Ka Oiaio, Volume VII, Number 9, 3 May 1895 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wapio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wapio Hawaii.

Unuhi ia e Mose Manu no "KA LEO Ka huakai hele makaikai a Laukaieie me kana Aliikane–Lilo o Makanikeoe me Hinahelelani i mau alakai ma ka aina a me ka moana Ike ia na lua hohonu maloko o ke kai a me ka aina nei–Hele pu me na ohana ponoi–Hoonoho ia o Laukieleula i Ihikalani–Ulu ka ieie ma keia mau mokupuni–Lilo i mea hoomanao ia e ka Lahui Hawaii nei.

A-ihe nae i-:»a ,i "um 1 - e >-•' - n:t t,i n": :i > i iiii.'iU' 1 :i -1; i ka •'.iiK'.ii 7 ' i i i >i puiw.-. :•• l;i lauii liii- K t .••■• " i'. ■ il;i U !!, <j: .., iana- e lun.ea »ua i «a c«n o k>: - al)t; o kii maioiiii A i kr> iii'iii li'ili i.niio iina ni ii #oi'' I». k 1 I.JI()«IMa O k<* f-:;tii:iKa i<l.iikai e kn iiku iK'i,-i> <>ia k<« i.<<m u„ i jic|«: iii(< i«i :■ iv«»«i.lita !..<• <;•' ul.'i k.i .iniana ;■ n'-i i < >■ ■'! 'i'i'ii w • •»i i-i--ia.li HH-le k.'iiii in •. '■ Ke !i>>J>> tii:.i ii' i • i i : 1 tt».i <' 'na 1> ' 1 I UH i«i i k'<ī.*i 1 • *11 ja ■.:'i i'•••:: «'' r 'i!» «:'i!i:ii« «ku . kei£ae'»V.:.'-Au:t '»<;•* k-"!"-' līii piiii*' koi-.e. mai I••« 'Mn 15: IH'l. ] "Kia n>. i<" iii:>i-i'i iiali' o koia n:.liple !■ m.-ii A vf:ilu ;i>ii.i. .;< M::k.inikeo.- I !<ni.« aku ai. "A.«.e nua «>f'i »oli;u na wiiiine C(']);i.o ke ui- n n.'i''" •'() mau i m> Wiil'i : ... :il:lM WiiliiiU' IH'i i r>:« ne iiku ni. ■'Hh n ;>.'i Wiiiini' n.o » ohin : Ua Jixc i.iii.'i U-k' i'-i tvai>in< ::,i.o O Hiio. II" i H'.l I' l }>:' !> i K!l (i}(II («1 i i 0 WaiHikii •> k.i "'iua iinn.» ii«< li«.< kaha i ka ■.]>«< ti<' a ka i ī i , mai o Kvi<:|.<i; a p:>h in.'ii i i > t ( Koi.a iinii <f .'■• «• ii: i ' ne; o K'ai:. līia'iaiii. he h;:īia n ir> :^:; 1 • «le ka oli.a. I ka pa!.i :..Vi 0 kei t nii e i i ia e«eu. n-t ?m<lo hoko a«u ia kcui .mai kq l:ii;:« iikU'- m.ika"" n:ai. ana loaa hi>u aiiii (a ia Makan t < i) < w„hi loko ir. tca ke kuemaka o ku ;pali'e kokol.-e iina i ka paii o Lam ;h»]i, ai'.v «MĪ e ho!o ;;!):> !n> kiu\i Aholehou: !ti'!loko a leeia \v<<ln jo:<o kt? kiH'.i.i:ihit nui waii'. A t>i;\ k-.x n:en i olelo iu i ' tn-t ke niele. .Mi> s'u a J < t « Lanihuii Mah rt j'C iho o koia nei uio :tna i J;eia wajii i«'ko. i>a liauii-: i ! % iu'tio kina o VVa>'l;uii. k thi nm o n« eepa n.'i ka n.ooL-lo o Kt:;u>;ti«|fcurle, a !.=ia nei iiUikila. ua ii;c aku l;t k«' ; a n:i cr.'i a :n< t M l;e nui w.i'e iiini'iii.i o \\ aoi.i• i■. n mo na ai; i e h;in>;.iii:: m n s na ;.o to o ii:i ]>all, i;.,!.i l f knjsanah : lu' nui w.i j<' . na haaw'tt.i kaaiahao, « i neia lahui <• ka nu-i t> l,c kee aeoia i:o K'.ioiiana tii:i <»o .iw - «pa ae Uei o Kalihi, oia l- < i i ihola a naua ia Li.liik': m s ho.;inupoko ai a iuui iu;.uu Vv:.-. >• ii< iv jttia <na ia kuaiuwi a h:ki ui i :,.\h.. no.ia kei,! iu:ui liiiiiui u-.--].-. Nani Haiiiwai k;:iiiiVna!h!;i, K* 1 kipa n.aihi i liina t> Aioa, 11010 ka Wt !a*ka hahai.a i lu- kut s e Kahiuao. i 1 o n:tt>īaio. aui '■ N> ai-ii ! i 'u - ia m<t Kal:iU;io,. iiua nana ilu !a Uv u 1 k>i wai «i K; hiuiw;,], : ua hnh aka 011» i ke k. lUU o koia wai i k.N«itf iuii ai m 'iulo v> ka iionua. :ttia i' aa akU laia mauka " loa o ka i»ati e> Wai'.nalu, a ile nae keia wal 4ie iko

j r;i (I k;. II I k:itic ;m:i i hina" l-'M Ai-' i■! • I..v.ilii» i;i o kn KK'ii. Hr.li li'jun:t k-,tlie n;i:i nml'ilo. o k;v ; 11 1 i iic iioi o n:i lu:i Jnm;i >•' • .*v:!i}.;<> miai :uii» nia 'na Jt<>»<•>.<• I<;i • t \ ):i 111. :!1.l n:f ki'iiahi <> , iiei:: )ii3U 111;i kahi i w-iiliom »i' i bUiihl lUH-1 :u;i k;:h.ikO :iinlīO hoi 'i Knlii ! \v:i ;h<» iū k(> iiino ni:l- - i. I> iv.(! .]ll i 111nK'r* :;i m;i l;i:krvhi O na kilil;l'u:t i; h i i ī a iv:n ka chm:! Bf-rit:iria. ■/•I. h« k:>nnk;i hoi i kauiaiia kina ii i Ih ka j)of 1 ii'A' i:<i;i \i.i w<-m •u->thi i hi li ho« , .u ai ! ..!i rt :;.r WaiiiKino. kahi o i ui i vra).ll)i;i arifi i -hoola ai . ■ K ,! pti'knki. ! ••> v> • •»!-'iu wm n piiu ma kci:< TiTi;i •? amiī 7^"- _ : : ( a piiU !'\'i i;t \ iwi tK>WC •: t . \j H | {;00C i ' Ai; ia ~n ; e h<']p ae inu'. ua h m-! ia oKu .•■•.••;!:.i!.. :o •ka uno-j j la'.a ll.'i ; . !kn ij.i■.no p .liii k('la ir;i!ia i • i, s 'u <• ii. ii :.!• i.i-i • N'ii'iihl.' ll:• ini'k a l.oku -u:h <' hi;!o :iv."iwi r»it.i a loaa ke.a iiim' k( ' !'•• , A 1 i;i ka U;t UI ri.:; i panl' .:lk U ;:i ' ini' k'>ll;i 1.-O inii'-:,ah". ".m >'' a .!<■ : .:»u;itit'i o ,o<! ku'u nii'a n uia i huiluii uiai i ko'u «<!.i hnnu i ko: n.lt ino? *'A<- 'Aali'. :i Makaiii ii'O!) i j..;ui" ■ a!;<» ai.' : •o. T ;! fi;oi/i r;oii -aku' ia ua ui ntu f>; Kiv:j. <■' i,ki«>iii o<! c h >i k.nia i• k-»*i- ; h;ii>'.. oiai o kn wiiiwni m'.i u;i o-k'i'u ! ha'o o ka ai no -'i iiio ka i';:. •'" Aoli- hoi' ho luu.a ki.o — u' hdi>o< le ke liana ia aku inio'i mi e ku'u ho- ; onakeie 5 o ka »? t;i3. ii:!>j w.ikai. u>'. j :h- iiku in kt: kaoKiiuMi' I ki: U'il a ! ■-ua uolioa aoiAa i naon iH-i. | N,,!:n) ), i;i 1 <.i ako ! i o.ua i'r il.t īl'lie O» noiii-il n<'!, <>':ii fi:i !!.:.- • kti'i :i iiio ka oii.'ina o noh') m'ai ana j

!:.<*. n;i n.*i:;. j.-->hitoh:io no lia ni:i ■ i Mi'ni. • . | Ai'; hoi. i.'ia koJa :nn)i;, w .uuueu • i: koK<> ni >) ii« 11;i Kiiiinā ;i u s u o n:i ■ .t>i l-i t:11' Ka :uvnvi i.ui ma ka :.iU"<'- : i,, • • •' i 11; >= n.;' i a i. V ] ~.< kii; 1:1 I::i -ua. <' ii» 11 U.• nu ! n!vMi. j „ln.i>«iko;., lfoi.ii !<■<>. _ !. A <•«:! | «:i I «īi i> i i.il U,'i iim: i « ! •!'!,.„ • >, k.ī < 'Wi-'ok..» IM' i.,i; i':i i;:i uiio.a <> I ' ■> 1. k.t ,'ii- li.-K'-M'! , ~ i ; e ' !. :t u!:i h:i ii'' : A i i !ai.<i'.i «• 'h ■ • '=•> ii'vt» ana i u;. ;;,.!i[ 1« 1 i oa'K'l lMili. : 11 :i < i'"i.> !i- ■>. r..: I i-i 11:« 1-oIU'M t:i'< .. ■ ii- kona !< >' iu'ii. liiii. | . ' K K-I n: :ī" i ī, i ■ <: - 5 >") •" iiio <■ ; kn :ii n.ii. aoii' :i!i■ i iiiiii > ko". ; no i i i i ii i i'i > 1 ka J < i-.i-- ; w • w>i 1 :! t>" > :i!'.ii n -. kau hu:>k;ii iiole ' ;i e h iiuu!' o s!m i kn ht):i;t> o iu-i;i j 'leo o k::n.:>iii-> I>u iikn l-oi li-i: J i>.>? ; iioi, jia 'i!iii«o-ii-.:i iii" la h;i iukoi nei i ke i.iii :« ua j>'.sa n'Si* i:< i.. Mi> koiii liiau n;c!'> oia. 1 j>;»uo a \cv ; ; ai i u t uj I'i. : t..-« l;iwa au i kou !i>ki-nviikai. f«o-; )c !•::! iif ;n<';i. l kof\. aia ko'u k iiku > ;\huv K;«ku iilii 10" kn iu:u; ( hina a pau ko k;;li .miia m-i : ka -.'i-.-l. ?I):MvaV!OaP O W:>isvn;:<\ :«!.•» | u !u«i ;<a'u ui nohea l\a&h:tiiila 0 I'.ipi .h'iii iloi;0 eia hukai, ka a.ea 1 ia:i«) ):i Knnii Ki/io iii%i neū Aoh- !i-)i o luki ;a'u k'.» ao akti i kou inai.iio e ke kaiua: : itui maikai, a ī i:;>. !:ot 1;e ;uau haawiua o k,-, i n hoi atyi :i::ti <> . iea t;.:>i-:r.ii huakai a kiu;i l\ou $u>i kii iiiaUou liU' kou h.iie nei, aj;.i!a o ;\ ka hooiUiia «o» :a o* kou ii) ;kcn <*.< i » īii l ii •■;» kou h ūe : n-i £ . A: i uui I' 'i'.i a ,k:i uiu ; i:!i':;i. u.\ |. i i i io o;is ui noi .' eioiO i>t)lī UKil. a lii IUI iliail p;\p:\- ' v ! i.) Ma\. U i k i 1 1 i 1 ; io:l a lialo •,v;i!;.: koko aku la oi'« :Soi;o o n.i ivcKhiil U,.iK,'.!;! Muu.'ku O Ew.U K;t»; ! ( j i- i !; n::..:'.a i koii:U w ' 1 aku ui. ! 1 v. . .. i ! :-ki: ;.! ; , *•; ilo ' i 1 : •,:t ; u:io !:. > o Kwa i i o luhi' !i,i kvi,» o OuUi ' : -i k:; M- i ,:o i vu-t;o; ia ai.e ua kunak;. i 1 ' ' \ i k. io akv. Ia i.a 0.-.-i i ka {uih> i';t];H:v,'.w ;tur. a li.o ihoia ua ik.iika oaa i i I.::i i.iia. a oi i ka 1 l 1 k;.S!-,o OUI \v:thi <i Kaoir,aomnk.nou 1 n a iulū i koia \v.: .' Oh.i ke ;;i;i iieh' o ka i'Uon o »uv'' :iK» a Ui i mu <. ; « ;k<» . v ' i:i Ko:a lu,- .•«!■»: ii i :ni: o na u iiu.iiu o i>ih.« 1 I ' I I ! V.,! ! : i k :• I \ h . V > ..O, 1 l ! ! O k s k. - :a w; ht o '>> i ] a ī \' i i ho t«o.t niuu no i iih k:uu«iii oia ;tu kn piii U",a auaAiailokoi.> ko a juiiihi kamalh

■ ko W l:<'ii;i kanaka ui a n.un ! . it.ii <> ki>ii;i maii lieinlioli'nu n:in;i , :>ku <> K iniiknokanianu ki'ua inon J 1 ;i.>iii>i. iiiii leona wahi . noiki.i ne oj. Ko aliinui aupam h<< \va!u ano puu ! ' i;o O'iii'i .'iko. a r hu'i j>ono iho iula ! • i ]?:> mnliw.ii (i \\ ;iip. w;). <> kiiliiipa !o:l īn .-) k:i liulo IM))!, a kon U"1 V;l ]. wiihi uia kainoa o na kvusi ;>la a i hiki i koia «n. j ; I "ka hiKi iioiio nua '..kn oko ka- i inalioli» n,n Keia \v:«li! o n;i kiiniali'. i •o k'iih'n i»'i. H"> ('haohii loa-ia kon.i i nianao. 1 ua U4<.' nni aku i ke i-;: 1 . uwaiu koiki e nwo ani. n > ko kaii. n :ull <> ki l i m 'i v ln o a o keM' , I', ' I I f'l. U 1 • i;uv:i ai' ia o .M-ak»':;- • tr- s'u» walii keisi !!<i makahi k.-t•■.«>•).•; ioa- inai l .nwi h.ia ' m.u. a 01010 luku-la-k<-iii. E. 'hn< 'Oa u i -.Ra -uwe i :ii;:i, :i iiii'ue iii!n«i ī ;a o<: i pua i i ii'U!. ioi iikno koiiii idc manuia <> i 'na ]i!ia a o-ii! a koii nian hoa, a i'i. lim no iii-oe ka pom<iiicav nui ki'.i i' oko .»(• ī Knu oielo, a oi:i lioi kein mai ni'n aku oe 1 kau ]>Ua p >:ioi, e; piii aku oo i laiii niiiii li<>:t uia ka > wiiiwai iii;kji!, oia lioi lfa I'uan. llioi Ku nakaj';i. a me kekalii nian wai-! v:ii o ae. i' iiau keia tn;t.u oieio a | \iaka<iiM-f.". '•« liaawi aku m.i he ! l wahi puu onjwotijut|'ah<) i'lo» -aohe| i iiiiU! : a lie heinu l'.oi kekahi- inoa i l.ua P'ia ke-a' ;i ua iiele aku hoi ke-j i;'i w.ihi keiki n'.e ku ai;o hooio a, •, oli'i;; aku i kona inau hea e ji!li i w:uw;ii 1■; koii. ! A u.i ae inai hi r:.i keikt o nn Mit- i ■ nana elua, a me Waiuu no, nio ka i oii.'l'» aii.: ' ! Ai,; no ko ia'kou Kun>u i ; kc»| ilakou in.tu m;i k t.a i k:i !ta !<•, ii liola I | i,o ii.,i kniii •k.uki iikuiiī lo.'i kon.i | A o K*e KO.-kl ai-'i Kanukiioka'na-i 11n o\\ iiiawa iunl)t)j,e o kahi i;t!iki!" iiu;;n, oiai t.o iajvalu hookiiii! liK<-1

J k.a nian ana o k:i j*iii iiiaw.iena j .) !i;i ;ioio fitiu. ti.i ku liki- n;;ii 1 | ii:i k<-iki' lie iniii iiiO kii makaukiH) i ka h-.kou ui:tu ji.;;t, uio k;.. lia'i mua ;a o k<> i.UiiiiiW.ii !,o i:i ~.i|lu'.;ia le.iiea ■> ko au knhii.o l'a liMoniiika ko Ueik'l niU'S o ke-a ! i kiiiui i'Ua. ii j>ola .i'iti n 'hiiii i ko I i.laiioii •h.'i'i- h>«'.. j A ua u;:iojiopo kiilii i hauh' :ti o: : ii.i !;ikou inau i>ua ,a ]>'iiu. 1 k i l<;:n ;iUii t> kn li>.:li>t>Wii tii!ia ; i k<'!.t |.<>.' keili', Ua hi.i ;ii;t! I t k;i tn':in.iwu iiop:- i k.iiii (:|.it>. A Hiiii t>ia t- liookikalui ana mo he j : ino tk;tt!f i:i i !!i;ik,>iikati (> liimu i! Kekaiii !I1 >a. l';i !)■ ! .h'>io ae ];i t.i,i imua o k» ! , ii'i niaii iioa j.>>J!, 1110 k>>ll.! iiouehi iu-; ;ia hoi e Uona inau ln.a' oko K"hua j A ke h i!;a i>ou>> nui'hoi na keiki i !a |>a!! i n,i walii opio neu u ka e.ueu.! j(> li i niakau; i-iuihlolik) i aioiui ui ij u t wui.i ooio noi o uwe nna i kiina j pua k'p-a i ua nuoule inauiiia ilio. j iV A iaia no !i:t«j e kake.le ana ina ] i kuhu.-i le.ile.i, ua ioho «ku la ua i ; opīo ik'-i ī ka p.a-o ;iua ni;t! o kekaii' ' ; ;t-o n.iiioiiiilie jd;tbo»>*> oiiii, i ka |>a- ■ ; ne ana īuai j 1 F kt\ <>j>i«'>. e ke-a-koke-Mka i kau j juia atio, me ko k!u.t , l|a o£.< iho, n<; ; ! KoKaiu liiaii Kctoni aiiii. ! 1 ke ki<u ana īiioo kei'-i leo i pa- [ ; o aku ai, a u'a opio īu i i iohe ai, ua i nooko koiie aku !a ka opio ii,o ka j iioohakaiia oioiiio no keiiaiu inaiia- 1 wa. ; ' .i. ī i kola wa koke no, Ua pahapaha' ihn ia u.i »vahi pj>io r.oi i kana pua i ' ano o!e tu<t ka iiHnaina, a oia iho; kii.u -' : A lek* Kiuiiiohua, j j A ieie Kainiki. ! ! A leie ke Anuahu, ; i\B OpUU|;lUt, Ka O!ituo, j .Me ka nelelau o kuu j>ua, ! 0 Nuni iele, x j ' O Ahono a iele. * i ;0 Maiianikeoe o pili inai. 1 ' i'iii i ka la o ktt waiwai no kaim, i ! A k,u k.i i ua o ka lta:tw '. 1 ; O ka ia m> keia ohi ku la« o ke pahui - ; M i Kauewe, . I Ke iiai nnu noi kuu pua, ī a t-o ua niake ia'u, i 1 ive keīki a Kekualaau nte Kahosuo > Ow.hi ke-H o Fiiiuums>e, ! Ke an.o ae ia ka waiwai i k:t lm e o'i« nii-kua, !Io nu.i ai iia &uu Akua, 1 īo.ui i ka uwe n''u e ke keiki ka !a • hooiiahl " i O ko a!iea!ie welei ;U makun; moae-: ku o Kvva tui i.u Ke hotu hono ht ka ielo a kuu iun« i k:v lu ikani !;U Sli;i}>aioie kuu pua no ka hikina mai a kn bu O k:i hi no kc:;\ ohi na ojwpa, Aia !a ku:i pua ke hahai ala i k.« ma o ka ep'ia i ka lewa. Ke leie :'.la me iie uwila a!,\ iioko o ; ke ao l\'iohins, 'Ke hni maiia i kA make o'u hvia,