Ka Oiaio, Volume VII, Number 9, 3 May 1895 — Page 3

Page PDF (1.22 MB)

This text was transcribed by:  Jennifer Ben
This work is dedicated to:  Awaiaulu

                He leta ka makou mai Puna mai e hoike ana, ua hiki aku la he leta uni kekahi mea mai Honolulu nei, me he la e i mai ana o Keo - o Hilo ua mea la e ao aku ana i kona hoahauau lunakanawai ma ia apaua e ao aku i kanaka aole e lawe i ka unpepa KA OLAIO. He luna ua mea la no KA OLAIO, a eia oia ke hooko nei i ka Keo - man kauolia, aka, ke lawe hou nei no nae na makaainana i ka nupepa mai keia Keena ponoi aku, a o ka poe i haalele mai eia ke noi hele neieheluhelu aku i kahai KA OLAIO. E hana wale no ka lapuwale i ka napepa KA OLAIO aole e poino, oiai a@ aole e ae aua e kokua a e hoolaha aku i na olelo hakuepa a ka poe kako ino a i haule na @ no na oihua mahilo o ke anuni moi.

                No ko makou ae ole e hapoi hoopanippani ae i na olelo haku@pa e hoboi h@a ia ae ana ka in@ me ke kahua ole o ka minaolana no ia mea, eia keia kanaka ke piania nei, mahope o ko makon l@ a ke hana nei i na hana he@ wale a ka powa. Ua ninauinau makoa i ka hanle ana o ka manaolana o na Kuhina, na Kiaaina, a me na luna aupuni e ae, nona ke. Komisina i hoike ia iho nei imua o ka Aha Koa, i kakan in@ ia e ka Moiwahine, Aka, aole @e makou i m nao e hili ka ae ana @ h@ino malu maluna o makoa no ia mea, oiai, i na he @ kekahi i hewa, aole o makon, a@a, o ka poe, no i hoao iho la a ko ol@ na nuoai, o kameiwahine i kuahana ae ma ke akea e hoohiki na makaainaua a pau me kona hakau inoa ana, ua haalele i kona kuleana i ka noho moi o Hawaii. Aole makou i noho moi, aole no hoi i noho kuhina malalo o ka moiwahine, a aole no hoi i alakai iaia a hulihia ke aupuai moi, he okoa loa ka poe i hoopunahele a nana i ulakai ka moiwahine a kakau inoa oia i halele i kona noho moi, a i kuahaua iho nei, ua hoopau oia i knoa kuloana moi, a me kona mau hooilina moi, me knoa hoohiki pu a kauoha i koua mau makaainana e hoohiki i ke aupuni repubalika o Hawaii oiai ma kona kulana ua kuleana oia e hana e like me kona ike he pono, a e ao aku i kona mau makaainana e haalele i ko lakou kue a e hoohiki pu e like me ia. Ua hana ia keia mamuli o ko ka moiwahine manao ponoi iho, a me @ ao ia ana e ka poe ana i kale @ a ai e kuka pu no ia mea. A@le hoi o makou kekahi iloko oia poe, a aole no o makou kekahi hoike no ke kakau inoa ana o ka moiwahine.

                Nolaila, ua kuma ole, ua hilahila ole, ka hooili wale ana ae no ka nupep KA OLAIO, a no makou paha ka hewa.  He lalau a he ewaewa i mau bana. A no ka manao a@ e hapai kumu ole aku a ia KA L@ a me ka OLAIO i na olelo h@kamani i laan bama e oluolu ai ka honpo o ka poe i haule ino k@ lakon kuko oihana a inanao n@ ko lakon pono pilikino iho, ke h@laha akea aku nei makou aole makou i hiki aku ma ke kulana h@lona e lilo ai he mea e hoohana wale ia e kela a me keia hupo i ike maopopo pono ole i ka pono a me ka hewe. O ka poe a pau e manao kuhihewa ana e kukuli aku makou a hoomaikai aku i ha lakou mau kii hoopunipuai i kalai ai,  hookahi no a makon pan@, oia hoi keia e like me na keiki Iseraela oiaio ia Nubukaneza, "aole makou i akahele i ka pane aku ia oe ma keia mea."

 

NOKAIULANI

                Ke muimuia mai nei ka ka lono, ua manaoia o hoonoho ia ae Ke Kamaliiwahine Kaiulani ma ke p@ o ke Aupuni, I mea kuikahi ai na kuee e ku nei iwaena @ ua lahui kanaka e nei ma Hawaii.  Maha io paha, nolaila mai ka like ole o na Kuhinaa i wawa ia ae ai ua manao kekahi mau Kuhina e haalele i ko lakou oihana. Ma hai @ uwahi he ahi ko loko, @ ka olelo, a pela io pa@ mei keia.

 

LAUNA OLUOLU ANA

                Eia he launa ol@ola ana mawaena o kehahi mau mana aupuni nui o ke ao nei, oia hoi o Kelemania, me Rusia.

                O ka Amabasedo o Rusia, ua hiki aku oia i ke Kulanakauhale alii o Berelina non hoi ka inoa ke Keiki alii Austen Saken, no kakahi kamuhana i noonoo nui ia e kona Aupuni, a oia ke kumu nui oko na hui ana aka me ka Emepera Wiliama o Kemania; a ua hoouna leta pu ia aku hoi ia Genera von Werden, ua makemake ia oia, e lanna pu aku ma ka palii o Pole, kahi a ke keiki allii Radolin e noho ana, me ka Amabasedoa o Kureke mai; a oiai hoi, aia ae la i Rusia ko Kelemania Amabasedoa ia wa.  Oiai hoi o ke aupuni o Rusia, ua nui loa kona aloha i kona ho@pili paa oia ke aupuni o Kelemania. e manao ia nei e lele po'i-pu ia aku, e na kaua kuwaho ama , a oia ke kumu o Rusia, i komo e aku ai, e noi aku ia aupuni e ae ia mai oia e kokua aku iaia, i na i'o e ala mai ana ke kaua.  Oiai hoi, o ka hoopanee ia ana o kekahi kumuhana, mai ka la hope mai o Malaki, a ka la 24 o Apr. oia kekahi kumu rana ihoonawaliwali i ka ikaika hoohana o ke keiki alii von Kanitz, kekahi hoi o na Komito o ka aha hooko, e kiai ana hoi i ka pono o na aoao elua; a ma ia ano nohoi i hoemi pu ia ai ka mano o Von Biebertein, a Kuhina hoi i olelo ia aohe ona hoaloha. A ke ninau nei ua mau Aupuni nei, i ka wa hea la auanei e ike ia ai na ilio kane o ka poepoe Hikina nei, e inu ana ka lakou mau pahikaua i ke koko, e-a komo io paha au ne ke ao holookoa iloko o ke kada huliamahi ma keia mua aku.

 

E KOKUA IA MAI ANA

                Ma ka pepa o na aina E mai, i ike iho ai makon, no na mea e pili @ i na haole i kipaku ia ai @ aupuni, ola hoi o Johnstone, Muller a me Cranston. Ua ae mai la o Beritania i ke kokua ana no Johnstone, a e in i, a non pona ia nai ana na kumu a pau e pili ana no ke kipaku ia ana aku mai ke aupuni Hawaii nei. Ua aa no nae ke aupuni o Hawaii nei, e paio ikeia hihia imua o na Aha Hookolokolo o Canada, a hiki i ka lawe loa ia ana imua o ka Aha Kuka o Enclani.  Ua loaa pu mai no hoi kekahi olelo hooia ia Muller mai ke aupuni o Cermania mai, o hana ia no ka pono no kona aoae ke loaa ua hooia kupono aole oia i ku i ka hewa.  Hoonahoa no ka moo iki i ka moo nui.

 

Mai Korela

                Ua loaa ma@ i ke keena o ko na Aina E. kekahi hoike mai lana mai, e hoike mai ana aia ke holapu hou la ka mai weliweli Corela, ma Fomosa.  Ua hiki aku i ka 600 ka nui o na poe koa i loobia i na mai la, a ua kukala ia ae he mau kanawai no ke kiai paa ia o na moku mai laila mai, a e hoomalu ia hei.  Ua puka mua ae la keia mai mawaena o na koa lapana e noho la ma Fomosa, a he mai luku weliweh loa ia keia, a he mea pono e kiai pono ke aupuni Hawaii, i ka hoopae ana mai i na limahana lapana a me Kina o lauhala ae auanei, a like hoi me ka luku ia ana o ka lahui e ka mai puupuu hebera.  He mea maika no hoi i ka Papa Ola, e kiai ma na ano a pau i na moku e hoea mai nei i o kakou nei mai Iapana a me Kina mai.

 

HE LONO ANO NUI

He Hoike na kekahi o na Makai Kiu

Kakau ia maluna o ka Oneki o ka Mokumahu Kinau

(Hoomania)

                Ua hahai hou aku la an ia lakou, e like mo ka'u i hoike mua ae nei ma ka'u i hoike mua ae nei ma na helu i hala ae nei, a ua lilo hoi ia mea i mea e ohohia nui ia e ko laila poe, ma o ko'u hoike ana aku ia lakou i ka mea oiaio, aole hoi ma ka lohe makani wale no.

                I ka pau ana o ka maua ai ana ua liuliu ae la mana no ka hele ukali ana aku mahope o ka huakai a'na pio aloha aina e n@e la iuma, a ke nana ae la au ma o a maanei o ke alanui, he piha kanaka wale no.

Haalele iho la maua ia Wainaku me he mea la o ka hapalua paha o ka horn 10 a nee aku la ka maua alahele no Haaheo, ke nana @e wau mauka a makai o ke alanui he piha ko wale no e hele ana a hilala i ke alanui.

                Ma keia wahi, ua iho aku la maua no ke kahawai o Honohi, ua ike aku la mana i ua poe keiki nei e hoohuolu ana ma kela aoao mai o ka uapo, a eia hoi maua ke hookokoke aku nei e hiki ma ia wahi.

                Ua piha pu ka uapo i ka poe makaikai, e haawi aku ana i ko lakou aloha no ua poe opio nei, a ua hoomaopopo aku la no hoi au ma ko lakou mau helehelena, ua piha loa ia lakou i ka hauoli ma o ko lakou ike maka maoli aku i ke ano o na kamanina o keia wahi.

                Me he mea la he hapalua hora paha kko lakou hoomaha ana ma keia wahi e nee aku la ka huakai no Paukaa, Puepaku.  Papaikou a iho i ke kahawai o Pahoehoe, ke ike la no hoi au aole i haalele mai ka laukanaka ana o na alanni, a ua koho iho au ua lilo maoli keia la, i la nui ma Hilo a puni, me he ano la kulaia la no ke aupuni.

Ma keia wani, ua haawi hou ia he wa hoomaha no ua poe kaea@a nei, a no lakou hoi ka hoomaha ana, hookahi ka hoomaha like ana me ua poe nei, i loaa ai he manawa hoomaha maikai no, ko maua wahi holoholona.

                Aole no i liuliu iho ka wa o ka hoomaha aua, a o ka hoeu koke mai la no ia o ua luna hana, a o ka hele iho no ia me ka hookaukau ole iho, aohe no hai be mau ano hoopuupuu a na poe keiki nei, ke uleu wale la no lakou ma ka hele ana.

                Kau hou ae la mana maluna o na holoholona, a hele aku la mahope o lakou e hele ana i Piihau Kaieie, Kalaoa hiki i na pali Mahoe a i Keia wahi i loaa hou ai he manawa hooomaha no na pio, a pela hoi maua, e like no hoi me ko maua ano mau, ka malama i ko mana @la ma ka hoolulolu ana i ke kino.

                Ua loihi iki no ka hoomaha ana ma keia wahi a hoomaka hou aku la ka huakai no ka nee aua aku imua, e iho ana ilalo o ke kehawai a pii ma kekahi aoao, a ua ano pan aku la hoi ke ano uluaoa loa o k@aka

ke hele aku nei keia wahi i ka mahemeha, aka aole no nae i pau ka hahai ana o kekahi poe mahope o ka hauakai a na pio e hele nei, a nolaila, ua lilo no keia wahi mehameha i wahi laukanaka no, o like aku la me kela mau wahi a kaua i haalele aku la mahope.

                I ka pau ana o ka lakou hoomaha ana, ua hoomaka koke aku la lakou i ka hele ana, a iho i ke kahawai a pii ma kela aoao, a iho hou no a pii, a hiki i ka alepaaliao, ka home hoi i hookaawale ia no lakou.

                Ua haiamu mua ia ae ia wahi e na kamaaina o ia wahi, a aia hoi ko la kou mau hiohiona ke heike mai la i ke aloha welawela iloko o ko lakou mau puawai, a ke ike ia aku la hoi ka hanini mai o ko lakou mau po i waimaka, me he la e hoike mai ana.

                Luuluu Hanalei i ka ua uni

                Ke o-i ku la i ka nahele'o Mahiki.

                Mamuli o ka oluolu o ka luna nui o ka halepaahao, ua haawi ia he mau kukai aloha ana mawaena o na opio aloha aina, a me na makamaka oia wahi, a kaa aku la ko lakou hooponopono ia ana malalo o ka mana kiai o na lima lawelawe o ke aupuni a pau ao la hoi ko lakou ike ia ana aku e ka lel@lehu e ku pohai ana ia wahi.

                Ua lele iho la maua mai luna iho o ko maua lio, a hoopaa ae la i ka laau e ku ana malalo o ke alanui, a hele aku la au a nonaiaku la i ka oluolu o ka luna paahao o keia wahi no ka ae ana mai ia'u, e ike hope loa aku i na pio aloha aina, no ka manawa hope loa.

                Mamuli o ka oluolu o ka luna paahao, ua ae io mai la oia ia u a me ko'u kokooolua e komo aku iloko e halawai pu ai me lakou.  Oiai hoi lakou e kamau ana i ko lakou aina awakea, ua kaili iki iho la maua no ka manawa, a hiki i ka pau ana o ka lakou ai ana, na hookuu ia mai lakou a pau, e like me ka maua noi i ka luna panbao, a ua lulu lima pu iho la hoi me ke aloha oiaio ka hoahanau i ka hoahan@u.

                Ua ninnu pu mai la hoi lakou a pau ia'u, i ka wa hea la wao e hoi ai no Hononlulu, ua hai aku la no hoi au i ka aku ai, ke ole he mau kuia e halawai mai ia'u ma ko'u ala hele.

                Ua hoolaha ia ko'u manawa ua ke kamakamailio pu ana me lakou me ko'u ninau pu aku hoi pehea la ko lakou manao no ka noho ana ma keia wahi, he wahi maikai paha, aole paha!

                Ua Pane like mai la lakou a pau, he maikai loa ko makou manao no keia wahi, a koe wale iho la no keia o ko kakou aloha i ka makou wahine, ko makou mau ohana, aole loa ia he mea e pau ai, o na hoomanao ana no keia puu kaulana o Leahi, eia no ia ke o malie nei iloko o komakou puuwai, pela hoi me kela ulunahele kuku o ka mikinolai, a me ke kiawe.

                Aole loa e hiki ia makou ke hoopoina i ka inoa o Wilikoki, ka mea a makou e akenui nei, e hoi pu mai oia me makou e noho pu ai, a e hauoli auanei ko makou n@au ke ike aku iaia, e noho pu a e kamailio pu ana me makou.

                O ko makou aloha nona, aole loa ia e hiki ke mawehe ae mai ko makou mau waihona noonooo ae, no ka mea, o ko makou kaikuaana ia, a o ko makou makuakane hoi ma ka oihana kaua no ka hanohano o ko kakou aina makuahina, a ke kahea mau mai nei kona inoa ia makou, oiai makou maluna o na ale kawahawaha o ka moana, a hiki i ka pae ana mai i keia aina malihini e kupaa, e hoomanawanui, a mai paupauaho, no ka mea, o kakou pu no no kai komo pu iloko oia mau inea a o kakou pu no ia e auamo ae nei i na ehaeha a ke kanawai i hookau mai ai maluna o kakaou, a pela kakou e pono ai, me he ohana hookahi la.

                I kou wa e hiki aku ai i Honolulu e haawi pu aku oe i ko makou aloha a nui i na paahao e noho la ma Kawa a e hoike pu aku ia lakou. he maikai ko makou noho mau ola kin, a he maikai no hoi ko makou mau manao.

Koe wale iho no keia, ua manao makou mai a lakou mai, a eia hoi makou ke noho nei me ka pau ole o na hoomanao ana no lakou, a pela no hoi paha lakou ia makou, aka ,o ke Akua wale no ka mea ike i keia mau mea a pau. 

                Ua hai ia mai keia mau olelo me na waimaka no e hiolo mai ana mai ko lakou mau papalina mai e hoike mai ana hoi ia'u, aia ke aloha ke alawe la i ke kino.

                I ka pau ana o ka lakou mau kamailio ana, ua ninau aku la au i ko'u kamaaina, ina paha he hale kamaaina kona oia wahi, i moe iho ai maua ia po no laila, a kakahiaka ae alaila kamoe aku ka mana huakai hele no ke awa o Laupahoehoe.

                Ua pane mai la oia ia'u me keia mau olelo nou wale no paha kauhale o keia wahi, i hakalia paha iko lakou lohe mai, he malihini oe mai Honolulu mai, e kii koke ia mai ana oe, e hoi ma ko lakou mau wahi, no ke ake mai e lohe pono i na mea hou o ke kaua kuloko o Daimana Hila, ka mea nana i hoike mai i ke ao holookoa, he poe kupaa a aloha aina oiaio no kekahi o na kanaka Hawaii, aole hoi he poe kumaka ia ellke me Iuda i Kona Haku.

                Eia no hoi kekahi o ka hapauui o na kanaka o keia wahi, he aloha aina wale no, kakaikahi loa ka poe i lilo aku mahope o keia aupuni e ku nei, a oia poe, oia no ua hipa eleele o Mairitilua ka poe hoi i hanau ia mai e ko lakou mau makuahine aohe iewe.

                O keia mau olelo a kuu hoahele i kamailo mai la he mea hiki ia ia'u ke manaoio aku, ma o na mea a pau au i kemaka ai, mai kou pae a@ a hiki i keia wahi a maua e kamailio pu nei no ka manawa hope loa, ke ole e eluolu hou ia mai au no ka wa hou au i manao ai e hele mai e ike hope loa ia lakou aia hoi ke kakaluaka o ka la apopo, he Poaha in.

                Manua oe k@ maua hoi ana, ua hele aku la au e noi i ka oluolu o ka luna paahao, e ae mai ia'u a hele hou mai e ike hou i na pio alooha aina, ke pono hoi ia i kona manae, a ua ae mai la oia me ka maikai, a e komo hou aku au e ike a lakou ma ka ho@a eono o ke kak@iaka.

Ua hele aku @a au e kamailio pu me na pio, me k@ heike pu aku hei ia lakou, e hiki hou mai ana no au ilaila ma ka hora@no o ke kakahi aka, ke ole he @ keakea.

 

                Ua makemake o Mr. C. L. Hapak@ e heolawa ae na ono o ka poe o ke taoua nei. @ na amaama memoua o kona mau Loko i-a, ma aa Poakahi a me na Poalima o na pule apau.  He @lu IS ku helu o kona keena kuni i-a o ka Makeke.

 

LOAA HOU!

KA IMI HOU ANA MANA AINA I

KAMAILIO IA MA KA BAIBALA.

MOKUNA III

OHELIOPOLIS A ME NA PIREMIDA

                Ka Ona o ka Plapala Hemolele - ka lLuakini Nani Nui o ka La - ke ka mooleleo kaao o ka Phoenix - Hookahi no Kia Pohaku e ku nei i koe - Na Piremida o Ghize - Ko lakou kumu ua hoopuni ia e ka Phihihi - Manao wale ia he Hale Ilina no na akua a me na @ - N Manao Kohokoho Hope loa -- Ua likeo Cheops me Iosepa, ka Hebera - Ka Piazzi Kamka wehewehe ana - Ke Kiikalai poo kanaka nui Na Moolelo Kahiko - Na Manao noono iho.

 

                Aka o ka manao no @oo iho i waho ia ae e Piazzi S@, Porof sa o ke ao ki@ Hoku ma ke K@la Nui hoi o Edineboro a ke ka pee i lawe a hooia i keia manao, oia ka mea ano e loa.  Mai kekahi mau hoouluulu ana a imi ana maluna o kehai ohoku o kekahi o na nohaku garanita @a ka rumi e hele aku ai a komo aku iloko o ka rumi alii, ka mea hoi a lakou i hoomaopopo ai oia ke kuma o ke ana iniha a me ke kubita, ua olelo iho la lakou ua kukuluia keia pirmeda malalo o ke kuhikuhi a ka Uhane Hemolele e like me ke alakai i kukuluia ai ka Luakini o Solomona, a me ka Halelana a Noa. malalo nono o ke alakai a ka Mea Kiekie nana i ha na ka honua a me kona lani a me na mea o ka lewa e hoopuni ana ia ia; a na haawi ia mai la i ke kanaka e hana nona mea i hoike - ano o na mea o ka lewa lani a e hoike ana hoi o na mea e pilia a@a i ke ano o ka honua - i hiki ai ke loaa pono na manawa o ke ka la ana i ka piko honua - i hiki ai ke loaa pono na manaw o ko ka la ana i ka piko honua - i hiki ai ke loaa pono na manaw o ko ka la ana i ka piko honua i kona wa e niniu a e kaahele ana ke averika mamao o ko ka honua mau ku e kaa ni@iu ai ka manawa mawaena o ko ka honua kakuleia ana a me ka hiki hou ana mai o Karisto a me kakahi mau mea pohihihi lehelehu e pili a@a i ke ano manao aku a me ke ano maoli o ko na mea o ke ao nei.

                He Hoailona ano no kekahi i pili aneane i na whai a pau o keia hale kia ano e ikukuluia. He ano kai loko o na mea he nui iloko o keia kia hoomanao. Ua koho ia ke ano o ke ala - hele loihi ololi au e komo aku ai, he hoike ana i ke ano @ ke au o ka noho ana o na ludai; o ka m@ nani loihi hoi, ka manawa o ka hoomana Karistiano; ka rumi maoi, ke aupuni lani; a o ka paho, i likeme ka holowaa ki @ o na ali@ e waiho ana maloko, ka noho o ka mea Mau Loa. Ua olelo ia no hoi o ke ala lua e iho ana ilaio o ke kumu o ke kahui o ka piremida he hoike ana hoi i ke ala o ka make mau loa; o ka lua malalo oia ala iho i alo, oia ka ihona hele i ka lua kupapau; o ka paia hio o ka hoopai a ke Akua e kau h@ ma ana i ko ke ao; a o ka ilina o Ch@ i mano wale ia ai, i lal@

                loa iloko o ka phaku kumiu oia a loa paahao o ka poe e hoino ia ana He mau mea keia i ko ole i ke ano o ko ka mea i hoike mao po@ ma ka Olele Hemolele; me me he la he ano kohokoho wale aku. I na e ae ia ana kekahi mea kukulu iho i kana ana koikoi a me ke ana loa, a maa ana e ae pa ha e mea hiki no hoi ia mea ke ho@ ia i na ano a pau ana e makemake ai mai la mau mea e ae; a @ keia mau mea i olelo ia e Profesa Piazzi S@yth, ua kanslua nui au i ka po@ a e hoomamao ana hoi la'u i ka mea lalau kohokoho wale e pili ana i ka pohaku pae@ poo o @akoha i moe ai, i kapaia o ka "Pohaku Kia Hoopaa" e waho ala maloko o ka noho una o ka noho P@ Moi o Euelani.

He elima minute e hele aku ai mai keia kia ano e maepopo ole o kona ana, aia hou hoi kekahi hana kamahao i like no me ka piremida ke ano e. E kamailio ana makou ne ke kii i kalai ia mai kakahi pohaku nui i kapa ia "ka Sphinx." O keia hana koho nana o knoa ano o ko ke ao moolele, ka mea i hoike ia mai, ma na mea hou i ike ia no keia kii i ke ia mau la mahope nei, he hana i oi aku ke kahiko i ko na piremida, he poo kanaka kona a he kino hoi o kekahi liona ma ke kulana e moe ana oia he mau hoailona i ano hoohiia e hoike ana he naauao nui ma ke poo kanaka a he ikaika nui ma ka kino liona.  E like me ka mookaa@, hele aku la keia kupua i kekahi klanakauhale

a waiho aku la hei i kelahi mau nane ia lakou, a i na aole @ luaa i na knaka o ke kulanakauhale, a h@ ua luku ia iho la ko lakou kulanakauhale. Ma ka  hope loa o kana huakai hele, ua hiki mai la oia i Aigupika me kaua olelo nane, oia keia O ka holeholena hea la ka moa e hele ana maluna e eha mau wawae i ko kakahiaka, a maluna o elua i ke awakea, i ekolu i ka aluna ahiahi. Ua maluna o kahea ia na kilokilo, na kaka olelo a me na kanaka naauao a pau e wehewehe i keia nane, a ua hai mai la lakou i ka pane - he kanka; ka mea e kolo ana maluna o kona lima a me ka wawae i ke kakahiaka o kona ola ana; e hele ku ana iluna o kona mau wawae i ke awakea, a'e hilinai ana i luna o ko kookoo i ka aluna ahiahi o ka hopena o kona mau la.  I ka wa i loaa ai o ka pane o keia nane, wahi a ka mookaao, ua hoololi ae la keia kapua iaia iho a kuapohaku, e like me ia e ike ia nei ma Aigupika i keia wa. O keia kii pohaku kohu kupua ke akua kii o na Aigupika o ka wa kahiko loa, oia paha ke kii kalai nui loa e ku nei o ke ao i hoomana ia. He hookahi haneri a me kanaha kapuai kona loihi me ka hui pu ole ana mai o kona mau kapuaiwwae maa e waiho aku ana he kanalima hou aku mau kapuai mamua akua ona, a mawaena hoi o keia mau wawae i ku ai ka lele kahi e puhi ia ai i ke ahi o na mohai a malaila ae e pii ae ai ke ala o ua mau mohai la a na puka ihu o keia kii akua pohaku. O ke ana poepoe o kono poo a me ka mahile, he hookahi haneri a me elua kapuai, a o ke kino ma kahi mahope iho o ka a-i he kanaha ke ana hohonu. Ua kalai ia keia kii mailoko ae o hookahi pohaku e ku ana ma ke kua o kekahi kuamoo o kekahi pohaku puna e oili ae ana mailoko ae o ka ili o ka no-nua o ka waoakua. 

                He helehelena Aigupika na ano a pau na ano o keia kii, a he hiki no ke ike ia ke peua a ulaula maluna o kona mau helehelena maka a me ka a-i.  A he nui na mea i hoohana ia imua o ka nana o keia mau maka ike ole, e kau akea mai ana, me he la he ike me ke ano nanea o na hiona me he la aia iloko ona kekahi mea pohihihi koikoi e waiho ana! Ae, i na he hiki i kona mau helehena ke kamailio, he mau buke moolelo lehulehu ke piha ana!  He mau huna lehelehu ke lohe ia ana! He malamalama ke pahola ia ana maluna o ka moolelo o ko ke kanaka noho ana o na la kinohi! Eia nae ua, paa, ua sila ia aole kona he helehelena kanaka, aka he mea leo ole i kalaiia.

                Maanei keia kii kiai o na ilina o @a alii kahi i kiai ai no eha tausani makahiki, me ke kaakaa mau mai o kona mau maka maluna o ka lehu o na alii kaulana e moe lepo mai ana malalo o kona mau maka. Ua hiki ole hoi i kekahi mea ke nana aku i keia kii me ka loaa ole o kona eehia, no keia kii i kalai ia me he kanaka kupua la o ke au kahiko loa; e hoomaopopo ana hoi ke kanaka ua ike ia oia mamua o ke ku ana a me ka hiolo ana hoi o na emepaea kahiko a ikaika o ke ao nei, he kahiko hoi ia mamua o ka piremida, aka eia no oia ke moe la maluna o ka pela pohaku i keia la, mai ka wa mai mamua aku o ke kakau ia ana o kekahi huaolelo o ka Palapala Hemolele; i ka wa hoi a ka poeleele e uhi ana maluna o ka pouli maluna o ka honua, a i ka wa o ka muliwai Nile, ma kona kumu, e hooka nani ia ana i na koko o kana ka me he kahe'na a ka wai.

                E ku ana hoi ke kulanakauhale o Memepi ka Noa o ka Palapala Hemolele, (Isa. 18:13) ma ka aoao komohana o na kapa o ka muliwai Nile, he mau mile pokole ma ka hema o na Piremida o Ghizeh, i kukulu ia e Menes, ke 'lii mua o Aigupika i hoopaa ia ma ka moolelo a no hookahi tausani makahiki capitala o ke au moi kahiko a o ke kulanakauhale oi o ka nani o Aigupika. Ma keia wahi o Iosepa i noho kiaaina ai, a i noho alii ai hoi o Parao i na la o Mose a me na makua kahiko; a aole no he kaualua ana o kekahi mau hale keia i kukuluia, nona na paia helelei e ku nei i keia la, e kokoke ana ia Memepi, ua kukuluia no e na Hebera iloko o ka manawa o ko lakou noho'na kauwa kuapaa ma Aigupika. Ua pau mua aku hoi na palewai o keia kulanakauhale ka mea e pale ana i na wai hu o ka muliwai, i ka helelei i ka eliia e ka wai a ua aneane no hoi e uhi nalo loa ia ke kahua o keia kulanakauhale e ke one - ae momona o ka Nile, i hoouhiia mai e na waikahe nui o na keneturia he iwakalua, a aia ke ulu ala he ululaau pama -ai maluna o kahi e ku nei o keia kulanakauhale o Osiris, ko lakou akua. Ua aneane loa aku hoi e nalo na wahi hoailona i koe o ka luakiu i kelakela o Memepi, ka mea kaena nui oko ia whai. He mau pohaku garanita, he mua kia pohaku i haki, he mau ahua pohaku ninihapa i hoomaloo ia i ka la, he mau kahua papa pohaku manoanoa a he kii pohaku nui no Ramesa II, a moe ana ua hina ilalo me kona maka i loko o kehai kiowai me he ala e kanikau ana i ka haalele ana mai o ka nani a me ka hopena hoi o konaapuni nia wale no na mea e ku la i hiki ke hoomaopopo ia iho oi o M@mepi, a o Nopa paha, oia ke kulanakauhale alii o ua Parae, haki hoi a Iosepa i noho kiaaina ai, a me Mose i hanai alii ia ai he k@iki hookama na ke kaikamahine alii o ko Aigupika moi. H@ kanualima kapeai ke kiekie @ keia kii pohaku o Ramese, a he koolua hoi o ua kii pohaku i kukuluna ma ke alo o ka puka komo o ke alahele e kai aku ai e ka luakini kelakela o Ph@, a o Osiris hoi. He papa aniuleta, e like me ko ka pale pohaku nani like ole ma ka umauma o na mamo o Iseraela, ke kau kona umauma i hoolewalewa iho ai me kekahi lei mai ka a-i iho, a he hiki no hoi ke heluhelu ia ka inoa o Ramese ka Nui i kahakaha ia maluna o kona kahei, a me ka owili hoi kekahi e paa ana ma kona lima: He oia mau no ka paa o na helehelena, he oiopo ke nana ia iho, a i kekahi poe hoi ua manau ia he helehelena ui.

                Aia ma ka aoao o kahi i ku ai o ke kii o Ramese, ka Parao mua o ka palapal Hemolele, ke ku ala no ke kii pohaku o kana kai kamahine, ka makuahine hookama o Mose kekahi mea nana i hoolilio i kona kii i mea e manao nui ia ai; a me ke kii hoi kekahi, e like me ke kino kana ka nui, o ke keiki kane a Parao o Menephtah, ka mea i noho mahopo aku ona ma ka noho moi o ka emepaea, a nona hoi ke kii kalai e ku la ma ka museuma ma Cairo, ke 'lii hoi i manao ia ai o ka Parao ka moolelo o ka Pukana, ke 'lii i alualu ai ika p@e Iseraela a make hoi iloko o ke Kai Ula me konalahui kanaka.

                Ua hooko hoi ke kulapa o Memepi i na olelo o ka wanana a na kaula o ka Isaraela e pili ana iaia: "A e hooki no au i na kii mailoko aku o Nopa; (...) a e oki ka hanohano o kona ikaika iloko ona, a oia hoi e uhi kekahi ao maluna ona, a e hele kana mau kaikamahine i ke pio ana." (Ese. 13-18) A ma Ieremia 46:19, "No ka mea e olohelohe auanei a e mehameha hoi o Nopa, aohe mea noho malie." Ua ko keia mau olelo a Iehoa o na kaua.

                Mahope ponoi aku hoi o keia mau ohua kuanea o ke kahua o ke kulanakauhale o Nopa - mahope aku o na ululaau pama - aaneane e hapaha mile mai ka muliwai aku, e loaa aku ana  no ka waoakua nui o Libia a me ka Nedropolis o Memepi, oia hoi ka ilina o ka make. Ua hoolilo ia keia waoakua i wahi aai, ke hoomaopopo ia iho kona ano kuakea meko ka uliauli hoi o ka aina e pili aku ana i ka muliwai Nile, he ola kekahi a he make kekahi, a kohu ai hoi keia waoakua i hale no na kini a me na lehu kanaka ma ka olelo ma leo ona mau eheu e hoomalu ana.

                O keia ilina ka mua o ke ao nei a me ke kahiko me ka nui a pahola ana mai ka piremida aku o Ghizeh ma ka akau o na Piremida o Dashur ma ka hema he iwakalua paha mile ka loihi ua hoouluulu ia he iwakaluakumamaiima miliona ka ka nui o na kino kanaka e muu la malaila, me kehahi huina nui o na bipi a holoholana e ae i iaoloa ia e waiho pu me keia heluna kanaka. I ka mea e kaahela ana i waena o keia ilina, e kuiaana no kona maka a e hoowelenia ia ana hoi kona naau i ka ike ana i ka nui o ka puniu a me iwi e waiho ana ia "hua i ka la" ua hele a kuakea; i ka la e ika pinepiue ia nei hoi i ka moe oili ae mai ke one ae o na manamana wawae a me ke poo hoi o na  kino kanaka i ialoa ia, a me keia waoakua i hele a piha mokaki oka waiho ana mai o na iwi au lima a na iwiku-wawae, na peapea lima a me na peapea wawae, a i kekahi manawa hoi he kino holookoa na au i ialoaia e paa ana n@ iloko o kawahi lole, he kii hoi e hoaka aua i ka noonoo i ka mea i olelo ia ma Ezekiela 37:2,3: "Ahoohele ia'u e maalo ma ia mau mea a puni; aia hoi he nui loa lakou maka papu, aia hoi ua maalo loa lakou a e kona ana i keia ninau: E ke keiki a ke kanaka, e hikiki anei keia mau iwiw ke ola? a me ka pane: "E Iehowa ka Haku, o oe no kai ike."

 

Ka Papa Kuhikuhi Paaui Kinipopo.

NO KEIA KIKINA.

                Ma ka halawai ana o na Kap@a o na Uui Kinipapo i ka la 27 iho nei o Aperiaia, ua hooholeleia o keia iho na hooheohonohe aua o na hookuku ana a ua nui.

Star vs Unknown ... May 1

Kamehameha vs. Star ... May 11

Unknown vs Kamehameaha ... May 18

Star vs. Unknown ... May 25

Kamehameha vs. Star ... June 1

Unknown vs. Kamehameha ... June 8

Star vs Unknown ... June 15

Kamehameha vs. Star ... June 22

Unknown vs. Kamehameha ... June 29

Star vs Unknown ... July 4

Kamehameha vs. Star ... July 13

Star vs Unknown ... July 20

Kamehameha vs. Star ... July 27

Unknown vs. Kamehameha ... Aug. 3

Star vs Unknown ... Aug. 10

Kamehameha vs. Star ... Aug. 17

Unknown vs. Kamehameha ... Aug. 24

 

Ka h@ ia nei ua pano @ ka halepule o Kawaihao n@ @ ka hale pohaku o Kauka @ @i noho iho nei.