Ka Oiaio, Volume VI, Number 47, 23 November 1894 — Page 3

Page PDF (1.10 MB)

This text was transcribed by:  Abella Leialoha Carroll
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

Ka Leta a ka Moiwalune

Victoria

 

I kuu hoa’loha maikai. Ke hoonua aku nei au i ka pane o kau Leta, o ka la 7 o July i hala, iloko o kou lilo ana i Peresidena no ka Repubalika o Hawaii elike me ke Kumu kanawai kuka ia ia ma ia la 4 oni malama.

            Ua manao makou, e loaa aku ana no pomaikai e loaa mai ana ia oe ma keia luna no ka panai ana’ku.

            A ke manao hou nei makou o kau noinou iho e lawe i kau olelo hoike n ko makou hauoli pu ana me ou kou ma keia kulana i loaa ia oe ke nane naei makou e noonoo pouo me ka paulele maluna o na makaaina @ kupa o ka aina.

            Aua manaomakou e hookaawale ako i na pilikia e hoohei mai ana i kou ola alaila oia ka oi aku o ka maikai a me ka pomaikai e loaa ana ia oe ma o ka Repubalika o Hawaii oia paha makou aoho.

            Aua manao makou e mahalo aku ia oe no kou hoomalu ana me kou mana Haawi ia ma ko makou hale al@ ma Balmoral i keia la umikumamaiwa o Septemboes, 1894 iloko o ke kanalimakkumamawalu o na maka hiki o ko makou noho alii ana. Kou hoa’loha maikai.

 

Kakauinoa ia, Victoria R.I.

Kakauinoa hoike Kimerly.

 

            O keia malulna ae oia ke kope o ka Leta a ka MoiwahineVictoria, i hoouna mai nei is Mr. Dole ma o kona Kuhina ala e noho nei i kealo alii o Hawaii nei, Mekia Genela A. G.S. Hawes. a nana i lawe aku i mua o Mr. Dole i ka la 15 o Nove naba nei a hoolaha ia ma ka la 16 iloko o na nupepa Advertiser Buletina a me ka Hoku.

            I ko makou nana pono ana i na olelo a pau o keia Leta, aole loa makou iike iki ua ike piha mai nei o Beritania Nui i ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei, o ka makou iike ai a hoomaopopo ai ma ke kaona o ka olelo e ao ia mai ana o Peresidena Dole e waiho iho i ke aupuni alii o Hawaii nei.

            A o ka lua aia a loaa ka hilinai ana o ka poe kupa o ka aina alaila hiki ke paa ia kulana aupuni o ka poe kupo oia no na poe i hanau maoli ia maluna o ka lepo o Hawaii ne aole hoi o ka poe ia aea haukae mai mai na ale ahiu mai o ka moana.

            A o ke kolu he Leta keia i pili ponoi no ko Mr. Dole kulana iho a me kona ola ana kona waiwai a me kona pono ma na ano a pau.

            Aole laoa i lawa ke kulana a me na olelo o keia Leta no ka hooia ana mai o Beritania Nui e apono mai ana i ke kukulu ia ana o ke aupuni Repubalika o Hawaii nei, noia nele ana noia kumu ua pololei ka makou i hoole aku ai aole loa he aupuni o ke ao ne nana e apono mai i ke kukulu ia ana o ke aupuni Repubalika o Hawaii.

            Nolaila ma o ka aoao o ka Lahui Hawaii a ma o makou nei ko oukou waha olelo ua ao mau aku makou ia oukou mai ka aihue ia ana o ko kakou aina aloha a hiki i keia la e kupuna no ke aloha aina aloha lahui a aloha hoi i ko kakou Moiwahine aho nui a.

            Oiai hoi elike me ka hoike a kekahi mao Senetoa o ka Aha Olelo o Amerika Huipuia o ka hana pono a lakou nei apu ko heoheo i na aohe kanalua ana no ko lakou ike piha ia mai e na aupuni a pau.

            Oiai hoi ua paa ihola ke aupuni ma o ko kakou ka koo ana aku i na aupuni Repubalika nei alaila aole he hana i koe a aole nohoi e ike ia ka olelo o kekahi Leta elike aola me kela maluna a ka o ke ano o ka Leta he Leta pili aupuni maoli noia a ole he Leta pili i ke kino o ka mea hookahi a ka no ka Lahui holookoa noia mai o a o oka aina.

            Ma keia ke hoike hou aku nei makou ua maopopo loa o na pono a me na pomaikai a pau o ka hoom@nawanui ana o na makaainana ilihune aloha aina e hiki io mai ana noia aole mea e nele ai a o ke aupuni i ulu ka mahao ae mao e hiolo aka ana noia me ka hilahila nui aloha no.

 

He Kauoha Malu

 

            Ua hoike ia mai ka lohe ia makou i keia kakahiaka Nov. 19 a oia lohe o makou oia ka makou e hoike akunei i na nae ho oiaio ia o oia keia.

            Ua kauoha mainei kekahi Luna aupuni o Maui i Honolulu nei i na poo maluna ae ona e heouna aku i 300 haneri koa haole no ka hoomalu ana ia Maui holookoa.

            A ka ua lohe hou mai nei nae makou ua kanalua koonei poe i ka ae ana aku i keia kanoha aua manao ia e hoolimalima ia aku ana i poe e ae no ka hoouna ana aku ilaila.

            I ko makou lohe ana ikeia ua ike ihola makou i ke aka kino wailua o Hua kealii o Mani i maloo ai iwi i ka la, i ka maaloana ae mamua ponoi no oua lulna aupuni ala oia ke kumn o ka makau ana.

            O ka makou e olelo nei o ka makau ana o keia luna aupuni o Mani i ke aka kino wailua o kekahi iwi popo noia kumu keia kauoha ana e hoouna aku i mau koakiai no na mahiko o Maui, hilahila ole.

 

He Apu Koheoheo hou.

 

            Ma ka nupepa Avalataisa o keia kakahiaka Nov. 19, 1894, ua ike iho makou i kekahi hoehaa hu penei:

            Berlin, Nov. 8. O ka Emepera Uilama o Kelen @ ia, ua pane mai nei oia ia Pereside@ Dole, ua pono ke kukala ia ana i ke aupuni repubalika o Hawaii.

            O ka nui o na lalani he 3@, oia nae ka keia nupepa e pai nei ua apono ia mai nei. No makou iho, aole o makou hilinai i nei mau huaolelo, nolaila mai puni oukou e ka lahui i keia apuhi.

 

He Kauoha Hou.

 

            Ua lohe mai makou, ua kauoha ia ka puali pualu e ku kia@ lakou i ka po no ka malama ana i ka hale alii. o lakou ko ka pa, a o na koa kumau maloko.

            I ko makou lohe ana i keia, ua komo iho la iloko o makou ka manao kanalua, owai la ka lakou nei e hauli honua nei, oiai. aia ma ko iakou lima ka mana o na lako kaua a me na @na e ae: pehea la i maka’u ai a hone wale ai keia poe a haawi ae la i kela kauoha malu? No ko lakou ike ua hewa ka lakou mau hana, noluila, ua maka’u ho nua i ke a@ka o ka huelo o ka ilio iloko o ke aniani.

 

Ua Puoho ka Hiamoe o ka Avalataisa.

 

Novem@ba 17, un ike iho makou iloko o ka nupepa Avalataisa, ua anuhi ia kekahi o ko makou mau manao pepa malalo o ke poo “Ka Aha Uwao no Hawaii,” Ka Hopena o na Hana,” “Li ka io o Amerika.”

            A i ko makou nana ana, ua ike makou ua pololei ka unuhi ana, aole he mau hua i hookomo wale ia iho. Aole hoi he hoole mai o ua napepa nei, mai oia ke kakoo o ke aupuni e ku nei, aka, ua olelo ae nae, na Mr. Busli i lawe mai i ka nuhou a hoike ae nei imua o ka lahui a me kana mau ao ana a pela wale aku.

            I ko’makou ike ana i keia, ua ku iho makou a nana pono i na olelo a pua, a ike makou aole ne mau huaolelo e i ae ana, ua ike piha mai ne o Beritania a me Farani i ke aupuni Rebupalika o makou.

            No ka nele o ko makou ike ana ia mau huaolelo nolail@ ke hooia aku nei no makou ua pololei ka makou e hoole wau nei, aole loa e hiki i kekahi aupuni o ke ao nei ke ike piha mai i keia aupuni, oiai, aole io ka lahui i kukulu, aka, na ka poe kakaikahi wale iho no.

            Nolaila, mai hopohopo oukou i ka ike ana o Kuhina Hawes, hope Kanikeia Woka a me Kapena May oiai ua ike ae lakou i ke aupuni ma ke ano o ka oihana, aole he ike piha ana i ka Rebupalika.

            Nolaila. mai kanalua e ka lahui a mai ku’i-he hoi, e hoomau i ka manaelana no ko kakou aina aloha, ka lahni a me ka Moiwahine Liliuokalani.

 

KE KAA HELE PO.

 

            O ke kulana o ke kaa hele po, o ka Emepera Uilama o Kelemania oia kekahi o na kaa nani loa o kona hana ia ana: a he kupanaha hoi kahi e kau ai o na ipukukui a @@ na hoololiloii ana no ka po, no ka wanaao a me ke awa@@.

            I ka po e kau ana na ipukukui maluna o na lio me kekahi kia ihoopaa pu ia ilulna o ka ili, a ma ke poo hoi o ke kolo o ke kaa mawaena  o na lio, a ma na aoao kekahi o ke kaa, a ua hiki ia oe ke ike aku i kekahi mea ma kahi mamao o kanalima anana ia.

            A mawaho ae o na aoao o keia kaa, he wahi no na koa kiai e noho ai, no ka malama ana i ke ola o ka Emepera, i kona wa e hele ai e holoholo lealea, a o ka nui o na lio nana e huki i ua kaa ala he eono naa ia. Ea, aiwaiwa no hoi keia kau la.

 

KEAUHOU NO MOLOKAI.

 

I ke ahiahi Peanono nei, ua hala aku no Molokai ka mokuahi Keauhou, malalo o na hoounauna ana a ka Papa Ola ole, a na kau aku maluna ona kekahi poe keonimana, a me na lede pu, no lakou keia mau inoa: Mekia A.G.S. Hawes Bihopa Willis, Mrs. Kalaka, Drs. La, Whie, Weddick, Remona, McGettigan, Renoa, McVeigh, Wilikoki, Girvin, Chase, Godfrey, Limaikaika, Leonolo, Amekona, Waiamau, na kuhina King a me Kamika, home Ilamuku Baraunu, Miss Cook a me Mrs. Bowen.

            A i ka ponei oia i huli hoi mai ai a ku i ke awa lai o kou nei; heaha la ka pala o ka lakou nei miki ana aku nei e hoopau koalaela ai.

 

KA MOKUKAUA YORKTOWN

 

            I ke ahiahi I’oaono nei, ua hoea mai i o kakou nei ka mokukaua Amerika Yorktown mai ka mokupuni mai o Mare, (Liowahine) ua kaahele ae oia ma ke kai Berelina a mai laila mai no Hawaii nei, iloko o ewalu la holo.

            Ua k@ oia mawaho, a i ke kakahiaka Sabati nei, ua komo loa mai oia iloko nei o ke awa lai nei o Kou, a i ka hora 8 o keia kakahiaka, ua haawi mai la oia na kipu aloha ana no ka hae Hawaii, a u panai ia aku ia e ka oatari o Kakaako, a aia e haalele iho ai ia Hawaii nei e m@@o aku ana kona alahele no na wai o Iapana.

            Ua haalele aku oia na Mare Ailana, ua makaukau ka mokukaua Bennington, e haulani mai maluna o na ale ahia o ka moana no na kaiaulu o Hawaii nei.

            E lawe ana ka mokukaua Yorktown, he 6 pu nunui, he 6 pu emi iho, 2 pu wili.

            O ka loa o keia moku, a he @@ kapuai ka laula, 3,200 ka ikaika lio o kona enegini. he 16 mile kona holo i ka hora, 1,703 tona lako kana, a noe ne mea ai, he 400 tona lanabu.

            E hoopiha ia ana oia i ka lanahu mamua o kona holo ana aku, he moku hou loa keia, akahi no oia a ike i na kapakai o Hawaii nei.

            A henui loa na aliimoku iluna ona i kmaaina la Hawaii nei, a pela me kekahi mau luina he moku kia olohelohe keia, a maikai kona kulana ke nana aku.

 

MAI KA HEMA MAI.

 

(Ma ka mokuahi Mariposa Mai.)

 

 

Ka mokukaua Pelekane Curacoa a me ka mokukaua Kelemania Bussad, aia laua ma Samoa i keia manawa.

            He elima luina ili ulaula o ka mokukaua Magaie, ua naholo i ka naele o alakai, aia iluna o ka mokupuni Solomona kahi i auana hele ai.

            He ekolaa luina o ka moku kaua Pelekane Ringaroema, ua loaa ia i kekahi mai ikaika loa ma Haberide Hou.

            Ua hoike ae ka nupepa Manawa o Samoa, aia he halemai noa Apia. Ua lawe ae ka mokuahi Mopowai he ehiku kahunapuie momona no Apia.

            Mai Ladana mai i lawe ia mai ai e ka mokuahi Keoni Uilama he mau mikanele Pelekane a hiki i Samoa me ke ola kino maikai, a mai laila aku no Apia.

            Ua huli hoi mai o Mr. Chambers mai kana huakai aku nei no ia hoike ana ma ke ano he komisina palena aina oia no Samoa a ua holo pono kana hana me ka maikai.

            Aia he mau haole Kelemania ke noho ala maluna o ka mokupuni Ilamuku ma ke ano hana i na hua ai no ka hoouaa ana aku i na ainae, ma ka elua haneri paona o ka makahiki, i kulike ai me ka laikini i haawiia no ia hana.

            O ke kapena o ka mokukaua Maikaikehikinaai, ua hoike ae oia e haalele ana oia ia Aukelana ma keia huakai, a i kona huli hoi ana iku e kipa aku ana oia ma Apamama, a malaila oia e uka aku ai i na lilo a pau o na mea ana i lawe aku ai.

            Suva Fiji, aia oia ke holomua la ma na mea i ao ia aku ia lakou.

            Ua hoike ae ka nopepa Herald o Samoa, ua hauoli loa lakou ke ike ana hiohiona o Tonag a me Rarotonga ina e hiki like aku ana laua i Samoa. o Tonga he moi oia, aka o ka uku e lona ana iaia na likeia me ko kekahi keonimana, a o ko ka moi hoi o Samoa he oi ae kona, a ua hoohanhano ia oia ma ke ku kiai ana o na koa i na wa a pau.

            Aia o Mr. Logana ke hana ala i kekahi moku holo leales no ka moi Tongo. Ua hoike ae ka nupepa Manawa o Samoa, e hiki mai ana kona wa e holomua ai na oihaua a pau.

            O kawaiwai io o ka hanako lahui o Auseturia, i ka makahiki i nala $135,500,

            Ua loaa mai ne ma Auseturia, he gula haulaula o ke ano hou loa.

            Ua hoopuka aku nei na luna aupuni o Vicoria e ke kauoha, e kiai ponoia na pono a me na pomaikai o Auseturia.

           

Ka Peresidena Mua o Hawaii Nei

 

            O S. B. Kole ka peresidena mua o ke kulana aupuai noho manawa, iloko o 15 manina i hala. A mai Iulai 4 1894 mai a hiki i keia la. He peresidena oia malalo o ke kumukanawai o k@ @upuni repubalika i kukalaia ma Iulai 4 1894. Aole oia i koho ia o ka lahui o ke Hawaii Paeaina, aole he wahi balota hookahi i loaa ia@a, nana no i hookowe iaia iho ma ke kulana peresidena o ua aupuni repubalika aihue la ia na pono kivila o ka lahui Hawaii.

            A ke kaena nei na hoa hoohui aina he luna aupuni hoopono eia i kupono i@ no ke kulana peresiden a ana e painuu hilahila ole la. Ua hoouua leta aku la eia i na mana aupuni o wano e ike mai ia ia a me kono kulana aopuni repubalika p@. Malia paha na hoike waha wai aku la oia, ua huli a kakoo ka hapanui o ka lahui Hawaii i ua peresiena puni haaohano la, me kona ike moakaka lea no nae o kona uhane ua pii aku oia ma ke kulana poo no ka hapa uuku o na pohai kipi me ka aihue aina; oaia oia ma ka noho lunakanawai, kiekie o ke aupuni moi; aka nae. i kona iniki wale ia mai no ma kona lehelehe lokoino, e lilo ana oe i peresidena no ke aupuni noho manawa; na olu iho la kela, a ae aku la e lawe ia kulana kiekie iwaena o ka aina. Eia nae he kipi maopopo oia i ke kulana aupuni moi ana no i hoohiki ai malalo o ke kumukanawai o 1887. O ka manao ana o ua luna aupuni haaheo la, ua kaawale oia mai kela kiko eleele loa o ke kipi o Ianuari 17 1893.

            Aole loa e holoi ia, aole hoi e nalohia aku na kikokikoo ka leopati, a pau lea ae la keia ao. A ina e pau ana kona noho ana i ke ao nei; o na uhane auanei o na Hawaii aloha aina i make mua, o lakou auanei na hoike oiaio loa imua o ka Haku Iesu Karisto. O ka uhane o ka Peresidena m@a o ke aupuni pikake, e ku ana oia imua o ke Akua me kela kiko e leele i kikohukohuia me na koko o ka lahui ili ulania o Hawaii nei, e nana i na hoike oiaio.

1.       O na ike palaueka i hoouna ia mai e ka peresidena o Amerika Huipuia ia S. B. Dole, e kauoha ana iaia e waiho a hoihoi aku i ke aupuni ia Liliuokalani: oiai aole i ku kona kulana peresidena ma ka manao lokahi o ka lahui Hawaii ponoi Ua hoololohe a ua kumu ole iho la i ke aupuni, iaia iho a me na ohana kipi ponoi no ana no i ohumu pu ai.

2.       Loaa hou no iaia he olelo hooholo pukahee a ka aha senate o Amerika, hooikaika nui iho la me na maka deleawe o ke aloha ole, e koi ana i na Hawaii ponoi e komo mai a kakoo nuihoi i ke aupuni repubalika, ma ka hoohiki ana e kue loa i ke aupuni moi a me ka Moiwahine Liliuokalani, e ake ana e loaa ka elua hapakolu o na poe koho balota o na kanaka Hawaii ponoi. Nolaila, ua huipu moopono ka mana o ka aha senate o Merika me na aihu aina o Hawaii nei; nolaila ua oiaoi loa, o ke aupuni o Amerika ka makua o ka hoohui aina a me ke kokua i na hana hookahuli aupuni moi o Hawaii nei.

3.  O ka leta pane a ka Moiwahine Vitoria o Beretania, he mea maopopo loa; aole he ike piha a Beritania Nui i keia repubalika o Hawaii nei; aia wale no ke kupono o ka noho peresidena ana o S. B. Dole. Ma@uli wale no o ka hilinai ana o ka hapanui o ka lahui kupa o ka aina nei.

            Ua maopopo loa no i keia peresidena. aole he kuleana paa i loaa iaia mai ka lahui aku, aole loa no oia i koho ia i poo no ka lahui, a no ke aha oia e hooupu nei ma ke kulana ana e paa kumu ole la ? Ina he oiaio na lono:

(1) Ua makemake keia repubalika e baka@a, no ka mea ua lako oia me na mea kaua.

(2)  Oia@ ua nui na alo lo ke@a republika a me na mahiko na kanako, no na haua kipe ma Amerika, a mila o poho los lakou, nolaila, ke hoopaakiki, nui nei e @@@ i keia kulana aupuni a hiki i ka hakaka @n@; a o ka @ono e l@uskila ana nona aku ke aupuni.

(3)  @ lilo no o Hawaii nei i poke iwa e aumenume ai na ilio aloha ole. He @ana ke aloha aian, o ka hooko hana me ka oiaio ke aloa, a o na kula koko, ka inika o ka puuwai.

 

            he inou puaa ka ko makou kaul@le mauka iho nei o ko makou hale hana i ka auina la one hinei, oi kali wale aku hoi a a aohe ka paleo ia mai, ua oloa ia no ka pah@. Pela paba!

 

Na Poe Kipi i ke Aupuni Mo o Hawaii

 

 

 

          Ma ka la 17 o Ianuari 1893: na ka poe haole o ka nohai @ikanele i hookahuli mua i ke aupuni Moi; a ma ka la 4 o Iulai 1894. Mamul@ o ke kanoha a ke kumukanawai o ke apupuni; i rebuparita; ua koi ia pa kanaka Hawaii hananu ponoi o ka aina, e hoohiki due loa i ke aupuni moi o Hawaii; me ka ae maoli ana aole loa e kukulu hou i ke aupuni moi o Hawai nei ma na auo & pau.

            I keia wa hoi ke ololo moak@ka nei na mamo a na mikanele; na na kanaka Hawaii ponoi no kii a bookahuli i ke aupuni mo’o Hawaii; ma ke ka hoopua loa aua i ka Moiwahine Liliuokalani mai ka noho alii ana malupa o keia lahui kanaka; oiai ua hoohiki a kakou aku la na kanaka. Hawaii maoli i ka aupuni repobalika a na mikauele.

           

1. – Ua makamake na wikanele e hoomau loa is ke aupuni repubalika no lakou ponoi, a hiki i ka ike piha ana mai a na aupuni o na aina e; ke ole e ala makamaka ishui e kue i ke aupuni repubalika o Hawaii.

2. – Ua makema ikeia e nebo koke mai ka ahaolelo iloko o Dekemaba ae nei, ilila auanei e kono ia aku ai na luna o na aupuni o na aina e mai e hiki @ ma ka wa e wehe ia ssi’ka ahaolelo mua loa o ka repubalika o Hawaii, a e oni paa loa ai ke kumukanawai a me na kanawai o ka pau loa no ia o ka mana ok ka lahui.

3. – O na, manao mahae iwaena o na mikanele a me na hoohui aina he mau kahoaka onioni mau loa ia e makaala loa ai na aoao kalaiaina oloko o ke aupuni repubalika; oiai, e ake ana na mamo mikanele e kupaa loa ka repubalika o Hawaii a mau loa ia lakou pohai wale no na mana oihana; he poe palu la-i wale no malaio aku o iakou, e lilo ai i poe palaki kan@a; a i mau i’a manuahi no ka la-i, puu ameama melumelu o Ulakoheo, e loa no oe i kahi io kamano a me kahi puupuu paakai hala ka la; oia no ke kaona a keia poe mikanele aihue aina nui wale.

4. – O ka makemake hoi o ka hui hoohui aina; aia a paa ke aupuni repubalika o Hawaii mamuli o ke a pono ana mai na mana o wahe mai, alaila hapai ia no kela kumuhana hoohui aina me Amerika ma keia mua aku; nolaila ua like ole na mamo mikanele me ka Hui a Hoolokabiia; o ke kumu, ua makau iea na mikanele mahiko o loaa ole na limahana uku haabaa ia lakou; aole no hoi e ae ia ke kepa kanaka ana ma Hawaii nei. Mamuli o keia mau ouli e hooli ia an@ kela mau hana kipi maluna o na kanaka i komo a hoohiki e kakou a keia aupuni repubalika, ke @oikoi o na hana kipi i ka aina hanau @ me ka lahui.

            Nolaila eia ka wa e ala ai ka la hui e noonoo i na hana e pono a e hoi hou mai ai ke aloha a ka aina. He oiaio ka hana, a he ma na hoi ka lokahi.

 

            E loaa no o kauka Apaua ma ke alanui Hotele, Hela @ ma kona Keena kahiko ma ke @ nui Maunakea, i ke kahi manawa o ka la. O ke poe e makemake ana iaia, uma waena o ka hora 9 o Ka@ a me ka ho@a 6 o ke kakahiaka nui e loaa no oia ma kona Ke@@ Ka@ka; ma ke Alanui Maunakea.

 

            Eia mai no makou ke oi@ aku nei ua heie wale a nohenohe@ i ka @o@ona me ke kuhiwa.

 

HOOL@@@ MEA MO@AKI

KONA MANAO E HOOKO E

KA MO@ @@@

DALA IA.

 

            I kulike ai me naolelo o kekahi Palapala Moraki i @@@ e charles B. Wilson, o H@@@lu, Oahu, ia George P. Townsend, o Honolulu i oleloia i hanaia i ka la 9 o Augate, A. D. 1894, a i hoopaa ia iloko o ke Keena o ka Luna Kakau Kope, ma ka Buke 147, Aoao 478, 479 a me 480.

            Ke hoolaha ia aku nei ma keia ke manao nei o George P. Townsend, ka Mea Moraki, e hooko i ua moraki la no ka ha @i ana o na olelo o ua palapala moraki ia eia keia: Ka hookaa ole ia o ke kumup’a i kona wa e hookaa ia ai.

            Ke hoolaha pu ia aku nei hoi e kuai kuoala ia aha ka waiwai i hoike ia ma na palapala moraki la, ma ke Keena Kudalao James F. Morgan, ma H@noluu i olehloia ma ka Punono, ka la 22 o Dekemaba, A. P. 1894, ma ka hora 12 awakea. Penei ka hoakaka ana o ka waiwai maloko o ma palapala moraki la. O kela wahi apuna aina hoi e waiho la ma Kulaokahua, ma Honolulu i oleloia ae la, i ena ia kona mau palena,penei: E hoomaka ana ma kae kini mauka o Alanui oung a me Piikoi, a e holo na ma ka moe ana hikipa wa Alan@i Young 219.8 kapuai, mailaila aku ma ka moe ana akau 150 kaomai, mauaila aku ma ka moe ana komohana a ke Alanui Piikoi 210.9 kapuai, mailaila aka ma ka moe ana Hema ma Alanui Piikoi 150.3 kapuai a kahi i hoomaka mai ai, nona hoi ka iliana o 731-1000 o ka eka.

            GEORGE P. TOWNSEND,

            Mea Moraki.    No na mea hou aku i koe e pili apa i keia, e n@@@ ia W.A. Kinnev Loio o ka Mea Muraki, Heiu 318, Alanui Papu, Honolulu.

            nov22 1mdlv.

 

Dr. L. Kobayashi.

(Kauka, Iapana.)

 

Piha loea lawe mikioi. –

            I ou mau kiki i a pau mai ka hikina a ka la ma Kumukahi aka welona a ka la i Lehua.

            O wau o ko oukou hoa kanaka o ka ili nookahi Mrs. Lilia Kaheloa ma o ko’u loaa ana i keia ma’i he pau koko paakiki e holo ana iluna a i laio. i o a ianei ka ma’i hoi i kapsia e ko kakou mau kupuna he puu hele. @a l@aa keia ma’i ian mai ka M. H. 1893, mai a hiki i keia M. H. 1894.

            Nolaila ua piha ian na makahiki he 11 a oi. O ka luna ma aole aka eha i kana hana maluna a kou wahi kino a ua alo hoi ke aloa maikai o ke kino a mea ole i ka nui aka eha. Ua noho paa ka eha inamahina a pau a puni ka makahiki nolaila ua hooikaika au i ka imi ana imoa ona kauka Haole no ka lapaau ana a me ke oki ana e like me ka hiki ke loaa mai kahi oluolu.

            Oia nae ka eha e @ii mahuahua mau ana ma kona ala lie’e nolaila ua hooholo aho au i koa mau@o e noi no ka HALE MAI MOI WAHINE no kou lohe ana na oaa ke kauka. kamai loa m@ ka lapaau ana ina ana ma’a pau a me na mea @ii ike oki nolana ua hoonee awiwi aku an i kou alai’iele iaina ona oia o Dr. Wood (Wahie@ a ua hoike aku au imua opa i kahi o kau mai oia hoi keia puu iloko o kou opu molaila ua pane aka au iaia Dr. Wood Wahie iua he niea hike ke oki ia a lawe mai i kela muu me ka maikai: o ka pane i loaa ma ia u. ebia makahiki ka loia@? Ua hoike aku imua ona he umikumamakahi makahiki a oi. Hoike mal ia kela ia’u, aole hiki ke okiia, o make. E aho no e inu @a@u, @ u@ ae aku au, no ko’u akenui no e loaa ia’a ke ola a ne j@@@ i@nolu. Ua kali hoomanawanui au ma ka inu laau ana iloko o na mahina e@@ @ aole i iea@ mai ia u ke kauwahi oinolu, na pii mahuahua mai ka ikaika o ka eha a ua hiki pa no hoi i’au ke hoomaopopo iho ua haule ia manaolana a@@@ ka loaa mai o kahi oluolu.

            Oiai ke au o koa manawa e nee awiwi aku ana i ka nawaliwali iea nolaila ua ku ae au a haalele ino i ua HALE MA’I MOIWAHINE nei, na noho au ma ke Taona ne me ka manao hau ole no ka palekaua a@ mailoko mai o keia pilikia a ka ma ka lokomaikai o ke Akua mana loa na I na ihola iau he kauka Iapana e hiki ai ke hoopania keia pilikia nui nonb@ kela inoa e kau aela m@lu a, ua ai au i kana @aau no na mahina ehiku, me kona hoike pu ana mai e oki ako oia i kela puu a lawe ae mai ko,u kino aku ke hiki ika wa kupono ka hika ana mai nei.  i Nov. 8, 1894 ua hooko ia oia kana mea i olilo ai, na oki ola iau i kela la hoikeia aela malaana me ka mikiol o kana, mau lawe @ we ana a pan loa.

            Ua lawe ae oia i ua pun ala mai kona wahi i waiho ai ka mai hiki ole hoi ei kekahi wahi e moe lolii  ana no na makahiki he 11, i ka la i hanaia ai keia hana o ke kauka lapana S. KOBYASHI ua aui na poe i keia kupuino o ke aupuni po’opu i ka hema ana o kela puu ua hoikeike mai ke kauka lapena imua o ka lehulehe i keia mea hoa a ne mea hou ano nui @@ keia i ko ka lehulehu ike ana ika ma’i a na pomaikai me @ou pou iho Mrs. Lilia @aholua ka mea i @@@ oia au a na maikai i keia manawa a no oukou kau e hoike aku nei e ou @@ keik@@@ @ @ e oa ma@ kaikaina i loaa i keia ano ma’i hookahi e hele mai makou a pau imua o keia kauka mam a o ka he e ana i keka@ @@ e @@ nama no e hoomaik@@ aku i ke @@@ manao ka@@@ me ka hakalia ole ina wa a pau na makaukau mau oia no ka hana ana aku ina poe i loohia ina puakia a @@ @@ @@ hoi @ @ nao nui no ke ole.

 

HALE KAUKA ALANU@BERETAN@@

KONOKE @ KA HU@NA O @LANU@

NUUAN@.

 

Kon Oiaio Ike@@aka @@@ Kaholua

Honolulu @epohe@ Nov. 23, 1894.

@ @@.

 

            @@ @@@@ Hon. J. Naw@@@ nona, ua ka @omi m@ ka @@@ ma Waikiki o no S. K. Kane, Keena Loie,; ma ka hale e ku nei ma ke kihi o ke Alanu Moi a me Betela. @ @@@ no oia: @@@@@@  ka Iakoa ma k@ @@@@ @@@@ o na @ora S @@ @ hiki i ka hora 4 @ @ o keia a me keia i@, koe na la Sabat@.