Ka Oiaio, Volume VI, Number 52, 28 December 1894 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kainani Hartnett |
| This work is dedicated to: | Miles Hartnett |
Nupepa Ka Oiaio.
"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"
--------
J.E. BUSH, Lunahooponopono.
--------
O KA PONO KA AIALII E
OLA AI KA AINA.
--------
POALIMA, DEKEMABA 28, 1894
--------
MAI KAUMAHA OUKOU.
--------
E na hoa makaainana mai Hawaii a Niihau, aloha makahiki hou kakou apau loa.
O ke poo e kau ae la maluna oia ka makou o u walo e aku nei ia oukou, mai kaumaha oukou.
Oiai hoi, o na alakai ou e Hawaii Kuauli, oia na Hon. J. E. Bush a me J. Nawahi, na koa wiwo ole hoi i paio no ko kakou Aina aloha, ua kaa wale aku la laua mai waena aku o kakou apau, a aia laua ma ka Papa o Kawa i keia la, malalo hoi o na hoomalu ana a ke Kanawai, no ke kali ana i ke kau Jiure e hiki mai ana i ka malama o Feb. ’95 e like me na hooponopono ana a ke Kanawai Hou o ’92.
Nolaila, e na hoa makaainana o ke aloha, oia ka laua i pahola mai ai no oukou apau loa, mai na kane a na wahine aloha pumehana kakou.
Oiai hoi, o ke aloha he mea pili paa loa ia no kakou apau, a aole hoi e moku hia i na wai kahe he nui.
A, oiai hoi, o ka Poakolu i hola Dec. 26, hora 11 A.M. oia ko laua la i hoihoi ia aku ai no kahi hoomalu o ke Kanawai a me hookahi haole, oia hoi o Mr. Crick, aia pu lakou ma ia wahi kahi i noho ai.
Aka, e na hoaloha o makou, na kaikuahine o makou, na makuakane o makou, na kaikaina o makou, na pokii o makou, a me na kini no apau.
E pelu iho i na kuli i ka honua, a hoonani aku i ke Akua Kiekie Loa, oia ka mea nana kakou apau e kiai mai, a na kona aloha puni ole e kokua mai ia kakou apau.
E hoolana i ko oukou mau manao a o kakou pu nohoi a pau.
--------
UA AUI AKU LA
--------
O ka Poalua iho la i kun@wa aku la, oia hoi ka la hanau o ka hoku kamahao o Betelehema, ua malama ia me ka maluhia, a he kakaikahi loa hoi na hana i ku ole i ka eehia o ka poe hokae a hehiku i ka mea nona ka la hanau.
I ke ahiahi mamua iho o ka hoea ana mai o ka la hanau o ka hoku, aia he mau anaina pule i malama ia ma Malieokamalu e like no hoi me ke ano mau oia ap@ hoomana ka pulama a makee ia la hookahi iloko o ka makahiki.
E haawi ana i na kalokalo ana i ka lokomaikai palena ole o ka Makua Lani, @ kona mohai ana mai i kana keiki kamakahi i Alana, a i m@liaola no na uhane luuluu a kaumaha i ka hewa.
Oiai no hoi ia poe e malama ana i ka eehia o ka oihana laa, aia hoi na leo mele o kekahi poe hauoli ana ma na home, a e kamau ana hoi kekahi poe i ka wai ulaula o ka Huhui Waina o Enegeti, a o kekahi poe hoi o kuupau ana hoi i ka banu naluea o ke saki o Iapana.
I waena iho o na hora liilii o ke kuluaumoe, ua kipa ae la kekahi poe puni mele me ka lakou mau hokeo ma na kauhale no ka maa@ hele ana no na makana Karisimaka e loaa mai ana mai ka lehulehu mai, a ua hoi puole no hoi kekahi poe, a o kekahi no hoi, he papai ka i-a e hoi ai.
He malie a molale na kehau anu o ka po e pa ana, aole hoi i keakea mai na na kana o kula nihakoi i ua kapuai wawae o ka poe hele ma na alaloa a hiki i ke ao ana, a pela
no hoi a hiki i ka uniki ana o na hana i ka poeleele ana.
Ua hoea mai la ka la hanau o ke keiki’lii o ka Maluhia me kona nani nui, aia hoi na uhiwai o na kahawai ke halii paa ae la ma na olaelae o na puu e pahola mai ana i ko lakou hoomaikai ana no ka la hanau o ke ‘lii o ka malu.
I na hora mua o ke kakahiaka aia he mau hoomakaukau ana no na paina ma kekahi mau wahi, aia hoi he he liuliu ana no na lealea kekahi e upu ia ana no ia manawa aka, aole nae i hookokoke ia a hiki i ka auina la, a kahi no a lawelawe ia.
O na lealea ano nui wale no i malama ia ma Kapiolani Paka, oia na mea e pili ana i ka heihei kaa hehihehi wawae a ua a hai ae la no ka poe i maamaa ma ia hana i na makana i hookaawale ia no ia hana.
Pela no hoi ma Waialua, ma kekahi huli o keia Mokupuni, he mau heihei lio kai malama ia malaila a o ka poe no hoi i lehia ma ia hana, ua hoi puolo no lakou, a o ka poe no hoi i nele, ua ume no hoi lakou, i na up@ mai ko lakou mau ihu aku.
He mau ulia manaonao no hoi @ekahi i halawai pu ae ma ka hopena loa o na hana o keia la, oia hoi na kaa hookui a puka pu ka a-i o kekahi lio, na hou pahi a pakele ke ola me ka mauleule, i na hora liula o ke ahiahi.
O ka hopena pau keia o ka makou mea e hoomanao ai no keia la eehia o ka Haku a ke hookuu iho nei makou i ka makou makapeni i loko o ke aheahe malie o ka maluhia.
--------
KA HELU HOPE KEIA.
--------
E na makamaka heluhelu o ka nupepa Ka Oiaio, na tausani hoi o ka poe e nuu ana i kona mau kohi kelekele; welina oukou.
Ano o keia ka helu hope o Ka Oiaio a piha hoi na helu he 52 o ka makahiki 1894. A ke hoike e aku nei makou i ka lohe ia oukou e na hoaloha, e hoouna aku ana makou i ka pepa ma ka inoa o ko makou mau luna, a agena hoi, e noho ana ma kela a me keia mokupuni a puni ka pae aina, a mao lakou ala e loaa ai ka nupepa ia oukou.
A o ka mea hoi o oukou e manao ana na keia keena e hoouna aku ka pepa ma ka owili pakahi, e uku mua mai, alaila hiki ke hooili ia aku ma ka owili pakahi.
A e na hoaloha o makou, o ke kii makana a makou i hooiaha aku ai a me ka alemanaka o 1895, e haawi makana ia ana i ka poe i uku piha i ke ola o ka pepa, ua ka’ulua iki ia, a hiki i ka wa e pau ai ka pilikia o ka Lunahooponopono o keia pepa. Oiai oia kai hoopaa ia ma aelike me ka mea nana e hooko ua hana ala.
A nolaila, e kala e mai oukou ia makou ma ia mea, a no na hana a me na hooponopono ana, a me na kalai aina akea ana, oia ka makou e hoomau aku, me ka pahola mau ana aku na olelo ao o ka malama maluhia ke kupaa a me ka lokahi.
Nolaila e na makamaka a me na hoaloha o makou, i nui ke aho a lei i ka lei o ka lanakila, e lawe nui i ka nupepa Ka Oiaio, i ike mau ai oukou i na mea hou like ole o kela a me keia ano.
--------
E AKAHELE E NA HOA’LOHA.
--------
E na hoa’loha o makou na hoa hoi o ka pupuu hookahi, k@ poe a nau e nana ana i ka aleale ana o ka wai iloko o k@ kiaha, a i ole ia lalau maoli iho hoi a inu ae i ka wai o loko o ua kiaha ‘la a oia ka makou e kauleo aku nei.
E akahele loa ko oukou inu ana i ka waiona mai Iapana mai, i kapa ia he saki.
Oiai hoi, o ke ano o keia rama he rama i like me ka O@iuma kona
ikaika, a ua kohu laau make maoli nohoi ke ano o keia rama.
Oiai, o ke ano o keia rama, ua hiki i keia ‘rama, ke hoolilo i kou noonoo i ka wa pokole i mea ole, a ua like oe me ka pupule, a ku pouli maoli no kou noonoo.
Nolaila, ke kauleo aku nei makou ia oukou, e akahele loa ka inu ana i keia waiona, o poino auanei kou ola kino, aole hoi oia wale aka, o ka lilo mau wale aku o ka hou o kou lae i ka mea au i makemake ole ai.
A nolaila, e lawe oukou i ka makou ao a malama o ka leo keia o ke ola e pahola ia aku nei i ke akea.
Oiai hoi, o ka olelo a ka Buke Nui, o ka mea hoelohe i ke ao ia mai, oia kai makemake i ka ike, a o ka mea hoole i ke ao ia mai, he mea ola hanu oia.
A no la, e lawe aku i keia leo ao a malama i ola ai oe, a me kou ohana apau, a i hiki ai hoi ia oe ke kala aku i kekahi mau pilikia e ae.
--------
E AO KANAKA MAI.
--------
Ua minamina nui makou i ka hoike ana aku i ko makou mau hoa kanaka iloko o ka pupuu hookahi, i ka lilo nui loa e ko lakou mau manao mahope o ka wai hoomalule o ke saki, kela wai hoomalule noonoo o ka make, o ka aina o Iapana.
Aohe kumu nui e ae o ko makou lawe ana mai i keia manao a kamailio akea aku imua o ka lehulehu, hookahi wale iho no, o ko makou ike ana, ua anai ia kakou a pilipu i ka paia, ke ike maopopo nei kakou, ua ko ke mele ai pohaku a na keiki Puhiohe Lahui i haku ai, a ke aai nei ia maluna o ka lahui holookoa me he mai kau la.
Nolaila, heaha ka kakou hana pono e hana ai, oiai keia mau la hune a kupilikii o ko kakou noho ana? E hoomau anei kakou i ko kakou uhaai ana i na hunahuna liilii i loaa mai ma ka kakou hana ana no ka malama ana i ke ola o ko kakou mau ohana pakahi?
Ke manao nei makou, i na aia he wahi ao kanaka iloko o ka puuwai o ka poe e heluhelu ana i keia manao, e pono e noonoo iho lakou he mea pono e waiho loa aku ia mau mea, a e malama iho i na mea e loaa, mai ana no ka malama aua i ko oukou mau ohana ponoi, e ao kanaka mai hoi kakou, a e hoopau aku i na manao uhaai o ka uhauha a me ka pakela ai, o ka lohe ke ola, o ke kuli ka make.
--------
E MAKAALA E KA LEHULEHU
--------
Mamuli o ko makou manao ana he mea pono e hoakaka akea aku imua o ka lehulehu nolaila, ua manao makou, o ka wa kupono keia a makou o ao aku ai i na makamaka o na mokupuni, no na mea e piii ana i ka mokuahi Kinau a me Kalaukina, e like me ka hoolaha a na Luna Nui oia mau mokuahi.
Nolaila, i mea e hoopilikia ole ia ai na ohua eepakeke e kau ana maluna o keia mau mokuahi, e pono e hookaa ae i ko oukou mau uku moku i na Kupakako ma ke Keena Oihana ma ka uapo, mamua o ko oukou kau ana aku ma ka oneki o keia mau mokuahi, me ka uku kaulele hou iho o 25 keneta. E mana ana keia mau rula mahope aku o ka la 1 o Ianuari, o keia makahiki ae. Nolaila, mai palaka a nanea wale, o poohu auanei i na uku kaulele mawaho ae o ka moa maa mau.
--------
Ua hoike ia ae, ua lilo ma ka hoolimalima keia hale pohaku hou o Cunha e ku nei ma ke Alanui Moi, a i hakalia wale no i ka paa ae, o ka uniki no ia malalo o ka oihana kuai lole i noho poo ia e J. Magnin.
Ka Hihia Ohumu Kipi.
--------
Na Alakai o ka Lahui
Iloko o ke Ehuehu.
A ME
Ko Laua Mau Hoa
Imua o ka Aha.
--------
Akipoka ka Alihikaua.
A O
VAN GIESEN
Ka Makai Kiu P. G.
--------
Hu i Kula Kana Hoike a Nana
hu no oia i Kona Alelo
Ponoi.
--------
MALAMALAMA KE ALAHELE O NA
ALAKAI.
--------
LA HANA EHA.
Dec. 21, 1894- He ano kawalawala iki na noho i keia kakahiaka, aka, mahope koke iho no, ua lehau mai ia no i na makaikai e like me ka mau.
O ka hoike mua o keia kakahiaka, oia no kekahi o na Alakai o ka Lahui, a Peresidena hoi o ka Hui Aloha Aina o ko Hawaii Paeaina, ka Hon. J. Nawahi, ua kaa mua i ka Loio Akepoka na ninau ana, a ua hoike mai oia penei:
Ua ike au ia McEvoy. Ua ike au iaia no kekahi mau manawa o na mahina i hala hope ae nei. Ua ike no hoi au iaia ma kahi o Buki. Ua lohe no hoi au i ka laua kamailio pu ana me Buke. E kamailio ana no ke kulana o ka aina e ku nei.
Ma ka la 14 o Augate, ma kauhale no au ia la, ke hoomaopopo nei no au, no ka mea, o ka la hanau ia o ka’u keiki. He wahi paina luau ka makou ohana e malama ana ma ia la. Ua paa loa ko’u manawa ma ka hale. Oia hoi ka la hanau o ka’u keiki muli, nona ka inoa o Alekanedero. He 11 ona mau makahiki. Aole au i hiki aku ma ko Buki wahi ma kela la. Ua hoomaopopo koke no au i ke ano o McEvoy, ma ke ano o kana mau hana e pili ana ia’u . Ua hai koke aku au ia Wilikoki, aole e hoohui hui pu me McEvoy, no ka mea, he Makai Kiu oia. O keia manawa, oia ka la 17 o Augate, o keia mahahiki. Oia hoi, he mau la mahope mai o kela paina la hanau.
Ua kamailio mai o Wilikoki ia’u ma kahi o Buki, ua hai aku o Penikalaka iaia he Makai Kiu o McEvoy.
I kekahi manawa, mawaho iho o ka halekuai o Sing Loy, ma ke Alanui Moi, e ku pu ana au me Penikalaka, a o keia McEvoy kekahi. Ua kamailio mai oia no na mea e pili ana i ka’u keiki, no ka mea e pili ana i ka lepera. Ua hoopuka mai la o McEvoy i kekahi mau olelo ino no ka Ilamuku, a me ka pohai o na mikanele, wahi ana, he poe maikai ole keia.
I kekahi la, ua halawai iho la au me Hikikoki ma ke Alanui Rikeke. Ua ninau mai la ka Ilamuku ia’u, heaha la ka’u mau olelo ino i hoopuka ai nona i kekahi o kona mau kanaka lawelawe (Alii Makai paha).
Ua ike koke iho la au i kela manawa, aohe mea e ae nana i hoike aku i ka Ilamuku, o keia MacEvoy wale no, mai ka malama mai o Iulai, mahope iho o ke kukala ia ana o ke Aupuni Repubalika, aole loa au i ae e hoolauna hou me keia McEvoy. Ke hoomanao nei au, ma ka la 17 o Ianuari, kuu kamailio pu ana no na mea e pili ana i ka ma’i o ka’u keiki me keia Makai Kiu, aole loa au i ae e hilinai hou iaia, aole no hoi au i hui a kuka pu no ka hookahuli ana i ke Aupuni.
O kana mau olelo ik@ i hoike iho nei e pili ana no makou, he mau olelo haku wale iho no ia nana. Ma ka la 14 o Augate, ka la hoi e olelo ia nei, ma kahi au o Buki ma ia la, he wahahee ia mau olelo, aole no au i hoike aku, ua loaa mai ia’u kekahi nuhou ino, e pili ana no kekahi poe kumakaia iloko o ko kakou pohai. Aole au i hiki aku ma kela la a hiki i ka @o ana. Aole au i ike iki i na mea i kukakuka ia ma keia la, aole no hoi au i noho
me Buki iloko o kekahi me ka nele o kekahi poe e ae mawaho o maua. Aole loa au i olelo ia Wilson, Norrie Bowler a me kekahi poe e ae, he poe kumakaia.
He pinepine na manawa i hele mai ai o ka lehulehu e ninau ia’u, heaha la ka nuhou? Aole loa au i hoomanao, ua hai aku au i kekahi mea, aia he poe kumakaia kekahi. Aole loa au i kamailio pu McEvoy no kekahi mea e pili ana i keia mea. Aole loa au i manaoio, ua kamailio aku au i keia McEvoy oiai oia ma kahi o Bush, e hoohainu i na kanaka maoli i ke gini a ona, oia ka wa e hakaka ai me na haole. O na kanaka inu i ke gini he poe hiki ole loa ia ke manao ia he wahi pala kahi a lakou ma ka hakaka ana.
Aohe olelo a Crick, ua hoopaa mai o Kapena Raka o ka moku kaua Beritania Kamepiona, e haawi mai oia i manawalea o ke kokua ma ko makou aoao, i ka wa e hapai ai makou e kue aku i keia aupuni e ku nei. Aole loa i kamailio mai o Crick ia’u, o na pualikoa e ku ana ma ke Alanui Rikeke, e ku ana hoi ma ka puka pa o ka Pa’lii, a e hana ia aku ana kekahi hana hoopilikia i ka Pa’lii. Aole he mau kamailio i noonooia no keia mau mea. O McEvoy ka mea mua loa nana i kamailio pela.
He mea kakau au no KA LEO, o Buki ka mea nui. O ka makou mea i olelo mau ai maloko o ka nupepa, e noho malie kakou, e hoomanawanui, e noho malie kakou a hiki i ka wa e lohe pono ia ai ka pane ma ko Amerika aoao, no ka ninau e pili ana ia Hawaii nei, ma o ka Moiwahine la a me ka ka Lahui. Aka, aole loa nae he pane i loaa mai ia makou a hiki i keia la. Nolaila, ua kakau au i kekahi manao a hookomo iloko o ka nupepa, e papa ana i ka lahui, a e ao aku ana hoi ia lakou, e malama loa i ka maluhia. Ua malama ia he paina ma ko’u wahi i ka la 14 o Augate, a he auina la hoi ia. Aole loa au i hele iki ma ia la. He malihini loa au i na helehelena o Van Giesen. O ka mea nana au i hoolauna mua loa mai ia’u, oia no o D. W. Pua, malalo o kana hai ana mai, he wahi haole aloha aina keia, @ keia ka makamua loa o ko’u huipu ana me keia wahi haole kiu, aole au i hoomanao i ka la, aka, me he mea ala, he manawa loihi no mamua o ke kula ia ana o ke Aupuni Repubalika.
Ua hoike mai oia, no na mea e pili ana iaia. Ua hoike mai oia, ua hoopau ia mai oia mai ka hana mai. He hoa oia no ka Hui Aloha Aina, a ua hoike aku i ko’e mau hoomaikai ana a nui nona. O ka’u kaikamahine (hanauna paha) he ike oia i ka hookani i ka piano, vaiolina, a he ike hoi au i ke puhi ohe. Ua ninau mai oia ia’u i ka wa hea la e hiki hou mai ai oia. I kekahi manawa, ua hiki hou ae oia ma ko’u wahi, o ka’u wahine a me ke kaikamahine ma ka hale, aole au malaila. Ua hai mai ka’u wahine, aole ona makemake e ike hou ia Van Giesen, no ka mea, he ino he oia. Aole no au i kamailio aku ia Van Giesen no keia mea, aole oia i hoea hou ae ma ko’u wahi, a@le no hoi au i kamakamailio pu hou me ia, no na mea e pili ana i ke kukala ia ana o ke Aupuni Repubalika.
Aole hoi he mau halawai i malama ia ma ko Buki hale, mawaena o Buki, Nawahi a me na keiki a Lane, Van Giesen a me kekahi poe kanaka e ae. Aole loa he halawai i malama ia mawaena o makou a pau. O makou a pau, ua kali no ka loaa ana mai o ka makou pane, e pili ana no ka makou hoopii e kue ana i keia aupuni. Aole nae he mea i hana ia. Aole loa a Buki mau olelo i na kanaka maoli, e hoolilo aku i ko oukou mau aina, a e kuai i na pu. O keia mau hoike, na Van Giesen wale iho no. Aole loa au i kamailio i kekahi mea e pili ana no ia mea.
I ka malama o Sepatemaba, ua hoopau ia aku o Van Giesen mai ke Keena aku e KA LEO. Ua hele hou aku no oia a hoomalimali hou ia Buki, no ka noho hou ana e hana pu, a ua ki@aku hou ia mai oia, oia ka la 26 o Sepatemaba o keia makahiki. Aole loa au i ike, he palapala aina kekahi a Crick i hana ai no ke kulanakauhale o Honolulu nei. Aole loa he mea i hoolala ia, e like me ka Van Giesen i hoike ai. O kahi hana o Buki, na noa ia no na mea a pau, ua hiki i kela a me keia ke komo mai kahi rumi a i kahi, i na e pani ia ana ka puka, e poeleele ana. Aole loa he mau kamailio e pili ana no ka
hookahuli ana i ke aupuni, a i ole ia, o ka hana ana paha i na hana like ole ma na Hale Aupuni. Aole loa au i ike hou ia Van Giesen mai kona la i kipaku ia ai, a hiki i keia la a’u e kamailio nei imua o ka Aha. Aohe a maua kamailio no na mea e pili aua i ke dala a ka Hui Aloha Aina i ka malama o Novemaba, aole loa he manawa a’u i kamailio pu ai me ia no ia mea.
Ua hoomaha ka Aha mamua iho o ka hora 12, a noho hou i ka hora 1:45 p.m.
KA AUINA LA.
Ua hoomau hou aku no o J. Nawahi i kana hoike a hiki i ka pau ana o kana hoike ana.
Ua kahea ia o Mrs. J. Nawahi, aole i loihi loa kona ninaninau ia ana, a pau koke no.
Ua kahea ia o Hanaia, a he like no kana hoike ana, me ka kona mua iho, a i kona pau ana, ua hoomaha he mau minute, a no ka haiki o ka manawa ua noi ka loio o ka poe i hoopii ia e hoopanee a noho hou i ka la apopo.
LA HANA ELIMA.
Ua ulumahiehie hou ae no ka lehulehu no ka hoolohe ana i na olelo pale kanawai a ka loio o ka poe i hoo@ ia, a ua haiolelo ae oia no hookahi hora me ka hapa, no ka poe ana e kokua nei me ka uku ole, malalo o ka puuwai i piha i ke aloha manawalea no na hoa kanaka i hoopilikia wale ia, a ua noi e hoo maha a noho hou i ka hora 1:30 p.m.
Mamua o ka hoomaha ana, ua hoike mai la ka Loio Kuhina, ua hoopau wale ke aupuni i ka hihia o J. Tinker, no ia hewa hookahi no.
KA AUINA LA.
Hoomaka hou na hana ma ka hapalua o ka hora 1, a o ka Loio Kuhina ka mea kamailio i keia wa ma ka aoao o ke aupuni, no hookahi hora ka manawa.
I ka pau ana o kana mau olelo pale, ua kali ka Aha i ka hoopuka ana i kana olelo hooholo a hiki i ka Poakahi, hora 9:30 a.m.
LA HANA EONO.
Dec. 24, 1894- O keia ka hope loa o na la hana o keia hihia ano nui, a o ka la hoi e ike ia ai ka pono a me ka hewa o ka poe i hoohuoi ia no ke kipi e hookahuli i ke aupuni e k@ nei.
Mai ka ia mai hoi i hoopanee ia ai o keia hihia a hiki i keia la, ua holo ae la na manao kohokoho iwaena o ka lehulehu, e hookuu ia ana na poe i hoopii ia no ke kipi, a o kekahi poe hoi, e olelo ana no lakou, e hoopanoe ia ana no a noho i ke Kiure.
Aole nae he mea i ike maopopo ia, a hiki i ka hora 9:30 a.m. o keia kakahiaka, akahi no a ike maoli ia aku, e paa ana ka hihia no ke Kau Kiure, i ka malama o Feberuari o keia makahiki ae.
Ua hoike mai la ke Kahu o ka Aha i kona manao kanawai no keia hihia, e hookuu ana hoi ia Fred Weed mai keia hewa hookahi ae i owili pu ia ai me na Alakai o ka Lahui.
A i ka hope loa o kana mau olalo i haawi mai ai oia i kana olelo hooholo, e hoopanee ana i keia hihia a na ke Kiure e hoahewa.
O ka hopena loa keia o ka noho ana o ka Aha e hoolohe i keia hihia, nolaila, ua noho kakou me ka pilihua a kaumaha o ka noonoo no keia kowa loihi o 30 a oi wale aku mau la e noho ai, o ka hoomanawanui, oia ko kakou puuhonua, o ka pono, aole ia e haule, aka, e lanakila mau no ia i na wa a pau.
Ke haawi aku nei no hoi makou i na olelo hoolana, mai noho kani@; aka, e nonoi aku i ke ahonui o ka Mea Mana @ e hoopakele ae i ka poe i hoopilikia wale ia.
--------
O KAKOU ILAILA
--------
Ua awihi iho makou i kekahi manao i kakau ia iloko o na kolamu e ko makou makamaka nupepa ka Holomua, e pili ana i kana niau olelo kuhinia ku i ka walohia, no ke kun@ ana mai o ke poo e ka Lunahooponopono e KA LEO iloko o kela rumi a ka eehia i noho ai.
He mea oiaio, o ke aloha, he ukana hiki ole ke aloha iloko o ka puuwai o ke kanaka Hawaii oiaio ke wawahi a palukulukuia me ka hamare o ka manao ino a ka poe e ak@ nei e numi i kou wahi hanu hope loa ma kau mea
a pau e hana ai no ka pono o kou aina. O na manao kalaiaina hahana o na la i hala aku, ua weluwelu lakou a lilo i mea ole.
Nolaila ke haawi aku nei makou i na puili aloha pu ana me ka Lunahooponopono o ka Holomua, ko makou hoa mokomoko pu hoi no na mea e pili ana i ka aina. Aloha nui oe!
--------
- ANIXTER
HALE MESONICA, Alanui Alakea
[HELU 4.]
Uwati-pakeke, Uwati kau hale
He Hoomaemae i kela a me keia mea gula. E kipa mai i’ou nei.
--------
OLELO HOOLAHA PA AUPUNI
Ke hoike ia aku nei, ua paa mai ma ka Pa Aupuni o Makiki i ka la 18 o Dec. 1894. 1 lio kane puakea aole i kuni ia, hookahi wawae keokeo oia ka wawae hope akau; a he keokeo uuku ma ka lae.
O ka mea nona keia lio hele hewa e pono e kii koke mai mamua ae o ka la 29 o Dec. ai ole pela, e kuai kudala ia aku ana ma ia awakea Poaono, hora 12 oia la.
Wm. KAAPA. Luna Pa Aupuni.
Dec. 19 1894. dec.24-1wd
--------
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na mea a pau ko nana mai i keia olelo hoolaha, ke papa ia aku nei na holoholona, na Lio, Bipi, Holi, Miula, a pela aku, aole e hookuu wale ia maluna o ko makou mau aina e waiho la mai Puumahoe, Kaloi, Kanaio, Apana o Honuaula, Mokupuni o Maui. Aole no hoi e hele wale kekahi mea maluna o ua mau aina la ke ole e ae ia e ko makou Luna Kiai Holoholona.
Ma ke Kauoha.
JEREMIAH BURNS.
Honuaula, Nov. 22, 1894.
nov30 1m.
--------
Aina Kuai! Aina Kuai!
--------
He 4 mau Pa Hale no ke kuai aku mauka o Kapalama, ma ka aoao ma Waikiki o kahi noho o A. Kunui akea. A he 10 Pa Hale hou no ke kuai aku ma Kawaiahao; me ke alanui Moiwahine a me alanui Kawaiahao: ma ka pa i ike ia no Kaikainahaole.
--No na mea e pili ana i keia mau Pa Hale, e ninau ma ke Keena Ana Aina a me Loio o SM Kaaukai ma ke kihi o na alanui Moiwahine a me Nuuanu, ma ke keena maluna.
S. M. Kaaukai
R.W. Wilikoki
Honolulu , Dec. 12, 1894. tfd.
--------
Halekuai Rama
--------
J. H. Lovejoy.
--------
E loaa no na Rama maikai loa o na ano a @au, ma na Hale Kuai Rama Kukaa, a kuai liilii.
Ke noho hookeleia nei keia mau hale rama e kekahi kanaka Hawaii a ke kono aku nei oia i na kanaka a pau e kipa mua ae ma ka Hale Kuai Rama Heleuma (Anchor Saloon) e ku nei ma ke kihi makai i ke Alanui Moi a me Nuuanu, a no ke kuai kukaa ana, e kipa ae ma ka Hale Kuai e ku nei ma ke Kihi o ke Alanui o Ulakoheo a me Nuuanu.
E kipa mai e ninau i ke kumu kuai o na Rama o na ano a pau; e hoike ia aku no me na kumukuai haahaa loa.
Aug 19-94 tfd.
---------
KAUKA
Wong Nin Ching
(AKINI).
Alanui Hotele Helu 30
KAUKA LOEA O KA AINA PUA
Ua hiki ke hoolaia kela a me keia ano mai, mai ko na kane, wahine, a me na keiki liilii. O na ano mai hap@ na hiki @a ke hoolaia, a p@ pu hoi me na ma‘i puuwai a me na ano mai e ae no a pau pela @ hoi na mai lele, Kolera, Hebera, @ Lenalena, Lepera Maia@. Ua hiki ke oki a hoola ina palapu o ke kino me ka oluolu @ me ka hoomaemae pu ana i na koko ino. Ua hiki i ka’u laau ke hoohemo i ka lepo paa me ka hoohemo ana ina keiki e ka wa e nahunahu ana me ka p@ ole. He laau no kekahi no ka hooponopono hou ana i ka waihona keiki, a i ka wa e inu ai i keia laau; e malama loa ia na rula o ka ina ana, e loaa no ke keiki i ka poe i loaa ole he keiki mamua aku.
E naue mai i ike maka, he pomaikai nui keia no na makamaka i hooheleia me ia haawina makamae.
E hauoli me au ke ike aku i na makamaka e kin@ mai ana e kuka pu me a’u @a na ano a pau e pili ana i ka’u oihana. E kipa mai e ka poe i hoolua@ia me na haawina pili@a a ka ma’i, a nau oukou e @ aku.
KAUKA WONG NIN CHING.
Alanui Hotele, Oct 1 @