Ka Oiaio, Volume VII, Number 6, 12 April 1895 — NA KAUHALE KAHIKO I LOAA HOU! KA IMI HOU ANA MANA AINA I KAMAILIO IA MA KA BAIBALA. [ARTICLE]

NA KAUHALE KAHIKO I LOAA HOU!

KA IMI HOU ANA MANA AINA I KAMAILIO IA MA KA BAIBALA.

MOKUN'A I. KO KAKOI' *'AIWAI ]fO()IU.\A MA aku imka. r Ka Mahele Honu.i K;ili'i;ko i hnooaauso!a—Ūa ka Moole]o ' Eniliala uialunn. o kona; ninu Ki:thoonnuiao— t Ko Aiguj>ikp Moo- . ltlo. paa muiiawA —Aole 1 kne nie : ka inoolelo Mcseica—Ka h»ule aria o ka molelo iloko; o ka Fohiluhi—Ka "Pohaku - Ka Hoomaiia u ka PQe~Kaln'ko o A?gnpiba. ! Ua kaulana keia keivetuvia nei !»o na iko i lor.n'ia ia ma na ake/ikiiiniii a mo na nni ana iwnena o |na wāhi i hiolo a i uhi j)u ia o ka i Wii kaliiko. like nei [O Europn a me Ainerika e hookuku iana k«katu *ine keUahi jna ka niii ! hou liiin i n>( mea hann ike, na lolelo. na kulanakauhale. a me_nn I lahni nalow ale. i

A hiki i keia wa aole he nian mea ī loaa aku 1 kue i ka I'oikeana. Aoie keia mau kulanakauhale i htie Jvouia he man pai-.i make hoi. akn he niau pohukn ola. hoike anix i ka. oiuio o ka I'ulapala i llt»n:olo!e. ■ ■ ■ ■ :■_ i —pili loa o na-an^—o hrgr- : pika a tue Pales<4uv,i a (;a ivwilinili uu in o leo laua ua' lilo hemea p.iakik) >a kaiino iho ke kainailio no kekahime kia-.hookomo • ole anit mai hoi 1 kekahi. oiai lohulehu na n-.ea .r*ia-|t!t nioolelo lio-; iino i hana ia ma ke A\vaawa o k:t | i-Nile. . i Maanei i loaa ai ia Aber.ih::m;i lie honie a he ola i kona ni!inu\va i ikipaku i.i ai e ka wi | niai KaI naan:« ako. Mnanei i hoosfihun lin ai kn mooieio n;ini ;'t> losepi. a i noho paa ai o īakeha ine kann mau keilei; m;ianei o Mo.sea K.li i hanau ia ai, a iun keia jii:>a i hooku uu ia ai ka ahaaina : pakoa; he na kekalii |o na Para«s e nolio alii nna, ka wahiiie a Soloniona; amai -keia wahi hoi i auhee aku ai ka ohana i pakeie ai inai ka pahikaua kok6 a Herode; u ma ia aao hoi e hooko| ana i kā wanann; ''Mai loko nkn|o au i k.ahea aK.li tu i ,ka\> keiki. Mat. 2:15 A o kekahi ineu'kaina " hao loa hoi, oia no l?a i lehniehu o na inoa i olelo ia ma k;a palapaia l.emt)l"le. e i;a I)OVTr*Jf nia ' Mizar;Uii>«, Potonara, S:sak.4, Ascnat,i. ka wahine a losei)a a n.e kekahi aku, ia iin ko loaa nei ua kakau ia inaluna o na kia ho mabao o Keia ain.n a he lehulehu wale !no na m.»olelo pili i ka aihala i"-hotipaa ia hoi ma na »nea i lenlai a i kahakahn. i-i nia konn inau heiau keljake,la. Ma kekahi o keia mau kii kjfilai- ia ua loaa ia kakou kekahi kii e hoike ana ina ka nnna iho i ka la' o losepa e hōolauna aiia i konk mau hoa hanau īa Parao; nia kahi .tvthx e hana ana na ,H»-.bera i ' na pohak'i puna tue ka olelo kuahalia i kaliakaha ia'e kaooha ana k a lakou e kuknlu heiau i e ka3ai pohaku n;\ Kamw, na llii o i>a l\ma hana e |ku ana me nauwepa hiU ma ko la- | kou .liuia e hookikliia a la aoJ« jioi e palaualelo; a ma kekahi wahi hou [aku'no, he mooielo o lialiaakle a i hele ana akn hoi o kekahi lahui ! inalihini mai Asgupika i|ku a noho ! ma S ria n:alalo o kekahi alakai ina | ka uioa o Ofiarsiph. he ii|ioa hoi ī ku hke me ke ano o ka inoa o Mose, he ino i i lawe ia mai Otiirit> ae, ka Ap:sa gula. ' ' !

Fle moolelo p» hoi kt,'kal»i o kn kan iaupnio kā nina <|> Aigni>isia ina mea ai a me ka ia aua iioi o tia hale waiho'na me 1111 hua kulinH, i uknli ia hoi e k|a wi nui i kulike ine mea i pali(jla ae i ka marawa o lnsi*p ; i, | Me he L o Aignpika liookahi pa ba ka niahele a«na mj\lamalama k#hiko loa o ka honua nei. He wahi aiea is.i wale no nao hoi ike ia o kona ro;>olHo niamua o ko Aberahaum manawa, ak;>, ha uie< oiai«>» aole hoi keia he īiiea hiki ke hilinai ia O iu n>oolelb a Man >etho, kona haku ni(iolel<|> hookahi, ka mea i kakau i ka a. m. 255, aole i kala kah>ko i nalowale ai. uia no na me:i i kakau 1« e ri* huku moolelo mahope mai, mnhopeo k.a «a, i lawe hele ia ai ma na lima o kale hulehu, nn« ke kunalua ole, ua luwloliloli i,% Ke olelo nei kekaHi jv»e 110 kei:» ains, he oi loa akn kena kahiko mamua o ke kuauli.>u o ka honua a Mose, a aku o na mea i ike maoliia, e lu>i:t:o ih>i\o atia e hiki m kip iko ia ino e :» in»» kela mea hehihehi {iol«>ki e imi «»a i ka oiaio m,i ke»i <ik i I ka \ wehv\ve \ kvi;\ mvi n\ o iu\ kv. »v<rt(au manft»r i o ka h >ij»t!a o t\-\ au kahiko a irai ana no m;|ikou me ka uaau haahaa a mē ko, kj«oßoa — me !ta hsshaa no n;v mcs a mea kahiko a i>an. s me ke ku koa hol f pih ana i na nmnao a na wehewehe ana a leekahi iv>e e aku - me hookahi maiiaonw, |e lo;>a sk« hoi*a omn» e p : li ana i ux mamx\va o ua iuoa kiuuahHii e wuuho n ei e ho-Ulona an* ! ka e!u a o ka ;hh--6 k« kakou i>on< a nei. oi«io ia hoi, oia ke aoo he nnv; aia m.iluna i> i>aps heiu kuauhau kanaka w,«le iho ne: no i ioaa ai na inoi o kekahi o na r&rao» e noho a\os pakajhi ana lie msn inakahiki. a i ka imnnwa e houluulu i* ai kn hol oia aoho ana e hele ana' ka huina

;i lialii aku ina ein.Luh o ko kakou : iiu' he eliinii un"s ii»i makahilei ,a* oi ] ake paha. : o'ksf tnea hta la ka po ] lolei Aka hoi ua lele aku ko kou ihe maiuna r> k.« iV,c;i i,5 rj "i anivj. nni. nole hoj keia nuu alii i 'noh'oi. .pa_a rna'fcr, noho moL iika ua nn»o | -Mie iua kek'ihi .niau ai,;ill,iwu; e n'oho ana lioi na Parao. maluna 0j na noho alii o A:gut)ikalalo i ka wa ! hookahi; ī kokaln wa i oi e noho! pu ana ka iniikuakane u tue ke j . keiki ina ka hoo]ionopono nna o! , ku uiiuu Eia ha> hoi iie iK)i • na j liiikiiLaka o ivi iiiea i hauje ina i keia iMiiu pp.pa kuauhau. k'a mea nana e hoopau ina pohihini, oia ka hoike ana i ka moolaiauhaa o Hebera a me Aiciij>ika. Ln paio hou iai-nai no hoi e ulo •iuau an.i ke oneae uia kela a iue k« ia wiiinui ;uia o ka, muliwni N.le ma na inilia averika hookahi .a no I ka loi'a ana aku hoi o k<tkahi o l j ki.'ia.miiu kulan"kauh:ile ua uhi ia j t Kiai ka iw;.kalua a ke kanakolu ka-! j onai e keia. ,Koana lepi, no];iiia. ua j j hiki aku ,i Ka eono a $wulu taug:im ' I iniīkaliiki i»e kahiko o keia uiaii kuliiuakiiuh ilp. Aka aole hoi keia he iiiea muu, oiai he oi aku keone «'koana nna nia knlii u ka w;.i Kiuiio r.na ke hookui aku i koia ihan kuianakauhaie, i oi anu ai ka /uhī <a ana. iuii)unv o lakou ujaru«a <i ua \Vahi waiho wale o ke knln. Ma keia -laan ai>o olelo e naio ai <i e hoao ana.knkaiii. noe e hookui kui a e hooliiiule ia ka helu nianawa o iw iuiii-mai-.awa o kda a me_ "Koia uiea iiiaio.ko o k"a l'.īnhala. " | mea niia_ (uii. hoa aku < <Fia iio ku luaa ana ako o na hiau] j na paiu!-kLij>;-.pa<v a me na kii ka-1 ( lai ia ikko o i:;l Uia-kupapau o keia i j aii.n, uia na wahi liti lehuleliu, nie j ka poi.o i.le o ua kino inake lu.i i I ialoii ia. n;e ke ano uuioniae no oi j ka Io!e i waiho iii ai- ka loaa ana I iku o na lole pa'upa'u i kakiui i;> | ine ka niakamaka me he la 1 ke «.alii la iho no ke kakau ia n-na; na hua-inanu oia ano lion no, ,me he iu o ka lawe ia an.i inai jio la niai ka p.uiianu niai; na hua knnu h uie na lina huvita oia nit»u no ka m nka.i, o iv\ omoonio nalaoa, na mea ai hoonluia. a ineka hone meli g waiho ' ■a.na e like me ia mai ka hana ana a ka ineli; aoie loa he mea hou <' aku e hooia ana he wa k«hiko hou ;tuii ktkahi mamua u ka Mose moo-!(.-lo i hponohonoho ai, īna kakou e i<uve niia i ka liaihala llelene oi;; ke nna e like me ia i hoopimoponoia .u e na kana ka Joe;i he kanehiku. A o ka moa hoi i oi loa ni o ke auo e o keia mau olelo a ka mea kauahia i ka oiaio o ka Haihala, oia hoi ka loaa aua aku ma kekahi o. keia mau kulanakauhale. i olelo ia ua uhi iu no umi taii!sam makahiki, na apar\a olala a me na apniia potero no ke au--3 Holeno a me ke au Eoma wa'le mai iiq. A o ke aiia o ka zodiaka kekalii i kalaiiii ma ke liiiupoku o loko o ka luakini ma Deu(lerali,* ka hale a ua loea Farani i Lelu ai Le umikumamalima a umikumamaLiku tausani paha j o koiia mau makaLiki ke kahiko, ua j Looiaio ia hoi mahope mai i,o ke au j īio ia o ke konetuvia Karistiauo mua j iiio iu:i. I . Mahope akii o ka liaikila ua hooia f ia o ua kia hoomanao o Aigupika ua j mea i hoike mai i na mea helu manai wa kah.iko loa e pili aua i ka ohuua ilahui k)i t»! ka aka aole hoi keia uuiu j mook lo kin hoomanao he hiki ke paj ulele piha loa ia, mamuli hoi kekahi j e ka iiole ana i ka hehi manawa polo i lei a me ka maopopo ]x>no 010 o ka | helu aua o ka makahiki o ka poe Ai- | a aole hoi i lawa e hiki ai ke j kapae ae i ka pololei o ka ke Akua j olelo. Ua hiki ole i na haole akeaj kauiai uaauao ma ua moa kaliiko o i Aigupika ke lokahi ma ka helu maj nawa, o like me ia i ike ia, ke hooha- | likelike ia ka uioololo a Wil- ! kinaon Marietie, a mo kekaki ]»oc ! imi e ae ma na mea kaliiko, oiai ua loaa aku la he paewa nui o ekolu tiius:\ni miiu makahiki nia ka lakou helu manawa aūa. A no; keia kiuiiu ua nalowale hoi ka moolelo kumu o koia lahui kanaka kahiko iioko o ka moolelo kohokolio wale aky, a ke kau noi no hoi mahma o ka aina o na Parao kaulana o na la i hala. kekahi moolelo h«na pohihilii. O k:i muli%vai Xilo. lea muliwai pohihihi hoi o ! kona kumu, a i oi loa aku hoi o ka j pohihihi ma kona hu mau ana i kela lamekeia nmkahikī, e hlwamiin ,kona alnwai no iuUausam iailo m.U j lo o kok'alū o na lewa lani mo] u l v, ! i kau walii ao 010 e hoohnuoh aua • i ka wiuwkna ]<an<«, a e hoomohala ; ana hoi i ka aina ]v»-ua ok ia i kahe j a hooma ui;i me ho mala puarovo l-i j Aia ma na kajv> o koia muliwai 1 Uu i ; \ uhi hajv\ !;i e na one kaah>h \\-ji o ka na luakin» h huīehu kola- , kola e ku helelei la» na hale lunu luu n.i ahi o na mohai oko lakou mau kualmipiono kekahi loihi i ; kaa hope aku la, a ino ke koena hoi o »;» knl.iiwk.uikih- vi uvvv*lolo v iv;\\o\vnU' akn !a iloko o> k < ' ]v>wehi o ko au Uikiko i luiU e n ku niaiiiiKi , Aia hoi keia nuu. kīa hkWi>uu>ao ' kam ih ;o ko kn noi nialuua o k». k ; h\w ]v»hakn-papa o ksi Wiuv,kua o l.i ; hnai.a, nolakan h.oi ka moolelo o ko kikou kuKuhi >a ae.a e waiho hi noi n>o ka hiki okko weheweho sa . Mo Le nu\i la e n:au aiu kawailu» ii;i- , lo ana hv'i o ka niea iiana ; Uvvnv\> nnw A > k-;kahi ke-.a >uau hai;:v i.ai.: , kelak< <a 1 ka maka e uai.a an.a uui luna v» ka wai v> koia muliwai kaulaua. iaia, o kahe neh.e n«lie asu;. t kaohi ia iho 3a ka ikena a v.a n-.aka m i n i k k'lī kauaka i ka!:.i ia a< la .:iatVjvo o kikahi poiiaku nwi 1 \ keia lioike ki; n;.; ; kalu o k». ; io nei, n o kekaln hoi o n;»Jiki;a kn ]vl.aki; o' ua o

ka \v:t i'aliiko Joa, i-apo ia uo lioi kome na poliiliihi paliaoliao i'liulumu i īia MK'a'-oia aiio iua koia niiin. , Aum n;i n;jh.i a pau nua muka e iiluwa ai ua LooiAalia-oliao ia ia noo--0 i\oko liooniaopowo ;iku ite ano o> keia niini lāii Loomauao: o ua ano leliulolm wile : na kii kalaiia i koliu k'u ab iwi n laliao "ko ike a ku • iifi liiile keliiki'lii, () Loolilo ana ia lakou um ko. ano oko lakon kukulu ia ana, īpe lio T)iau keena poLiliihi naiii kamuliao l;j; a o k(> iakon Lookuiuu aiia ua Loopiuii ia lioi iloko o ka pouli lipolijK) : Akii iiae o kbia mau ,ano poliilii e pili aiia ina me a a imu , o keia aina oia.uo kekaLi o na kuiuu •naiia i Loolilo .ia nutu mea ]i e m ea e Loonaiua ano eai a koLu kaao Hp, meaa pau o keia aiua. Ua Liki loa 1 l:clvaLi mea ke lioohila i kona mai uawa uo na ka me na 11(:ljotloiii a : iwaeua o keia ioau īuea kaliiko nie kā i ike ole iUo ika 3nLi, in G koūa inaoj popo o.le i ka luaai.iwa o. loiia iLo ai I lioi o ka.W'iia e wnilio p !t! e iLo ana uaiia e weLe ae i ka i]>uka Luna e Loike mai ai iaia i na mea poLiLilii o na au kaliiko loa, a e iilakai niia paLa ia ia ma lealii o na waiwai.Luna kele. Maliopē ilio la oka loaa nna 1 kekaLi Faraui akeamai oka "PoLaku liosettii" kiiuLana, ma lea nuku o ka muliwHĪ- Tsile ke Kau oka inakaLiki 179i), n ii)e kona ano i unulii ia 6 OLampillion, Le nialiuahua aku ka malnmaliin'. i liou i Loojialiola ia ilio la aiiiluna o ka moolelo ])oweliiweLi -o keifl-aiT\;v. Eia .h.oi keia poLaku ke~ I wailio nei īiia knlii o ka Wailioua ) Muwauin o i3erit;mia kekalii poliiiku | oieele kolui pe!e, aioakna ona kekaLi olelo kualiaua e liooLanoLano ana, . ia Piolenn- Epi]ilianew, a. h. i kakan ia ma na ano olelo ekolu, ka olelo Heleno, ka olelo a na kalmna a me ka olelo ana kamaKina. oka loaa iina o ka weLeweLe ia o ku olelo o keia polmku ka mea n.anā i Laawi mai la i ka liniiiii o keia mau mea poliiliihi ona la i luila, i kaLakalm ia uialuua o-keia poe kia hoomanno, na kaliakaha i Liki ke holuliolu ia e like me ka.helulielu ia me ka oluolu o na olelo kahiko e ae.

K<; liao.mau ia iic>i bo ua imi ana i iia nioa kaliilio, malalo o kt'la leauaka kaulana īua ia iuea, jrarictte Bev, a «a liookko mai la ia kakou i ua inea i liou oia e pili ana i ka uolio aiia q ua linlaio ma ka aiua o Ai|>'upika, a ine |ka liooiiiaua a ua kanaka kaliiko o I keia aiiia, e lioike aua aole Le ike inoakaka o kuia laLui > ka hopeua ola,mau o ka nolio ana kiuo uliane, a hoola liou ia aua o ke kiuo īuaoli uei Uoi. ame kekahi mau auo e aku i ]ioakaka ia ma ka palapala heiuolele, >uua aku o ka uolio aua o ua Hebera me lakou. Ua ike pu ia 110 hoi he like loa hoi keia nmu lahui ma ko laua niau ano liooniaua. ko laua lioomauao 11 ui i ua niea pili i ko ka uliane, e noouoo niau ana iio ua mea nialuua aku o k&ia ola aua, aka nia ua mea e ao hoi ua like ole loa. He ]K>e hooinana iia Aigupika i na ukim heluhelu, a he poe ai a inaopopo 110 hoi. He mea haku ivale iho no ka uui o ko lakou mau akua, a he meao naauo lapmva]e loa kekahi o lakou. O Osiris, Le bijiikane laahia kekalū o ko lakou mau aku i hooinaua aui ia, i hoailona ia ma ke kii nka Apis; o Aflmr. he hipwaLiue; o Ihotb, lie kiuo kanalea nie ke poo' manu Aibisa ; o Auubis, he kiuo k&uakame ke poo o ka ilio alowka : Kneph, me ke i>oo o l;a hipakaiie ; lftst mele poo o ua liouaameka popoki i kekahi wa, Sevat,me ke poo o ka uwowai o ka Nile: Hom-s me ke poo o ka mauu; Tvphon, ko lakou ■kupua mo, lie keleake; a he lehulehu aku l;i hoomaaa ia e lakou ua holoholoiia a liau, na iuauu v ua mea ola, na niea ulu, malalo o ka uianao kuhiV!l aiil .W akua iloko o keia mau :\uo a pau. Ma iokalii aoao hmikahi no ukua o ka poe Hebtra ; ke akua ike °' e ia - uaauao piha a mau loii. Iwaena o ka poe piha pono luu ko lakou mauheiau i ua kii kalai iH, o ua paia a me ua o loko o ua hale ua p:ia i ua kii i okiia, j>eiia sa, a kahakaha ia, a me ua olelo mai I luna a lalo, maloko a mawaho i ha»v» | in lioi e lioouani aim i ko lakou mau j akua. Pek no lu» na k:a kelakela a |uie na kii liilii loa o na auo ukulelejua haua \vale ia no i mea hoonaui i jko lakou iikui akaa. Aka iuaeua |Uj\ I\ulaio ua ao waio ia no n» Uu >* a j }vui i ua .uu» piU \thaue, Hihukh. 1 ua:i--j nao kauaka. a ho lumlooa hot o»a ! ano maeiuae, h moa oī aku o ka m au unaiuua ko akua iioko o ko k- , kou uoouoo a im: ko hikou iummo | aloha. Aole lioi ua liuiaio i ho<>iu&j uao ma na uiwi ik«- ia. aka tna ka ius- , ii;uuo. īuo ho la e ;iko maoli i:o ikaM< a 11, OU- : ,oW kii i Kaiau ua ku Ih uh. ua kii a 01010 i k«hakaha i i.aa iki oua ki* . iun>i»ur ~a- o Tv r>nu !a ma ka aiu» f{, - , uivux U'. Miiho)* oka hlo p;o ,hiih »» , l ia A?vkaiitNh-r<v. na h\aa . i»o U }n>i lo kalu u W « hioUku** o in* Uki a u.o l a nu ;) kslwksiia ia I | s f «vlouō ; aka »w iUoa l*aua aua ~11. Uin Uiuko a«.lv luu k« kahi ' ; v ', V v,w 5 ■ IUUIiiM, a usv k« V',uuh hoj, k«kah» , 4ioi o ua u»«*a i uolo oK' ko uniututii*A ;i, « k;«kou ol.ū k« ia niau U«*uW& la- ; k« ku u«i «w m.v» * »lvH 110 lli«koiv]o, Mahopo o kvia nian o', lo inmkaU H lAk v ; a iuc *.a Kuauuau s , ue k;\ livv:i,aiw ok« ia whuj kan*k« kaa;Ko. « ho«nuaka ;s k«, u,» r.wk«ui < ka~ a..«..H'i 1,0 k«.K:lh; o k. 1 " ii 4 k«*U SUHU W!*.<ous « uailiu.» ii«'s o hoike aua hv., i ko l*k.v. p,; t ko kai ou .uvM.„u.a a x« k.i *ua aka 1m w. „v, w „ Ai , ' lla «^