Ka Oiaio, Volume VI, Number 46, 16 November 1894 — Page 2
| This text was transcribed by: | Brody Mccurdy |
| This work is dedicated to: | Icey (my first horse) |
Nupepa Ka Oiaio.
"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"
Poalima, Novemaba 16, 1894.
MANAWA POPILIKIA
(Hoomauia)
He mea oiaio no e hoike mai ana ke Akua i na kanaka i na mea e hiki mai ana e like me kona ike mua mai kinohi mai, a ina aole i haakei ka naau o kanaka mamuli o ko lakou ike kanaka iho, he mea maopopo e loaa ana no ka ike i ka mea naau haahaa e imi ana i ike nona iho mai ka ke Akua olelo hemolele ae, oiaio o kana olelo wananana ua pili no ia na mea a pau e hiki ana ma keia poepoe honua mai mua mai a hiki i ka hopena o ke ao. Pela makou e hoao nei e loaa ka malamalama @ waiho aku ai imua o na hoa heluhelu i loaa like ai ka ike ma na mea pili i ka mea i oi aku i na mea e ae a pau no kakou iho, oia hoi ka ma lamalama e alakai ana i ka noho ana makaukau, o hiki ia mai auanei e na la popilikia me ka noho hemahema. I mea e mohala pono ai keia mea i ka ike ana o na kanaka no na mea e hiki mai ana, e hoakea aku ana makou i ka moolelo o na la popilikia, i oi aku mamua o ka makou i manao ai i ka hookumu ia ana o keia moolelo manao pepa. No keia kumu e unuhi aku ana makou i ka moolelo wanana o ka mokuna XI o Daniela, me ka hookuu ana i ka olelo o ka wanana no na mea e hiki mai ana a me ke ko io ana, i hoike ia ai ma ka moolelo maoli o na mea i hana ia e ko ke ao nei.
MOKUNA XI.
He Wanana Oiaio.
Pauku 1 a me 2. I ka makahiki mua o Darin ka Media, ua ko no au iluna e hookupaa a e hooikaika iaia. Ano e hai aku au ia oe i ka mea oiaio. Aia hoi e ku mai ana auanei iluna ekolu alii ma Peresia a o ka ha e oi nui aku kona waiwai mamua o ko lakou a pau; a ma kona ikaika no ka waiwai e hoala oia i na mea a pau e kue i ke aupuni o Helene.”
E kome kakou ano maluna o kekahi wanana o na ouli o keia mua aku i aahu ole ia iloko o na hiohiona a me na ouli, e like me ia iloko o na hihio o na mokuna 2,7, a me 8, aka e haawi nui ana ma na olelo moakaka. He lehulehu o ka hoailona o na ouli o ka moolelo o ka honua nei, mai na la mai o Daniela no ka hopena o ka honua nei, a maanei ke lawe ia mai nei no ka nana ana. O keia wanana, wahi a Bihopa Newton, aole he ku pono ole ke olelo ia he olelo ia he olelo wehewehe me ka hoakaka ana o kahihio o ka mokuna 8, e hoike ana hoipehea la ka moakaka ua hoomaopopo oia ia ka hui ana mawaena oia hihio a me ke koena o ka buke.
O ka anela mahope o ka hai ana e ku ana oia iloko o ka makahiki mua o Dariu no ka hookupaa ana a a me ka hooikaika ana iaia me ka huli ana ae o kana makaala ana no keia mea aku. Ekolu mau alii e ku mai ana iluna ma Peresia. O ke ano o ke ku iluna oia ka nohoalii ana, ekelu mau alii e nohoalii ana me Peresia e kuhikuhi ana me ke kanalua ole i na panihakahaka emoole o Kuro 2. Samodi he kanaka hana epa@ 3. Dariu Haitaaepe.
O ka eha he oi nui aku kona waiwai mamua o lakou a pau. O ka oha o na alii mai Kuro a Kereke, he nui kona kaulana no kona waiwai mamua o kona kulana maoli a ua ike lea ia iloko o ka moolelo na mea kamahao ana i kukulu ai no ke kue ana aku ia Helene, a me kona haule ino loa ana ma ia hana nui. Ua hoeueu oia e ala na mea a pau ekue i ke aupuni moi o Helone. Aole mai mua mai i ike ia ai kekahi hookupu o na kanaka e like me ia no na manao e pili ana i ke kaua, aole no hoi i ike ia mahope mai. O kona pualikaua i kulike ai me ka Herodotes, ka mea hoi e ola ana ia au, ua hiki aku i ka elima miliona elua haneri me kanawalu kumamaholu tausani elua haeri a me iwakalua kanaka. Aole he hooluolu ma ka uluaoa ana o ka Hikina wale no, hoopaa iho la oia i ka inoa o ka poe Caretaginiana o ke komohana malalo o kana lawelawe ana, ka mea hoi i lawe ae i ke kahua me kekahi pualikaua paku'i o ekolu haneri tausani kanaka e hoomahuahua ana hoi i ka ikaika o kona pualikaua holookoa a aneane e oi loa aku mamua o elima miliona a me hapa. Ia Kereke i nana mai ai maluna o keia anaina nui a ka launa ole, oia ka mea i olelo ia ua uwe ma ka hoomanao ana ae iloko o ka haneri makahiki mai kela wa mai aole hookahi o keia poe kanaka i koe iho me ke ola.
Pauku 3. E ku mai auanei iluna kekahi alii ikaika loa, e alii ana oia me ka ikaika nui, a e hana no hoi ia mamuli o kona makemake iho. 4. A i kona ku ana iluna e wawahi ia kona aupuni, a mahele ia ae la ma na makani eha o ka lani, aole ia no kana poe keiki, aole no mamuli o kona aupuni ka mea ana i malama ai; no ka mea, hoohioloia kona aupuni, no kekahi poe e ae ia, aole no kana.
[Aole i pau]
HEAHA LA KA WAIWAI.
Ua ulu mai keia ninau ia makou, mamuli o ka lohe mau mai na kuaaina mai i keia olelo. Paupauaho na kahi poe i ke kali ana no ka loihi o ka hoihoi Moi Liluokalani. O ka poe ilihune o lakou no ke kupaa o ka poe lako ake oihana a me ake dala o lakou no ka poe hina wale. Pela no hoi na kahunapule.
Nolaila heaha ka waiwai e loaa ana i ka poe e hoomaewaewa ana ia lakou iho a me ko lakou one hanau? Ma ko lakou hoopili wale ana mahope o ka poe e ake ana e lilo ko lakou aina a me ko lakou noho ana kuokoa ia lakou me ka noho ana o na Ilikini akiu o Amerika Huipuia.
He mea kupanaha loa keia ka huli ana o na keiki papa o ka aina e mauna i ko loakou mau pono me ka hookae ia mai no a me ka hoopunipuni ia e na malihini o na aina e. Ua like keia poe me ka puaa a aole he inoa kupono e ae i kupono ke olelo ia no lakou.
UA NOHO KA AHA
Mahope o ka auwinala Poalua mahope o ka loaa ana mai o na lohe i ke aupuni Kuikawa mai na aina e mai ua halawai iho la ka Aha Kukakuka o ke aupuni Noho Manawa e like me ka makou i hoopua aku ai i nehinei ua hoomaopopo makou oia no ke kumu hana i kukuluia ai ka halawai. He mea maopopo loa aole e ike piha ia ana keia aupuni hou a hiki i ka pau o ka noonooia ana o ka hoopii i waihoia aku i ka Aha-uwao akea o no aupuni mana nui he mea kupono no i keia poe ke hoomaopopo i ke alanui kupono a lakou e hana ai ma ka pono mamua o ka pae ana mai o ka leo mana e ao mai ana ia lakou me ka ikaika e ku a e hele mai ka Hale o na kamaaina a me ka lahui hanau papa o ka aina.
Ua hoopaiia o C. White, kela haole i kipu ai ia Wood, he $300 me 24 hora hoopaahao, me $20 koina.
KA NU HOU!
He mea oiaio ua loaa mai ia kakou i keia mau la, ka olelo hoohauoli, ke alaula o ka malamalama e wehe ana i ka pouli o ko kakou noho ana pilihua. O keia mau olelo i lohe ia a makou i hoike aku ai inehinei, na hooia ia no la e kekahi mau huaolelo pokole mai ko kakou makamaka e hele kino hookahi la imua o na aupuni mana kelakela o keia au, me ka leo o ka lahui ma o kona Moiwahine i aloha nui ia, a ma o ka Hui Aloha aina ma kona mau Peresidena, e kalokalo aku ana e hakilo ia mai ko lakou mau pono eia mau aupuni i perita mua e malama i ke kuokoa o Hawaii mawaena o laua iho, oia hoi o Enelani a me Farani a me ke aupuni o Geremania, e noho hoomanao poina ole ana i kona hookuemi hope ia ana e ka Peresidena Kalevelana, oiai oia e noho poo ana no ke aupuni Amerika ma Samoa i ka makahiki 1888. Wahi a ka elele Aloha Aina, “ua maikai ka'u huakai, a ke poha mai nei ka malamalama no kakou.” Ua like hoi ke kaona o keia hopunaolelo pokole, me ka wehewehe@na, nua pouli kakou mamua, aka, ke poha nei ka malalama, a wahi hoi a ke Kaula, he make ka pouli i pau aku ia, a ke komo hou nei kakou iloko o ka malamalama, oia hoi ke ola hou ana, Nani, nani keia hoolana manao, a hoohauoli puuwai.
NA MEA HOU O ULUPALAKUA
Ma ka po o ka la 6 o Nov. Nei, ua pauia i ke ahi ka halekula aupuni o Ulupalakua nei, a ma ka la 9 ae ua malama ia he aha kolonelo, a no ka hiki ole ana ae o ke kumu kula (he Pukiki) ua hoopanee ia a ka Poakahi.
O keia halekula i pau iho la i ke ahi, oia no ka halekula i noho kumu poo ia e A.C. Piianaia a me kona hope Alexander Ilihia, a no ko laua ae ole i ka hoohiki malalo o ke aupuni repubalika, ua waiho aku laua i ka hana a ke aupuni me ka maikai. Ua pani ia ae ko laua wahi e ke kumukula Pukiki, a he hapa haole Kona hope.
A no ka nui minamina o na makua mea keiki i na kumu aloha aina, ua hui lakou a noonoo e kukulu i kula kuokoa, a ua ae aku na kumu i ka manao o na makua, a ua hoomaka ko laua malama ana i ke kula; ua hiki aku ka nui o na haumana i ke kanaono, a ua kow aku i ke kule aupuni he 20 a oi.
Ma keia ua nui loa ka huhu o ke kumu o ke kula aupuni ina kumu a me na makua mea keiki no ka hookomo i ka lakou mau keiki i ke kula kuokoa; ke nii mau nei ka ulumahiehie o ke kula kuokoa i na wa pau.
O ka auhau o ke keiki hookahi no ka mahina he hapaha; a ke hana nei na kumu kula aloha aina i ka hana me ke aloha i ke leo noi o na makua i noi mai ai e malama i ka lakou niau keiki; a i makua hoi nana e ao i ka naauao.
O na makua mea keiki a pau he poe aloha aina wale no a pau loa, a he elua wale no i lilo aku malalo o ke aupuni repubalikia, a he elua mau malihini kanaka, hookahi haole, ke Pukiki kumu kula, a me ka hapa haole hope kumu kula; oia wale iho la no ka nui o na repubalika ma Honuaula nei. Aole i maopopo ka olelo hoohoio a ke kolonelo a hiki i kela manawa a'u e hoouna aku nei i keia leta.
Me ka mahalo, Aloha Aina
Na ke Telepona i hoike mai ia makou, mai Waialua mai, ua ili ia kahi moku kuna nona ka inoa Mahinahi.
KALAKAUA EKAHI
Apopo oia ka la 16 o Novemaba, a o ka la hanau ia o Davida Laamea Kalakaua I, i make, a he la hoi i hookaawale la ma ke kanawai o 1892, e hoolilo ana i la kulaia aupuni. A ma ia ano, e hoomanao ana ka Moiwahine Liliuokalani ia la, a pela pu ka Moiwahine Kanemake Kapiolani, a me ka pohao o ka poe aloha alii a pau.
O ka Moi Kalakaua i make, oia ka moi nana i hoowaiwai nui i na mamo mikanele, a oia no nae ka lakou i onou ai me ke kumukanawai elau pu o 1887, me ka manao maoli ana no e kulai i ka noho moi o Kalakaua, oiai no oia e ola ana ia wa, aka, ua oi aku ka noonoo o ka lolo o kona poe hookahi mamua o ka lolo o na poo he 250, a ma ia ano, ua haule pahu ua poe ala, a ku mau no ka noho alii o Hawaii.
Ua ike ia ua pololei ka olelo a ka poe kilo o Europa i olelo ai, aole i kupono ka naauao o ka Moi Kalakaua, e uoho hoomalu no ke 85,000 tausani kanaka o ke aupuni Hawaii, aka, ua kupono oia e hoomalu maluna o ka huina kanaka nui he mau miliona.
A ma keia ke pakui aku nei makou i keia, o ka Moiwhaine Liliuokalani o Hawaii nei, ua kupono oia, e hoomalu maluna o kekahi lahui he mau miliona ka nui.
Oiai koi, o ka manao paa, o ka aiao ole, a o ke aloha lahui, oia na hooia kupono loa nona a kakou e hoomaopopo ai. Ua hala o Kalakaua I, a o kana hana aole i poina.
Ka Halepule a me ka Hanohanohano.
“Ano, i keia wa, e ae mai ia'u e hoakaka aku imua o oukeu a pau, owau ke kahu ma ke kanawai e hoomalu ana maluna o oukou a me na enemi a pau, a e haawi ana hoi i ka noho'@a pomaikai, a me ke kuonoono o ka pono kaulike o na mea a pau, mai keia aupuni Makaainana aku, a me kona kumukanawai kaulike.
O keia aupuni Makaainana i like me ko kakou nei, he aupuni ia no ka lehulehu, ma o ka lehulehu a no ka lehulehu, a ua hiki i ka ike o ka lolo o ke poo o kela a me keia ke hookele nona iho me ka manaolana e lanakila oia maluna o ka hana ana e hana ai.
A oiai hoi, o oukou o ka lahui oia ka ikaika, a oia ke kahua e ku paa ai kekahi aupuni makaainana e kukulu ia aku ana ma keia mua aku, a ina aole he lahui, alaila ua makehewa ka lolo iloko o ke poo alakai oia aupuni makaainana, e hiolo ana oia a lilo i mea ole.
Oiai o ka luhi, oia ka ikaika, ka noho lanakila ana, a nana e hoonee imua i na wa a pau, aka, e hoomanao oukou o ka naauao oia ka mea nana e hookiekie i kekahi lahui, a ua kapaia hoi ia lahui, he lahui noho lanakila, oiai, ua lanakila kolakou naauao maluna o ka poe hupo.” [Peresidena Kalani.]
O keia maluna ae, oia na olelo ponoi a Peresidena Kalani imua o na pualikoa i hui ia, o na mokuaina hui e Amerika Huipuia, a wahi ana i hoike aku ai : E na koa o ke aupuni Makaainana o Amerika Huipuia nei, na liikoa a me na luna koa kiekie ma aina a me ka wai.
E hoolohe mai oukou, o ko'u lilo ana i luna hoomalu kiekie maluna o ka lahui holookoa o Amerika nei, mamuli no ia o ka loaa ana he mau kakoo ana mai a onkou mai e ka lahui Amerikaa ma ia ana ua noho lauakila iho la ko'u naauao.
E nana aku kakou i ke kakou makuakane, oia o Wakinetona; ua komo kino oia iloko o na kaua ana ma na kahua kaua a maluna hei o na wai, a ua ku oia a paio me ka hope ole, i kokua pu ia hoi e ka lehulehu, e hakaka ana me ka puuwai lokahi o ka manaoio hana; a he nui hoi na ola i hoopoiono ia; aka, ua lanakila nae kona lolo maluna o ka hana ana i hana ai a ua loaa io ka nohona kuokea ia Amerika nei a hiki i keia la. A nolaila i keia wa na hiki ia kakou a pau ke kapa iho he poe Amerika oiaio kakou a pau; aka ke hoppohopo nei au i kekahi mea hou e komo mai ana a e hoohana me kona ikaika iloko o ka hale pule, oia hoi ka mana o Roma, ka mea i kahiko ia me ka aahu i kinokinohi ia me na mea nani o na ano he nui; aka, aole au e ike ana ia manawa, a e hoomanao nae oukou e ka lahui Amerika, o ka mea e noho Peresidena ana ia wa oia ke ike ana ia mau hana maewaewa.
Nolaila, ka hoike hou aku nei o ka hana pono e hana ai oia no ka hoonui aku i na puali koa, na aumoku kaua, a e kue aku me ka ikaika iua ma na la e komo mai ana ma keia hope aku.
A e ku hoi na puuwai Amerika a pau, a paie no ko lakou pono a i na aole e hana ia pela alaila e haule aunei ka leo o Amerika nei malalo oua mana ala e ku hou mai ana.
A oia hoi ka wa e ike ai oukou a pau o ka mea e noho ana iloko o ka halepule, oia auanei ke loaa ana ka hanohano i oi ae mamua o ka Luna hoomalu kiekie o ka Lahui ia wa.
E hoomanao oukou o keia mau olelo au a pau e hoike aku nei, e hooko ia ana noia ma keia hope aku a oia auanei ko oukou wa e paa iloko o ka mana o keia kanaka hookahi a e hoonawaliwali ia hoi ko oukou ikaika.
E na koa ka poe na lakou i kukulu i keia aupuni, a lilo oia i aupuni Kuokoa e hoomanao oukou, i kau mau olelo a nau a e ao aku hoii na keiki a uokou e aloha i ka aina hanau a e aloha pu hoi i ka Lahui i mau ai ka ikaika iloko o oikou me ka Luna hoomalu kiekie i na wa a pau i ole ai onkou e haule pio i keia mana au e hopohopo nei e lawe hoi oukou a malama i kau mau olelo a pau a i malama ole oukou e poino koke no oukou i kela mana iloko o ka halepule.
KA BANA LAHUI HAWAII
Mai puiwa oukou e ko ke kula nakauhale nei ke lohe oukou i ka leo hoene o na hokeo kani a na ke iki ai pohaku e ne hone ana ma Wasinetona Hale, i ka hora 6 o ke ka kahi aka poniponi o ka la apopo e hoomanao iho oukou no ka Lani Kaulilua ia la.
A i ke ahiahi ana iho hoi maka Hotele Hawaii e ulele hou ai no ka pomaikai o na mea a pau no ka hanohano no keia o ka mea nona ka la.
A i na aole he mau kumu ku@a ma ia ahiahi alaila e hoopiha nui ae kakou i ua kuea ala o ka Hotele mai loko awaho o kane o ka wahine, o na keiki ku ae ilaila a ke hoomaoe ae nei makou e hiki aku ana ka huina o ka poe e hiki ae ana i ka 10,000 tausani oia ka nani.
HANANE KE KIKALA
I ka malama ae nei o Dekemaba e noho ai ke kau ahaolelo o ke aupuni pikake, a oia ko kakou wa e ike ai i ka hoonui lilo me ka waiwai ole, a penei ke ano o ka hoolewa ana i nei puu amaama miko ole e hanane pono ai hoi kikala.
He elua hale ahaolelo, haawale ko na lunamakaainana, a kaawale no hoy ko na senetoa, a e koho ia ana na luna penei: Elua kakau olelo; elua makai; elua eleie; elua kahunapule; elua helei ipukuha; elua mahele olelo; a penei iho hoi ka hue aua o na uku dala lilo ma'u wale ia Hopoe.
Elua kakauolelo, he $20 o ka la; elua mahele olelo, he $20 o ka la; elua makai, $10 o ka la; elua kahunapule, $20 o ka la; elua elele, $6 o ka la; elua holoi ipukuha, $5 o ka la; huina $81 dala, a oia ka lilo i ka la hookahi, no ka pule he $466, a ke hui ia me na lilo pepa inika makakila a pela aku, he aneane $600 a oi o ka pule hookahi e lilo ai me ka waiwai ole, a ina he 60 la hana ua like ia me ewalu pule, alaila he $4,860 e puehu ana i ka makani. Ma keia papa huahelu e ike ai kakou i ka nui hewahewa o pa lilo aohe nae he waiwai.
NELE HOU KO MAKOU IKE ANA.
Ua hoi mai nei o Mr.A.S.Hakuela kekahi elele o ke aupuni kuikawa i holo aku nei i Amerika, e hoomalimali e ike ia mai ke aupuni Makaainana o lakou a ka aohe huapala i loaa mai a huli hoi mai nei me ka nele.
A noia nele, ua nele pu nohoi na hoolaha pili aupuni ma ke kolamu o na olelo Makekauoha aohe ike ia oi huli iho nei makou kuekaa a pau na aoao ewalu o ka Nupepa Avalataisa ahoe wahi mea a ike ia iho a aia la hoi mahea kahi I pee ai o ka ike a Alapaki ma I waha nui ai a I hele ai e kamailio hele ai ma ka Makeke kuai ia o Ulakohea o ka makou e olelo aku nei aole loa he aupuni o kea o nei nana eike mai I keia aupuni a hiki I kona hiolo ana.
HE WEHI NO MISS. ANE BELL.
1.
Hanohano Mana I ka uhiwai
Haaheo I ka liko o ka mamane
O ka noe a ka ua kikoni ili
Mehe la o kuu aloha kekahi
Akahi ka manao a hoonioni
Euila ke aloha pili me au
Heaha nei hana a ka nui manu
Hauwalaau nei puni Waimea
Aohe hana a ka wai koiawe
Lana malie i ka poli o Malio
Ua like a like me ka Aniani
Ka alohi i ke alo a o Maukele
Haina ia mai ana ka puana
O Ane ka wahine nona e ka lei.
2.
E aha ia ana o Maunakea
Kaahiwi alo pu me ke kehau
Alawa iho oe o Maunaloa
Kohu moa – uakea i ka malie
Ku au mahalo aku o ka nani
O ka ale a ka wai hui o ka mahu
Mahui aku au a e ike lihi
Ka uwahi noe a o Kilauea
Ea mai nei a o Halemaumau
Enaena i ke ahi a ka wahine
He wahine kui pua lei no Laa
A he hoa hooipo no ka malanai
Iahona Puna i ka hone a ke kai
O ke oho o ka hinano ka'u aloha
Haina ia mai ana ka puana
O Ane ka wahine nona ka lei.
3.
Nani wale ka uka i Lanimaomao
A oia uka noho a ke aloha
Hoolono o ka leo o ke kahuli
I ka honehone i ka lau akolea
Haihai olelo me Woka Lale
Me ka olali o na Hilana
O ka ui kaulana helu ekahi
Puuwai hao kila a e hana nei
Ui ae ka manao pehea oe
E Hiku i ka poli o Mailekini
Aia Kaala mauna iuka
Haaheo i ka uhi wai a ka noe
Ua nani Ihiihilauakea
Me ka ohai ula noho i ka lulu
Uluhua i ka na mau a ke kiu
Ka makani haihai lau amau
Ua mau ke aloha paa i ke kino
A i hoapili no'u me ke onaona
Haina ia mai ana ka puana
A o Ane ka wahine nona ka lei.
4.
I aloha i ka ua a ka Paahoa
I ka nihi ana ae ma Lihau
Haulani i ke alo o Makaukiu
I ka lihiwai o iuiki-welawela
Pehea ka noe o Waialeale
Ua kupilikii Haiailiki
Ua lai na pua i Kukaniloko
I ka hao a ke kiu waiahulu
Ua nani o Kapaa e waiho nei
Kehakeha i ka pa a ka inuwai
Waiwai hooili na'u ke aloha
A i hoa pili no Hihimanu
Haina ia mai ana ka puana
A o Ane ka wahine nona ka lei.
E kala kahiko i haku ia ai e
Mrs. Lion Kaanaana.
Waimea, S. Kohala, Hawaii, Nov. 10, 1894
Ua haawi na Kiure i ka iakou olelo hooholo ahewa la J. P. Sylva, ka Hope Kuna Auhau o Hana ma mau, ma ka Poakahi nei, e ahewa ana iaia no kona limalima i na dala auhau oia Apana. O ka uku hoopai no ia o ke kolohe.
HE LEO I NA HOA
Oiai hookahi wale no mahina i koe a puehu ae keia makahiki, nolaila ke noi ia aku nei ka oluolu o na hoa aloha aina e noho aie nei i ka kakou kauwa hoolohe, ka nupepa Ka Oiaio, ka poe hoi nana e omo nei kona momona iloko o 11 mahina e noho ana i kahi o na keiki Pelekane uahoa ma Puehuehu a i Honomaka'u i ka wai kau o Pahoa, a haulani loa ae i ka hale mahu Hanaka'uwali o Hawi, e hoo kaa koke mai i na koena aie a pau mamua ae o ka la 1 o Dekemaba o keia makahiki. I ike kakou i na hana o ka makahiki 1895 ke pau ko kakou aie mua o keia makahiki.
J. H. Kuhinapule
Hawi Mill, N. Kohala Nov. 1894
OLELO HOOLAHA.
E ike auauei na kanaka a pau ma keia, owau o Mrs. Keawa Awa, no Kalema, Hanalei, Kauai; ke kauoka aku nei au i kuu kane mare ia Awa Pake, ina oia ma Hawaii nei, a i ole ua mahuka loa oia i na aina e alaila e hoi koke mai oia e malama i kuu ola a me na keiki a maua, a hala na mahina elua mai keia la aku, alaila manao au ua make oia, alaila e mare hou au i kane na'u, i ola au a me na keiki a maua, oiai ua haalele mai oia ia'u iloko o na makahiki loihi elima, a ua kali au iaia iloko o kela mau makahiki loihi loa a a ua manao au ua make ia oia.
Mrs. Keawa Awa
Kelema, Hanalei, Kauai, Novembemaba 9, 1894. Nov16 1mwkly.
E Loaa no ka Pomaikai ke Heluhelu i Keia.
1 ka poe a pau e nana mai ana i keia. Me ka hauoli nui au e hoike aku nei mua o ke akea, no ka pomaikai nui i loaa ia'u, mamuli e ko'u hapai hou ana, ahanau mai ko'u puhaka aku he keiki, a eia oia ke ola nei a hiki i keia manawa me ka maikai. Ua loaa ia'u keia pomai kai mamuli e ko'u lohe ana mai kekahi mau makamaka mai, ua hiki loa ia Kauka L. Akina (Pake), ke hoopau i ko'u kulana omaimai, a ke hoohapai ia'u me kana LAAU HOOHAPAI KEIKI kauana. Ua hele au imua ona, a ua ai i kana mau laau, a ua loaa ie ia'u ke ola maikai, a i oi loa aku hoi i ko'u hanai ana. He umikumamaiwa ka nui o na makahiki o ko'u hapai ole ana, a mamuli o ke Akamai o Kauka L. Akina, ua loaa hou ia'u ka Waiwai Makamae loa o keia ola ana. He nui loa na wahine i loaa ia lakou keia pomaikai.
Me keia mau heakaka pokole ke kono aku nei au i ko'u mau makamaka a me ua Wahine Hawaii a pau i hooneleia i keia haawina makamae, a me ka lahui holookoa; e hele ae imua o keia Loea, i loaa ai keia pomaikai nui ia oukou, a i oiloa hou aku hoi i ka hooulu hou aua i ko kakou lahui.
MRS. KAINANA HAIRAMA.
Waikiki, lulai 5, 1994,
aug30 3mne dly*
KAUKA
Wonng Nin Ching
(AKINI).
Alanui Holele Helu 50
KAUAKA LOKA O KA AINA @UA
Ua hiki ke hoolaia kela a me keia ano mai, mai ke ua kane, wahine, a me na keiki liilii. O na ano mai hano ua hiki oa ke hoolaia, a pela pu hoi me na ma'i punuai a me na ano mai e ae uo a pau pela @u hoi na mai lele, Kelera Hebera, Fiva Lenalena Lanera (Maialii). Ua hiki ke oki a hoola ina palapu e ke kino me ka oluolu lea me ka hoomaemae pu ana i na koko lua. Ua hiki i ka'u laa u ke hoohemo i ka lepo paa me ka hoohemo ana ina keikie ka wa e nahunahu ana me ka poino ola. He laau no kekahi no ka hooponopono hau ana i ka waih@ua keiki, a i ka na e ina i keia laau; e malama loa ia na rula o ka inu aua, e loaa @o ke keiki i ka me i loaa ole he keiki mamua aku.
E nane mai i ike maka, he pomaikai nui keia no na makamaka i hoo@eleia me ia haawina makamae.
E hauoli no au ke ike aku. I na makamaka e kiua mai ana e kuka pu me a'u ma na ano a pau e pili ana i ka'u oihanna. E kina mai e ka poe i hoolualuula me ua haawina pilinua a la ma'i, a nau oukou e hooluolu aku.
KAUKA WONG NIN CHING.
Alanui Holele Oct 1894 @@@@