Ka Oiaio, Volume VII, Number 9, 3 May 1895 — HE LONO ANO NUI He Hoike na kekahi o na Makai Kiu. Kakau ia maluna o ka Oneki o ka Mokumahu Kinau. [ARTICLE]

HE LONO ANO NUI

He Hoike na kekahi o na Makai Kiu.

Kakau ia maluna o ka Oneki o ka Mokumahu Kinau.

i Hwouiaiuu ). ■ ! Ua ha}j;ii hoa aku la ;ui in la.kon, e*i like-nw ka'ii i hoike mn;i ae uei 'ma i na hehi i lmla ae nei, a ua lilo lioi ia i niea i m(?a e ohohia nui ia e ko laila [ poe. ma o ko'u hoike auu uku ia la-j kou i ka moa- oi.'iio, aole lioi ina ka ; lolin iual:aiji walo īh>. . I ki» pmi nna o ka ninna «i a-na/ n» liulin an lu inana 110 ka hek 1 ukali ana ukn maiiope o ka Imakai a' na pio aloha aioa o nw; la iiiiiia, a ka mj na iu' la nii rna o a maanoi o ko, ala- ! nui, ho jii)iit kanaka walo 110. F JaaloIc iiio la ma\ia ia Waiuaku, ] me lu> uioa la o ka hnpahia paha o lea j hora 10 a hm> aku la ka mana alaholo .1 )jo iiaahoo, lie nnin w-!ii mauka a \ makui & ke nhuuii ho ko wnle [ i no, c~hoh' "una a lnlulaTTī<- alanuī. [ ! Ma koia wahi, ua iho nkn 3a maua j i no ke kahawai o Honolii, ua ike ak\i j ! Ia mnua i ua poe kcfki nei e liooluo- j nmna ma kela aoao mai o ka uapo, a i eia hoi mana ke hookokoke aku nei I e Iiiki ma ia wihi. I Ua pilm pu ka uapo i ka poe maJ kaikai, e haawi āku aua i ko lakou ! ; alolia no ua poe opio nei, n ua lioo- i ! mao])opo aku la ao hoi au ma ko la-1 ! kou maū lielehelena, ua ])iha loaia' : lakou i ka hauoli nia o ko lakou iko ! maka maoh aku ī ke ano o na kama- j nma o keia wahi. : Me lie mea la, lie hapalua hora pa- ; ha ko lakou hooniaha ana ma k'eia I : " . wahi e nee aku la knr-hnakai no Pauj kaa, Puepaku. Papaikou a iho i ke I kahawai o Pahoehoe, ke ike la no jlioiau aole i haalele mai ka laukaj naka aua o na alanni, a ua koho iho ;au, .ua liio maoli keia la. i la nui ma I j Hilo a puni, me lie auo la kulaia la iio ke aupuui, Ma keia. wani, ua haawi liou ia he wa hoomaha no ua poe kneaea nei, a no lakou hoi ka hoomaha ana, hookalii ka hoomaha lilee mia me ua poe ■ nei, i Ioaa ai Iie manawa lioomaha ' maikai no, ko maua wahi hololiolona. | Aole no i liuliu iho ka wa o ka j hoomaha aua, a o ka hoeu leoke mai • la uo ia o na luiia liana, a o ka hele ! iljo no ia me ka hookaukau ole iho, no hoi lie mau ano hoopuupuu I a na poe keiki ke uleu wale la |.no lakou nia ka hele ana. j Kau hou ae la ;:<.aua mahuia o na | holoholona, a hele aku- la maliope o ; lakou e hele ana i Piihaū Ka.ioio, Ka-; J laon. liiki i na pali iīaho'e' a i keia i 1 wahi i lona hou ai he inanawa hoo- i | . ■ : •. [maha no na pio, a pela hoimana. p ; ! like no hoi ine ko maua ano mau, kaj malama i ko mnua rula ma ka hoolu- ■ olu ana i ke kino. | X T a loihi iki no ka hoomaha ana j mu keia wahi a hoomaka hou aku la ' | ka luuikai uo ka ueo aua aku iinua, | ! e iho ana ilalo o ke kaliawai a pii ma j i kekahi aoao. a ua ano pau aku la hoi i ? ke ano uluaoa loa o kamka. \ ! Ke hele aku noi iēia walu i ka j j mehameha, aka aole uo nae i pau ka j ! haiiai ana o kekalii poe mahope o ka ; ! liuakai a na pio e helo nei, a nolaila, | i ua lilo no keia wahi meliameha i wa- j | hi laukanaka no, o liko nku la me ko-1 la mau wahi a kuua i haalelo aku la innliopo. j I ka pau ana o ka lakon hoomnlia ■ ana, ua hoomaka koke aku la lakou i ' kn ho-lo nna, n iho i ko knhawai a pii ma kela aoao, a iho hou uo a pii. a ! hiki i ka hale]v»ahao, ka honio hoi i ; ! hookaaw;Ue ia no lakou. j l'a haiamu mna ia ae ia wahi e na j kaiuaaina o ia wahi, « aia hoi ko la-: : kou mau lnohiv>na ke lunke maī la i: ke aloha w elawela ilt>kō o kv lakou mau }uuuvai, a ko iko ia aku la luo ' ka hauiui mai o ko lakou nuui ik> i; i wiiiniaka, me lie la o hoiko mai an«:; IahiUui Hanalei i ka ua mvi ; ; Ke o-i ku la i ka nahelo'o Mahiki. i Manmli o ka oluoin o ka luua vun; ; o ka halopaahao, ua iiaawi ia he n\au : , kukai aloha aiia mawaona o nā oj\io ' aloha aina 3 a me na makamaka oia

■ \>.uln. a leaa akn la "leo lakon 3ioo'po-' i nopoiio ia an;i mgl»Io o ka iu;ui;i kiai jo na lima lawelawo o ke aupuni a ! pau bc>. ];t hoi ko lakon ike i;f ana akn e ka leliulehn e ku pohai ana ia wahi 1 Ua leīe iho la inn,ua mai lnna iho o i ko īuauu lio, n lioopai? ae la i ka laau' e īiii nna lualalo o ke ala'nni, a liele i-aku ln au a uonomku la'i k;ī olnohi l'o ka luiia paahao o keia wahi no ka i ao ana mai ia'u, e" ike hope loa alen i i iia pio alohu :iiun, i.ro ka manuwa lioI po.ioa .■* ■ - Mainuli o ka oluolu o ka luna paaI hao, 'ia ae io mai la oia ia'u ame i ko'u kokoolua e koino aku iloko e [ halawaī pu ai me lakon. Oiai lioi lakou e kamau ana i ko lako>i nina iawakea, ua kaih iki iho la mauano i kamanawa, a hiki i ka p;iu ana o ka ilakou ai ana, ita hooknn ia mai lakou ! a pau, e like ine ka maua noi i ka luna paaliao, aua lulu linia pn iho la hoi iiiii ke aloha oiaio o ka hoahanan i ka hoaliaiii.'ii, Ua iiiiniu pu mai la hoi lakou a jiau ia'u, i ka wa hea la wuu e hoi av uo Honolnlu, ua lmi aku la no hoi ;ui i ka la a.jiopo a loa Laiipalioohoe i lioi uii e kau aleu ai, ke ole lie inau ; i leuia e halawai niai ia'u īna ko'u ala I hele. ■ ■ i Ua hoolaha ia ko'u niaiiawa nm ke i kamakamailio pn aua nte lakou me ko'u ninau ]>u akn ■ hoi ]iehea la h i lakou īnanao no ka noho ana ma ke- ; ia wahi, lie wahi maikai paha, aole j paha ! ... ■ ■ j Ua puie like uiai la lakon a]iau, j lie inaikai loa ko -makou—mauao i'.o-i keia iva)ti, a koe ivah) iho la no keia j o ko kakou alolia i ka makou wahipo, 1 ko makoumau oliaua, loa ia he \ mea e pau ai, o na hooiuauao ana )jo ] keia puu kaulana o Tjealii, eianoia l ke o malie nei iloko o komakou puu-1 wai, pela lioi me kela ulunahele kn- j ku oka niikinolia, ame ke kiawe, i Aole loa e liiki ia makou ke hoo- j poina i ka inoa o Wilikoki, ka niea a ( nmkoneakenui nei, g hoi pu nmi i oia me makou e noho pu ai, a e Iwu- j oli auanei ko inakou n%au ke iko aku j iaia, e noho pu a e kaniailio pu ana me makou. I 0 ko makou alolia nona-, aole loa■! ia e liiki ke mawehe ae mai ko ma- J kou mau wailiona noouooo ae, no ka i mea, oko makou kaikuaana in, ao! ko makou inakuakane hoi maka oi-j haua kana no ka hanoliano oko ka-! kou aina makuahine, a ke kahoa niau j mai nei kona inoa ia makon, oiai nia-1 kou nialuna ona ale kawaliawaha o ! ka moana, a hiki i ka pae ana mai i' keia aiua malihini e kupaa. e hoomanawanui, a mai pmipauaho, no ka.l mea, o kakou pu no no kai komo pu i iloko oia mau inea a o kakou pu no j ia e auamo ae nei ina eliaeha a ko i kauawai i liookau' mai ai nialuna o : kakou, a pela kakou e pono ai, me he oliana hookahi la, i 1 kou wa e hiki aku ai i Honolulu e haawi pu aku oe i ko makou aloha a nui i na paahao e noho la ma Kawa a e hoike pu aku ia lakou. he maikai ko makou yp];o mau ola kino, ahe ] maikai no lioi ko makou mau nianao. j Koewaleihono keia, ua manaoi makou mai a lakou mai, a eia lioi I makou ke noho nei me ka pau ole o j na hoouianao ana no lakou, a pela no ! hoi paha lakou ia makou, aka, o ke Akua wale no ka mea Vike i keia mau mea a pau. i Ua hai ia iuai keia mau olelo mo na waiinaka no e hiolo mai ana inai ko lakou mau papaliua mai. e hoike mai ana hoi ia'u, aia ko alohake alawe la i ke kino. Ika pau ana oka lakou niau kaiiiailio ana. ua ninau aku la an i ko'n kamaaina, ina pali i h* liale kamaai-1 na kona oia wahi. i nioe iho ni niaua ia po uo laila, a kakahiaka ae alailn kamoe aku ka maua huakai holo uo ke awa o Laupahoolioo. Ua pane mai la oia ia'u īue keia uiau olelo nou wale no ]iaha kauhale o keia waln, i hakalia paliaiko lakou lohe mai, he mahhini oe mai Houolulu mai, e kii koke ia mai ana oe, e hoi ma ko lakou niau wahi, noke ake mai e lohe pono i na mea lmu oke kaua kuloko o Daimana Hila, kaniea nana i hoike mai i lee ao holookoa, he poe kupaa a aloha aina oiaio no kekahi o ua kanaka Hawaii, aole hoi he poe kumaka ia ellke mo liula i kona Haku. : Eia no lioi kekahi o ka hapanni o na kanaka o keia wahi, he g|oha aina wale no. kakaikahi loa ka poe i lilo aku mahope o keia aupuni e ku nei, a oia poe, oia no na liipa eleeleo Mainiilua ka ]>oe hoi i hanau ia mai & ko lakou uiiiu makuahine aohe iewe. 0 keia m.ni olelo a kuu hoahele i kamailio niai la, he mea liiki ia ia'u ko iuauaoio uku, ma o na mea a ]*au au i ikeinaka ai.niai kou ]iae a?;a a hiki i keia wahi a maua e kamaiiio pv\ nei no ka nmnawa hope loa, ke ole e oluolu hou ia mai au uo ka wa hon au i manao jvi e hele mai e ike hope lor ia lakou oia hoi ke kakaliiaka o ka la a]Hipo, he Poaha ia. Mainua oe k<> maua lioi ana, ua hele aku ta au o noi i kn oluolu o ka iuna ]>;iahao, e aje mai ia'n e hele hou niai ike hon ina pio aloha «ina. ke pono Hoi ia i kona" nianao, a ua a<* mai la oia me ka Juaikai, a e komo hui ku au ō ike «i l'ikou nia ka hora oono o ke k;ikj!t)aka. 1 a hele ako I:7au e kamailio pu me na pio, me tuuke punku hoi n» lakvn\„ e hiki li|ui tiwi ana no au ilaila nia ka ho*Voono oke k:\kal\iaka k*. ole Ue ma« keakea, ... , tJa māk*uv>!iSē o Mr- 0 k kmi e hoolawa jae i n» ona o k* uke laona nf i, n.e na, nmnauii inomona o konk iuau l.oko i-$, n a aa Poakalū a me na Poalnna o na pn'e .vpsu Ue h«4u 1S kr helu o keena k«jii i--a o k» M*keke