Ka Oiaio, Volume VII, Number 11, 17 May 1895 — Page 2

Page PDF (1.06 MB)

This text was transcribed by:  Cheryl Tanaka
This work is dedicated to:  for John

NUPEPA KA OIAIO

 

J.E. BUSH, Lunahooponopono.

 

OKA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

 

POALIMA, MEI 17, 1895

 

KE Kii Makana A ka Nupepa Ka Oiaio.

 

          I ka poe uku mua i ka uku makahik, o ka Buke VII e hele nei, e hiki mai ana ma ka Auseteralia o  ka la 27 o keia mahina.

 

          He Kii keia o ka Moiwahine e noho ana me kona kahiko alii piha maluna o kekahi noho me ke Kaluaunu.

 

          E loaa no keia kii maikai o ka Moiwahine i ka poe aloha io iaia, e ake ana e malama i Kona mau helehelena ma ko lakou mau home, ma ka uku mua ana i ka uku makahiki o ka nupepa i ka pau ana o ka la 30 o Iune, 1895.

JOHN E. BUSH,

Luna Nui o Ka L. a me K.O.

 

OLELO HOOHOLO A KE JURE.

 

          Ma ka hihia o ke Aupuni kue ia Bush a me Nawahi, ua hooholo ke jure e kuu ia Nawahi. Ua like ole hoi no Bush. wahi a ko makou lohe, he 7 ma ka hookuu, a he elima kanalua. Ua paa iki ke jure a hala elua hora a oi. He opiopio wale no na jure.

 

HE PALE KANAWAI.

 

          He pale kanawai ka ka aoao i hoopii ia e ke aupuni no ka ohumu-kipi, oia hoi. aole he kanawai ohumu kipi ma na kanawai o ke repubalika Hawaii i keia la aka he kanawai kipi a he kanawai huna ohumu kipi wale no ke ku nei. Ua liuliu loa ka noonoo ana mai a ke Kahu o ka Aha mamua o kona hooholo ana mai e hoomau ia aku no ka hihia. Ua kanalua nae oia ma ka nana aku, a me he la aole oia i maopopo loa, ke kuleana ole loa o ko ka aoao pale ma ka lakou noi. Ua hoohalahala ia aku la kana rula ana mai e hoole ana i ke noi o hoopau wale ia ka hihia.

 

KE MAKAALA MAI NEI.

 

Hakuia no KA LEO.

 

          I ka la iho la i nehinei Mei 13 ia makou e liuliu ana no ke kakele ana maluna o ka makou papapai, ua pa-e mai la ka lono i @ makou nei, e pili ana i na makai ku huina e noho paa iloko o ka Halewai.

          I ko makou lohe ana i keia lono, ua u-i iho la makou, ua ninau a hookolo aku i kahi e loaa ai ka oiaio a me ka ole, a hiki i ko makou lohe ana eia ka he pihi nui hookalakupua ke au mai nei i ke kai loa, a pae mai i Kou nei a oi kali aku nae hoi makou a po a ao ae nei, aohe ike ia, a hoomanao ae la makou o ka Honolulu nei ano mau no paha, he nunu olelo, pela io paha, a aole paha. A no ia kumu hoomanao ae @ makou, i keia olelo kahiko o Hawaii nei, aole malama i pua i ka Iole, mahalo no i ka nui o ka oukou makaala.

 

Mr. Nawahi.

 

          Ua ku hoike ae o Nawahi nona iho iloko o ka hoopii a he aupuni repubalika Hawaii Kue ia Bush a e Nawahi. Ua kue kumu mai la oia mai ka la hulihia o ke aupuni moi a hiki i kela la.

 

KO  MAKOU HIHIA.

 

          I ke kakahiaka onehinei i noho ai ko makou hihia. a me J. Nawahi, ua lawe ia mai na hoike ma ko makou aoao, e kue ana i na olelo ike a Hanele Van Giesen a me McEvoy, a me kekahi poe hoike e ae ma ko ke aupuni aoao. Ua pau ka hapanui o na hoike ma ko makou hihia i ka hai i ka lakou mau olelo ike imua o ka Aha, a ke pau i keia la na hoike, alaila apopo e akaka ai ke kulana o ko makou hihia.

Ua (no indent sic) wae ae a aoao a elua i na jiure no ka noho ana ma keia hihia, eia ko lakou mau inoa:

          H. Cooper, J.S. Kawewehi, Wm. McGurn, J.W. Akana, Hairama Kaaha, A. Bishaw, H. Kahalewai, H. Kolomoku, James L. Holt Jr, J. Kapali, C.A. Long a me William Chung Hoon.

 

NOKA RIKEKE A ME WAKA

 

        Ua puka aka la ka hoike manao o ke aupuni Beretania Nui ma kekahi palapala a ke Kuhina o ko na Aina E, Haku Kimbale, e hoike ana ua hooholo iho la ke aupuni aole i pau ko keia mau kanaka Beretania kupa ana no ko laua aupuni makua, i like ole hoi me ka pau ana o ko Hiuwita, he kanaka Beretania i hoohi@i a i hooneleia ma ia hoohi@i ana i kona kuleana i kona @.

          Ua waiho @  keia olelo a ke Kuhina Enelani ma ko Enelani Komisina, Mr. Hawes i ke Kuhina o ko na Aina E, Mr. Hatch, o ka republika o Hawaii. Ua hoike ia aku la hoi e ka mea hope i ke aupuni, a noonoo ia imua o ka Aha Hooko. aole nae a lakou olelo i puka ae i ke akea ae ia mea.

          Ua hoike ae la ka Avataisa i keia kakahiaka nei, ua loaa aku la ka kekahi palapala hou aku ma kekahi Keena Oihana o ke aupuni, e pale ia aku ai ke kuleana a keia mau haole e olelo nei he kupa laua no Enelani.

          Ke manao wale ia nei, e lilo ana keia he kumu no Enelani e novelo mai ai ia Hawaii, a lilo he mea hoopaupauaho ai iaia.

 

KA MOKU KIU LEHUA.

 

          Ua hoi mai ka moku kaua kiai oihana dute i ka Poaono iho nei, a ua hoike ae aole he kupua ino o ka moana i loaa aku ia ia. Aole he opiuma. Aole hoi he aumoku filebusta e hele mai ana e hoopio ia kakou mai ana e hoopio ia kakou, he halialia wale no kau hookui mai me lakou. Ua hoi aku ka moku kaua Lehua a ka pae lalani o na moku kaua ma ka aoao hema komohana o ke awa e ku like mai ai ma ka Piledelepia. He k@@u like ko laua ku ana e ku la me ke ano o ka ia-nui a me ka ia-iki.

 

KE LOHE WALE IA MAI NEI.

 

          Ma ka mokumahu Alameda ua hiki mai kekahi mau leta i ko Honolulu nei poe e i mai ana eia mai @@ @apua a hiki aku. Pela no ka hoike a na nupepa o Kaleponi. He mea maopopo ua lohe @ no ke aupuni, i keia mea oiai ua hoolimalima ia o Lehua no ke kiu ana i ka moana. He aupuni puni hoolimalima kiu keia a he keu no hoi o ka waiwai ole o ka hana a keia kiu. Pela no paha anei ka hana a ka moku kiai. Pololei no hoi ka olelo, i ka moe ole o ka mea i kukulu ia maluna o ka hewa, oiai e ala mau ana na hana hewa mamuli o ia mea. Ua puni ke ao i na nu@ e me na lono kaua, na hao wale, a me na hooluhi wale. Ua oi aku ka pono e  hiki mai ka la nui o ka Haku i pau ai na aupuni o ke ao a ku mai ke aupuni pohaku i kalai lima ole ia.

 

HE MOKU KIAI,

 

          I keia mau la aku la ua hooholo ke aupuni e hoolilo i umi tausani dala no ke kiai ana i kekahi moku kiai i na ae kai a me ka moana pili aina o Hawaii nei. Ua hoolimalima ia o Lehua no keia hana no hookahi mahina no ia mau dala, a eia oia ke hoomakaukau ia nei no ia hana. Ua like keia hana me ka mea a ke aupuni o ka moi Kalakaua i hooholo ai maloko nae hoi ia o ka Hale Ahaolelo, e hooliloia aku no ke kiai ana i moku no ke aupuni. Ua kauohaia ua moku la e kukuluia ma Sekotia no $150,000 aka, no ka lalau o ke poo o ka Aha Kuhina, oia hoi o W.M. Gibson. ua hoopauia ke kauoha a ua hooholoia he $21,000 o ua haawina la o ka Imiloa a he  mau tausani hou aku no ka hoololi ana i kona ano, a me ka hoolako ana i ka ai a me na kela, a pela aku. i hiki aku ai ka hoolilo o ka $10,000 a oi aku. Ua @(words) ma dala a @ hoi keia? oia ka ninau, oia ka ninau. I ko kakou manao, ua oi aku la ke kupono e loaa i ke aupuni i moku ponoi nona iho, mamua o ka moku hoolimalima.

 

KE AU LA I KE KAI.

 

          Ma ka holo ana aku o ka mokuahi Australia, i ke ahiahi nei Poakolu, Mei 8, i kau aku ai ko makou Makai Kiu me ka Puali Puhiohe Lahui, ka mea hoi a makou i hoike mua aku ai ma ka pepa o ka Poalua nei, e holo ana eia malalo o ko makou mau lilo ponoi, no ka nou ana i na mea hou makamaka loa, ma na kapa huakai o ka aina i kaulana i ka nani me ka maikai, ma keia huakai a na puukani Hawaii ma ka hookani mea kani.

          Aole oia wale no kana hana a makou i hoouna aku ai, e hele ma keia huakai, a ka hele pu kekahi e nana i na kii makana o ka Moiwahine Liliuokalani, e milia mai la e na Halepai Kii o Kapalakilo, a noho ka onohi daimana iloko.

          Ma ka Australia o ka la 27 o keia mahina, e loaa mai ai ia makou kana hoike, a ia wa hoi makou e huaipau aku ai, no ka pono o ko makou mau makamaka heluhelu e lawe ana i ka LEO o me KA OIAIO, na nupepa hoi nana e hoike aku i na mea hou like ole e hauoli ai ka naau.

          E hoouna pu mai ana oia no ua mea e pili ana i ko lakou aina hanau, na mea nui e kamailio ia ia la ma Amerika, a ma Europa paha. Ina paha he hana koe a ia mau aupuni no kakou.

          Nolaila, ke kono aku nei makou in na makamaka Hawaii a pau i makemake nui i ka malamalama e lawe i ka LEO a me KA OIAIO, i ole ai e lohe pepeiao mai i ko hai lokomaikai, nolaila, o ka lohe ke ola a @ ke kuli ka make.

 

          Eia ke aupuni ke hopuhopu mai nei i ka poe @ lakou mau auhau kino.

 

WANABAGA.

 

          Ua ae ia aku nei ke noi o Wanabaga o ke aupuni e hoi mai i Hawaii nei. He pili loa o Wanabaga, ma ka mare ana o kona ohana, i kekahi mau luna koa o ke aupuni, a malia paha, ua loaa kona kakoo ma kana noi ma o lakou la.

 

HE OLELO AO MAI

 

          Ua kakau mai kekahi kakoo ikaika o keia aupuni ma Kapalakiko, e i ana. ua oi aku ke kupono e hoolimalima ia kekahi mau kiu ma na wahi. mamua o ka hoopapau ana i na kiu hoopunipuni e noho nei malalo o ke aupuni. Ua manao keia mea kakau, ua nui aku ka pomaikai o ke aupuni Repubalika ke hana ia elike me kana e olelo nei.

 

KA HIHIA OHUMU KIPI.

 

          Ma ka hihia ohumu kipi, ua lawe mai la ke aupuni ia Van Geesen a me McVoy ma kona aoao e hoike mai ika ohumu ana o Bush Nawahi a me Crick. Ua olelo mai la o Van Biesen, ma ka Aha Hookolokolo Hoomalu, i ka la 8 o Sepatemaba, oia hoi ka la Sabati o Bush, kona la hoano a kapu loa, o na hana e ae koe na mea pili hoomana, ua ohumu kipi, iho la keia poe ekolu, me Lot Lane, a me kekahi poe e aku o keia wale no kana hoike ia wa, a ua hoole ia keia hoike ma ka aoao pale e Nawahi a me na hoike e ae o ia aoao, he mea hiki ole ia, oiai he la paa ia o ko Bush pa, a he hele ole ia aku e ka lehulehu a me e ae paha. Imua hoi o keia kau jure, ua hoike mai la oia i ka la 7 ka o Sepatemaba, aole o ka la 8. Ua hoike hou mai la no hoi oia, ua loaa o Nawahi iaia mamua iho o kahi o Bush i ka la 4 o Oct. ’94, a ua olelo aku la o Nawahi. ua hele oia e noi i ke dala $475 a ka hui Aloha Aina a na wahine, a na hoole ia mai, i mea kuai pa. Ua hoike mai la ka aoao hoopii ia aia o Nawahi i Wailuku, Maui, i Mai mai ka la 3 al ka la 8 o ia mahina ma o Anaru, Makai Nui o Maui, W.C. Achi a me Nawahi pu no hoi, oiai ma ka la 2 o Oct, ua holo aku la o Nawahi no Maui me keia poe a pae aku la i Kahului, i ka la 3, a kau pu aku la o Nawahi a me Achi me Kalua ma kona kaa, a paina me ia ia la.

          Ua olelo hoi o Van Giesen, ua loaa hou no o Nawahi ia ia mawaho iho o kahi o Bush i Nov. 16 a ua olelo aku la o Nawahi iaia, ua loaa he 1100 pu i makaukau a kanaka. Ua hoike mai la o Nawahi e pili ana i keia olelo penei.

          Ia wa e oleloia nei, ua pau kona hele ana ma kahi o Bush, a ua hoolimalima oia i ke keena Loio mai a Magona mai, ma ka papahele iluna o kahi e noho ia nei, e Kaululaau, Kane, a me Kaululaau he keena hoi i nohoia e Kaholokahiki mamua; i ka la 14 o Nov keia, no ka loaa koke ole i ke ki,  ua komo ole oia ia rumi la a ka la a ka la 16 o Nov. a malaila oia me kana pake hana i hoomaemae ai i ka rumi a hoonohonoho hoi i na buke a me na lako o ke Keena hana, a hoi wale i kona home.

          He elua wa i oleloia ai e na hoike pale, i hiki ai ke hoomaopopoia, ua hoohiki wahahee maoli no o Van Giesen a he hookahi wa, oia hoi, ua hoololi oia i kaua olelo hoike, me ka hoole ia o kana hoike hooka@ ma ia wa i oleloia ai ua hui o Bush Nawahi a Crick ma ka rumi o Penikalaka.

          Eia na mea i oleloia ua hui me Bush ia wae @. O Lot Lane, a me na luna lawe nupepa o KA LEO. Ua hoole mai la o Penikalaka ka mea nona ia rumi a me Nawahi kona hoa ma ia Keena. Ua hoole mai la na Luna oia hoi o Kahaleluhi, Keanu, Kaanaanaa, a me Hoopii. Bush a me Pua i ka oiaio o keia olelo, a ua hoole loa mai o Lot Lane aole oia la malaila.

          Ua olelo o McVoy penei:  Ua ohumu o Bush, Nawahi, a me Crick, ma ka lanai o ko Bush hale noho i ka la 14 o Augate; oia wale no ke ano nui o kana olelo hoike. Ua kulaiia keia olelo e ka aoao pale e na hoike ana a Nawahi, Bush, a me ka laua mau wahine, a e Hanaia e olelo ana he la hanau ka la 14 o Augate, Poalua, no ka Nawahi keikikane, Alexander, a ua malama ka ohana he paina hoomonao ia la, a i ka hora ponoi i oleloia ai e hui ana o Nawahi ma, e ai ana oia me kona ohana, a ua hoia ia no hoi aole loa ma kahi o Bush ia la.

          O na hoike e ae o ke aupuni, aole o lakou olelo ike ohumu kipi. He hoike wale no ua kuai o Crick i ka pu, a ua loaa aku la ka pu ma kahi o Bush, a ua loaa aku la he mau pu ma kahi o Crick.

          Ua hoike o Bush, kana wahine, me D.M. Punini, nana elua pu, i loaa aku i kona wahi. O ka nui aku i hookomo kolohe ia e kekahi mea paha i enemi ia ia, a e imihala ana paha. Aole loa oia i ike Aole no ka aoao hoopii i hoike mai ua ike ia o Bush e huna ana i na pu i loaa aku ma kona wahi, aka, nana no a me kana wahine i hoike mai ua hoihoi ia ka laua pu elua e waihoia ma kahi e nalo ai mai ka lima o na keiki a me ka maka o ka poe hele wale mai.

          O keia iho la ke ano nui o na olelo hoike.

          He elua hoike no ka ohumu kipi o Bush, Nawahi a me Crick. Aole he hoike no ka ohumu o kekahi me kekahi, ke ole kekahi.

          Ua maikai ke ao ana a ka aha, a ua hoouukuia no hoi na olelo a na loio imua o ke jure oiai ua maopopo loa ke kulana o na aoao elua. Ua noi aku na loio a ka aoao pale i ka aoao hoopii, e waiho aku ka hihia i ke jure me ka olelo ole o na loio, oiai ua lawa ka olelo hoike i ko lakou ike, a na ka Aha hoi e ao ae i ke pili o ke kanawai.

          Ua noho ke Jure a hala elua hora a oi. I ka noho mua ana a piha paha he elua hora, ua puka mai lakou, a  olelo mai, ua hooholo lakou no hookahi mea i hoopuia, a ua kanalua ke jure no hookahi, a no ia kumu, no ninau mai i ka Aha ina he hiki ke hooholo i ka lakou olelo hooholo no kekahi degere malalo malalo iho. Ua ao hou aku ka Aha, aole e  hiki, he ahewa a he hookuu wale no. Ua ao mua aku nae ka Aha. ina e kanalua no ka mea i hoopuia.

          Ma ka nana iho i na olelo a Van Giesen a me McEvoy, ina he oiaio ue pili ka ohumu ia lakou a ekolu i hoopiiia, a ina hoi ua koikoi ka hoike lehulehu mai, aole he oiaio o ka laua olelo, alaila, ua hewa like ole na mea i hoopii ia.

 

HE HIONA KAUA HULIAMAHI.

 

          Me la e haunaele aku ana o Iapana me Rusia, oiai, ua kue mai la ia aupuni no ka nui loa o ka alunu o Iapana, i na mokuaina o Kina, e like hoi me kana mea i koi mai nei ia Kina. Ua kue loa o Rusia, Geremania, a me Farani i keia mea, a ua noi aku la ia Iapana aole e lawe i kekahi mokuaina o Kina, oia o Leauton, a ina e hoole mai ana o Iapana i keia noi a keia mau aupuni ae la, alaila a e paniku ia aku ana ke awa o Iapana. Ua koi aku la o Rusia ia Iapana me na olelo ikaika, a o ka la 7 iho nei o keia mahina ka la a Iapana e ae aku ai i kana pane. Ua nui loa ka pioo o na lahui kanaka no keia mea no ka mea, ina e ulu ana keia kaua alaila he kaua ulupuni. Ke hoomakaukau nei o Iapana e kue aku i a Rusia, a o kona kukulu a hoomakau ana i ua papu, a me na wahi i oli ia a hoopiha ia i na mea pahu, ma kahi i manaoia e pae mai ai ko waho mai poe. Ua kuai o Iapana i  mau moku lawe koa holo loa, ma Enelani a ma Amerika, a ua olelo ae la ke Kuhina Iapana ma Amerika ua kupilikii loa ke kulana, a ina he kaua io, aole e kuemi hope ana o Iapana, oiai, ua makaukau oia me hapa miliona koa. Ua olelo keia Kuhina, ina e haalele ana o Iapana i kona kuleana ma Kina, alaila e kaua huliamahi ana o Iapana. Aia no hoi o Rusia ke hoouna awiwi la i na koa ma na aekai Hikina e pili kokoke ana ia Iapana. Eia kakou iloko o na la kupilikii a e ko auanei paha ka wanana a ka Buke Nui.

 

LULU KA MAKANI.

 

I ka hele a ka Bana Lahui

 

Ohuohu na Poohiwi.

 

I ka wehi o ka Aina.

 

          E like ma na lono i hauwawa ae ma na alanui o ke kulanakauhale nei, e haalele mai ana ka Puali Puhiohe o ka Bana Hawaii i ka huikau o ke Kapitala o Honolulu, kahi hoi a lakou i auamo pu iho ai iloko o ka hune a me ka nele, me ko lakou mau hoahanau o ka pupuu hookahi, a au aku i na kai kawahawaha o ka moana Pakipika, no ka Ipuka Gula o Kapalakiko.

          Ua hooko io ia ia mau lono, a ua lilo hoi i mea oiaio. I ke kokoke ana ae o ka hora elua o ka auina la o nehinei, ua wehe aku la ka pili a ka ipo i ka ipo, ka wahine i ke kane, ka makuakane i kana mau keiki, no ka hoakoakoa ana ae ia lakou, ma kahi noho o ko lakou Puuku a Luna Hoohana Nui, ma ke Alanui Papu kahi hoi i haawi mua ia ai o ke kauoha, malaila lakou e houluulu ai a Maki no kai o ka uapo.

          Ua hooko ia ke kauoha, a he mau minute helu wale no koe a kani ae ka hora ekolu, ua haalele aku la lakou i ka home noho o William Aylett, ko lakou Puuku, a kaa mai la ke alakai ana malalo o Prof. Libornio, ka lakou kumu, malalo ke kani kapalili o ka leo ka lakou mau mea kani.

          Ua piha pu na alanui i na makaikai o na ano lahui like ole e iho ana i kai o ka uapo Oceanica kahi a ka Australia e kali mai ana i na puukani Hawaii, a ma ka makou koho aku, aia ma ka heluna o na tausani ka poe i akoakoa ae ma ka uapo.

          Ua lehau no hoi ka oneki o ka mokuahi ka nui o na ohua i holo pu aku la me ua poe keiki ai pohaku la o Hawaii.

          Ua hiki mua ae la ka Bana P.G. makai o ka uapo, e like me ka lakou hana mau, no ka pomaikai o na ahua e haalele iho ana i na kaiaulu o Hawaii, a i ko lakou wa i ike mai ai i ka huaki a na keiki puuwai kupaa mahope o ke aloha aina, e hele pololei aku ana no ka hale mokuahi, ua haawi mai la lakou i ia panai ana o ka hoaloha i ka hoaloha.

          A e like no me ko lakou ano mau, ka piha a hu i na mea hoohauoli, pela no hoi lakou i panai mai ai ma ke ano, he hoailona no ke aloha aole no na manao enemi a lili pilikino.

          Ua pii aku la lakou no ka oneki o ka mokuahi, ka halelana a lakou e au la i ke kai, me ka lakou mau hokeo mea kani e paa ana ma ko lakou mau lima.

          Ua luuluu ko lakou mau a-i a me na poe i na lei hoowehiwehi o ka aina e hiki mai ana i ka makee o ko lakou mau puuwai i na kahiko hoonani o ka aina hanau.

          Mamua ae o ka hemo ana aku o ka laina mai ka uopo aku, ua haawi mai la lakou i ke mele lahui o Hawaii Ponoi, a i ka pau ana ua le-go mai la ka laina,a niau aku la ka ihu o ka moku, no ke kai hanupauopa o ka moana, a o ka makou kalokalo wale, no i ka mana lani, e maalahi ka lakou huakai a pae i ka aina, a e holopono hoi ka laku hana me na pomaikai he nui.

 

JERRY SIMONSON.

 

          Ua make keia haole kamaaina i ka la Hoomaloka iho nei i ka hora 11 o ke kakahiaka, a i ka hora 4 o ka la kapule, mai kona home ma Alanui Liliha. He pili keia kanaka i kela ohana waiwai kaulana o Nu Ioka, oia hoina Vanabila. He hou oia no ka hui nui mason, he hoa no ka hui o na hoa o ka puali-koa o ke kaua Kuloko ma Amerika.

          He hoa no hoi no na puali-koa makaainana o ka repubalika Hawaii. Oia kekahi hoa iloko o na hookahuli aupuni moi ana a pau ma Hawaii nei, a ua lanakila mau oia ma kana mau kaua ana, koe keia pio hope loa ana me ka enemi nui o ke kanaka-ka make-a ma keia ua lilo pio aku la hoi oia i ka enemi. He eha ma ka lima ka hookumu ana mai o kona mai, a mahope ua pohala ae la a puni kona kino, e hoike ana ia kakou a pau, i ka maopopo ole io no o ka maka e poi iho ai ia kakou. Pomaikai ka poe e noho makaukau ana, maluna o lakaou he mea ole ka make. He 49 ka nui o kona mau makahiki, a waiho iho la oia he makuahine a he kiekie, ma ka mokuaina o Nu Ioka. Nui kona mau hoaloha i ukali aku ia ia i kona home hoomaha hope loa ma keia ao.

 

HE MAU LONO LEHULEHU.

 

          He nui, a manuunuu na lono lauahea a makou i lohe wale ai, e pili ana no ko kakou aina kulaiwi, e paiahele ia ana ma na pipa alanui o ke Kapitala nei, a o ka oiaio o keia a me ka ole, aole i maopopo ia makou, aka, e nana aku imua a e kikoo aku hoi i na mea e hiki mai ana.

          A oiai hoi, ua lohe makou, eia i ka moana e au mai nei no Hawaii nei he aumoku, mai ka poepoe Hikina mai, no lakou ka huina elima, a mai ka hema mai hoi hookahi, a o ka pahu hopu iho la oia kakou nei. Ua kaalo iho la nae ka la e ku mai ai kekahi o lakou, a malia paha, no ka ino o ka moana, oia ke kumu o ka u-lolohi ana, a o kekahi poe hoi a lakou eia no paha ke eku mai nei i ka loa o ka Pakipika.

          Wahi a ko makou lono mai, e hele mai ana lakou e kiai i ka maluhia o ko lakou mau makaainana kupa, o ko lakou mau aupuni pakahi iho e noho nei, maluna o ka lepo aloha ou e Hawaii ponoi, ka Paeaina hoi i oleloia, “ka Palesaido o ka maluhia,” a he mau lono e ae no kekahi a makou i lohe ai, oia hoi na mea pili kuwaho, a kuloko.

          Aka, e hoomanawanui kakou me ka paupauaho ole, me ke kaniu-hu ole hoi.

                   Nolaila e na hoa makaainana o ka oiaio, a me ka ole o keia mau lono, na kakou no ia e nana aku i ka hopena e hiki mai ana, oiai he mau lono wale no keia aole he maopopo o ka i’o, a me ka iwi.

          A mai hoahewa mai oukou ia makou, oiai makou e hoike aku nei i keia mau lono.

          Aloha oukou a pau loa.

 

UA HOOPAU IA KA LAIKINI

LOIO O W.C. ACHI.

 

          Mamuli o ka hihia i hoopii ia ai o W.C. Achi imua o ka Aha Kiekie i noho kahu ia e ka Lunakanawai Nui ua ku ka hewa i ka mea i hoopii ia a me ka uku pu ana aku hoi i na koina o ka Aha. A o ka hope o keia ahewa ia ana o ka mea hoopiia, ua lawe ae ka Aha i kona palapala hookohu laikini loio, e kaohi ana iaia aole e lawelawe hou na oihana.

          Oiai ua hoopuka aku oia he nota no ka aie ana aku i ka mea dala a i kekahi la koke no mahope mai, ua hoopuka ae ia oia he nota no kekahi moraki a kanae ae la i ka mea mua ana i hana ai.

          Ua nui no ka hooikaika ana o ka Loio W.A Kini, aka, aole i loaa ka pono, a hiki wale no i ka wa a ka Aha i kau mai ai i kana lelo hooholo.

         

          Ua loaa iho la ia Hikina kekahi eha kukonukonu, ma o ke komo ana o kekahi o kona wawae iloko o ka enekini o ka mokuahi Kaala. Ua lawe loa ia aku la oia no ka Haukipila e lapaau ia ai.