Ka Oiaio, Volume VII, Number 3, 22 March 1895 — Page 4

Page PDF (1.09 MB)

This text was transcribed by:  Alika Olsen
This work is dedicated to:  Col . Harold . W. Kent

NUPEPA KA OIAIO.

J. E. BUSH, Lunahooponopono.

O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

Poalima, Maraki 22, 1895

 

HE MOOLELO KAAO HAWAII

NO

LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko

O KA

Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali

o

Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO."

            Ka huakai hele makaikai a Laukaie ia me kana Aliikane-Lilo o Makanikeoe me Hinahelelani i mau alakai ma ka aina a me ka moana.  Ike ia na lua hohonu maloko o ke kai a me ka aina nei-Hele pu me ua ohana ponoi-Hoonohoia o Laukieleula i Ihikalani-Ulu ka ieie ma keia mau mokupini-Lilo i mea hoomanao ia e ka Lahu Hawaii nei.

 

            E like me na ike hula i loaa i na kamaaina oia aina huli lua i na hono.

            Ua hoohauoli nui ia ka mea nona keia nanea me kona ohana a pau, a oia ka Laukaieie i nalu iho ai iaia iho. 

            Me ke kahaha nui ana o kona manao no Lihau, no kena alakai ana mai i kona mau hoa o ka aina oiwi hookahi.

            Oiai he mau kulana me koiahi no nei mea he lealea hula, mai ka hiki ana mai ma Hawaii imua o Laukaieie a hiki wale i keia la ana e ike nei i ua ui 'la o Maui.

            A oia ka na malihini i panai aku ai ma ko lakou aoao, a mamuli oia manao ana, aia hoi, ua kupu ae la i na kaikamahine puu kani o ka malu Ulu o Lele.

            Ko lakou manao ana e olelo aku ia Lihau, e oluolu mai oia, e hai aku i ko lakou makemake i ke alii wahine nana ka huakai.

            E hele na malihini ina ko lakou wahi ponoi, ma kahi i kapaia i ka inoa hou e-o nei i keia wa o Lahaina.

            A mamuli o ko lakou manao ana' ua hooko koke aku no o Lihau ia manao imua o Laukaieie me ke kaulua ole iho.

            A oia kana i ae mai ai me ka laelae, nolaila ua hoonee koke ia ka kuakai e like me ka makemake o na iwaiwa oia aina kaulana.

            Aia ma keia manao, he mea oiaio ua haalele koke iho la ka huakai ia Olewalu, ke one hanau ponoi o Lihau.

            A ua nee koke ka huakai ma ka ilikai, me ka malie laelae me na hoalilona mau o ka ulumahiehie mai.

            Aia hoi na kane a me na wahine me na kamalii ke hoholo ae la mauka, a o na keiki omo waiu, aia no lakou ma na poohiwi e hii ia ana e ko lakou mau mama ma na umauma.

            A ko kau koopu ae la hoi na poe kanikeo, me ka nana ole ae i e loihi o kahi e hele ala kau a mea he nui o ka makahehi i ka nani o ka mea nona keia moolelo a me kona mau hoa.

            I ke kualo ana ae o ka huakai aumoana a kelii wahine kaulana e Waipio mawaho pono o Kulaokalai a me Lauoiupoko.

            Aia ua Ulu o Lele a me na o launiu ke kapalili mai la i ka welelau makani ma na.

            A ke ike ia aku ia ke ao aliiwahine kaulana o ka mokupuni o Kaululaau, ka mea hoi i ole oia ma keia mau lalani mele.

"O ke kau a ke ao i Maunalei,

Lele mai na ulu o Lahaina."

            I ka hala ana o keia, mau wahi mahope, ua kupono ao la ka huakai hele moana, ma kahi o ko Lahaina ui kaulana o Uo.

            Oia hoi ka ui nana i hookipa aku i ka mea nona keia moolelo me kona mau hoa hele a pau, me na manao o ke ohohie nui ma kona hale noho ponoi me kona mau makua ponoi.

            Ma kahi i kapaia kona inoa o Lanikeha, ua pili keia wahi me ke kahua o ka hale alii ka moi kalani Kauikeouli Kamehameha III. oia hoi o Halepiula, e huli iho la nana i ka loko o Mokuhinia a me na aekai aloha o Lahaina.

            Aia ma keia wahi kahi i hookipa ia ai na malihini e na kamaaina oia wahi.

            A e like no me ke alo mau oia wa, ma na hookipa ana, he leo heahea a he puuwai hamama he opeope hemo wale, he kuono hunahuna ole aku.

            He hale aikane a wahine he haawi i ke kino, a me ka waiwai, a koe ae ke alelo kahi nana.

            A o keia mau haawina ka mea nana i hookaulana i ke kulana o ka Lahui Hawaii nei, a ke mau nei no ia a hiki i keia hanauna hou.

            E like me ka makemake o ka mana kahi kolu nana i haawi mai ia haawina nani a kamahao mai luna mai.

            E like me kekahi olelo o kona kanawai alii i haawi mai ai maluna o ke Mauna o Sinai.

            "E aloha oe i kou hoalauna e like me kou aloha ia oe iho."

            Nolaila e hauoli no oe e ka mea heluhelu i keia hoakaaka.

            E ka mea heluhelu, e hoomaka kakou e nana i na hana lokomaikai a ka ui o Lahaina a me na lealea a na malihini.

            I ka manawa a ka mea nona keia nanea a me kona ohana a pau e noho ana ma kahi o ke kamaaina ua pahola koke aku o Uo i kana olelo kuahaua i na kanaka a pau.

            Mai Kauiunui o Mala a i Kaulunui o Makila me Pahoa, oia hoi na pea elua o ka aina, e liuliu a makaukau i na waiwai i loaa ia lakou, e hoomoa koko i na mea a pau.

            Ma keia olelo a ka ui o Lahaina, ua hookoia kona leo me ke kaulua ole ia, a ua akoakoa io mai no na mea a pau me ka eleu a ku ana imua o ka mea nana ka olelo kauoha.

            A oia mea kai unu ia mai a mua o na malihini, a ma ia lokomaikai piha, ua kono aku o Laukaieie i ko lakou kamaaina, e huipu mai no lakou ma ka ai like ana.

            A ua hooko koke ia kona makamake, a ua ike ia ma kela manawa na keikikane a me na kaikamahine kaulana o ka malu Ulu ua akoakoa mai a pau aohe ku aohe moe, kau a mea he ohoia i ka ui oikelakela o Waipio.

            Aia iloko o keia anaina nui e ai nei, aia hoi na nanaina o na poe kamaaina a pau, ke hoolele ala i ko lakou mau kiionohi a pau imua o na hiona nani o ka mea nona keia nanea a me kona mau ukali o ke ala moana.

            A mahope iho o ka hoopiha ana na waihona pakahi o ka lua o ka inaina, me na mea ono he nui i hoomakaukau ia na lakou e ai ai.

            Aia hoi, ua loaa he mau manao kuka i na kamaaina, he mea pono e noho na malihini malaila no kekahi mau la.

            A ua hai ia keia lohe i na malihini, a ua ae ia aku ko lakou manao e Laukaieie no na la elua, a ua holo ia mea.

            Aia ma ia auina la, ua hai ia aku la ka lohe i ka ui o Lahaina a me na mea a pau, e haawi ana na puukani leo kahuli o Waipio he lealea ia po iho, imua o ke anaina nui.

            Aia ma ia manawa i hoolako ia mai ai na lama ihoihokukui he mau lau ka nui.

            Aia ma keia lono i pahola koke ae la ia wa pokole, ua hoopihoihoi nui loa ia na mea a pau no ke ake e ike i na lealea a na malihini.

            A no keia mea, ua noho paa ke anaina a hiki i ka ike maka ana i ua mau puukani ala.

            Aia i ka hora i alai aku ai ke aka o ka honua i ka malamalama o ka la ma kona alahele lani, a lilo mai la he pouli ma ka poepoe Honua.

            Ua owaka hulili ae la na lama kukui i paa lima ia e na kanaka ma ke kahua o ke anaina nui e noho ana ia po ma Lanikeha.

            A oiai ke anaina e noho malu ana, ua ike ia aku la na kaikuahine ponoi o ke kaeaea Makanikeoe e hele ae ana ma kahi i hookawale ia no lakou.

            Me ko lakou mau kahiko piha, e haiamu ana i na wehi o na lau nahelehele aala o ke kuahiwi me na pua nani like ole.

            A ua like ko lakou ma leo honehone me na mea kani like ole e paana ma ko lakou mau lima, i na la opio o ka mea nona keia moolelo kaao.

            Oiai oia i puka mai ai mai loko mai o ka wai o Ulu mauka o Waipio, a nee aku oia ma ka mana kupua o Hinauluohia me Kukaohialaka.

            Mamuli o ko laua aloha ia Kaukini a me Pokahi, a lilo ai ua Laukaieie nei ia laua ka malama ana.

            O ka leo mele mua loa ana i lohe ai i kona mau la opio mai a Pupukanioe mai, oia keia e hoomaka ia nei e hana ia po ma Lahaina.

            Aia ma ko lakou kuupau ana i na mea kani lealea like ole, a he mea malihini hoi i na pepeiao he nui a hoolohe mai ana, a ua lilo ia i mea hauoli nui loa e na kamaaina e noho mai nei.

            A ma ia ano, ua hiki ole i na kamaaina ke uumi iho i ko lakou mau leo o ka piha olioli nui. 

            A oia ka lakou i hooho ae ai me na leo pihe uwa i wawalo ae ai i ka lewa lani, e like me na ano a pau oia au kahiko.

            A na keia mau mea i hoonanea na mea a pau ma ia po lea o Haialii a hiki i ka lohe ia ana aku o ka leo o ka Moakane e o-o mai ana.

            A oia wale no ka mea nana i hoike mai aia ke kokoke aku la i ka pili o ke ao.

            A na ia mea i hookuu ae i na kamaaina me na malihini e hooluolu ia lakou a pau, a hiki i ke kahiku ana o ka la iluna.

            Aia ma keia hana a na puukani mai o Waipio, ua kukui ae la ka lono ma Kaanapali a hiki loa 'ku i kahi i olelo ia ma ke mele kaulana o Maui.

            Ua pau ka pili hoihoi ia Kahakuloa.

            A ma ka lua ae o ka la, ua pihaku mai la na kanaka i oi loa aku i ikoka po mua.

            A ua koele wawae mai kekahi poe me ka manao ole ae e he loihi kahi i niau mai ai.

            Nolaila, ua loaa no i na noono maikai o Laukaieie e haawi hou aku i aha lealea hou ia auina la, a ua pani ia ke kahua mua e ka nui launa ole mai o na kanaka.

            A ua piha ke kahua o ka Luakini o Wainee i pau mai nei i ke ahi ka luhi hoi o nalii e hiamoe pu ala me ka makuahine honua.

            A aia mamua mai oia wahi o Wainee kahi i ulu ai o na Ulu.

            A o ka inoa o ka aina i ulu ai ua mau ulu ala, oia no o Lele kona inoa.

            A oia ka mea i kapaia ai keia inoa e kaulana nei.  "Na Ulu o Lele."

                        Elike me ka mea i maa mau ia lakou, oia ke kumu o ko lakou pilikia, a ma ia ano i olelo i ai e ka poe kahiko.

            A o ka Luahineakalai ka lua o "Hu ai ka Ulu o Lele i ka makani." na inoa kahiko o Lahaina, o nalii i pau i ka haia ma ke alanui hoi hou ole mai.

            O ua poe alii ala ka mea nana i kapa i keia mau inoa.

            I ka makaukau ana o ka poe hula e puka mai mai loko mai o kekehi hale nui okoa i hookawale ia, ua malu ka aha kanaka nui a pau e noho ana.

            Aia hoi, ua lohe ia aku la ke o ana mai o ka leo oli o Pupukanioe me kona mau kaikaina.

            A he wa keia no ke anaina kanaka nui e oi ana i o ianoi, aia hoi, na poo o ka poe mamau loa aku e kiei mai ana.

            I ka wa o ka leo o ke oli e hone ana, ua puka mai la na mahoe o Maunaloa me ko laua kulana hiehie nui a e puka mai ana hoi ka ula ohelohelo ma ko laua mau papalina a ku ana imua o ke anaina kanaka.

            A ani like ae la ko laua mau lima i ke poo, he manawa ole kau ana iluna o ko laua mau poo a me na aina owili lei lehua mai luna mai o Maunaloa ma Molokai.

            Aia laua e hui ana i ko laua mau oiwi kilakila imua o ke anaina aia hoi, ua oili like mai la na eueu o Kauai, me ko laua mau kulana oiwi molalo ke nana aku.

            Ua ike oe e ka mea heluhelu i ko laua mau inoa, ma na helu mua o keia kaao ma kana huakai mua loa iimi ai i ka mea a kona kaikuahine haku lani alii i aloha ai ma ka moe uhane.

            Aia i ka hele ana mai a keia mau nohea a huipu me na ui mahoe o Maunaloa ma ke kahua lealea hula ua kuu pau loa aku la ua poe nohea nei i na kulana oiwi haaheo a pau o nei mea he hula.

            Aohe mea e loi ia aku ai, oiai ua lehia lakou ma ia hana a he like hoi ka lakou mau kiina hooheno ana.

            A i ka minute hope loa i poha mai ai o ko lakou mau leo like ole, aia hoi, ua kunewanewa ia iho la ke anaina holookoa i nio ana hoi imua a i hope.

            A o ka poe e noho ana ma kahi e ku ana o na Ulu o Lele ua pipii ae la lakou iluna o na lala o ua mau ulu nei i wahi no lakou e ike mai ai i na iwaiwa o ka noe kaulana o Waipio.

            Aia ma ia ano i ike ia aku ai na piha loa o luna o na lala o ua mau ulu nei i ka nui o na kanaka e ku ku mai ana kekahi poe, a e noho ana kehahi poe iluna o na lala ulu, ua hele a lehau i ka piha i na kanaka.

            Aia i ka hiki ana mai i ka hopena o ka ai hoopau o ka hula ua hui ae la ka aha, a o keia no hoi ka manawa i lohe ia aku ai ka uina ana mai o na lala ulu i haihai i ke kaumaha i ka nui o na kanaka.

            A ua nui ka poe i eha a mahunehune ke ola o kekahi poe, no ka nui mai keia o ka makemake e ike maka aku i na lealea huia e haua ia mai ana e na loea ma ia ha maikai.

            A noalila, e hoomanao oe e ka mea e heluhelu ana i keia moolelo kaao, o ka hiki ana o Laukaieie a me kona ohana a pau ma Lahaina, a hoomaka ia na lealea hula malaila.

            Oia ka me i puka 'i kela olelo kaulana e olelo mau ia nei a e hoolaha pinipine ia nei ma na nupepa oia hoi kela i hoike i ae la mamua.

            Nolaila, e hoonee aku ka olelo imua, oiai, ua hookoia ka manao o ko Lahaina mau ui nohea ma ka hoike ana i ko lakou lehia i na ano hana lealea a pau oia wa.

            Nolaila, e ka mea heluhelu e huli ae kaua a nana aku i ka eueu hookalakupua o Hawaii, ka me nana e huli nei na lua hohonu o ka honua, a me ka papaku hohonu lipolipo o ka moana.

            A me ka au ana 'ku o ka huakai a ke aliiwahine Laukaieie no na ale hanupanupa o ke kai o Pailolo a pae loa aku no ke kaha lai a ka manu.

             Mahope o ka pau ana o na lealea hula ma ka lua o ka la ma Ialaina.

            A ma ia po iho, ua loaa he manawa kupono ia Makanikeoe e kuka olelo me kana alii wahine Kaohaiula a me kona kaikuahine haku lani alii Laukaieie.

            A mamuli o ko lakou kuka olelo ana, ua hooholo like ae la lakou me ka ae maikai ana o kana wahi nee hookuu hou i kana kane e hele hookahi ma na wahi a pau ana i manao ai, elike me mamua.

            I ka pau ana o ka lakou olelo ana, ua loaa ia Manikeoe he manawa kupono ana e hakilo ai i ke kahi lua maloko o ka loko o Mokuhinia.

            Nolaila, ua eleu koke aku la oia me ka palanehe, a luu aku la iloko o ka wai no ke ake ana e ike i na mea pohihi oia wai puanauanu hui i ka iwihilo. 

            A iaia i luu aku ai, aia hoi, e hulili mai ana me he ahi la kiea mau mea elua me he kukui ala ke ano ana e ike ana ia manawa.

            Aia keia mea ana e ike nei malalo pono o kekahi mokuaina e ku ala maloko o Mokuhinia nona hoi ka inoa i kapa ia o Mokuula.

            Kahi hoi i waiho i ai o ke kino hienaena ke kaikuahine ponoi o Liholiho a me ka lei a papa Kaukeouli na alii hoi i oleloia he poe akua lakou.

            A ia Makanikeoe e hoomakakiu aku nei, ua loaa iaia ka ike maopopo ana i ka mea ana e nana nei me ahi ala.

            Eia ka auanei o na maka keia o kekahi moo nui o Kihawahine e nana mai nei, aole nae he wahi lihi ike iaia, eia kahiapaiole o Waipio ke kilo aku nei i kona hale lua ma kela loko.

            A mahope iho o ko ka eueu nana ana, aia hoi, ua nee aku la keia a kokoke loa ma kona wahi e noho ana.

            Ua noomaka aku la o Makanikeoe e hoopa 'ku i kona lima ma kekahi wahi o ua moo nei, a ua liloia i mea nanea loa no ua moo nei, mamuli o ka hoomaneoneo a Makanikeoe, a na ia mea i hoohiamoe aku iaia.

            A lilo ua Kihawahine nei i ka hiamoe, a mauli ka luau, ua huli aku la o Makaniekoe e nana pono i na paia a pau o keia lua.

            A ua hookolo aku oia i na kuono o keia lua, a ua loaa iaia kekahi mau mana he lehulehu nui wale.

            A o ka mana mua malalo o ka honua ma ka mokupuni o Maui, oia no ka moe ana aku o ke alahele mai Mokuhinia 'ku a puka ma Kalepolepo ma ia loko i paa iho nei i ka uhi ia e ke one, a malaila 'ku a hiki aku makai o ka loko o Waihee.

            A ua huli hou aku oia a hoea ma ke kumu o ka wai hoihoi lau i o Eleila, a ua hele hou aku oia a hiki mauka o ke kahawai o Kahakuloa.

            A mai laila aku ua ka lae kahakai o Honolua ma Kaanapali, ma kahi i puka ai ka olelo kaulana a kekahi kanaka lawaia i ka wa kahiko, a i pane aku ai i kona hoa lawaia alunu, a aloha ole i kona kokoolua.

A oiai laua e lawaia ana, a na nui hoi na ia i hei i kaupena kuu a he wa poeleele loa ia.

 

He Moolelo Kaulana

OPERIA.

Kau Eueu o Aitiopia

AME

APERODITE

Ka Mahina piha o Iopa-Ka Oiwi nona ka Ui a me ka Nani, i oi aku i ko

ALIOPE

Ka Moiwahine o na I'a o ke Kai.

 

            Ke manao nei au, e hoihoi hou aku i kau mea i manawalea mai ai i lei a-i na'u e malama ai i na wa a apu.

            Oiai he mea makehewa wale no paha ka malama ana, i na me keia ke ano o kau mau hana aloha ole e hana mai ai.

            A o ka uku iho la paha keia o kau hana e hana mai ia'u, o ka hoohoka mai ia'u e hoaa h@ iloko o keia hale me ka maopopo ole o ke kamaaina nana au e hookii aku, i ku ai hoi ka'u hauoli ana, he lani luna a he honua ilalo.

            O keia na olelo kaukau o Operia e kamailio nei i keia wa, i kumu hoi nona e ike aku ai i na hiona o ke makaaina mea hale.

            He mea oiaio, o keia mau huaolelo ana i kamailio ai pela, oia ke ki nana i kikeke aku i na pepeiao o ka ui o ke kai hohonu, e noho hoopue mai la mo ke akenui e ikemaka ka hana a ke Keikialii Operia.

            Iloko o ka manawa pokole, ua hoea koke mai la oia ma kahi a Operia noho ana.

            A me na helehelena ohaoha o ka hauoli, ua kaa koke mai la no iaia na mapuna kamailio mua ana penai:

            Ano, ua hauoli nui au i ka hoike ana aku i ko'u manao o ka hauoli, no ko kaua hui hou ana he alo a he alo.

            Iloko o keia mau la, ua nana aku au ia oe me ka hiaai nui, me kuu manoo, ia wa kaia e omoa ai i ua lihilihi o ko kaua mau pua makamae iloko o ko kaua mau kihapai i hoopuni ia e na kiai o ka hialaai a me ke aloha kakia i ka iwihilo.

            Aka, ua paa mai hoi oe i ka ole, oiai he kai kapu ka'u na ke konohiki, aohe he lima nui nana e komo hewa.

            Nolaila, ka hoinele aku au i ka aina hanau, me ka pau pono ole o na koi-koi a ka makemake, me ka aui mai no ko ko'u mau maka ihope nei, o kou hoopuka ae i kekahi wahi huaolelo e kauoha ana ia'u e huli hou mai au ia oe.

            He mea oiaio, ua hooko ia ko'u mau iini a pau, a eia kaua ke hui hou nei he alo a he alo, mamuli o ko'u makana ana aku i ko'u aloha ia oe.

            O kou leo, oia ka'u e hooko aku ai i keia manawa, ina he mea ia nou e oluolu ai, a e hiki ai hoi ia kaua ke kaana pono ino i ka au-nui a me ke au-iki.

            I ka pau ana o keia mau olelo a ua ui nei o ke kai hohonu oia ka wa a Operia i pane mai ai i keia mau olelo, e hoonaueue ia ai ua aakoko o ua kaikamahine le@.

            Ano, ua hala aku la na la a'u i kuewa mai ai maluna o na puu kinikini a me na kahawai lehulehu, ua kue aku i ka poe i kue mai ia'u, me ka oi o ka maka o ka'u pahikaua, e hookoe ole ana i kekahi mea e hanu ana i kona aho hope loa, no ka ilina o na mea a pau a ka Mea Nana Loa i haawi mai ai he uhane ola iloko o kona kino.

            I ko'u hui mua ana me oe, aole e hiki i ka waliwali a pahoe o kau mau hoaolelo, ke wawahi a nahaha i ke kupaa o ko'u manao, oiai na aakoko uahoa e haawe iho ana maluna o ko'u kino.

            Aka, i keia wa, ke hoike aku nei au imua ou me ka huna ole, ua hele au i ke kupaa e hiki ole ai ke hooloihi hou aku i kou mau makemake a pau.

            Oiai, eia au ke noho aie nei malalo o kou lokomaikai, a o ka mea pono wale no ia'u e hana ai, mawaho ae o na mea pohihihi i ike mua ole ia, oia ka ae ana aku i kou mau makemake a pau e hana ia.

            Uo pau ae la hoi na la o ka uahoa ana malalo o ka manao kupaa, a oiai hoi he kino wahine kou i haawi mua loa mai i na haawina o ka hoopomaikai maluna o ko'u kino opio nei, ke lilo nae keia mau huaolelo i mea e hoomama ia ai kou puuwai.

            I ka wa i hooki iho ai o Operia i kana kamailio ana, ua omau koke ae la laua i na laau ihu no ka hookamaaina ana ia laua iho iloko o keia hale nani o ua kaikamahine alii la o ke kai hohonu.

            Akahi no a olu pono iho ka noho ana a ua mau ui nei, ke hele la a komo iloko o ka iwihilo.

            Ua hookaunu ae la ua mau opio nei ma na hooheno kamailio ana, elike me ke ano mau o na ipo akahi no a lou i ka alihi.

            I ka pau ana ae o na hookaunu kamailio ana, akahi no a noonoo ae ka makaukau ana i mau wahi mea paina no laua iho, oiai, ke hoao mai la ka pololi e hookamaaina me laua.

            Aka, o ka mea kupanaha nae, o ka ike ole ia o ka mea nana e hoomakaukau mai nei na mea ai.

            A no kona ano pahaohao, nolaila ua ninau koke okoa aku la oia i ka ui o ke kai hohonu, me keia mau olelo.

            Mai kou hiki ana mai a hiki i keia wa, aole loa au i ike hookahi mea kanaka mawaho ae ou a me a'u o kaua wale no ka'u i ke, aohe kanaka e ae.

            Aka, o ka mea kupanaha nae, nawai la e hoomakaukau nei keia mau mea a pau, e kuku mai nei ka mahu iluna o ke pakaukau.

            Mai hoohuoi oe no ia mea, no ka mea, ua piha keia wahi i kanaka, a i hakalia wale no i kuu kauoha aku, o ko lakou hoea koke mai la ao ia.

            Na keia mau olelo a ua ui nei, i hoooau iho i ka manao kanalua iloko o ko Operia manao.

            Nee ae la laua mai kahi a laua i noho mua ai, a ma kahi o na mea ai e ku-ku ana ka mahu, hoomaka iho la laua e ai.

            O keia ka makamua loa o ko Operia ai ana i na mea ai ono loa ana i ike mua ole ai mai kona hanau ia ana a hiki iloko oia la.

            A he mea hoi ia e hooulumahiehie mai ana i kona noonoo.

            Iloko o na hoonuu ana i na mea ai, aia na kikoni hoinainau mea ipo ana, ke aaki la ma ko laua mau helehelena, me he mea la, e i mai ana; Hoinainau mea ipo ka nahele.

            Hookokoe ana i ka maka o ka lehua.  I ka ike i na pua hoomahie luna.

            Oia paha la – e, Oia no.

            I ka pau ana ae o ka laua paina ana, aia hoi, ua haalelel koke iho la laua i ka rumi aina me na manao e uluku ana o ka pihoihoi nui, e ake ana o ka inu wahi wai o I ao.

            O keia ka hooko ana i ka iini a ka puuwai o ka ui o ke kai hohonu, elike me ka paa o kona manao, e hoolilo ia laua i io hookiahi, a i ole ai hoi e manawahua mau kona noonoo no ka ui Operia.

            Ua komo aku la laua iloko o ka noe uhiwai o Waipio, a nalo loa aku ia iloko o ka pohina uakea o ke koolau, me ka ike hou ole ia aku o ko laua mau helehelena.

            Ma keia wahi i anuu ai ka makaponi a ko makou mea haku moolelo mamuli o ko laua ala paa loa iloko o ka uhiwai.

            I ko laua wa e puka hou mai ai iwaho ua hoolilo nui iho la ko laua manao no na mea e pili i ko laua noho ana aku oia mua aku.

            Ua hoohala ia e laua ka manawa ma na kamakamailio ana no na mea e pili ana i ka noho ana o ke kaua me ka wahine a kaua hui e olelo ae ai:-

            Aohe hana a Kuahikoa

            Ua kau ke poo i ka uluna

            O ka moe hoi a Moi

            A ke kahuuo mana o Haupu.

            Ma keia wahi, e na makamaka he uhelu, e ike iho ai kakou, ua pau ae la na manao u'uku o ua mau opio nei, a he hookahi a laua mea noonoo o ke ano o ko laua noho ana aku oia mua.

            Iloko o keia noho ana o laua, ua hoohala aku la o Operia i kona manawa, ma kona hele mau ana ma na lae kahakai, no ka honi ana na ea aala kupaoa mai ka moana lipolipo mai.

            A ua lilo hoi ia he mea nanea loa iaia, e hoohialaai mau ana i na leo ikuwa o ke kai e poi ana i kumupali.

            I ka piha ana o ka ekolu mahina o ko alua noho pu ana, aia hoi ua hapai iho la o Aperodite i ke keiki.

            O keia ka mea nana i hooio loa aku i ko Operia hauoli a e haawi mau ana oia i na huaolelo kaukaa o ke aloha no kona makuahine.

            Oiai o Operia e hoomau ana ma ka hele ana e nana ma na lae kahakai kanaka ole o ko laua aina, aia hoi, ua hoopuiwa ia kona lunaikehala i ka ike ana aku i kekahi mea hulali e onioni mai ana i waena o ka moana kaiuli kai lipolipi.

            Na keia mea i kono mai iaia, e ku oia malaila a hiki i ka wa e pae mai ai o keia mea hulali i ka aina.

            No kona piha hauoli loa, ua holo aku la oia a hoike aku la i kana wahine i keia mea ana i ike ai.

            Me kona koi pu aku hoi i kana wahine, e hele pu laua e nana heala ke ano o ke la mea kamahao ana i ike ai i ka moana.

            I ka wa i hoopuka aku ai o Operia i keia mea kamahao ana i ike ai i ka moana.

            Ua hoopuiwa koke ia ko Aperodite manao, a kulou iho la kona poo ilalo me ka pane ana mai me na huaolelo kaukau o ka mea i piha kona kiaha a hanini i ke aloha.

            Huli ae la oia a nana aku la i ka aleale ami o ka moana, me he mea la, hakukoiaa na ale.

            E kuu hoa puupuu anu o keia aina mehameha, ka mea hoi nana i waele mua iho i ke pulu o keia kihapai laa ano, ua hiki mai la ka wa a'u e hoike aku ai imua ou, malala o ko'u i haawi ia mai e kou kou kupuna, a hiki loa mai la i ko'u mau makua.

            O kela mea olinolino ua ike ia aku la, e lana mai ana iwaho o ka moana, eia oia ke hookokoke loa mai nei e pae i ka lae kahakai.

            O o ua mea la, oia ke koena o ko'u mau enemi i koe, ma ke ala hele e hiki aku ai i kahi e noho mai la kou makuakane i hoopuni ia me na wahine he lehulehu.

            A no kona uluhua no kona kaulana i ka ikaika a me ka makau ole, nolaila, ua imi keia kupua o ke Kai Eleele, e hele mai e huli ia oe a e hoao me kona ikaika a pau e hakoko me oe, a o ka mea e paio ana o olua nana auanei wau a o kau kane hoi ia.

            O keia ke kupua mua loa i kii mai ia'u i wahine, a ua hoole aku au iaia me kuu kipaku pu aku iaia e hoi no kona aina.

            I ko kaua wa i noho ae ai he kane a he wahine, ua hooi loa ia aku la kona huhu no'u, me kona hoohiki paa ana, e haalele ana oia i kea aina ponoi, a e hakoko oia me ka mea nana i kalii aku i ka mea ana aloha ai mai iaia aku.

            He kupanaha kona mau helehelena, he bipi hulu oia no ke Kai Eleele a he ehiku ena mau kiwi he eha ona mau maka e kau ana kekahi maluna o kekahi.

            He elima ona heulo, a ke hahau oia iluna o ka aina, aole loa he mea kino ola e pakele a e lalapa ia no ka aina e ka leaipele a e pau ana nei na mea kino ola a pau i ka make.

            O keia kekahi o na kupua oi loa aku o ka weliweli no ka mea, ua hiki no iaia ke hoololi i kona kino ma na ano a pau.

            I ka wa i lohe ai o Operia i keia mau olelo a kaua wahine, he mea e kona hanoli.

            A pane aku la oia i kana wahine me na olelo hoolana e hiki ole ai i kana wahine ke hoolele ia kona hauli i ka i ana aku.  Ano, ua hauoli nui au i ko'u lohe ana mai, mai a oe mai, he kupua keia no ke Kai Eleele, a e hele mai ana ola no ka kanao e hookelakela i kona ikaika no ke kue ana mai ia'u.