Ua pau i ka ho@ ia i ka hao he 10 o keia poe hoo@ ole mamua o ka ihu, a koe ino la he mau aela kakaikahi no ka hooponopono ana i ka moku, @ he a@ kana@ha ko lakou kulana i ka manawa e hana ai. E malama ia ma he aha hookoiokoio @ a keia mua koke iho. O T. H. Davies & Co., na agena o keia moku, a na lawe mai o@a he 300 @ona ukana no keia awa.
Nawai ka hewa: Na’u ka hewa ke @ao ana i ka huewai a ke kana ka. Oia ko lakou nei kuia@a i ke@ mau hora a nee @.