Ka Oiaio, Volume VII, Number 20, 19 July 1895 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wapio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wapio Hawaii.

Unnhi m e oxe Manu no "KA LEO Aia hoi, he mea nanhao nui keia i ko Niihau poe i ka nnna :nat i kalu mokupinii o Lehua. ua Jrke me ke ahi a ka \Vahm#> o ka lnu. A na i« mea i i «-ohikilele i n» manao t hiki ai i Niihau p.,e kf koho uoMei, aok ia mea 110 kekuhi iue.i « ae. uo ke Keikiaiii nr, ka haiiaia Kawaihoa me Halalii. A ma ia ano, aole a lakou aiea e olelo ae ai no ia iiiea. A na hiki iovia aku 110 hoi ka lohe i ka poe o Niihau, aia he huakai nui o na wahine ui me na kane ma Waiinea. Kauai. Aia nae iwaena oia poe, hook&hi «ahine i 01 loa aku koue ui a me ka nani, a o Kawelouaakalailehua kekahi ma ia huakai. Mahope īho o ka pau ana o ka takou ai ana 1 na mea i hoomakaukau ia. Au hoi, na hao ae la na manu i na koena mea ai r pau loa, ua kauiiilii a lilo i mea olp. Ua !rke pu paha. me ka ai nna a ka poe Menehune, be koe iyahi opala o!e ibo. Ata no hoi i keia wq. i mai ai na manu i ko lakoiviuau leo honehone like ole. A he mea uiakemake loa hoi keia na ke aliiwahine a m« kona mau hoahele. A na ia mea i hoohalaae 1 kekahi mau minute oia la ma ka ni o Lehua, a hiki wale i ka poeleele aoa. Ma ia f»o ihJnm hani; iiou aku In ka lua kai itos a ka poe aiwai*v;t nui wale e hele kaapuni la ia Kauai. • A ua loaa aku iaia kana ui a me na hoa a pau e hele pu nei ma ia • huakai a ke ohohia nui wale e hele; ala. | Ma kahi a kela puukani i noho ai j 1 kona mau la uana hoi i kii aku 1 kh Vo o kana kilu a me kona leo olioli a loaa 0 Pele ma Uolehu, Kilauea. Hawaii, oia hoi o Lohiauipo < i Haena, kahi i oleloia: Eeina Haena i ke ehukai. la Makanikeoo i hikl akn ai ma! Haena, ua na moa a pau e | hanaia ana malaila ia po, Oiai aia m» malihini & pau a me na kamaaina e hēlo pu nei mafalo 0 na hookipa ana a ko īailā keiki Kauaka ui a kilakila hoi 0 kona kulana kino. Oia hoi 0 Kaoiwipaliomakana rtn kona kaikuahine » Naue, ka mea 1 • oleloia: 1 O ka lae hala o Naue, j Alai ia e ka noe. ? Ua h<K>lawaift ka makemake 0 na j ma na ano a pao. aole 11 ae ho n;ea t ike mai i ka M&kaiu Kok)Iio 0 Waipio, ke kiei akn nei i na; men a e ia ana |

' Ai:t i kula t>n a M..knmleooe i lti;ki aku ai m.i u:s kipa akn : om n ;l kn hale nniio <> k >-l:i ir.nu ka- | nakii )it)H i honpnkele a; mai p»iu i I kela Kiaun .kaulana <i K:il.«Jiih, oia- ■<> KoaiHHiio. j A iaia i hiki aku ai ma ho lakow haTe, un inu awi mua iho laknu. A e ho3nanea una ika opao kn ■ awii. I Aia r>ze ia w.i. un liuli ao la' kei kaJii o lakou o ike i keia kanaka tn i e nolm akn ānil. j A "i.t kana i hai aku ni i kona j man h »;i o Ka apu hooniH'nne; j Ow.ii l;t kti:i kaeu.ka ui e t n<vho i iii<ii nei ? A oia ka ua poe la i ninau mai ai iaia n<r: Eka uialihini ake kaoaka ui nui wale a makou e ike aku nei i kou kino inailuna a lalo. Aole hoi bo mea kino' kana.ka o Kaiiai uei a puni elike me oe ke kanaka ni. Nolaila, mai ka lewanun inai paha oe s * 1 ole. no kukulu mai paha oe o Kahiki? So keia olelo ninaa a ua poe kanaka nei. Ua pane aKu m o Mnkanikeoe me keia mau olelokuio me ka maopooo loa: Ow?'i a oukou e nana niai nei ia'u i keia po, aole t> i noi'na in onkoū raaJta'u huakm m m ia Kauaf nei Ao l e ananei onkou no ka poeia hoi tuai ai noalnna o ka waa naai lCāla"lāu Koolaū - m«i? A oiai hoi ko laila mann kamaaie uhaj ana ia oukr>uAuleaunnei "ukei i linomnnao ilio i ka mea e kau ana m:i ke ku li 6 ua innno lalau ala tne lie mea <• paani wale ia ana no. A lilo ka mana') o ka mano i inen ole iph. A i na aole au in manawa ua pau oiikou i ka amu ia e Ua nmno lalau ala. i keia uo. Aole au no Kalewanuu tnai a mt* Kukulu o Tahiti no na pnh mai ihi o na kuahiwi o Wai|ao ilawaii nm a kane. A he mea kin'» kaka nu lehulehu au, aua lewa iau na wahi a pau o ka lewa, Ao na wahi a p.iu o ka moana hohonu e waiho unai nei a me nu lua nianka nei o ka aina. aofe ln 1 mau poopoo i koe ia m«i Hawaii mai a hiki i Kauai Kahilau nei. A o keia poe maiihini e noho nei me onkou i keia po o kou mnu a\iana ia ame kau wahiue pouoi iio Kau«i nei kona aina h"an»u? j Ma keia mau oleln a Makanikeee akahi «o a maopopo 3 u:i poe nei. o ko lakou mea keia nana i hoopoke--3e ae mai ka pilikia mai a ka i« waha nui o kai. A oia ka lakou i hooho ae ai nu' na ieo nui heaha la ka makou e haawi aku ai ia oe e ka mea naaa i hoopakele ae la mahou. A .kuknl; hoonaaikai mai la Inkou iraua o ka eueu nie na kutu waimaka a ke aioha a paue ai*u Ia kamahele. Ano nui hookaumalia i ko oukou inanao nou nei ua lawa au rna na ano apau loa. ■ ! tka pau ana o keia mau oielo a j ! Hakamkeoe ua olelo akn la oia, | Mamua o kou hele anaKd mai j keia haie aku e launa me ka'u -w«I hine a me na ohana a hoi hou niai | au e haawi iho i kon aloh.i ia oukou | A o kanaiowale kose aku la no h> ' noia mai ua poe kanaka nei. A noho i'n&la ua poe nei re k i miiiamina nuti k» lakou PuuL ;m i. Ia i hele aku ai a inki iinua o keanaina kanaka nui e nolio mai ana. Aia hoi o Kaoiiaiula e kuka olelo ann me Kaulaaihawana nona me i e pil ana i ko lakou hele ana. Ua hooloīie pono aku la o Mak inikeoei ke ano o ka lana kamsilio mai ka mua a ka hopp. A oia kana i mahalo iho ai i ko laua maii manao $tia at}a lawe niaoii no iaua i ke o ka noha ana lm kane he w«hine. ( A nuihope iho oia wq, ua haike u- j ku lao Makanikeoe i un}a o kana wahine>u me na ohana a uau e nei me ua riianao alolia mawaena lakou apau a me na kamaaina li.<i nana i hookipa ia lakou ma lluenn I i Jak«u e kuta olelo nei i keia |po uu liui aku la ka oue» ī kona uiaii '.o ia Kaohaiula ma a lue Hin.ihelelani. Ke manao nei au he mea pono ia kakou ke hele awiwi oiai aia aku lai ka iuea nana kahuakai ma o [ na alii kane kahi i iioho ai.