Ka Oiaio, Volume VI, Number 49, 7 December 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wapio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wapio Hawaii.

Jfo« Manu no "KA LEO Ku buftkfti makailmi a Ijßii'kaiole u»e k»nft Aliitftne—Tjlo o Ma-j lumikeoe me Hinabftl«l&ni i mau | mft ka afna « me t k« raoana it nft lua bohonu maloio o ke k») % mc Ica aiua nev -Kele p\. ui« na obana ponoi—HoonoWa o L*uki«leu)a i Ihikalani—TTlu ka t«i.) un» keia mau mokupnni—Lilo im6ft ho«maiiao ia « ka Lahu B»waii nei. Nfll»ilft, oka hiamoe ka eau i tt*Q»o, » pehea iho ta la hoi kaua • pooo fti, mahope aku ka hinmoe. A«. wahi a Makanikeo«. Nolaila. ua lele ae la ka moa kano a kau iluna oka hak» lewa o Nualolo, « hoomaka ae la kona naao ehea e upaipai, a kopekope iho la ka uit<nea o kona mau manam«oa w»wae. Ma keia hana a Makanikeoe, ua pto kt*tia noonoo ano kanakaOa luhe wale iho Ia no ka pua oaauu i ke kelmu o ke kakahiaka nui. Ua haia aku la ka Puulena aia 1 Hilo Ua imi aku la ia Papalauahi; •k« h»na apiki wale ia iho la no oa ui nohea nei o Haaa, e ke aiwaiwaoWaipio. Aia kēlu ke hele ala i kai o Ha»®a. aua alakei aku la keia. aia llaiuk o ka puu o kahi i ku ai. A ke huli poao ala kona alo s me kona nana aaa ia Haw&ii uae na hoomanao ana no kona aina hal»tt. Ma keia wahi o k.i kakou nanea, e waiho f ka olelo" *f«* no Makanikeoe, a e huli a e nasa i keia ui nokea o Hana. e moe naalie alai ka waiakoHaku. lua ui nei e uaoe.a uiake ala i ka lealea, a Makanikeoe i hana iho 'la me ke kmo aka me he naoeuha aeala. Ua puoho ae la oia me ke kaakaa •aa ae o kona mau maka. Aole n»« kona l»o» moe ma kena •oao, ua heo aku 1« ko kelki maki ui puahiehio. A oia kana ) huli ae ai oie ka inanao 1» h*ū eia no ke moe pu uei )-«*. A oo ta naea. ua puana se la ko »a («o nae keia mau hua mele i pili poii* uo īaia uie ke kuhihewa nui. A oia iho keia mau lalani uiele uulalo.ho ner Ko k» ano 1 kg ua Apuakea o H. J ua Ua hana epa ia iho nei au e ke aka : ; iau makani Ua nai-na ia e ka uiakaui Aimauuu E ka m»ka»i Koholalele okuuaina Aia aku la me Kahalaoaiapuaua llunao Kauiki i Hawaiikuauli 1U uii l«o ole kau e ka ipo T0 kuu kino uae kai «ha i ke aloh 1 • laooa ai kaua i ka nalu o Puhele i •

Hele ka na me ka makam Waiho i&'u i luahi na ko fcloba O ke aioha ka ia o ke ku ae iio beie ana Ke hele ala (5o ike alaloa , E manaō ia'u i hale kipa ' Noo e kuu aloha la—e. / Ma keia leo mele 01l a u.a ui kmo wailua nei, ua Uooi>uiwa loa la kona ipau uiakua a uie no keia , ioo oh maloko o ka hale me ka pihoihoi nui. Oiai, ua lohe pono ia ka leo yonoi o ka lau* kaikamahine i make. Aua nune ae la lakou ia wa me ka hoopaapaa ana mawaena iho o lakou. A ma ia ano.ua hele aku la ka makuahine ponoi o uū ui ao.hea uei e ike pono. A iaia I ike maka aku ai i ke kino maoli o k» laua kaikam«hine rae kona mau helehelena a pan, XJa ntti ae la kona leo kaheā: Auhea oukou. ua oia hnu mai nei ko kaikamahiiie. Oia no ka keia e oli ae nei ma kahi inoe uoopa. A oja keia leo kahea. ua hauoli ioa na me& a pau. Mahope iho o na mHuao piooana ua ninau.pono kona uinu makna i ke kumu o kona ola hou ana luai ka make mai. Ua iai mai kela mai ka mua a hiki i k« hope, elike no me aa meu j ike runa ia ae nei. Ua minamina nui kona mau raakua a iiie ka ohana i ko kkou maka ole ana i ka me<» nana oia : hoola hou. A oia paha kau e ninau i hala e ka mea heluhelu i ka iuoa oua kai kamahine la o kaaina ualanihaahaa o Hana ke ae aku nei ka mea kakau o Kalikolehua kaino o ua ui nohea ala oia uka ka mea noha kaih hoolaua mai o kaulanakila a nona ralia keia mau wahi lalani mele hou o keia w*. Auhea wale oe Kalikolehua, Kanni pau ole a ka makemake Kaua keia wa hooiailai I ike i ka holo a ke ala hao I ke ala kao ae i ka nihinihi I ka lawe haaheo a ka mikinl Paulehia au ma ia hana Ona kaikamahine oi kelakela (eeia o Hana ma na uioolelo kahiko .> keia mau pae inoku, o kualihau ko Puuikia me waiohonu ka mea hoi no na lehua o hookama nie n» nee me ka lipoa a ala o Alakuu a oua Kalikolehua nei hoi ko Makaalae a o Kauailehua aku hol k<J ka W&ī aniani o Mokae he pani wai oia rc kaukalau amau ao iiiuaikauiaL'mi hoi ko Hauioa ka mea nona kanalu o Puhele a me kawai o Kumaka he poe hoo uioni manao keia i na poe malihini

hiki ma ko lakou wahi ponol & leii asa no kahi poe ui nohea o keia aina o Hana mannratu b kaHI ā" Makanikeoe e hele aku !a nolaila e waiho kaaa e ka mea heluhelu in laVou a e nana hou ak u kaua i ke keiki Hiena o Waipio. la Makanikeoe e noho ala. iluua o ka puu o Kaiwiopele kahi kew o Lonomuku kelp wahiae i lele ai a aoho īloko o ka mahine no ita aīiena i ka hanaiuo pmepnie o kana keiki aia hoi ua huli ihola ko Makinikeoe nana ajffi i ka loko o H*l heoa a liuli hou aela kona mau maka mauka ae oia wahi ua lolmi aku!« ola i k:i owe u kawai al nae aohe he wal o kekalii mau wahi ( kahawai liilii e waiho ana, | Nolaila ua hele aku oia a hikij ma ka ioko o Haneoo aua lsu iaola j oia malaila » ike aku la.i i ke kau- j wahi laupapa me ke kauwahi loa e hamama mai aua. Nolaila ua komo koke akuia keia ae ku awiwi nui a loa iaia he wai « kaho tnaī ana ma keia lua ua he--1« a piha pone ī kawai aua luu aku oia 'ne h« mau koloa ala a hiki ma ke kuiau o kawai i kahe mai ai aia mauka o kanak&loa makalii kokoke t ke alanui aupuni e hele piau ia uei ua like uo ka loihi o keia wahi me •kahi t»!le mai mai ae līoueoo a hiki ma keia waie apb|

kaieaam» nra ia ama nki.* i k;»}n i» ( ke kumu o. e nuiia la ī kai | o Haneoo a kwn i o kunia ka j ma Hamoa a hiki ī: keui wa o k< j ; kamaeu wale noo Īlhwmu ka u;cn s nanaua ehuh nei na lua uoinhi uni ka aina a mo ka m»ana. ■• Ma hope jlio oia wa ua aku : la no luua o ke kauwuii'i kupu.ni '\Juku ekn koke niai ;uiu! makai Dono o līaneoo a me Alea-1 mai makahi kokoko i ke kuaau keku nei ia"wahi mokupohaku u'oku'! iloko oke kai e Alau kona inoa, ■ \ Maluna o keia wahi moku o Alau o makanikeoe noho ala ua uleloia ma kekahi nioolelo Pele oia ka makai e i>ili ana i ke kai a hooroo ia ku iloko o ke.kai a <ūa ko lui oia moku pohaku a'hiki i keia la a no keia wahi moku pohak'u hoi keia mau wahi kanaenao. E nili mai ana kana ma ke kihi o Alau'e. " "

| Hoananawai o Kualihiau, E waiho kana o ka mea holuelu i keia mau wahi ho.ikaaka pokole a ka mea e kakau uei. I ua keiki kamnen nui wale riei e nōho ana maluna o Alau ua luil ihola kona mau nmU a īke iliola ; i ke kauwahi waa nie ke kauaka e luwaia ana mauka mai ua kahoa malla o Makanikooe ina v.'ahi kanaka lawaia noi e holo aku ina r :eia wahi moku ana e n >ho nei noh-.ua ua tioe io uku no keia kunaka a hiki mnlalopon'o o aiau na lana i hola konu wa malaii.i .ia ,nae ua ike. pono akuia oia i ua iialeheiena kanaka ui okeia keiki opiopio ana iike ole ai mamua iaia e haka ppno.aha o na uiaka o'na wahi kan:ika la'uāia nei ine na manao ano pahaohao iloko ona ana e noonoo ar,a aia lioi ua ninau maila o makauikeoe ina wahi kanaka n°i e lana aku ana nia koili kai malalo pono ona wahi moku nei o Alau. Heaha kau lawaia?" Wahi n ka pano a ko kanaka ; lawaia. '] He lawaia kaili. ! Pane hou aku o Makanikeoe ehi'a j ka loa o kou waa? | Pane hou aku la ke kanaka, "Ekolu anana n:e ka po—o.'' Olelo eou aku o Makanikeoo. He ae no anei oe ke kau wau'me oe maluna o kou waa e lawaia pu

ai. Pa«e hou aku ke kanaka lawaia me ka pihoihoi nui, no ka piha loa i ka makemake i ke kanaka ui & maikai o Makauikeoe. Heaha hoi ka mea ē t\ele ai kou leo e ke keiki k:\naka vu nui wale ka mea hoi au iike ole ai me na keiki kane a me na kaikamahine ui o Hanr, nei e hoohalike ap ai au, he oi wa'e no oe au e ike dgj TTo kuKulu i)3a: paha oe o Tahiti ai oie no Kuaihea.'ani mai, nolaila, eia hoi paha ka. wai- la no ka mea h« hua oleio hoi kaa ma kuu aiopo noi nei, a ia oe aku Ka waa o ka ua a nahaha aole he mea na'u e huhu iai he waa wale no ka hoi ia. | Iloa no u. pau keia ou io aka . mea wa;i, o ka tnai la no ia o , Makanikeoe luai ;uua uiji y Aiau , , uio ka }»a;,\nvhv im: lio muna aia a j , kau ana iluua o ka >v:i<i i;)a ke kua j lako uiua uie ka*ieo auwe j>uiwaj I ka mea wua i uain) ae ai; j Kohu ano ui.-uiu m.iuli oe i ka" mama i lele mai nei mai tona mā"; o ke la wahi kiekie loa Lo'u iki sho !a ka aka aua kamaou neī. Ma ke kakahiaka mii Poakolu! nei i kn pahilu iua ? ai U moliualii' Kinau me koua oinki i liele a piha ■ ui na huapala makaouaouo, a..*i Kauakanilehua mai o Hi'.o. j L au i kilohi iho ai 1 ka nani o ko i kihapai Pua o Ēienale, ua ike aku i Uau i kekahi Pua Uose līawaiī t > opuu mai ana i ko ohuohu o ko ka-: kahiaka me kjt\a ala waianuhoa' ltta ke ka'e o kā lihiwai o TuWrin.' S