Ka Oiaio, Volume VII, Number 9, 3 May 1895 — Page 4

Ka Oiaio.

 

NUPEPA KA OIAIO.

 

J.E. BUSH. Lunahooponopono.

 

O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

 

POALIMA, MEI, 1895

 

KO MAKOU KULA PAA.

 

            I na Luna pepa a pau o ka NUPEPA KA OIAIO. mai Hawaii a hiki i Kauai, aloha oukou. Mamuli o ka nui o na leta i loaa mai ia makou mai a oukou mai, e kauoha mai ana e hoouna ka aku ka nupepa a kekahi poe lawe pepa, ma ka owili pakahi mai keia Keena aku. no ia kumu ke hoike aku nei makou i ka lohe ia oukou a pau, a oia keia.

            Ua hooholo makou, ua pau kahoouna pakahi ana i na nupepa, aka e hoouna pololei aku no @ kou ia oukou a @a oukou e haawi aku i ka @ lawe pepa, a maluna o oukou makou e na@a aku ai i ka uku @ mai a @ ka ole.

            A @ lawe pakahi ke kahi i uku @a mai ia oukou i @a luna e hoouna mai oukou i keia Keena, alaila hiki ia makou ke hoouna aku ma ka @ pakahi. e like me ka mea i @ ia makou a ina @ kekahi ma ka @. e @k@ mai i ke ola o ka pepa no 6 malama $1.00, no 12 malama $2.00, alaila. kua na makou ka hana.

            Ua hooholo iho nei makou @ hoouna aku i ka nupepa ma ka mea o ka Luna Nupepa, a hiki i ka wa ona e hoike mai ai, me ka uku pu mai i na dala o ka nupepa a keia a me keia lawe nupepa, laila, hoouna pakahi aku. He mea keia e hookaa pono ia mai ai o ke oia o ka pepa o ka Luna, a e kupono ai no ko makou nana ana aku, i na koi ana maluna o ka Luna, a e oki aku ai hoi i ka poe @ kaa ole mai @ ko ka wa kupono, e hae me kana uku ana mai iloko nei o ke Keena.

            O ke kumu o keia rula a makou e hoike aku nei mamuli no ia o ka uku pono ole mai o ka poe lawe pepa o na makahiki i ha@ oiai, @ nui ka hana i hana ia aka aole ike ia ua oi aku mamua o hookahi hapakolu i uku ia oiai.

            Nolaila, he rula la ala keia i na mea a pau, aole hoi no ka mea hookahi, oiai, ua hoike mai o Solomona, o ka mea hoolohe i ke ao i mai, oia kai makemake i ka ike.

            Me ka Mahalo,

            JON E. BUSH

            Luna Hooponopono a me Puuku.

            March 22 1895            tf.

 

AOLE E KOMO WALE MAI

 

            LADANA, Aperila 8.-Iloko o ka Hale Ahaolelo o Enelani, i keia la, i ka pane ana mai a Sir. Edward Gaey i ka ninau a Sir Thomas Esmond, na olelo mai oia, aole e hiki i ke Aupuni ke keakea aku ma ka mea e pili ana i ka Moiwahine Liliuokalani o Hawaii i hoopauia.

            O keia ae la ka pane i kela ninau a Sir Thomas Esmond i hoolaha ia aku ma KA LEO he mau pule i kaa hope aku. Ua lilo ua ninau la ia wa i hiki mai ai, he mea nui loa i ka manao o ka poe i ae e hoolana kuhihewa ia ko lakou manao me ke kahua maopopo ole. Ua hoomaopopo mua makou ua hala ka wa e akeakea mai ai o na Aupuni i ka hookele ana a ke Aupuni Repubalika o Hawaii, i ka wa a lakou i ike ai i keia mana aupuni hou, ke hookele ia hoi malalo o na rula i hooponoia e ka noho ana malama o na aupuni o ke ao. Ua hala ka wa a na lahui ikaika e kaana pono mai ai i ko hai kulana aupuni, i na ua lilo ka lakou mau hana ha@wale he mea e hoopomaikai ia ai lakou, e like me ko lakou koho iho. Ua lilo ka pono i mea ole i keia wa a o ka mana mamona ka mea e rula nei i ko ke ao, aka, he hookahi puuhonua oiaio, a haule ole, a ke kanaka i hoino wale ia e hilinai aku ai, oia ke olelo hoolana a ke Akua, ina kakou e manaoio Iaia aole kakou nele ana. He u au makahiki pokole wale aku no koe mamua o kakou a e loaa ana no he aupuni hoopono a kaulike no kela a me keia i hoomanawanui i na hana hoopilikia a i lanakila hoi ma na hana pono maluna o na hewa o keia ao. Aia ka manaolana hookamani ole maluna o na olelo a pau a ke Akua aole maluna o na alakai ana a kanaka. E kala kakou, a e ike maka aku ana no i ka oiaio o ka makou e olelo nei, oia ke ulu mau nei na kumu e hoea mai ai o ke kaua uluamahi a puni ke ao e like me ka olelo haule ole a ke Akua i hoike mua ai i ko ke ao.

 

E HUIKALA LA.

 

            Ma ka hora 10 o ka Poalua nei, ua ulu ae la kekahi manao aloha iloko o kekahi lede o Honolulu nei, oia hoi e huikala ia na pio aloha aina. Ua ike keia lede o ka la hanau ia o Mr. Dole, nolaila manao ai oia he mea pono e imi ia i pono no na pio, elike no hoi me na alii i hala aku, ka @kala ana i na paahao ke hiki mai ko lakou mau la hanau. Ua kakau iho la oia i palapala noi a hele kino aku la mawaena o na poe kuonoono o ka aina no ka lakou kakau inoa ana mai i kana pa apala hoopii a i ka hiki ana aku @ ka hora elima, ua loaa iho la he 200 (haneri) inoa iaia. Ua lawe ia aku a waiho ia @mua o ka Peresidena a aole nae i loaa mai ka pane no ka huikala ia o na pio. He hooiaio ana mai keia i ka lono a makou i hoopa-a wale ak@ ai no i kela mau la aku nei, no ka hookuu ia o na pio me he la no na noonoo ia no, a eli ke no hoi me kekahi hana nui e hapai ia a@a e noonoo e ae ana kekahi @pa a e hoole ana hoi kekahi, a oia keia a kakou e @ ae la aole i hooko ia ua lono la. E hoomanawanui no kakou, a e nonoi aku i na Lani e hoomana mai i na haawina kaumaha i ili iho maluna o ka lahui holookaa.

 

KA BANA O MOLOKAI.

 

            O ka huina nui o na dala e waiho nei maloko o ke keena o ka Avataisa no ka pomaikai o ka hana a na keiki o ke kahua mai Lepera o Kalawao he $370. A ke pau pono mai na makana aloha mawalo mai, e pii aku ana ka huina i ka $460.15 oia ka loaa o ka hoikeike kii a Kapena Cochrance o ka Piledelepia, he $415,15 a he 45 dala i kokua ia mai e kekahi poe puuwai aloha e ae, piha ai kela huina i hoike ia ae la mahina. Ua manao ia e loaa aku ana na mea kani o keia hana ma keia mahina ae, a e hoonua loa ia aku ana no, no ke kahua o ka ehaeha.

            A ina he mau kokua e ae kekahi mawaho o keia ua makaukau no o Kapena Cochrance e lawe aku no ka kokua ana aku i kekahi mau pilikia e ae o ka poe e noho mai la iloko o na palapala a keia mai ana ole, he mea hoi nana e kaili aku ai i ka wahine mai kona hoa pili aku, a o ke keiki hoi mai ka makua aku.

 

Na Misionari o Hawaii.

 

He Pane i na Hoino a John Shearman.

 

Mai ka Avataisa Aperila 5.

 

            Ua lalau hoi o Mr. Shearman i na mea e pili ana i na hua helu, a me na mea i hana maoli ia. Iloko o 1863, i ka manawa o Kauka Anderson i hiki mai ai i keia Paemoku no ka hoihoi ana i na ekalesia Hawaii maluna o kekahi kahua Kuokoa, a kokua ia lakou iho, ua kue ia oia e aneane no e na misionari a pau loa, ka poe hoi, oiai lakou e a@ ana ua aneane pau na ike ao k@ i na kanaka a pau- he poe noho malie a noho maluhia ma na mea i ike maka ia a ma ke ano nui ua loaa ia lakou na haawina a me na nanaina o ka noho na naauao- aka ike maopopo no na misionari i ke ano o na kanaka, aole lakou i kupono no ka hookele no lakou iho, a o ka hooko ana aku i na hoolala ana a Kauka Anderson he mea no ia e loaa mai ai o na hopena poino, Aka nae hoi na rula ia aku na misionari, a ke hooia mai nei hoi na hopena e ikea nei i keia wa i ka pololei o ko lakou mau hopohopo. Ke hilinai nei ko'u manao o kekahi o na kumu hana nui nana i hoopoino i ke aupuni Hawaii, mamuli no ia o ka hoolilo ia ana o keia lahui e lawelawe no lakou iho iloko o na ekalesia, a me ko lakou hoomana ia ana mai ka mana hoomalu aupuni ana a na Kamehameha, mahope iho o ka make ana o Kamehameha V. Ua hoopaakiki mau no hoi na misionari, a me ko lakou poe ohana, ka poe i ike pau pono i ke ano o na kanaka Hawaii, aole hoi i kupono loa ka lahui i ke ano noho ana democarata piha. He mea oiaio no hoi ia mea a hiki wale i keia la. I na hoi na Hawaii e hui puana me ka poe naauao i hookaristiano ia o na ahui haole, alaila e loaa no i keia mau mokupuni kekahi hooponopono aupuni malamalama a me ka naauao. Aka ua hoike ia ae hoi ke ano launa ole o ka olelo ia ana ua ku ke koikoi o na mea a pau e pili ana i ko kakou kulana i keia wa i na keiki a na misionari, ma ka mea i ikea ia, oia hoi, iloko o na helu tansani o na haole koko keokeo e paa nei i ka mana aupuni i keia aina, aia hoi i keia wa he ekolu wale no haneri maoli he poe keika a he poe moopuna na na misionari, a o ka nui hoi o keia he poe kaikamahine a he poe hanau hou.

            I ka manawa o na misionari i hiki mai ai he 150,000 ka nuiu o na kanaka Hawaii nei, ka poe i hoemi ia mai a aneane he 34,000 o ka poe hanau ponoi o ka aina. Ina aole na misionari me he la ua pau kahiko ka lahui i ka holoiia iloko o ke ahi a me ke koko. Eia no ua poe misionari la ke hana nei i ka mea i hiki, i keia la, e hoopakele a e hoomalamalama i ke koena o ka lahui. Ua komo pu mai ka mai lepera a me na mai luku e ae me ka hele ana mai a hoonaauao a launa me kekahi lahui pouli. Ua hoike hoi ka moolelo he mau manawa lehulehu na aneane hoopilikia ia ko lakou ola, no ka mea ua kokua aku lakou i ka hana ia ana o na kanawai e kue akui ka launa kolohe ana o na tausani o na sela-moku me na Hawaii. Aka nae, ua kuhi pololei mai hoi o Mr. Shearman ua ku keia mau poino maluna o na misionari i hoike ia ae la!

            Ua hoike au i ka mea oiaio maoli e pili ana i na aina, a oia mea he kue loa i kana i olelo ai. Ua kanalua au i kana olelo "ua kaenahoi na keiki misionari a me ko lakou mau hoahui no lakou he eha-hapalima o ka waiwai o na Mokupuni." Aole au i lohe i keia kaena. O lakou nae a me kekahi poe e aku, i kamaaina i ka mea oiaio, kai olelo ae na na Amerika i hooulu a e ona nei i ka eha-hapalima a oi aku paha o ka waiwai o keia mau Mokupuni. Aka nae, he kakaikahi loa o keia poo i hui pu mai me na misionari. I hoike no ka pololei maoli, na hiki paha ke oleloia he hookahi misionari a he eono keiki a na misionari i waiwai mai ko lakou mau kuleana waiwai ae ma keia mau mokupuni. Ua pili wale no ko lakou waiwai iloko o na aina ma o na mahiko, a aole no paha i oi aku mamua o 10,000 eka pau loa ko lakou mau aina waiwai no ka mahi ana. Mawaho ae o keia poo aia hoi he hookahi misionari a hoehiku keiki a na misionari i hiki paha ke oleloia na ano kuonoono lakou mai ka lakou oihana iho, aka aole hoi o lakou aina a waiwai e ae ma ke ano nui. Mawaho ae o lakou, he poe ilihune loa ka hapa nuio keia hui o na misionari e ola nei, a me ka lakou mau mamo aku a me na pili e ae o na misionari, a ma kekahi hoi e hoomanawanui ana i ka noho nele maoli, a i ole hoi ke ola nei mai na wahi aku uuku a loaa uuku paha mai na hana kaokoa ana. Aka ina he waiwai ka loaa ana o ka inoa maikai a me na loina kuonoono o ke kanaka, alaila. ua manaoio au ua waiwai io maoli no na keiki misionari, no ka mea he aneane lakou a pau me ke koe hookahi ole iho he poe moolelo maikai wale no a pau.

            Ua like pu no hoi ka lalau o na olelo hoahewa e pili ana i ka ninau limahana. Ua hana ia ka hapanui o na kanawai paahana, a ua hookomoia mai hoi ua Pake a me na kanaka e ae o na aina e iloko o keia aina, i ka manawa aole he leo o na misionari, a i ole paha ua aue liko hoi me ka ole. I ka manawa i kukuluia ai o na mahiko he emi na lilo o ka noho ana a ua uku ia na limahana mai ka eono a ka ewalu dala o ka mahina, aka mahope iho o ka ulunui ana ae o na mahiko a na kalawa ole maoli no i na limahana i kono mai i hoopae ana mai i na limahana o na aina-e, ua pii ae, ka uku a hiki i ka umikumamawalu dala o ka mahina, me na mea e ae he lehulehu i hookomo wale ia iho, e laa hoi na wahi e noho ai, lapaau ana, ao kula ana, he wahi apana aina no ka mahi ana a pela aku.

            O na olelo hoahewa e pili ana ia Makua Damiena, a kekahi "misionari hookahi" i kamailioia ai nona, oiai he hiki no ke hoakaka ia, he mea kupono ke hookuu ia me keia pane, ua hakuia ia mau olelo e pane ana i kekahi ninau ma kekahi leta pili kino mai Amerika mai, aole no hoi i manaoia he mea hoolaha, a he mau olelo wale no hoi e hoike ana i ke kaona o na olelo laulaha e pahola ana maanei; a ma kahi e pili ana i ka olelo e i ana i ka hoole o na kahunapule Kalawina i ka hele ma kahi noho o na ma'i lepera a e noho pu a hana iwaena o na mai i popilikia ia, ua oiaio ole ia mau olelo.

            E pili ana hoi i ka Mr. Shearman mau hoike ana no kekahi mau kanawai kakauha, o ke au pouli, eia wale no ka'u e olelo ae, oiai he loio au na manao au he mea kupono loa owau kekah e ike ia mau kanawai, aka he minamina au i ka olelo ae aole au i ike i kekahi mea oia ano e hooia ana i kana hoahewa.

            E nonoi aku hoi au i kou oluolu no keia leta i pahola aku a oi wale? O ko'u makemake hoi e hoolauna ia, kou ekalesia a me kona mau hoahanau me ka mea oiaio, a i ole ai hoi oukou, mamuli o na olelo pololei ole, e hooholo hewa iho ai maluna o na hana a me ke ano o kela poe kane a me wahine maikai, ka poe i hele mai a haawi i ko lakou ola a me ko lakou ikaika no ka hapai ana ae i keia lahui, a no lakou hoi na ola a me na hana ana he hoomaikai ana i ka manao naauao noonoo ole iho i ko ke kino a aloha Karistiano nana i kono ia lakou e holo mai maanei nei.

            E pili ana hoi i ke aupuni e ka nei, ke aupuni Repubalika o Hawaii- a me ka poe nana i kukulu a i kakoo, aohe au olelo no ko lakou ano kanaka, no ka lakou hana a me ka lakou mea i hooko ai. Ua oluolu no au e waiho aku ia mea ma kaolelo hooholo hope loa a ka moolelo e hoike ae. Aka o ka mea i olelo ia e a'u e pili ana i na misionari na kakoo ia mai no ia e na moolelo i hoopaa ia. Aole ka Mr. Shearman mau olelo hoahewa i koo ia mai e na moolelo, a ina oia ke kanaka a me ke Karistiano au i manao ai nona, e imi aku ana no oia i ka hoike nona iko e like me ke ano o ka loio, a e like hoi me ke Karistiano, e ku hou aku imua o ke anaina haipule o Plymouth Church a ae aku ua alakai hewa ia oia e na olelo hoino pololei ole. Me ke noi aku i kou oluolu, a me kou lokomaikai e loaa ana ka hoike akea ia o keia leta e like me ia i ka Mr. Shearman mau olelo.

            Owau no me ka manao oiaio, kau kaawa, e noho nei,

            WILLIAM R. CASTLE.

            Mahope o ko'u kakau ana i keia leta mamua ae, ua nana iho au i ka Hoike Makahiki Hawaii, a ua loaa iho hoi ia'u kekahi mau olelo moolelo maoli e hoike moakaka loa ana i kekahi mau mea a'u i hoao aku nei e hoomaikeike, a no ia mea ke kaha nei au a hoouna pu aku i na buke la.

            W. R. C.

 

EAKAHELENAKAMAKA

 

            E na hoaloha a me na makamaka, ka poe opio me ka poe i ani na la; e noho ana ma kahi o ke Aupuni ma kai o Kakaako, o akahele loa oukou i ka walaau ana i ka po, ma na lealea i oi aku mamua o ka mea kupono.

            Oiai hoi, ua haawi ke Kanawai o ka aina i ka walea ai, a oia manawa, mai ka puka ana o ka La a ka napoo ana o ka La, a mahope aku olaila, no na kiai o ke kanawai aku ia manawa.

            A e hoomanao hoi oukou, o kekahi poe e noho ala ilaila, he poe lakou i makemake ole i na walaau ano ole i ka wa hiamoe, a he mea nui hoi ka manawa i ka poe naauao. Nolaila, e noho me ke akahai me ke noonoo i ka mea kupono.

 

He Moolelo Kaulapa

 

-no-

 

OPERIA.

 

Ka Eueu o Aitiopia

 

-A ME-

 

APERODITE

 

Ka Mahina Piha o Lopa - Ka

 

Oiwi nona ka Ui a me ka Nani,

 

i oi aka i ko

 

ALIOPE

 

            Ano, ua hoea hou mai nei he mea nana e hoomokumokuahua i ka naau o na wahine no ka lakou mau, kane

            Pela hoi na keiki ai walu i ko la. kou mau makuakane ka mea hoi a ko'u puuwai e hoomanao nei i ka liliha o na hana inea o ke kahua kaua ka mea hoi a'u i makemake ole ai, e mohai ia ke ola o ko'u mau makaainana no na hana luku hoomainoino, a pepehi kanaka maoli hoi.

            Nolaila o ka ehaeha o keia hana aole ia maluna o'u hookahi wale iho no, aka maluna no o kakou a pau ia mau haawe o ka ehaeha.

            Nolaila, i keia la o ko oukou la hope keia, e ike ai kela a me keia nona iho.

            A o kekahi no hoi, ke noi nei au ia oukou, e kuu mau makaainana aloha e ae mai oukou e haawi aku au i ko'u ola iho, no ka hoopakele ana i na ohana ililiune he lehulehu wale, e noho ana me ke kaumuaha a kauiuliu no keia hana ku i ka weliweli.

            Malalo o keia kumu, ke kono mai nei ko kakou Olahe ahonui, e haalele iho au i ka paa ana i ko'u noho'lii a e haawi aku i ka lima o ko kakou mau enemi.

            I keia hora, ke waiho nei au i ko'u noho'lii ke apono mai oukou i ko'u manao a ina aole, oia iho la no.

            Oiai ka moiwahine e kamailio ana i keia mau huaolelo me na wainaka e helelei iho ana mai kona mau papalina ilio e hoike ana i kona manao mak@e kanaka a ku i ka minamina.

            Hooho mai la na koa e ku pohai ana mamua iho o ke alo o kona hale alii.

            Aole loa au e ae aku i kela manao ou e ka 'lii, oiai ke aloha alii a me ka mahee aina hanau iloko o ko makou punwai o ka make ana o kou hanohano e ka alii a me ka hoopakele ana i ko kakou aina, ua oi aku la ia mamua o ka make mauwale ana iho no i ka mai, a me kekahi ano e ae.

            O keia mau olelo a na koa e kahoahoa nei me ka hooho lokahi ana o kekahi hana hiki ole ia i ka moiwahine ke hooho iho, e like me kona makemake.

            Nolaila, hele hou mai la oia iwaena konu o kona mau laina koa e ku makaukau nei, no ka hooko ana i na kauoha, a pane aku la au i kana mau huaolelo hope loa.

            E o'u mau hoakanaka i haawi ia mai e ka lokomaikai o Olahe, ko kakou akua, a i ka uhane kupaa a me ka hoomanawanui, ke haawi aku nei au i ko'u aloha a uui ia oukou.  Aloha oukou.

            I ka pau ana o na huaelelo wainohia a ka moiwahine, ua haawi mai la na koa e ku pohai ana i na leo lairo ekolu, a wawalo aku la ia mau leo, a hiki i ko kahua kaua o na enemi e hoolulu ana a pioloke ae la lakou, me ka ninau aua.  ua makaukau ka moiwahine no ka hookahe koko ana

            A no ka moiwahine ake mai e haawi aku i kona aloha hope, ua hele maoli aku lo oia e lulu lima pu me kona mau koa a me na aliikoa pu hoi ka mea hoi a lakau i ike ole ai i ka wa o na alii aimoku mai kinohi mai.

            Ua lilo keia mau hana i mea maikai i ka mamo o kona mau aliikoa, a pela pu no hoi me na koa e ku pohai nei.

            Hoopuni ae la lakou i ko lakou Moiwahine aloha, a me na leo makahelii o ka mea i piha i ka hanoli a hooho like ae la lakou me ka leo nui

            E ola loihi ka moiwahine o Aitiopia, a e hoihoi hou ia mai ka Hooilina kalaunu o ko makou aupuni. i wahi e paa loa ai ka noho na onipaa o ko kakou aina aloha.

            I ka wa i pau ai o kela mau leo i kuwa o na kea, oia ka wa i haule like iho ai o ke lakou mau kuli i ka honua e like me ka hana a ka moiwahine.

            A nonoi aku la i ka lokomaikai o ka Makua Nui ka Lani, e hoopakele mai i kona mau koa mailoko mai o na ehaeha o ke kaua, a i ike ia ai hoi kona nani hemolele maluna o na mea a pau ana i hana mai ai ma keia ae.

            Oiai ka moiwahine e nonoi nei me na leo kaukau o ka mea i pila i ka manaoio, aia he hoola ma ka lani.

            Ua a@ ae la oia i kana pule, a hoi aku la oia a ma ka anuu nana loa o kona haloalii, pane mai la oia i nina o kona mau koa. aloha oukou

            Ia wa no hoi i haawi hope lea mai ai kona mau kea i ko lakou mau leo huro, no ka ppanai ana mai i ke aloha i ko lakou moiwahine.

            Oia ka wa i nee aku ai na puali koa malalo o ke alakai ana a ko lakou mau aliikoa me ka ulumahiehie o ka hiehie nui.

            O na leo huro a na koa i haawi ae la, na naueue ka honua, e laa ka holoke e na lio a me ko lakou poe naua e kau na.

            Ka halulu hoi o na kaa kaua e kaua ia ana e ka poe nana ia hana. ke kini kapalalu o na o @e a ka poe puhi o le.

            O keia mau, mea a pau, ua ikawa ae la ia ma na wahi a pau o ke kulanakauhale, a ua hele loa aku la hoi a hiki i ka pepeiao o na enemi e hoolulu ana mawaho iho o ka ululaau.

            Ua liuliu koke ae la lakou, no ka hui ana mai me na koa aloha aina nee aku nei imua.

            Ua hoouna ia mai la hoi kekahi elele e hele mai e noi i na pualikoa o ke aupuni a haawi pio aku.

            I ka wa e holo mai nei ka elele a ka moi o Peresia no ke noi ana mai e haawi pio aku.

            I kona hoea ana mai na hookipaia mai la oia me ka maikai, a oia hoi kona wa i haawi aku ai i ka leta a ka moi o Peresia, e nonoi mai ana haawi pio koke aku.

            A ina aale pela, alaila na ka oi o ka maka o ka pahikaua, a me ka lio honu o ka uahi paula e haawi i ka pono mawaena o ka aoao elua.

            Ua pane aku la ka alihikaua nui o ka moiwahine, aole au e ae aku i ka manao o ua alii la, malalo o keia noi ana.

            Oia ka wa a ka alihikaua nui i liuliu ae ai no ka hookipa ana mai i ka elele, e holo mai nei no kahi a lakou e hele aku nei.

 

            Oiai, i na i manao mua ko makou ahiwahine e haawi pio, aole makoa e hoea mai ma keia wahi no ke keakea ana aku i ko oukou komo k@@eane ole ana mai ia nei, me ka manao pakaha a hao wale o ke kailiku i ko makou aina.

            Nolaila, e hoi a hai aku i ua moi lokoino la. a hilahila ole hoi, aole loa e hiki iaia ke hookuemi hope mai ia makou, a hiki i kona paa pio ana ia makou.

 

            O keia mau olelo a ka alihikaua i hoike aku la i ka elele, oia kana i huli hoi aku la me ka awiwi nui i kahi ana i hoouna ia mai ai.

            Me na huaolelo hoi e hiki ai i ka moi o Peresia ke hoomaopopo iho, eia no ke aupuni o Aitiopia ke nono makaukau nei i na wa a pau.

            I ka wa i lohe a o ka moi o Peresia i keia mau olelo, a ka lepe e hoike mai la iaia.

            Ua hoopiha loa iho la oia i ka inaina, a me ka hoohakalia ole iho i ka manawa, na hoolale koke ae la oia i kona pualikoa.

 

            Eia ka leo o ka ole ke hauwalau nei iloko o ka nahele, a ke ike ia aku la hoi na koa kaua lio e holoke ana mao a maanei, me ka makaukau mai.

            Ke hele mai nei lakou e kaua no ka hoomahuahua ana i ko lakou mau aina Panalaau, a no ka hoonui ana hoi i na waiwai pio. ma ka hao wale ana.

 

            Ua ike ia aku la ka hoea pu ana mai o na pualikoa. me ka hiehie nui a ke hookokoke loa mai la hoi lakou ma kahi a na koa o ka alii wahine e hoomoana ana.

            Hoouna mai la ka moi i kekahi elele no ke noi hou ana mai e haawi pio aku.

            O ka lua keia o na elele a ka moi i hoouna aku ai, me ke noi pu ana aku hoi, e ae ia nei kona makemake, e haawi holookoa ia mai ka aina iloko o kona lima.

            A ina pela alaila e puhi aku ana oia i na kauhale i ke ahi, a e hoolilo hoi oia i na mea i loaa aku ana ma kona ala hele, i luahi na ka make mau loa.

            I ka wa i hoea hou aku ai o ka elele, i ke kahua hoomoana o na pualikoa o ke aliiwahine,

            Aia hoi ua haawi aku la oia i na huaolelo a kona haku i kauoha mai ai iaia e haawi pio koke aku, a i ole na ka maka o ka pahikaua e hoike mai, o wai la ka mea e papahi ana i ka lanakila ma keia kaua welawela.

            Huli ae la ke poo o ka aliliikaua o ka moiwahine, a pane aku la i ka elele nana i lawe mai ka olelo a ke 'lii me ka i pu aku.

            O hoi a hoike aku i kou haku, ka moi hoi i hoopiha i kona puuwai me na manao @aoha o ka lokoino a me ke aloha ole.

            Aole loa makou e ae e haawi pio aku no keia hana hohe wale a kela moi hookano a piha haakei.

            I hele mai noi makou malalo o ke aloha i ke makou 'lii, a me ka makee aina hanau.

            O kona poo oia ka makou i ake nui ai e loaa a ina he ae ia mai makou e na lani e haawi mai ia makou i ka lanakila kamahao.

 

            Ke pii hou mai nei ka ikaika e ka manao koho o ka poe bi metala, (mahope o ke ana gula a me dala) e hooholoia Cleveland i Peresidena.

 

UA KILIHUNE A O MANOA.

 

            Aia i ka uka o Manoa,

                        I ka na kuahine nee i ke kula

            Ilaila makou ike kumaka,

                        I ka hana a ke koa Iialia

            Pane mai e ka leo a o Wilikoki

                        Eia e ke ala ma na pali

            O ke ala ko'i lua nei a Kane,

                        Ke ala ike hoi o kamahale

            Paa mai Wilikoki i kauhiwai

                        Powehiwehi oe ke ike aku

            Ka uwila o ke ahi ke ike ia

                        E na kolo e ka leo pu raifera,

            Aohe ike ia oia kapu,

                        Ua nalo aku ia i ka ehuehu

            Ehuehu e ka hana a Wilikoki

                        Kaeaea o ke ki pololei

            Kaulana Hawaii ai pohaku

                        E ola o Liliu a mau loa,

            Haina ia mai ana kapuana,

                        Wilikoki e ke koa ola Hawaii.

                                    Haku ia e,

                                                PUUWAIALOHA.

 

ONAONA PUA PONIMOI

 

Auhea wale oe e ke onaona

Ka palai moe anu o Maialoa

Ua loa ka imina o ke aloha

Halawai pu me ka makemake

Makemake wale aku au a e ike

I ka ehu wawae o kuu aloha

Kuu lei Kiele a e honi nei

Ua holo ke ala i na mokupuni

Mai punihei oe i ka Naulu

He kualau no ka moana

A oi ana iho lau Kupukupu

Ko hoa o ka ua Kukalahale

            Haina ia mai ana kuu lei

            Onaona o ka pua Poni Moi.

                        PUUWAIALOHA.

 

PILIPILIULA.

 

Auhea wale oe Pilipiliula

Ka ua kokoula nee i ke kula

Ua like a like me ka onohi

Aweawe ula i ka maka o ke ao

Haaheo i ka mea ua liilii

Kahiko i ka luna o Waialeale

He aloha ka makana a i hui ai,

I ke kiko waena o Waialeale

Uluhua wale au i ka nui manu

I ka hauwalaa i puni ke kauona

Onaona na maka o ka ipoahi

Haiamu ia e Auoipua

            Haina ia mai ana ko wehi

            Pilipiliula no a e o mai.

                        PUUWAIALOHA

 

WAIPIO

 

O ko'u kuleana no ia

O ka hookipa i ke aloha

Na'u i hooheno mua

Ka makani o Halaulani.

CHORUS, - He inoa keia no Waipio

            E ka halelau o ke koa

            I puia i ke ala

            Onaona i kuu ihu.

E ka i-a hamau leo

E hiipoi malie iho oe

I ka mea kamehai

O ua aina nei.

            Haku ia e-

                        MAJOR KEALAKAI.

 

O KA IWA OE O KA HIKINA.

 

Uhea wale oe ka opua

Kahiko o Kealohilani

He lani nui na'u ke aloha

Paila nei i ka puuwai

Waiwai na sila paa ia

Me a'u oe a mau loa

O ka Iwa oe o ka Hikina

Haaheo i ke ao polohiwa

Hiwahiwa ka hana a ke aloha

Hana e mai nei i ke kino.

Kuu kino kai lono i ka leo.

Eia ka oe i Manu'a

Hele no oe a manao mai

O ko hoa o ka ehuehu

            Haina ia mai ka puaua

            O ka Iwa oe o ia Hikina.

                        Hakuia e,

                                    PUUWAIALOHA.

 

EIA MAI AU.

 

1 Eia mai au o ke onaona,

            Ke imi aku nei a loaa oe,

A he pili hemo ole no hoi kaua,

            I ke kohu paa o ka mauu laili

2 Kau aku ka manao o ka hiki mai,

            Oni kapalili ana i ka puuwai

Kipu a ka ua kau mai iluna

            Noho paa ka ohu i na kuahiwi

3 O ka hana ana ia o ka hiu a paa

            He hoa pili nau no ka puakea

Ke ike iho i ka ia he nopili

            Komikomi i ka welelau lima,

4 Palima kuu lohe ana mai

            I ka leo aloha hoopili malauipo

Aohe kau a e homo ae ai

            Ua paa i ka mana a ka Hawaii

5 O ka iwa hoolai i ko kaona

            Ua inu i ka wai o ka huailana

Lana koi ke aloha ke hiki mai

            Mahamaha ana i ke alo piko

Haina ia mai ana kapuana

            E hoi no maua e pili

                        Hakuia e,

            J. M. WAIMAPUNAPUNA.