Ka Oiaio, Volume VII, Number 14, 7 June 1895 — Page 3

Page PDF (1.13 MB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

Ka Oiaio.

 

KE KUHINA GRESAM.

  Ma ke ku ana mai o ka mokukaua Bennington, mai Kapalakiko i keia la, ua hiki mai la hoi ka lono ua make iho la ke Kahina Nui Gresham, i ka la 27 o Mei i hala.

 

AOLE E LOIHI MAANEI.

  Ua holo hiki-wawe mau la ka mokukaua Bennington, mai Kapalakiko mai ma ka la 28 o Mei nei, a ku mai la hoi i ka ewalu o na la ma ka moana.  Me hela e holo aku ana no noia iloko o na la pokole, a o ka Olympia ke pani iho ma kona wahi, he moku paa hae no ka Adimarala Beardslee.

 

AHAHUI KULA LAPULE.

  Ua hoi ae ka Ahahui Kula Lapule ma ka luakini Kaumakapili, i ka hora 10 o ke kahiaka o nehinei, o Mr. Henry Waterhouse ma ka noho, a o Rev. E.M. Hanuna ke kakauolelo no ka wa.  Ua heluhelu ia na hoike a na kula Lapule a ua hoakoakoa ia a na kekahi Komite e hoouluulu ae i hoike ane nui a waiho mai i kekahi manawa e aku no ka hoike makahiki.

 

HE OKI LUNELA.

  Aia ke poaa ia la ka puu e alai la i ka wai e hoolana ana ia Aliamanu, a komo aku hoi ka wai i Aliapaakai.  Ua hana ia keia i mea e maloo ai he mau haneri aina eka maikai no na holoholona.  Ke hiki mai ka wa na e kio ana ka wai ma keia awawa, a aia na ka la wale no e hoomaloo, a no ia kumu he make ka weuweu ai a na holoholona.  He 190 a me 213 kapuai e eliia ma Aliamanu a ma Aliapaakai aku, a he 243 wale no kapuai i koe puka a huina oki a elua.  Ua manaoia e pau ana keia hana i ka malama o Augate.

 

HE WANANA FA FALB.

  O kekahi o na loea kilo hoku kaulana  o keia mau la.  He mau makahiki pokole i hala aku nei, ua hoike ae o Prof. Falb i kekamau mea e hiki mai ana i keia honua, mamuli o kona kilokilo ana i na kulana o na mea o ka lewa lani o ka poepoe houna.  "O kana wanana hope loa nae oia ka mea e hoanoe nei, i oi aku mamua o na olelo mua ana, i kanaka.  Ke olelo nei oia aia i ka la 13 o Novemaba 1899, e hoea hou mai ai kela hiku-welowelo auana o ka lewa lani, i ike ma ka inoa ka hoku-welowelo o 1866, a o keia hoku e hoohui ana me ka honua, e like hoi me ka mea i pili ia kakou na kanaka e noho ana ma ka honua nei.

  "Aka, mamua o ka hiki ana mai o keia hopena weliweli, aia hoi e hiki mua mai ana na mea e ae, i hapa iki iho na pilikia no ka mea, aole i puniia ka honua holookoaia mau mea.  Ua hoike akea ae la hoi o Prof. Falb ua ike oia eia iho la kekahi hoonaueue nui olai moana e hoea ana i keia makahiki, a iloko o Iulai a me Augate e uhiia ana ke kulanakauhale o Nu Ioka malalo o kekahi Kai hoonee mamuli o keia olai ma ka moana, (e like me ia i uhi ai ma ka aoao komohana o Hawaii i ka 1868, ma Kau, a i ike ia ma ke Kai mimiki ma Hilo Honolulu, a me na wahi e ae a puni keia Paeaina a ma Chili, a me Iapana) a i ka manawa hookahi no o Nu Ioka e loohia ai i keia popilikia, e liko ai o Florida a me Kaleponi he mau mokupuni.

  "He mau olelo wanana keia ma ke ano ike akeakamai, i kukuluia iho la maluna o na imi ana ake akamai i na kulana ano o ke kino maoli o ka honua.

  O keia na manao o Prof. Falb i hoolaha pokoleia ma ka nupepa Hoku o Honolulu nei mai na mea ana i hoike ai ma na aina e A he mau olelo wehewehe e aku kekahi.

 

  Aole i loihi na pule i hala aku ua hoike aku la lakou i na hiona o na hana a na lahai kanaka e hana nei, malalo o ke poo manao "Onene Kaua," i kumu e hoomalamalamaia ai ka lahui Hawaii, a i mea hoi e makaala ai na haipule, a e ike ai kakou a pau he mau hooko ana keia i na olelo wanana a ke Akua, ua kokoke mai la ka hopena o ko keia noho ana o ka lahui kanaka o ka honua.  Ua ike no makou he mea hoomalokoia ka olelo hoike e pili ana i na mea e hiki mai ana i keia honua a me ka hopena o na mea a pau.

  Aka, aole nae ia he mea no makou e kaohi ai i ka hoike aku i ke kuhikuhi a ka Uhane a ke Alua ma kana Olelo Hemolele, i mea e pakele ai ka poe e minamina ana i ke ola mau loa a ke Akua i pahila mai ai imua o kanaka ma o ka mohai o ke ola, ke koko o ko kakou Haku, o Iesu Karisto.  Na ko makou aloha i ke Akua, no kona lokomaikai nui i ke kanaka ana i hana ai, i hoeu mai ai ia makou e aloha i ka hoa kanaka, a e hoomanawanui, e like me ka Kahiko a me na Kaula, i na hoino a me na hoohene a ko ke ao, i ka hoolaha aku i ka euanelio hope loa a Karisto i kauoha ai, oia ka olelo hope loa mamua ponoi iho o kona hoi hou ana mai, he mohai, aka, he lunakanawai e hooko i ka haawina i hooholo ia e kona Makua a me ia maluna o kela a me keia kanaka, e like me ia a Paulo i ao ai i na hoahanau, e loohia ana i kela a me keia e like me ka ka Haku i hana ai ma keia ola ana, no ka nani a me ke ola mau loa e like me Karisto, ke ana o na keiki a kanaka e lilo ai he mau keiki na ke Akua a he mau hoahanau nona, a e make a mau loa aku e like me ko lakou hoowahawaha i ka Karisto mau ao ana mai Kinohi mai a hiki no i keia la ma o kana mau Kauwa i aloha ia ia.

 

Ka Hoike a ke Kiu.

Aia i ke Ehuehu

Huliamahi Kaleponi.

I NA PUUKANI HAWAII.

  Ua hele no hoi ko lakou wahi i noho ai a hookeke i na poe makaikai e kuku mai ana mawaho a maloko o ka pa, e ake mai ana, e lohe wahi leo mele o na keiki Hawaii.

  Ua ninau mai la lakou ia'u i ko'u wahi i noho ai, a hoike aku au, aia au ma ka Hotele Baldwin kahi i noho ai.  Ua hoonanea iho la makou a hiki i na hora o ke kuluaumoe, akahi no au a hoi no ko'u wahi i noho ai.

  Hoi aku la au a hooluoluia iho la ia koena po no kekahi la ae, no kekahi la ae, no ka hele ana e nana, ina paha ua pau na kii o ka moiwahine i ke paiia, no ka poe hookaa dala palua o ke nupepa KA OIAIO.

  No ka maa ole i ke ano o ka noho ana o keia aina, ua hao mai la na keiki kamaaina o keia wahi a ua pupue wale iho no keia a hiki ke ao ana, me ka hoomaopopo pu iho, he oiaio no na lohe a'u i malama ai ma Hawaii, he aina anu o Kaleponi.

  I ke kakahiaka o ka la 16, ua liuliu ae la nau no ko'u paina kakahiaka, aka, ua hoea mai la o Chas. Creighton i ko'u Hotele, a ua kono mai la ia'u e hele pu me ia ma kona home i noho ai a malaila au e ai ai i ko'u aina kakahiaka, a ua lilo hoi ia he mea maikai i ko'u noonoo.

  He kupanaha ka lokomaikai o na haole i noho ma Honolulu, a i ole ma kekahi wahi okoa e ae paha o Hawaii, ua nele ko kaua lohe ana ko ke kanaka i na olelo pahenehene a kakou e lohe mau ai ma Hawaii he nika a pela aku.

  Maanei nei, he hookahi no ano oia hoi, he poe ilipuakea wale no a pau, a me ia ano mana e hele pu nei me ko'u kamaaina, a hiki i kekahi hale inu rama, a komo aku la a kamau iho la i wahi kiaha bia, a o ko'u kokoolua hoi he mea mahanahana iki ae kona, he emi loa no hoi ka uku no na mea inu, aole hoi e like me ko kakou o Honolulu.

  Ua hui iho la maua me Libornio ma ke alanui, a ua koi mai la oia ia maua e hele i ko lakou Hotele o paina ai i ko makou aina kakahiaka, a ua hooko aku la i kana noi.

  I ko makou hiki ana aku, aia no na hoa o ka Bana Lahui e noho ana me ka makaukau i na waa pau no ka hoolale koke no i na ai a Hinakohua, aka, ua kaohi iki ia a ke ahiahi o keia la, a e hoau mua loa hoi lakou ma ka home noho o ka Ona Miliona ka mea nona kekahi lokomaikai palena ole i panai ia mai ia lakou.

  Ua hui aloha kakahiaka pu iho ia hoi me lakou ma ka Amerika Exchange, ko lakou home malihini hoi e noho nei i keia mau la, a ua ninau mai la lakou i na paha he mau mea hou ka'u oia kakahiaka nui, a na hoike aku ia au, hookahi no mea hou oia na mea e pili ana ia lakou oia hoi, ua hele na maka hiaai o na kamaaina o keia wahi a kaunui ia oukou, a i hakalia wale no ia oukou, ke kani o na ohe a oukou, na piha ia wahi ia oukou.

  Nolaila, imi ia ke akamai a nui a kuuia hoi ka ipu makani a Laamaomao a wehe ke a luna me ke a lalo i mau ai ke kaulana o na olelo kehakeha a ko kakou moi aloha Kalakaua i kehakeha ai "o Hawaii no ka oi."

  Ua pane like mai la lakou a pau, o ka makou ia e milikaa ae nei, ma ka hana hou ana i mau ka-a hou (oia hoi na mele hou ma ma ka olelo Hawaii) ka mea a makou i upu mua ai, e hei ana ia makou he mau bipi molemole, ke hoomaka makou e hoohei i ka makou mau kipuka ili.

  O keia mau olelo hookaau a ua poe kaeaea nei o na mea kani, aole ia he mau olelo hoomeamea aka he mea kuio no ia e laa ka loihi o keia mau la aukai o ka moana he ehiku, a me ka noho ana aku hoi o ke anu o keia aina malihini, he aina i maa ole ka ili i ka iniki ia e ke anu huihui kololio o ka hau.

  Koe wale iho la no paha keia ua hiki mai la makou i ka wa moalili iki o ke anu, oia hoi keia mahina, aole hoi e nui loa ka pilikia ma ia ano, aka, he anu no nae, no ka mea akahi no a hehi kona mau kapuai ia Kapalakiko nei.

  I ko'u hoea ana aku me ko'u mau hoahele, ua makaukau mua ko lakou mau mea ai oia kakahiaka, a i kali wale ia no, no ka Libornio wahi i hele ai a ke hoi no oia, o ko lakou ai no ia.

  Ua komo pu aku la makou e laulima pu me lakou ma ka papaaina oia kakahiaka e ai e inu aka i ka lokomaikai o ka ona nona keia Hotele a na Keiki Puhi Ohe e noho nei, ma ka'u ike iho, ua unu ia ae la na ono a pau iloko o keia wahi kahi i hoakoakoa ia ai e ka eleu o na lima welawela.

  I ka pau ana o ka aina kakahiaka, aua hoea mai la he lehulehu wale o na haole aloha aina i pau mua mai ai i kipakuia, i hele mai e nanea pu me makou, a ua nui loa hoi ko lakou hauoli, i ko lakou ike hou ana mai i na Pupukanikoe o na Paemoku. o Hawaii uuku, e ku ana a hana me ka ikaika o ko lakou mau manao e hana no ko lakou pomaikai iho, a me ka hooi ana aku hoi i ke kulana, pookela o ko lakou aina hanau.

  Ua hoolilo nuiia ka manawa o keia la, ma ka hoomakaukau ana i na mele oi loa o ka nani a me ka noeau no ia ahiahi e paani ai e like me ka mea i hooholoia e lakou, e haawi mua ia i Aha Mele ma ka home noho o ka Ona Miliona o ke Kulaokamaomao, ka mea hoi i oleloia ka Moi o ke Kopaa.

  I ke kokoke ana aku i na hora o ka liula, aia hoi ua lehau mua mua ae la ka home noho o ua Moi Kopaa la i na makaikai o kela a me keia ano, i emi ole iho ko lakou huina malalo o ka umi, a i ole o ka 20,000 kanaka paha i akoakoa ae la ma ia ahiahi.

  I ka wa i hoomakaia ai na hana, aole loa he hookahi mea iloko o kela anaina i nele kona ana iho i ke keke o kona mau niho no ka piha loa i ka makemake a me na hauoli palena ole na ma mele a pau.

  E lohe mau ia aku ana na leo kahea e mele hou mai oukou i ke mele mea a pela wale aku, a ua hiki no i ka holona ke noho aku, ua hiaai maoli no na mea a pau, a hiki i ka wa i hookuuia ai o na hana me ka maluhia.

  O keia po nua hoau iho lam oia ke ki nana i wehe na manao uahoa o ka poe pi a maua o Kaleponi ne, a e hiki mai ana ka wa e hemo laelae mai ai ka lakou mau hipuu me ke kunukunu ole i na opio noeau o Hawaii ka poe aole o lakou lua ma na mokupuni liilii o ka Pakipika nei.

 

UA HOALUIA O LAU OMAOMAO.

  Ina makamaka heluhelu o "KA LEO O KA LAHUI," a me KA OIAIO

Aloha nui oukou.

  Mamuli o na kumu kuia ma ko oukou aoao ko ka oe lawe pepa, oia hoi keia, aole oukou i uku pono mai i ke ola o ka pepa, noia kumu, i kaohi ia ai ka hoopuka ana aku i keia moolelo kaulana, o ke kanaka nona na makahiki he 30 i keia wa e ola nei.

  A oiai hoi, he kakaikahi loa ka poe i uku mai, a o ka nui ua hoopalaleha wele.

  Nolaila, e ike oukou apau loa, i ka manawa i koe e puka ai keia moolelo he 3 A. D. a me 6 malama.  A o ke aloha no ko oukou apau loa.

Kou oiaio,

D. M. PUNINI JR.

  Mea unuhi moolelo May 27, '95.

 

UA HALA I KE ALA HOI OLE MAI.

  Ma ka hora 4:30 auiua la Poakahi Mei 27 1895, ua hiki mai la ka nono kaumaha io makou nei ma ka elele waha ole (leter)  O Rahela Kahili Kahoino, ua hala aku la oia i ke alahele o ka make mau loa, a he mau setona ia a ke aloha kupouli i kikoni aku i ka puuwai o kela mea a me keia mea, e ike ia aku ana ka lehulehu e hele aluka ana ma kona home noho, e haawi aku i na kipona kuluwaimaka i kona Mama, na hala aku la kona Papa e ukali aku ia ia.

  Ua hanauia oia ma Laiewai ua mare oia i ke Kane, a hanau mai la mai o ko laua mau puhaku mai he kaikamahine, a he kamaaina hoi ia no keia mau Pali Hauliuli o Koolau.  Ma ka pule elua o ka malama o Aperila i haalele mai ai oia ia Laie nei no na Honoapiilani, me kana hiapo, me ka noonoo mua ole e halawai ana oia me ka make; eia ka o kona hanu hope loa ana ma ia aina malihini.

  Oia ka ka Buke Nui i hoike mai ai.  "O ka la o ka Haku me he ainue la i ka po."

  He Peresidena oia no ka Hui H. Aloha aina o Laie nei, he kupono loa oia ma ia kulana, he haahaa a he naauao, he hookipa he lokomaikai, he piha i ke aloha he noeau ma na mea hana lima, a ua lilo kana mau hana maikai i kiahoomanao no ka oe a pau i ike ia ia.

  A mamuli o ko makou hilinai a paulele ia ia na lala o ka Hui nolaila ke hookomo aku nei makou i keia mau Olelo Hoalohaloha.

  Hooholoia - O makou o na lala a pau o ka Hui H. Aloha Aina o Laie Oahu, ma o ko makou Komite la ke komo pu aku nei makou me kou mau makua, na keiki kou mau hoa'loha, e auamo pu, o kaana pu iloko o ke kaumaha, ka luuluu, ke kanikau kumakena Rahela K. Kahoino i naue kololani aku la i ke aia hoi ole mai.

  Hooholoia - Ke pelu nei ko makou mau kuli i ka honua, a nui aku la i ke aloha palena ole o na Mana Kahikolu Kiekie Loa; e hoomama mai i ka naau o na makua, na keiki, i pili-aiku me ka mokumokuahua i ke aloha.

  Hooholoia - Ke pule nei makou i ka Makua Kiekie ka Uhane e hookipa aku ia oe iloko o kona Aupuni Ceretiela, kahi i hookaawaleia no kaua mau keiki.

Amene.

Ma o ko makou Komite la.

LYONS B. N. AUWAE.

  Laie, Oahu Mei. 28 1895.

 

HE MOOLELO HOONANEA

- NO -

EVALINA,

Ke Kukui

Uila o Dubelina,

A O KE ALOHA KAKIA I KA IWI.

- A ME -

HAROLANA,

Ka Eueu o na Kuahiwi

- A O KA -

Hoola o ka Lehulehu.

Hoohenoia no Ka Keo o ka Lahui a me Ka Oiaio.

Mai ka Aoao Ekahi Mai.

  Oiai ka oiwi kino o ka opio, e hoike mai ana, he kanaka no oia ua kupono ke noho maluna o ka nohoalii o kona mau makua.

  I keia wa i wawalo ae ai na leo kuro o ke anaina e ku pohai aku ana mawaho o ka halo kahi hoi e malama ia nei keia halewai no ka pono o ka lehulehu, me na leo o hooho mai ana.  E ola mau loa ka Moi opio, ka mea nana e rula ka lahui kanaka Irelani Kaniko:

  Na keia mau leo hooho o ka lehulehu e ku pohai nei mawaho, i kono koke aku i ke kahu o ka Aha e ninau koke aku i ke kahu o ka Aha e ninau koke aku i ke keikialii me keia mau huaolelo e hiki ai i ke keiki uuku ke hoomaopopo.

  Ano, ua hiki mai nei oe imua o keia anaina, mamuli e ka makemake o kou lahui, e koho ia i Kahu aupuni nana e hooponopono na hana ano nui o ka aina, a hiki i ka wa e hike aku: ai kou mau makahiki i ke kanaka makua, pela anei kou manao e ka opio puuwai maemae?

  I keia wa i huli ae ai ka opio, a me ka lana hakukoi o kona manao oiai kona mau kulu waimaka e iho makawalu wai ana mai kona mau lihilihi iho, pane aku la oia me ka keo hauhau, i ka i ana aku.

  Mai hooluhi i ko oukou noonoo no ke koho ana i kahu, nana e malama i na hana o ke aupuni, oiai, ua hiki no iau ke hana no ka hanohano o kuu aina, hanau, a me ka pomaikai o kou mau makaainana a pau.

  O ke koho ana i mea malama no ka pono o ka lehulehu, he alahele ia o ka mokuahana a me kahaunaeie, a e komo lehulehu mai auanei ko kakou mau enemi, a e hookahua iho maluna o ka lepo o ko kakou aina aloha, ka mea hoi a ko kakou mau manao a pau i ai ole ko ia kela ano, oiai au e maluna o ka lepo nana au mai i keia ao.

  Nou iho, ke hoike aku nei au, ua makaukau ao e ku a e hookele i na hana o kou aina, malalo o ka inoa Uilama Ka Ehaeha.

  Ma keia wahi i hooki iho ai ke keikilii i kana kamailio ana, a me ka ukali ia e na aliikoa kiekie o ke aloalii, a me ka Pohai o na alii hanau o ka aina.

  O keia no hoi kawa i lokahi ae ai na hoa o ka Ahakukamalu e apono aku i na olelo a ke keikialii opio, a o poni koke ia oia i moi malalo e kela inoa kiekie Uilama Ka Ehaeha.

  Ua kauoha koke ia aku la ka Lunakanawai Kiekie e hele koke mai oia e poni i ke keikialii me ka hookaulua ole.

  Ua hooko koke ia kela kauoha a ua hiki mai la oia me ka mana nui o kana oihana, no ka hooko ana koikoi no ka poni ana i ke keiki alii i moi no ka lahui kanaka o Irelani.

  I ka wa e hooko ia ana keia hana eehia oia ka wa i, haawi mai ai o na makaaina a i ko lakou mau leo hura o ke ohohia nui, me ka puana ana ae i ka huaolelo hookahi wale no.

  E ola mau loa ka moi opio o Irelani, ka mea nana e hookuikahi i ka noho ana o kona lahui, me ka mokuahana ole, a o ka moi opiopio loa hoi nana i noho ke kalaunu o kekahi aupuni malalo o ka makemake o kona lahui kanaka po noi.

  I ka pau ana ae o na hana laahia a ka Lunakanawai Kiekie maluna o ka oiwi kino o ke keiki opio, ua kukala koke mai la oia imua o ka lehulehu e kuku aku ana.

  Ua poni ia o Uilama Ka Ehaeha i Moi, me ke Kahu Aupuni ole, a o kana mau huaolelo a pau e hoopuka ai, ua hiki ke hoolohe ia me ke kue ole ia.

  Ua hoike mai la hoi ka lahui holookoa i ko lakou makee nui iaia.

  Ma ka hoolilo ana i kona la i poni ia ai i la kulaia no ka aina, e hauoli ana me ka hiaai nui, me ka hoopoina pu ana ae hoi i na inea o ke kaumaha o na la i hala aku la no kona mau makua.

  I ka wa i pau ae ai ka uluku ana o na hana hoohiwahiwa a kona lahui iaia, e pili ana i kona poni ia ana i Moi.

  Ua kukala aku la oia malalo o kekahi olelo kuahaua, e hoike ana o na Luna Aupuni a pau e paa ana i ko lakou mau hookohu mai kona mau makua mai, e hoomau aku no lakou i ka hana, me ka hooi aku i na pomaikai o kona mau makaainana.

  Komo kino aku la oia iloko o na halepaahao me ka nana ole ae i kona ano alu, a hookuu aku la i na paahao a pau e paa ana maloko o na halepaahao o ke aupuni o Irelani.

  Me ka haawi pu aku o ka moi opio i na kokua aloha ana no lakou me ke ao pu aku hoi o ka moi opio, aole lakou e hana hou i na mea e kue ai i ke kanawai o ka aina.

  Komo maoli aku la oia iloko o na hale o kona mau makaainana ilihune haalole loa, ka poe hoi e noho ana ma kapa o na alanui o ke kulanakauhale Poo Aupuni o Dubelina, a me na kulanakauhale e ae o kona aupuni.

  Haawi aku la oia i na hoopakele ana a pau ia lakou, mailoko mai o na inea o ka pololi a me ka nele i na home kupono e hiki ai ke hoomoe i ko lakou mau poo me ka maluhia.

  Lawe mai la oia i na keiki opio ilihune, ka poe hoi aohe o lakou ma i makua a me na pilikana ma keia ao.

  A hookomo aku la oia ia lakou a pau iloko o na kula hanai, kahi a ka moi opio i manao ai, oia ko lakou wahi kupono, i hiki ai ke hoonaauao ia lakou a hiki ka wa e kanaka makua ai.

  Ua hoolilo nui ka moi opio i na la hoau mua loa o kona nohoalii ana ma ka hoopomaikai ana i kona lahui ma na hana inikiala, a e hoowaiwai ai hoi i ka lehulehu elike me kana olelo.

  He kupanaha loa keia mau hana a ka moi opio, he mea hoi i hoomaopopo ole ia e hiki ana paha iaia ke hoolaulea i ka noho ana o kona mau makaainana.

  O keia mau hana maikai a pau, a ka moi opio e hana nei, mamuli o ke kuhikuhi a ka uhane hoonaau ao a kona makuahine kino wailua, i hiki ai iaia ke hooponopono me ke paewaewa ole.

  Huliamahi mai nei kona lahui i ke kakoo ana ma na hana a ko lakou alii e hapai ai, a nana mai nei iaia me ka puuwai hookahi wale iho no.

  Me ka loaa ole o kekahi mau hana e enemi a e inaina ai paha o ka lahui ma kana mau hooponopono ana.

  Iloko o keia wa a ka mai opio e hookele nei i ke aupuni me ka holomua palena ole o ka pomaikai o na mea a pau, mai ka poe e noho alii ana maluna o na waiwai hooilina o ko lakou mau kupuna, a hiki aku i kaa poe ilihune an i hoo9waiwai aku ai ia lakou me ka manao maikai o ke aloha.

  Hapai mai nei kona mau Kuhina i ke kumuhana no ka awe ana i puu dala, no ka hoolawa ana no na lilo no na pualikoa, e ku la ma ke kahua kaua o ka hookahe koko, me ke kali ana, o ka loaa aku o na kauoha mai ka moi opio aku.

  A oiai hoi kekahi hapa, ua hoihoi mai i ke kino make o ko lakou moi Kalemano I., ka puuwai haaheo o ke Ahonui, a me ke kaeaea o ka laau ihe.

  I ka wa a ka Aha Kuhina e noonoo nei no keia Kumuhana, me ko lakou manao, e hana koke.

  Ua pane mai la ka moi opio me keia mau huaolelo ku i ka naauao a me ke alohaia.

  A o ka ume huki hoi naua i hoolauna ka pauwai o kona mau makaainana na 30,000,000 i hookahi wai o ka like. 

  E ko'u mae kilo a me na kalaiaina noeau o ko'u aupuni, ke huhu nei oukou ma na hana e pono ai ka aina a me ka lahui, me ke kuka pu ole me ko'u lahui.

  He mea ole ka nui o ke dala, a me ka makani u keia o na koa, ke ole ke aloha a me ka lokahi.

  Owau, he moi au na ka lokomaikai o ko Akua, a me ke aloha o ko'u mau makaainana.

  Aole lea e hiki ke noonooia kekahi hana ano nui e pili ana i keia kumuhana weliweli, e pau ai kekahi mau oia uhane o ko'u lahui i ka anei ia e ka make.

  Nolaila e kahea aku ia, lakou e akoakoa mai, a e hoike mai lakou i na ua kupono keia hana a ko'u mau kilo aupuni i ka makemake o ka lahui.

  O keia kekahi o na manao mai kai loa i loaa iloko o na la makamua o ko ka moi opio hookele aupuni ana, me ka onoonou ole ia e hai, e hoike ana hoi i kona makee nui i ke ola o ka lehulehu.

  O keia manao o ka moi opio, ua lilo ia he mea nui na kona Aha Kuhina e noonoo ai, me na nalu ana iho iloko o lakou pakahi:

  Pehea la i loaa ai keia manao kalaiaina noeau nui i ke 'lii opio?

  Elike me ka makemake o ka moi e auahaua koke ia aku na makaainana no ka akoakoa ana mai e hoolohe i na manao o ka Aha Kuhina, no ka hoopuipui ana aku i na pualikoa e hakoko la no ka pono o ka aina hanau, ke kumu hoi i make ai kona mau makua.

  Elike hoi me ka makemake o ka moi opio, ua holo awiwi aku la na elele ma kela a me keia wahi o ka aina, me ka hoike pu aku.

  Ua makemake ka moi opio o akoakoa mai na makaainana a pau ma ke kulanakauhale alii o Dubelina, no ka noonoo ana no na mea e pili ana i ka oihana kaua.

  A i loaa ole ai hoi na kuia, e keakea ai i ka holomua o kana mau lawelawe pili oihana ana.

  O ke kuahaua akea, i ahai ia e ka mama o na elele ma na wahi a pau o Irelani Kahiko, ala mai nei na makaainana a pau me ka puuwai hookahi wale iho no me ke ohohia nui.

  E kamoe ana hoi ko lakou alahele no ke kulanakauhale alii, kahi a ka moi e kau mai la kona mau maka me ka ulumahiehie.

  E ake ana e ike pono i ka nui o kona lahui, a me ke ano o ko lakou nanaina, i kona wa e hoike aku ai i ka manao o kona mau Kuhina.

  Mamuli o keia kuahaua pili aupuni, ua kauoha pu ae la oia e kukulu ia i mau hale noho no kona mau makaainana a pau mawaho aku o na palena o ke kulanakauhale alii.

  Ka poe hoi aohe o lakou mau pilikana e hiki ai ke malama i ko lakou mau ole no keia hana nui i makemakeia ai.

 

NU HOU KULOKO

  O ka poe a pau e makemake ana i ke kii nani o Liliu-o-Lolokuikekapu, e loaa no ma ke Keena o KA LEO no ka HAPALUA DALA wale no.  E wiki mai, o pau e auanei.  Na ka oioi mua no ka loaa.

  Ke ninau nei o Kale Wilikini, heaha la ka hana a ke aupuni e hana ai e ko ai ka hoohui aina?  O ke kumu, wahi ana, he lauwili olelo wale no ka, ka Kakina ma e huai nei imua o ka League.  Kuailo!

  Ma keia auina la e holo aku ai o Loio Kuhina Kamika no Maui, me na hoa o ka Papa Loio, e malama i ke Kau Kaapuni o ka Aha Hookolokolo o Iune.

  Ua hoomaikai ia o Kapena Kale Kuakua, mai na olelo nona ka hemahema i ili ai kahi mokumahu Waimanalo ma Keawanui, Oahu, ma ka olelo hooholo a L. K. Whiting o ka Aha Kaapuni.

  Ke hoholo nei ka hana a ka Luna Alanui Kamaki ma ke alanui hou ma kahakai e moe la no Waikiki O keia ana kekahi alanui nani ma keia mua aku a he kupono no e kanu ia ma kae o ke alanui me na kumulaau malumalu.

  Ina aole e hiki mai ka Bana Lahui Hawaii ma ka mariposa mai, alaila e manaoia aku ua holo loa aku lakou no ka Hikina a no Enelani a me Europa, e paani hele ai.  O ka hooao ka mea e ike pono ai i ka hiki a me ka hiki ole o ka hana.  E hele imua.

  Ua hoino ia o Rev. Haida no kona olelo ana ma kekahi loaa i kekahi mea ana i lohe ai na Makua Damiona; he oiaio ua hewa nana ke Kauka, ma ka pahola ana i ka mea i oleloia e kanaka aka, aole ia he hewa e hoomauhala ia ai e Mr. Haida.  Owai la ka mea hewa ole?

Aole!

  Ua waiho mai o Mr. Hitchcock i kona noho Ilamuku ana.  Me he la o Mr. Kaawa, ka Hope Ilamuku, ke kanaka kupono e no aku ma ia wahi.  He oiaio, he opiopio oia, aka, na kamaaina oia i ka hana a he akahele no hoi.  He ole loa ka lilo aku o ka oihana i na malihini kuleana ole loa.