Ka Oiaio, Volume VII, Number 6, 12 April 1895 — Kakau ia maluna o ka Oneki o ka Mokumahu Kinau. HE LONO ANO NUI. He Hoike na kekahi o na Makai Kiu. [ARTICLE]

Kakau ia maluna o ka Oneki o ka Mokumahu Kinau.

HE LONO ANO NUI.

He Hoike na kekahi o na Makai Kiu.

Oiai mnkou e kamailfo ana, un hele makaikai ae la uiaua ia loko o ua hale paahao la, me ki ukiili pu ia e ka iuna o loke/ a rae be mea he Rofcoke ehia hora pnha ko maua noho ana iloko, a ke lohe mau nei hoi au i na leo hauwawu ō~ na makamaka mawaho mai o ba pa, 110 ka hiaai o ka manao e ike i na. poe keiki la. Hookahi u\i a-iu.i uumi ano paha.oh"D iki, «ia hoi u-ka /m-le-kuke 0 keia hale wiahao ai,t mawaho o ka pa, aole hoi maiok<>, e Hke me ko Kawa, iloko no iui mea a pau. 1 ko maua vva i puka aku ai mawaho.o ka hale puahao. ua hele a ]ehau i na kanaka. mai nn k:uu*. ria wahiue a me na keiki, a o ka lakou huaolelo hookahi wnle no ina ko lakou mau Iehelahe i ka o niopio o nu helehelena o keia poe keiki, a me he mea Ia, ua lioeha maoli' ia k'a puuwai o na kaikamahine maka nnaeina o ua aina kaulana la, e na helehelena waianuhea o keia poe opioaloha aina o ka moknpuni o kakuliihewa, Ua haalelo nkn la maua rna ia wahi, a ike iho la au iie auwai e moe ana, a nana hoi e hoolawa ana i na ola kmo inaluko o ua home la o ka ehaehn, i kapa ia o Iauwai a i hoomoe ia niai hoi malalo īho o ka puu o Halai e komo ana iloko o ka Da o ke Kuia Hanai o Hilo, a mai iinla mai. a ka home noho o Jo8eph Nawahi, a hoea i kai o ka hale paahao. ' Ua hoi aku la niaua no ko maua homo, me ko'u Kamaain.i hoi e ukali pu ana, a i ka hoea ana aku, ua na mēa ai, e laa kahi piopio moa, ī hakui ia rae ka pohaku, a he wahi poihoi kekahi i hoomoa ia, ua hele a palahe. Na na ea aala o keia mau mea ai a ka poe o kauhale. i hooi aku i ka ono o ka'u puu. me he mea la. e i okoa mai ana no ia'u, e kapae na ruia, a a lawe i ka rula maa mau i waena o ka lahu! Hawaīi. a he men oiaio, ua hooko aku la au pela. Ua alawa koke ilJo !a au i ka ooi iloko o kekahi umeke laau nui e ku ana. i hele a palahinu i ka milimimau ia, a ke iho lā au, he poi ai lehua ko loko e iiaaleale ae ana rae he lehua ]a ka nlu. Ua kumau iho Ja au i ko'u hotipo l«walewamo ka hoomaikai pu iho i loko o'u no keia mau iokomaikai i pahola ia mai e ko'u mau makaaiaka o fea aina malihini. Ma keia la ua hele holoholo aku la au ma na alanni o ke kulanakauhale o Hilo, o ka'u wale no e puana ae ai, ua pomaikai lon au ma ke kan pu ana me keia poe. oia hui ma ka loaa ana ia'u he huakai hoohiwahiwa no ka pono o scia poe i hoopai ia. Ua kamoe aku la au i ko'u Uele 8n'a po ka o Iiaili a ke ike aku la au he kakaalan<50 ws-j le rto ka niea i halawai mai me a'u ■ a ke komo niai la iloko o'u ka Iuh>- ! hnoi heaha ia ke kumu o ka j>'ha ! ole o keia halepnle i ha : j k i hala aku. j I Aka. na hoomnnao ae ia srt i ko'u | iohe wa Honoailu, oia ke ano kuo | maw&eua e ke kahu a uie na hoa (

hnnan, no na ineii e piii an'u j hoohm' aiiia. * nie he mea ln, oia ic no oU'ha 'ke &nmu o ka iioo«:iini}ia 0 na hoahiinau, 'a haalele hMu la i ka h<iomatilo 'ii'ī'au-anii «kn u:a -11; paia liiahni o u;i hii'lo ei hiaNa, d anoano i ka wa ō Koana. ke kahuhip». Ua hiki nlctt la nu-ma Ilomelani ka ho'ine *r.;ho o kekahi o na alakai'i i> kn lahui, u:i npo ia mai la aii e ka lokoaaikiii o kn poe uoho hale a u;t hoohaia ia h« innnawa, no'u, malaila, ma, ke kamakamaīiio pu anu me na kamaama. Ua haalele nku la* au ia lakou : me na manao ohohia o ka' hnuoli, a ! huli boi aku la au no ka home nolio oWu kamaaina oia; oia e kal: mal ana 110 ko'u hoi akn, a ua nia-i nao oia, ua hele paha au ī ka kc au 1 a ka hewahewa. Ua hui houau 111« kini honloha a hahai maHa'oia ia'uua hele ia aku la ka liauiuku e nonoi e na Komite oka īlui aloha aina. eae tnai i manawa no lakou e ai i mau kokua no keia poe keiki aloha aina 1 lawe ia n»ai_. la 110 Hilo, a ua ka3i ia ka pane a bo lea la apopo. ī ke kakahiaka o ka Poakahi> uu holo ae la na lono, Ba ae mai la ka liamuku i ke noi a na niakamaka o Hiio, a e haawi ia hoi na makann e like me ka naea hiki ia lakou k? hana koe na mea e pili ana i ke au puni. He mea oiaio, aia na elele mania ke ahai hi me ka hikiwawe loa. e kaueha akn ana e awiwi mai ae hoakaka ae ma kahi kunono, no ka lawe ana aku*i ka lakau mau makana maloko o ka halepaahao o Kuikeola. O keia mau lono awiwi o kauoha uKi k(*la a nia keia walii o.ke kulnuakauhale. he mea ia ī ohohia nui ia e ka lehnlehu o ra aina la, a ua hooko koke ia ke kauolia me ka hikiwawe loa, me he mea la, il ;ko o ka imi ana a ka masa. Ua hoomoa ia na puaa ai leliua o ua aina malihim ln, aia na moa hanaiahuhu a Laieikawai ke hakui ia ls> iloko o oa ipuhao o na aniaa* ma kapu hoi keia o na loko a na konohiki xaea ivina, lia, hemo wale tn«i Jā no ko iākou m.iu makaha, a ua wale mai la no ua poe keiki nloha n'na k o HOono na pio aina, Oiai keia mau me-i a pau e liullu ia ne', nia na pio aloha aina ke liuiia.ala ia lakou iho manma ilio o ko laliou huipu ana aku me keia poe e lawe aku-ana i na makaiia. Mainua a'e hoi oka hoea io ana mai o ua manawa la, ua lioike mua aku la ka llamuku iua poe keiki alo eliuehu la o Daimana Hila e hele ia mai ana lakou e ike e na kupa o Hilo, me ka lawe pu aku i na fnak;ina na , l'ikou, a e hoomanao lnkou ua ao ia Inkou ma nā ano a pan,a leoo akn um mea p'li aupuni, aole iae īa lakou. a i ole o ka pee paha mawaho ui-ii e kaniailio no ia mau mea. s> Ua lilo no hjoi keia mau olelo hoo naauao nwa aku la lakou i mea maikai, no ka ua maopopo ia lakou aohe paha he poo plo ma kela hope aku e hao:\ ia e like ko lakou ano ka liaani m «kti i nianawn no iakou e 'kaaua ai no lakou

•ho. ! I ke kotv<ike ana aka e iiki i ka nunawa i hAo^i:ik ; mkau ia ai, aia hoī ua hek» iho o h <le imaliao o Kuikeole a Uiha pu i mi k#i»akfti a Ri» !i>ikokoi «ku i»ci hoi kekrthi poe mdwahoo k» pam puka tnt ke ako nui e luhuo i«ai ko o ua.kakela tu, aj|j ka wi ia o kela, lehtil( hr. a pau aku ai, iuo Ka hoo&oe 010 ialho tiu< waho e k& - U«i. j| ikawa » i la m&i al oke kauoha i ko e ku ana ia w;i, oia n.> kii \\.> 1 \vchv koko ia n«5 ni o ko a o kn wa no h«>i ia i kom<> ako ai o fe«llTui Puuwsn Aloha Aina o Ui!o, mli aa kanena wahine a nje mi me ka Uko« niān makiiiia e f«aa ani tua ko Ukou tuau luua i kohn like ho; me k* helo aua e iko i ua «»1h «imoku o uā wa 1 hala, !

•1 hewn i ka wai ki» nm o n:i k:n»:»ka. a a-)]e no hoi r iK-e- ia .keKahi; Ja kan:ika uui o llilo e like rue kp.a "!a. m«hope ilio o kii haiile an'nl o ko aupuiii Moi ō iliiw.'i ii a aoie 11/1 pah.i nia kela uiun nku r loaa :n kekahi la eehia loa " ku ehiiehīa <Slifee ivie keia la a na hini e kom<J> h<:i ilolio J .o k'a halepaahao. ;■ j Ua hookaawule .ia-.no li,oi ke alnnui j-e komo aku ai iloko e huīpu ai nie f na oj)io alolia aina, a *iia ,hoi na kulu ] waimaka o na kamaaina ke hanini la j ilalo, i panai pu ia mai! la e ua poe opio holo ole la. " ■ ■ ■! . | liawe aku la-lakou a lipahu iho la~ iuamua o ke alo o ua poe la t a' oiai i hoi na ea aala o' na lei bo|la o Upeloa j na lehua uk a puakea o ! Mokaulele, ! a na maile kupaoa o Paikaewa. e kaomi ia iho iyia me ka mal|ie ke moani pau ae la hoi nie ke ala o ua mea ai i j lioomoa ia, a iie ku maoli no hoi i ka hookelakela keia mau hana a ka Kui aloha aina o Hilo, e ole ai i. ka malihini kaaliele ke nele 'kona haawi ana i na mahalo a nyi i no lakou keia nmu makana makamae i haawi wale ia aku la me ke kumukuai ole. - v - !■ ■ Oiai ka hualīai imua o anāma o na opio aloha aina, ua haawi aku la ke Komite o ka II ui aloha aina, he mau olelo e lioomokuhirj. ai i na auwai waimaka o ua poe aloha la # a na hiki oleno hoi ia'u ke uuipi i ke kahe ana o.na huna waimaka e' knlu pakahi ilio ana maluna o ko'u mau papaliun. . . . i." : ' Huli ae la au a nana mao a maanei o ke anaina e kuku neij aia na haawina like o ka waimaka ke hiolo makawalu io iho la maluna |o keLi a iīk? j keia mea pakaīii i komo iela haawi- | na kamaliao loa iloko o l|ca puuwai o | keia lahuikanaka, mai kinolii loa mai I a hiki ia kakou i keia wa. i Ka mea hoi a kakou a ;jau e kaena ai, aole loa e liiki i kamaua o kekahi j kupua ke hooiolo i ka nr au kupaa o na kanaka Hawaii, i omilo ia iloko o ke kaula gula maemae .o ke alolia. i ■ He kupanaha loa no lioi keia liaai wina, ke hoomaopopo maoli iho kakou. oiai o kela poe leeilei a pau. he malihini loa lakou i kela aina, aia maniuli o ko lakou hana a|na i kekahi &ana ka i ka lianohano o sa aina liunau, ua lilo lakou i poe aloha ia ma na wahi a pau a lakou e lawe hele ia ai e ke aupuni. I ka pau ana o na huaolelo kaukau ina na aoao o ka II u i alolia aina ua panai mai la ua poe kaoaea la i ke mele lahui o Hawaii Ponai, ka mea hoi nana i kono aku i na poe a pau o loko e uwe lakou me ka walohia. A i ka pau ana o keia inele ua hakwi mai la lakou i kekahi mau leo mele hula, e pili ana i k(> kaliua vilu maika o Daimana Hik, na lae aa o Kaalawai, ka ua Lilileiua Palolo Kuahine o Manoa ka UliiwaioPauoa Holoakeahole i Nuuanu a me ka wai Pukaiki o Kalihi. I kapau ana o ka laīeou himeni aua, ua haule iho lakou nia kahi i hoomakaukau ia no lakou no ka ai ai ana i na makana aloha a ko Hilo poe, a aia lioi a manao mahalo iloko 0 lakou pakahi no keia hoohiwaeiwa 1 manawalea ia aku ia lakou. Ua ike pu aku la lioi au i na makaha e ae nuiwaho o na me;. ai, oia lioi ua kika puhi 'oaka nau a j eL\ aku. Mahope iho o ka pau o ko lakou paina ana, ua haawiia 1k mauawanoka lehulehueheleaie luln liiua aloha pu niamua o ka hookuu ia ana 1 a ua vko aka la uo hoi au, hclv a Nvai na liina e halakau ana m > ko ua j»oe keiki la. Aloliw no a nui no hoi ko mahalo uq ia mau hana a ko laila poe. I ka pau ana o koia iihu hana, ua hookuu ia mai la ka leluileliu e hoi uo ko kkou mau home jK?noi, īuamuli o ka jwu e oka mauawt. i haaw i ia| mai no ka h hulehu o lua ia pu ai uie ua poe hauai la a ka lalm . I A iloko lioi o kt ia aluk t i liemopu] iho ai makou no ko'u hal.» kau\aahiaj a konana iho la au ia w *ho o ka"]\a j o ka hale \vaahao a mo na alaiuii like 010, lu'wa i ka wai ua nvea he kauaka, * ua like me ka nomnona k v lelinh hu j K hele ana i ka akau e lio ana i ka, heuui, e hoi ana i ka hikiu;L ae kauKH a-na hoi ma ke k<unohana jh> na hoim " a ku ae la hoi k»\i nvav* olelo nooheuo, keia he pio ak-i,, he ive alii ah«v>ku n\aoh no na ka ta . hui' nta ke ano o na IhHikapu a ine j kolakou ike fei hOLU» keāiw j ihK>lnwahi\\a. \ Oiai iu»ko« e hoi pu noi me lehulehu o na kanuaina, na h>W aku! »« i ka nimu o kekahi [x>e owai la j hv>i kek koiki hajmh{H>le naua i pule [ ka ai aua a kkou, a o kekalii hoi, t

• owai-la- boi -kt koiki naun i p:rici a'e , 1 la ke m-ele la?Kiī Huwaii r,>noi, u iiu * j kekahi man niuan Le lelmlelui a*laI kou-« noko nci i ke kāmailim ! I "A o ka'u ia i akaaka'ai, ouu; I wale 110 keiu a pau aole Likou i nuio-. jsopo i ko lakou iuuu' iu'oa a i inea hoi ] j<i hoopEiu ia ai ko laliou poliiliihi, \ !ua pane aku la aii' nio- .ka malie. a-i j j wahi lioi e liiki ai ke loh<> ia ; | niai la e keia lehuhilm. ' ! ! O John Wine kit moa iiana i pule : ika lakou ai ana, a o Lulauela; Lilikoi hoi ka mea nana i piUuia ka | i leo mele luhui. Ikawa i lohe ia ai' f-o keia lehuloliu i ko'u hoike am aku ' ia lakou ,i. ka iuoa.o keia niau keiki, {'Ua.pohai koke ruai Ia lakou ia'n, :i ua r I ninau koke mai la ia'u pehea oe i ike | J {ii ? Ua hoike koke aku la au me ka ' hookaulua ole. | Ua kainaaina au ia kikou a pau lua I Honelulu, a hiki Jwale i na hora ha- j hana o ke kaua kuloko, akahi noan a ! kaawale mai a lakou mni, pela hoi ]■ me kela mau keiki a'u i lioike aku la \ i ko lakou mau inoa, he inau hoa'lo-! j ha pili paa loa _ia no'u a oia ka'n e ' I hoike aku nei ine ka oiaio. j I > !