Ka Oiaio, Volume VII, Number 10, 8 May 1895 — Page 3

Page PDF (1.11 MB)

This text was transcribed by:  Wendy Osher
This work is dedicated to:  in memory of E. Kaaumoku Bagio

KO MAKOU HIHIA.

            I ke kakahiaka onehinei i noho ai ko makou hihiia, a me J. Nawahi, a lawe ia mai ka hoike ma ka aoao o ke aupuni, oia o Hanele Van Giesen a me McEvoy.  Ua pau ka ike a ia mau hoike, a e po ana no paha keia la i na hoike iho i koe oia aoao, a me he lai ka la apopo e hoike ai na hoike o ka aoao i hoopiiia. Ua wae ae na aoao a elua i na jiare no ka noho ana ma keia hihia, eia ko lakou mau inoa:

            H. Cooper, J. S. Kawewehi, Wm. McGurn,  J. W. Akana, Hairama Kaahi, A. Bishaw, H. Kahalewai, H. Kolomoku, James L. Holt Jr. J. Kapali, C. A. Long a me William Chung Hoon.

 

NA MAI LEPERA.

            Ua Hui ae ka papa mai Lepera ma ke Keena o Kauka Wood ma alanui Beretania, ma ke keena o ke Kauka. 

            Ua haawi palua ia na mai i lawe ia mai Molokai mai, i na Kauka he eono e lapaau a o ka lapaau e ike ia ana ka maikai, oia ke malama ia ana, mahope aku no nn mai.

 

I HEWA IA WAI?

            E pili ana i ko kela a me keia kanaka pono, a me kona noho ana, ua ninau iho la makou i keia ninau: “I hewa ia wai?”  E like me ia i hoolaha ia aku la ma ka leta a D. M. Punini Jr ma Keia nupepa e pili ana i kekahi kamailio mawaena o kekahi Kahunapule Kalawina a me kekahi mau Hawaii, na maa kakou a pau i ka hooili aku i na hewa a pau loa i ilihia iho maluna o ka Hawaii, maluna o ke kahunapule a misionari paha wahi a kakou.  Ina ua ona kekahi kanaka, no ka misionari ka hewa; ina e aihue no ka misionari ka hewa; ina e moekolohe no ka misionari ka hewa; ina e pepehi-kauaka, no ka misionari no ka hewa.  Ma keia wahi ua maopopo, e ke iho ana kekahi poe i ike ia makou e hoahewa ana i ka hana a na misionari, na na la i hala aku.  He oiaio no, e like me Paulo, o Makou kekahi mea ikaika loa i ka hoino i na misionari, mamuli o ko makou hoomaopopo ua hemahema ia oia ma kekahi o kana mau ao ana, aka aole nae hoi ma na mea a pau, a maluna o lakou a pau, koe wale no ma kahi no i ku i ka hewa ia lakou a paa, a makou i manao ai.  A e like me Paulo, ua makaukau makou e paa i ka aaahu o ka poie nana e hailuku i na misionari la no kona hana ole e like me ka makou i manao ai ke hana pono.  Aka hoi, e like no me ka launaolele i na Gentile, ua poha iho la he malamalama nana i kiuai loa iho i ka ike mua loa ia makou,a makou i manao ai oia maoli ka pololei, a na ka Uhane i alakai hou ae hoi ia makou a kahi alanui oololi o ka OIAIO, a nana i hoomalamalama mai i ka mea i oi ae, a hoi mai la ka ike ao a paio no ka pono e kue ana i ka hewa maluna o ke ana hemoele a ke Akua ke aloha e kamailio, e ao, e ahewa, me ke aloha i ke Akua a me ke aloha i kou hoakauaka.  Na keia malamalama hou e kaomi nei i na manao uluku kanaka o na la i hala, a malalo hoi oia mea hou, makou e hoani nei i ko makou leo ahewa i ka hana a kanaka—mai ka misionari a i ka aia.  A no ia kumu makou i hapai ae ai i ka ninau, “I Hewa ia Wai?” oiai ke hooili pau aku nei ka mea kamailio ana me “ua misionari la,” a me ka mea nana ka leta e hoike ana i ka mea i kamailio ia, oia o D. M. Panini opio.  Ina he hewa ko ka misionari ma ka ona ana o ke kanaka Hawaii i ka rama Iapana, em kona kue mau i ke kuu akea ia o ka waiona i na kanaka Hawaii, aaila, ua pololei kona ahewa ia ana e kona mau hoa kamailio; aka, oia anei ka olelo hooholo pololei, e ahewa aku i ka mea e ao mai ana mai ai oe i ka laau make, mai komo aku oe i ka laau make, mai komo aku oe iloko o ke@ahi, mai lele aku oe mai ka pali aku, o make anei.  He oiaio he hewa na mea a pau, aole he mea hemolele, aka, aole hoi he kupono e hooili wale aku kakou i ka hewa o ka@ kakou me a e hana maluna o ka mea e ao mau mai ana he hewa kau e hana ana.  Eia no aole no hoi he mea ia e pomaikai ai kakou, ke a@a i ka kakou mau mea e hana ai, oiai wahi a Paulo, e ana ia ana kakou a pau ma keia hope aku, aole m@ ke alakai ana a ka hoakanaka, aka, ma ke ano o ka kakou h@@a ponoi iho, no ke ola, ke ku i ke kanawai o ke ola, a no ka make ke ku i na haa a ka make.  E lawe kakou i ka mea maikai, a ina io ua o@o@ mai la na misionari i na ao ana e inu kakou a kua-holona, e pepehi kanaka, a e moekolohe paha, alaila, e waiho kakou ia ao ana, a e like me Paulo, e wae ae a ma ka mea i ku ka pono e like me ka ke Akua i ana mai ai.  Ua hoino palena ole makou i na mmisionari no na mea hewa a lakou i hana ai ma ke kuhihewa aha a ano e ae, aka, i ko makou ike ana i ka olelo a ka Haku ia ia e paio a e apuepue ana me Satana no k@ kino o Mose, (Iuda pauku 9).  “aole oia i aa e hailiili aku ia ia” ia wa makou i kanalua ai i ke ano o ka makou paio ana o na la i hala, a eia hoi ke hoao nei e hoopololei i keia mau la, a pela makou i like ole ai me ko makou hoa hooikaika e paio ana me na mea hewa, ma ko lakou hoole ana e ha@ai i ke ao pololei ia mai, a hoomau aku i na mea hewa a lakou i hooia ae ai e hana hewa a pau, a he poino kona hopena, a aole o ke ao hewa ia mai, me ko kakou ike @o he mea hewa ia h@ kumu ia no kakou e pae ae ai i ko kakou hana hewa ana.  E kaana kela a me keia nona iho, a e ike anei oia, o ka hewa he hewa no ia, a o ka @ahai ana o kakou mahope o na hana hewa, oia no ko kakou pale ana aku i ko ke Akua kolomaikai e kokua ia kakou, no ka mea ua hookauwa kakou ia kakou iho, no ka Haku.  Hookahi no laau lapaau, e huli e na hoakanaka oiai ka la e kau nei no ka mea, aole kakou i ike i ka wa a ka pouli e hiki mai ai.

 

E KIAI KAKO@ @ MAI KAUMAHA WALE.    

            Ma ka makou hoomaopopo ana i ke ano o na kanaka o keia manawa, me he la ke hookoia nei ka olelo a ke Keiki a ke Kanaka, oia hoi i na la hope o keia ao e uuku loa ana ka poe manaoio aku he pomaikai ko lakou ma ka olelo ao a ke Akua mamua o ko ke kanaka hilinai ia ia iho.  Ua ao mai la hoi ke Akuai ke kauaka e luhi ana oia, a e hou ana kona lae i kumu e ola ai kona noho ana.  Aole hoi i loaa mai keia mea i ka lahui kanaka mamuli o ko ke kanaka hilinai iaia iho a me ke ao mai a hai a hookuli hoi i ka ke Akua ao ana mai.  He mea oiaio, ua hana ia mai ke kanaka e ke Akua no kona makemake, a ua haawi mai hoi iaia i wahi e noho oluolu ai, me ka haawi pu ana mai i hoa noho pu nona, me ke kauoha pu mai @@i ia laua, e hoohua a hoolaukanaka mai i ka aina, i kulike ole ai me ka manao aia, oia ka ka mea i papa ia aku ia laua, a lilo ai he kumu make no ko ke ao.  Eia ke kanaka ke lilo nei mamuli o na noonoo lehulehu a kona naau no kaua @i a me kauaia, a me kona mau pono a pau, me ka hoao ana e alo ae i ka luhi a me ka hou i oleloia e ke Akua, kona aawina oiai oia ma keia ola ana.  Aka he kuhihewa ia mau noonoo o kanaka, no ka mea @a oi aku la ka oluolu o ka noho ana a me ke ola kino o ka mea hana ponoi, a hana o kekai ano hana kupono, mamua o ke kanaka i hookina wale o ka hana i kekahi wa a oi aku, a noho wale hoi i kekahi wa me ka hana ole, a aole no hoi i oi aku ka oluolu o ka noho ana o ka mea waiwai palena ole me ka luhi ole, mamua o ka mea i hookuonoono ma ka hana kupono ana no ke kino a me ke ola uhane.

            Aka, aole ia o ka makemake o kanaka i keia wa.  O ke ake nui o ko ke ao, oia no e lilo i poe waiwai, a i poe hikiwawe o ka waiwai me ka luhi ole o ka oiwi iho, aka e waiwai mamui o ka hooluhi a hookahe ana i ka hou o kona mau hoakanaka mau lae, e like me ia e ikea nei ma na hana a na hui me na poe waiwai.  Ma keia ano hana ua lilo loa ke kanaka mamuli o kona makemake iho, a ua hoomaloka i ko ke Akua lokomaikai.  He kuhihewa nae keia mau anao hana a kanaka:  Eia ke hoike mai nei na ouli a me na hana a kanaka, ua kokoke mai ke Keiki a ke Akua, aia ma ka ipuka.  Nolaila, mai hoohemahema ko kakou noho ana, aka e kiai, a e makaala.  “E malama hoi oukou ia oukou iho, o kaumalia anei ko oukou mau naau i ka uhauha ana a me ka ona ana, a me ka lilo ma na mea o keia ao, o hiki mai auanei ua la 'la (o ka Haku) maluna iho o oukou me ka manao ole ia a hiki mai ana,” a wahi a ka Mea nana keia oleo ao, “o ka lani a me ka honua ke lilo aku, aka, aole e lilo aku kau olelo,” a hooko ia na mea a pau.  E kiai kakou, a e makaala ka noho ana.

 

KA HUAKAI I KA HOME

Laiku ka Moana malino ke kaiHawaii.

Na Kuhina elua o Hawaii.

Ma ka oneki o ka Arawa.

HE HOIKE NA KEKAI EEPAKEKE.

(Hoomau ia).

            Haule aku la au no ko'u wahi moe, a hiamoe iho la, no ke ano ikaika loa mai o ka hana a ka wai hooulu kino, a ua poina ae la ka noonoo ana no na mea a pau, a kokoia ia aku la ko'u mau noonoo a pau no ka aina moeuhane, a i puole i ka hoene a ka leo o ke gita, a i ko'u hoolono ana aku, aia hoi ua panai ia mai la ka leo hoene o ka pila gita, a me kekahi mele hula pele a he mea hoi na'u i lohe i ko'u wa kamalii oiai au e noho ana ma ka aina hanau nei, oia hoi.

            Ua ma-ke ka o We-we-hi, Ua o-la ka o We-we-hi pelaaku.

            Ua hu mai la ko'u aloha no ka poe hula o ua la i hala, a ke manao nei no au, eia no paha ke ola nei o Namakaelua, he kanaka ua wale waha i nei mea he hula Pele, o Paahao ma, a me kekahi poe e ae he lehulehu wale.

            Ua hele maoli akku la au e nana, a ike aku la iloko o kekahi rumi, e noho kekahi mea ua uhi ia kona mau helehelna e ke poo kii, a aia hoi kekahi poe kii kauaka iluna o ke pakaukau kahi i ku-ku ai, me he poie koa la e makaukau ana no ka hakaka.

            I ka wa a ka mea hookani pila i hookapalili iho ai i kona mau manamanalima iluna o na kaula o kana gita, oia ka wa i hoomaka mai ai ua poe kii kanaka nei e hulahula, e lelele, a kuwalawala hoi ma na wahi a pau o ke pakaukau i kukulu ia ai o ua poe kii nei.

            E hoolewalewa ana hoi kekahi ma ka aoao, a e iho maoli iho ana no hoi kekahi ilalo me he kanaka maoli la, a ma keia wahi au i hoomanao ai i ka hula kii, a Keohohina ma i hana ai, i ka wa e noho moi ana o Kalakaua, a ua poina hoi au i ka manawa, no ka loihi o na makahiki i @ui ae nei

            O ka'u mea uluhua wale no, oia ko'u ike aku, pehea la keia wahi e hanaapiki mai nei ia'u i ike ole ai au i kona mau helehelena. 

            Aka, ua hoomanawanui iho la no hoi au, me ko'u manao no, e hoea mai ana no ka manawa a e ike a@@ no au i na mea a pau @ hana ia nei, nana hoi i hoopohihihi mai i ko'u noonoo.

            Ua mele hou ae la no hoi oia i keia mele kahiko loa, au i lohe ai i ko'u wa kamalii, a oia hoi keia;

            Hookohu ka ua iuka,

            Noho mai la i Nuuanu,

            Anuanu makehewa au,

            Ke kali ana ia nei,

            Kai no paha ua paa,

            Kou manao ia nei,

            Au i hoomalu ai,

            Hoomalu oe a malu,

            A malu keia kino

            Mamuli o ko leo.

            I ka wa e mele ia ana na leo mele, aia na kii ke panau la na puapua iluna o ke pakaukau, me he poe kanaka maoli la, ke pahu pa-hu la na kapuai wawae e like me ke koele o ka hamare i ke poo o ke kui kakia, pela hoi lakou nei e alapine nei, me he poe hanakeaka la, ka mimo a me ka lealea maoi ke nana aku.

            Ua hoonanea loa ia au i ka nana i keia mau kii hoakaaka a ua hiki no hoi i ka poe naaupo ke manaoio maoli aku, he poe kanaka maoli no lakou a pau.

            Aka, o ka'u mea nui wale no, oia ko'u ike pono maoli aku i ke kino o ka mea nana e paani nei keia mea lealea.

            Aka, ua alai ia mai la ko'u mau kiinohi e ka noeau o ka mea naua e hana ana, nolaila, ua nele no au i ka ike ana i kona ano, aka he wahi hauli no nae kai koma mai la iloko o'u, a me he mea la, oia io no paha, ke ole au e kuhihewa, oia no hoi kela poe hoikeike o na mea kamahao o Kaluaopele.

            I ka pau ana o kana paani ana, ua nalo honua iho ia na mea a pau mai luna iho o ke pakaukau, a me he mea la, ua komo koke iho la no paha iloko o ke anapuni a Limaloa.

            Ua kali hou aku la au me ka manao, e lohe hou i kekahi maui leo mele hou ae, aka, na nele au me ia mau kuko ana, nolaila, ua haalele koke iho au i ke kali ana ma ia wahi, a hoomaka aku la au e hoi no ko'u rumi moe, no ka hoomaha ana iho i ko'u kino no na hora i koe o ka po.

            He mea oiaio, i loa no a kau ko'u poo iluna o ka uluna, o ko'u oki aku la no ia, i ala i ka hoala ia ana ae, ua ike ia na lalani kuahiwai o Maunakea, kahi nona a hooheno a ka poe haku mele o nei mau la.

            E aha ia ana o Maunakea,

            Kuahiwi alo pu me ke kehau,

            Alawa iho au o Maunaloa,

            Kohu moa ua kea i ka maile

            Ku aku au mahalo o ka nani,

            Ka haale a ka wai hu'i a ka manu

            Mahui aku au e ike lihi,

            I ka nahi noe o Kilauea,

            Ea mai nei Halemaumau,

            Enaena ke ahi a ka wahine,

            He Wahine kui pua uo Olaa,

            I hoa hooipo no ka malanai.

            E pu-a iki mai ana hoi na kikohukohu kehau iluna pono o no ao kaalelewa o ka lani me he mea la, e hoike mai ana i ka nani kamahao o kuu aina hanau ka mea hoi au i akenui ai e ike hou i ka maka o ka ohana a me ka lehulehu, oiai, ua loihi na la i hala hope ae nei, me ka ike hou ole aku i ko lakou mau helehelena pakahi.

            Oiai au e ku ana me ka nana aku i ka lele mai a ke ao, e poai ia ana e ka ohu, aia hoi, ke aloha konikoni ke hana mao ole la i kuu nui kino, me @e mea la e koi okoa mai ana no ia@u e hoi maua e pili ua lana mai la @a manao walauia iloko o@u, pehea la kuu wahi pokii hanau kama, aia uo paha ke noho mai la me na hoomanao ana no ko'u haalele ana aku iaia, oia hoi keia mau makahiki eono o ko'u kaawale ana aku mai ka aina nei aku.

            Oiai au e noonoo ana i ka’u mea e hana ai, ua lohe aku la au i ke kani nukupeu mai o ka leo o ka pahu i huipu ia me ka leo o ka waiolina, hele aku la au e nana i kahi o ka leo o ka pahu e kani nei, a ike aku la au aohe pahu hookani a'u i ike aku ai i ka hinuhinu e like me keia, me he mea la, o ka oi loa paha keia o ka palahinu mamua o na mea a pau a’u i ike ai ma Amerika ka home malihini hoi a’u i hookamaaina ai no kela huina manawa mamua ae nei.

            Nana aku la au i ka mea nana e hookani ana, a ike aku la au i ke kapalili i kana kiina lima ana mamua o ka poe a’u i ike ai, a ooe wale no paha kahi Jack Kuamoo o ka BaNa Lahui Hawaii, ke pookela ma ka’u hookuku ana, a me he mea la he keu aku ko’u nanea, i ka hana a keia wahi kaaka.

            Mahope iho o ka lawa ana o ko’u mauawa e nana ai no keia mau hana hoonanea, ua hoi aku la au e hooluolu ia’u iho, me ka hakukoi o kmanao, e ake e hiki koke aku i ke awa o Kou, a i ke kuluakauhale nani hoi o Honolulu.

            Aka, eia ka mea kupanaha, aole e hiki ia’u ke hiamoe me he mea la no e hoala mai ana i kuu hiamoe, a hoomaka ae la au e pii iluna, a aia hoi, ua ahuwale na wahi a pau o Hawaii, a ke hoea pu mai la hoi me ke kuahiwi o Haleakala.

            No kuu ike maka ana aku la i na mea e oili mai ana mamua, ua pii loa ae la au iluna o ka oneki o luna loa, a aia hoi ua ahuwale na wahi a pau o Maui, a ke nee mai nei hoi makou imua me ka hikiwawae, a ke pouliuli mai nei hoi o anai a me Molokai iloko o ka pouli o ka po.

            I ko’u alawa ana iho ma ka’u wati o ka hora 1 ia o ka wanaao, nolaila, ua pau loa ae la ko’u manao e hoi hou iho ilalo, no ka mea, aia ka hauoli ke kamau iho la ilalo o kuu waihona noonoo, o ke ake no o ka lele koke aku iuka o ka aina, e laa ka loihi o keia moana i hele ia mai la, nona hoi ka mamao elua tausani mile a oi ka mamao.

            Aole no hoi i emo iho oili mai ana ka lae o Makapuu mamua, a e paa mai ana no hoi o Waiimanalo i ka Uhiwai kehau o ka wanaao, me he mea la e koi mai ana ia’u e uwe iho, no ka mea oia mau wahi a pau, ua kaahele wale ia no e a’u me kuu mau pokii i ka wa kamalii, a ua hele malihini ia hoi me ke kamaaina ole, hookahi no kamaaina o ka leo.

            Ua hoohele malie ia ka holo o ka moku, a ma ka hor 3:45 o ke kakahiaka pili mai ka waapa o ke pailaka, a kaa aku la ko makou hookele ia ana mai malalo kooka mana, a ma ka hor 6 ponoi, pili mai la ka moku i ka uapo, a akahi no au a hoi ilalo o kuu wahi rumi e hooponopono ai i kuu wahi paiki.

            Eia hoi na Kuhina Hawaii ke liuliu mai nei no ka lele mai iuka nei me ka laua mau ukana pakahi, he pahu hookani ka kehaki  a lie pili gita hoi ka kekahi, o laua o makou na wahi mea puolo o makou, o ko’u wahi paiki no ka’u wahi ukana.

            Hele aku la au e haawi i ko’u aloha hope loa i na ohua e holo loa ana no Sidane, a me Samoa, a ua koi mai la hoi kekahi mau ohua, e holo loa makou ma ia moku uo Samoa, i kike au ia mau wahi, a ua noi aku la au i ka oluolu o kuu mau hoa ohua, e hookuu mai ia’u e hoi au e ike i kuu ohana, a  ina e loaa ia’u ka wa kuopno, alaila mahope aku au e holo ai no laila.

            Ua kono aku la au i kuu mau hoaloha e lele iuka nei, a e hoooluolu no ka manawa, a ua ae mai la lana, a lele mai la makou no uka nei o ka aina, a mahope o ka huli ia ana o ko makou mau puolo, ua puka mai a kau iluna o ke kaa Helu 135, a kamoe aku la ka ihu o ka lio no Waikahalulu kahi a’u i haalele iho ai i kuu po kii me ka wahine, a i ka hoea ana aku, o ka wahine wale no a me kuu ohana ke noho ana, a na pauaho io mai no ka pokii i keia ola ana.  Aloha no.

            Mahope iho o ka hui ana, me na waimaka e hiolo makawalu ana, ua makaukau mai la na mea ai Hawaii, a akahi no a komo wahi poi hou no keia kowa loihi o ka noho wale ana.

            Ma keia wahi, ke hooki nei au i ka moolelo o keia huli hoi ana i ka home, a no kekahi wa aku, e hui hou ana no kaua, me kekahi mau mea ano nui a’u i ike maka ai ke loaa ia’u he kowa kaawale o kau pepa.

            Aloha nui,

            CHAS. KAPAPOKO.

            Honolulu, April. 17, 1895.

 

LIKE OLE

            Ua leta ae ke Komisina Beritania Hawes i ke aupuni Repubalika Hawaii, i ka pana a Kuhina Haku Kimberley o Enelani e pili ana ia Rikeke a me Waka, e i ana he mau kupa Beritania ne laua.  A e olelo ana hoi ua pau ko Hinwita kuleana ia aupuni, aole i kamailio akea ae ke aupuni i ko lakou manao no keia leta a ke aupuni Beritania ma kona Komisina.

 

UA KOHO BALOTA NO.

            Eia kekahi poe ke olelo kuhihewa nei aole i malama ia ke koho balota ana i ka hope no ka Ahaolele ma kahi o C. S. Carter i make.  Ke hoike aku nei makou i ka mea oiaio i pau ai ke kuhihewa o na kanaka i ike ole i ka mea i hana ia.  Ua koho ia o A. G. M. Robertson ma ko Kale Kaaka wahi, a n@ ka mea kue ole, u@ malie loa ke koho ana.   No ka hauwawa ole ana, olelo iho la kekahi poe aole i koho a ua papa ia ka e ke Kuhina Willis, aole na@ oia ka mea pololei.  E hoopau i ke kuhihewa.

 

NA HANAMAIKAI.

            Eia ke hoomau i nei na halawai a na wahine o ka Papa Misiona o na Aina e a na wahine o Honolulu nei.  Eia ke hooikaika nei lakou i ke kokua ana i na kula Kindergarten no na kamalii.  He kula hoomaamaa i na keiki i ka noho ana a aole hoi e huikau a holo wale a na alanui e lohe a  kamaaina ai i na mea ino a me na olelo lapuwale.

            Ua hoike mai o Mere Garina no kana huakai i Hilo; kana mau hoolauna ana me na ekalesia ma Olaa, ua kamailio paipai mai no hoi no na hana kue waiona.

            Ua kohoia kekahi Komite e hoomakaukau i ka lakou hana kokua no na malihini o na kuaaina mai i ka wa e hui ai ka Ahaa Euanelio i ka pule mua o Iune.

 

KA HOME KAPIOLANI.

            He nui na lohe i hoea mai i o makou nei e pili ana i keia home i hookaawale ia no na Hawaii, i loaa i na pomaikai mai luna mai. 

            I ka la iho o nehinei, ua hoike ia mai la makou ua mohala hou ae la he pua na kekahi makuahine Hawaii, ma ia home, a i ka Poaono nei no ua loaa aku la no ia haawina hookahi i kekahi makuahine Hawaii hou aku, a aia no ka kekahi ke kakali la no ka hiki mai o ko laua manawa.  He mea no hoi keia e hauoli ai i ka naau o na kanaka Hawiai, i ka ike mai i ka hoohua maikai a na makuahine a me ko lakou hoolilo ana aku i kela home i hookaawale ia no lakou, ke hiki mai i ka wa pilikia, i home no lakou.

            I ka wa i kukuluia ae ai o kela home, ua nui ko makou wehewehe ana me ka paipai ana aku i ka lahui, e hoi malaila ke hiki mai ka wa pilikia.  Ua ae kekahi poe a ua hoole kekahi e ko lakou oleo pu iho, he hilahila i ka hoi ana ilaila, akak, ma o ka hoike a ka poe i hoi a i hilahila ole hoi, ua ike ia ka hoi nui a@a aku o na makuahine Hawaii ilaila i keia mau la.  Ua noho lakou me ka malama maikai ia i na mea a pau, a hiki i ka wa i ike isa ae ua kupono e hoi no ko lakou home, alaila hookuu ia mai lakou e hoi me ka lakou hua makamae.  Ua nui no hoi ua olelo maikai i puka mai ia lakou mai, no ko lakou malama maikai ia e Mrs Lemon (Meleana).  Ua oi aku kana mau lawelawe ana mamua o ko  lakou ohana ponoi, pela ka laou hoike mai, nolaila, makou e poloai aku nei i na makuahine o kakou a pau, mai hilahila oukou, e hoi i ka home i hookaawale ia no oukou e ka lokomaikai o kekahi o na ‘lii kiekie o ka aina.  E hoomau ia ke ku ana o keia home waiwai ou e Hawaii.

 

NA IO HOLOHOLONA LIO.

            Aia ke makemake nui ia la, na io lio, ma Wasinetona Hikina, a me Oregona.  Ua luku ia he huina nui o na lio i hiki aku i ka elima tausai ka nui, a hoomoa ia e like me ka io bipi, a laia hookomo ia maloko o na kini, a hoouna loa ia aku no Farani.  Aia no hoi ke hooikaikia ia la no ka hiki ke hoouna ia na kini io lio o keia ano no Iapana, a o ka hopena aku e hoea mai ana i o kakou nei.  Ua hoike ia ae la, ua like loa no ka ka ono o keia io holoholona e like la no me ko ka io bipi, a ke hoomoa maikai ia la, he oi loa aku ka makemake o na kanaka o Farani.  Ua ulu ae la paha keia manao hoopukapuka i ko laila mau kanaka, mamuli o ka nui launa ole o na lio ma ia mau moku aina, oiai he elima dala wale no o ka lio hookahi, a ma kekahi wahi o Oregona, ua manao ia e loaa ana no ka hookahi dala a me ka hapalua o ka lio hookahi.  O ka nui paha ia o ka lio ke hiki la i ko laila poe ke kuai he hookahi dala a i ole he hapalua o ke kino make o ka lio hookahi, a hanai aku i mea ai na na puaa, a momoa na puaa alaila kuai ia aku la no ka eono a ka umi dala o ka puaa hookahi.  Ua oi akuka pii o keia holoholona uuku mamua hoi o ka lio, ka mea nunui, a nui no hoi o ka paona.

 

E HOOKO ANA MAKOU.

            Mamuli o ke aluka o na leta 1 loaa mai ia makou mai na mokupuni mai, e noi mai ana i ke kii o ka Moiwahine Liliuokalani, a me ka Alemaka pu o ka 1895 nei.  Nolaila, ke hoike ia aku nei ka pohe ia oukou apau e na hoaloha, na makamaka a me na hoa makaainana no apau, na tausani hoi o na poe e nuu ana ina kuhinia o ka Nupepa ka Oiaio, he elua pule i koe mai keia la aku, alaila, e halawai pu ana no ananei oukou me na hiohiona waianuhea o ke kii o ko kakou Moiwahine aloha Liliuokalani, a ike no hoi i ka panio o ka Alemaka o keia 1895.  Nolaila, e na keiki papa o Puna paia a-la

            E ala, e eu, e hopu a paa, a hiu ia a wela lawe no a lilo i ka Nupepa ka Oiaio, i hoa kui lei hala pu nou, a kui lei Lehua hoi o Hopoe.  Mai puni oukou i na pahele a ka moo delagona, e onou aku nei ilaila, e mea ana ua hoohuiina o J. E. Bush, he mau olelo hoopunipuni ino loa ia, aole he io a me ka mole oia mau mea, he opala wale no ia mau mea e hapuku ia aku nei

            E hilo aina ua Lani polua, he lua ole na olelo a ka poe lokoino, e hoino nei ia J. E. Bush, me ka loaa ole he mau hooiaio ma ko lakou aoao.

            Nolaila, e ua kini ou makamaka mai ka la hiki ma Ha’eha’e a ka welona a ka la ili kai o Lehua, mai puni oukou i na olelo waiwai ole e hiki ole ai hoi ke hooiaio ia.

            Ko oukou hoaloha

            Ma Ewa ae nei i ka Pakahi nei, ua loaa iho la i kekahi haole o Willing kona inoa, i kekahi eha kuhohonu.  Ua hiki mai kekahi kanaka ma kona hale, me kekahi pu raifelana hoopiha ia, a no ka hiki ole iaia ke wehe i ka poka, ua haawi aku la oia na ka haole e wehe, a ma o kekahi ulia, pahu ae la ka pu a eha loa ia na maka o ua haole la i a pauda o ka pu.  Ua hoouna koke ia mai i ke Kauka E. E. Surmann e hele aku malaila, a eia oia ke lapaau nei i na palapu o ka mea poino.