Ka Oiaio, Volume VII, Number 21, 26 July 1895 — Page 1

Page PDF (1.04 MB)

This text was transcribed by:  Lynn Nakagawa
This work is dedicated to:  In honor of my friend, Enid Kagesa.

Ka Oiaio.

 

NUPEPA KA OIAIO

“O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA”

BUKE VII  HONOLULU IULAI 26, ’09.   HELU 21

 

HE MOOLELO HOONANEA

NO

EVALINA,

Ke Kukui

Uila o Dubelina,

 

A O KE ALOHA KAKIA I KA IWI.

A ME

HAROLANA,

Ka eueu o na Kuahiwi

O A KA

Hoola o ka Lehulehu.

Hoohenoia no Ka Leo o ka Lahui

a me Ka Oiaio.

 

        

         O keia hoi ka wa i haalele mai i ke kahua hoomoana o na koa Irelani.

         Me na leo hooho o ka hauoli e hauwalaau ana, a nalo aku la lakou ma ko lakou alahele e huli hoi ami no ko lakou mau home pakahi.

         A o ka moi opio hoi o Irelani, ua noho iho Ia oia e hoomana me kona mau koa i loaa i na palapa o ke kahua kapa.

         Ua komo maoli aku la oia iloko o na halemai o na poe i eha, e nana ponoi ana ia lakou me kona hookoe ole ia lakou.

         E lawelawe ponoi ana hoi me kona mau lima i kekahi manawai, i kona wa e iki aku ai ia lakou e awa ana no ka ehaeha.

         He mau hana keia i ike ole ia mai ko lakou mau moi kahiki mai aole no hoi i ka makuakane o na moi opio la.

         No keia kumu, na hookaulua loa ia ka huli hoi ana i ke kulanakauhale alii no elua pule a oi o ka noho kakali ana, a hiki i kona wa i ike ai, ua hoi hou mai ka ikaika iloko o ka poe i hoeha ia.

         Ua haawi koke ia ae la ke kauoha no ka huli hoi ana @o na mea a pau no ko lakou kalanakauhale alii.

         Kahi hoi a na mea a pau e kali mai la me ka makee nui o ka hoea aku o ko lakou moi puuwai hamama me ke ola kino maikai.

         O keia hoi ka wa o na mea a pau i hooko like mai ai i ke kauoha, a haalele iho ia lakou a pau i na wahi a lakou i alo ai i ka inea.

         Ma keia huakai huli hoi i ka home, ua malamaia he anaina haipule iloko o ke kahua hoomoa ia, mamuli o ka makemake o ka moi e hana ia pela.

         I ka pau ana o na hana haipole, na haalele like aku la na laina koa a pau i kahi o ke anaina pule i malama ia ai.

         A nee mai la ko lakou alahele iloko o ka hihipea o na laau loloa o ke kuahiwi.

         Kahi hoi a lakou i hele mua mai ai no ka ina ana i ka lanakila a o e ka pono o ka aina.

         O ke ano o keia huakai e hoi nei no ka home, aole ia i like me ka wa o ka hele mai ka awiwi, a me ka pupuahulu o na hana.

         Ua nana ia ka poe nawaliwali, a me ka poe mai, i ole ai e poino ko lakou mau ola kino ma keia hele ana.

         I kekahi maaawa ua hele wawae maoli ka mai malalo, me ka nana ole ne i kona kulana moi.

         Me ha haawi ana i kona ilio na kekahi koa mai e kau, i loaa ai ka oluolu o ka mea pilikia ma keia hana.

         O keia mau hana a ka moi opio imua o kona mau hoa kanaka, ua lilo ia he mea e awe maoli @i o na koa iaia.

         No kana mau hana kokua ia lakou, oiai lakou iloko o ka maluhiluhi o ke alahole.

         I kekahi la, oiai ka ohu e uhi paa ana a aia hoi ma pakano eloelo ke iho malawalu iho la, me he mau pualikoa la mai ka lani mai.

         I kekahi la oiai ka ohe e uhi paa ana a aia hoi na pakaua eleele ke iho makawalu iho la me he mau pualikoa la mai ka lani mai.

         Ai a hoi ua ike ia aku la ka @ e holo wawae ana mao a maamei o ka laina koa no ka nana pono ana i ka lawa pono o kona mau hoa kanaka i na lole hoopumehana.

         Ua kauoha kokke ia na mea hoopumehana no ka poe i nele i @i e loaa ka poinoa i kekahi mea.

         He ekolu pule o kolakou holo malie ana ma ke alahele me ka oluolu maikai o na mea a pau.

         I kekahi la ua hoi kamailio pu he la ka moi opio me ke Duke o Tent ka Alihikaua noi a me koike hoaloha opio no ke kuka ana noi a @ a e hoohauoli ai i ka @ o na koa i ko lakou wa e hiki ai i ke kuhinakauhale.

         He hana mai keia wahi a ka aiihikaua i pane aku ai i ka nioi.

         Aka manao nae hoi au he hana oi loa aku keia o ka maikai au e ke alii o makemake ai.

         Nou iho e pono e haawi ia na makana makamae malana o na mea a pau i komo iloko o ke ka@a a paio no ka poao o ka lakou aina hanao.

         Mai pana ma ke kalana aka e nana ia ma ka hana nana i hoopomaikai mai ia kakou apau.

         O keia mau olelo a kekahi hanaka i noho loihi iloko o kekahi hana heopakele ole no ka pomaikai o na mea pau.

         Ha mea hiki ia ke manao aku me ka manao maikai aole hoi ma ke ano e hiki ai ke hooleia kana mau olelo.

         Oiai ua kahiko loa kona noho ana iloko o ka oihana, a o kana mau hua olelo a pau e hoopuka ai aole ia he mea nuku.

         O kona kue ana i ka hoohemohano ia o na kanaka kulima kiekie he mea ia e ao aku ana i ka moi opa@ ma nana ma ka hanohano oia kanaka a me kona koko kiekie paha.

         Aka e pono e nana ia ma na kanaka mauaoio hana kupai ma kana mau lawelawe ana a hana hoi i na hana kaulana e pomaikai ai ka lehulehu.

         Oia mau kanaka oia kau o ke alii e haawi ai i na makana hoohanohano no kou hanohano a me ke kulana kuaaa mau loa.

         O keia mau olelo a ka alihikaua nui i hoike aku la imua o kona haku alii he mau oleloaa kupono ia e hii ai ke malama ia  me ka hoolohe pono.

         Oiai lakou e n@ mane aku nei aole h@ he leoa! a mau hoopiukia e ae i halaw@ mai me lakou ma ke alahele.

         Ua hoouna e ia aku hoi he mau elele mamua e hoike aku ana hoi i ko Dubelina a pau oia mai ko lakou haku moi ke hoiaku nei m@ ka nolopono o kaua hana ma ku kahua kaua.

         O keia lono i loaa aku la i ko ke kulau kauhale ua lilo ia he mea e hauole nui ai kona niau makaainana a pau a eia hoi lakou ke liuliu nei no ka i@okipa mai iaia.

         O ke kaa ana o ka lanakila ma ko ka moi opio aoao, a me ka ahai pu ia ana mai o na lono no ko ka moi komo kono maoli ana e lawelawe maoli me kona mau lima maluna o ke kahua kaua.

         He kumu ia nana i hooi ioa aku i ke ohohia palena ole o kena mau makaainana. mamuli o ko pio ana o kona mau enemi.

         Aia ka halealii ua kauluwela i na makana a kona mau hua kanaka mai ka poe kiekie a ka haahaa loa,

         E ake ana hoi o kona hoea aku. ia wa lakou e papahi mai ai i ko lakou aloha mauluna ona.

         I ka piha ana o ka elua @ma o ko lakou huli hoi ana mai. a o ka la hope loa no hoi ia ma ka lakou huakai l@ hoi i ka home.

         Aia hoi, na @ ia aku la na wini@ oi huini o na puoa e waiho kahela mai ana i ka lai, me he mea la, e i mai ana:

         Me he moena pawehe la,

         Ke kula o Mokuleia.

         Ua hoano e ia ae la na helehelena o na mea a pau, i ko lakou wa i ike aku ai i ko lakou niau home pakahi e hii ia mai ana o ka lawakua.

         Aia na waimaka o na mea a pau ke molu mai la mai ko lakou mau papalina mai.

         Mamuli aoi o na m@ ulaku e koni nua iloko o ka iwil@.

         O keia no hoi ka wa i lawe ae ai o kela a me keia mea i kona kulana koa.

         A hoike ana hoi he poe lakou na alo iloko o ke eh@hu o na lae ino o ka pilikia.

         I ko lakou hoakokoke loa ana aku iloko o na pohai o ku lakou kulanakauhale aloha.

         Oia ka manawa noenoe poeleole o ke ahiahi, a e uhi mai ana hoi ka pouli apu nano maluna o ka aina holoekoa.

         Ia wa i lohe ia aka ai ke kana pohapoha malo ka l@o o ka o-le iloko o ka ulaaoa o na kanaka e holo hele ana ma na aianui.

         @  o na pukin@ moi na papu mai a me na moku kaua e ku ana ma ke awa.

         A o kahi-ke ana hoi ka leo o ka hele mai na pu@ mai o na hilepule like kie o na hoo@.

         A aia hoi na a@ e lele kapalulu ana i na ao @liuli o ke aouli me he pua o-ia la i ka lae @.

         O na puu alii hoi, a me na kakui o ka kulanakauhale alii o Dubelina.

         Ua hiki ke hoomalamalama ia na n@le maumo he 10, me he mau la, aia no i ke ao kahi i hale ai, aole i uhi mai ka @.

         O keia mau k@hiwa i lawelawe ia e ko@ makaainana aloha alii.

         Aole i @ ona lua i ike ia maii kinohi mai, mai kona @ kupuna mai, a hiki i kona makuakane, o ka oi loa aku no keia.

         A o keia hoi ka wa i komo aku ai na pualikoa a pau iloko a ka puuwai ponoi o ke kulanakauhale alii.

         A kamoe pololei aku la ko lakou alahele no ku H@lii Alohalohi, ka home noho o ka moi @.

         Ua wehe hamama ia mai la kona mau pani manoano@, me kona mau kiai e ku ana ma keia a me kela aoao o ka pakapa.

         Me ko lakou wehe ana ae i ko lakou mau papale a waiho aku ia i ka honua.

         He mea oiaio, aole loa he rula o ka oihana koa e hiki ai ke hana pela.

         Aka, o ke aloha i hoonipaa ia iloko o ka puuwai o kela a me keia koa no ko lakou mei opio, oia ka makia paa nana i kono ia lakou e nana peia.

 

HE MOOLELO KAAO HAWAII

NO

LAUKAIEIE.

 

Ke Kino Kamahao iloko

O KA

Punohu Ua-koko.

 

Ka Kali@ ol’a oke

Kuluaumoe o

na Pali

o

Wapio Hawaii.

@ Manu no “KA LEO

 

 

         Aka, ua lohe no kakou i kona loa aloha me ku hana ole mai ia kakou.

         Aole nae pela kou manao he mea no e maikai ai ko oukou inoa.

         Ee pono no e hele pu kakou me ia a hiki i ka palena o na aina.

         I ka pau ana o keia mau olelo, ua hooholo koke ae la lakou ia ma @, a he mea oiaio, ma ia po a ao ae.

         Ua hele aku ia o Makanikeoe e haawi aku i kona aloha hope i na poe kanaka ana i hoopakele ai me ka olelo aka ia lakou.

         A no, mai poina ia Makanikeo-e e haawi aku i kona aloha hoi me oukou apau.

         I ke kuu ana aku o keia mau olelo ua kuloa liko maila lakoa me na hoomaikai m@.

         A huli aku la ke Kamahele no ka loa o ke alahele o ka aina.

         A’o i keia wa i helo aku ai kahuakai i oka@ @ na kamaaina inoa a k@uina o @aena.

         I ka hele ana aku o kahuaka mai Haena aku a hiki ma hala o Nau@ ke kai.

         Ua kaalo ae ia lakou ma na lehua makanoo o luluupali ma Wainiha kahi hoi oia nohea i noho ai a kuna.

         A nolaila hoi keia mau wahi lakou mele.

         A Wainiha i Kaumaka

         Ua kai koo o lalo o ke alahola

         I ka hao o ka lawakaa o na pali

         Waiho wale luna o Puakei

         I honi i ke ala lauae o Makana.

        

         @Note: top of 4th column, very unreadable

         Ma ke a wahi e @ nohea e hele punei.

        

         A mahope ilio o ka luana ana@o ka huakai ma kahi o ia oi nohea kaulina oie a@ o Wa@

        

         Ka mea i puina @ mau i ka haku @ i mele oia @ K@

        

         Ua @ Wainiha @ ke ala loa e mele ia ala i Hae@.

         A na nee aku ka hoakai no Lamahai a me Hoohihi.

         He mau ka’oa’oa laeia noia wahi, he leo heahea ko laua @ poe@, he puuwai hama@ poipoi ia lana.

         He lawena olelo kaulana ko keia mau ui nohea oia wahi i olelo mau ia i ke au kahiko a ke o nei no a hiki i keia wa.

         A he niele olu ko Lumahai. a he one aa ko Hoohila aia kahi e pae  ai ka o Kalalau.

         A na kau koo pu aku la laua me ka huakai nui no Hanalei.

         I ka hiki pono ana aku o ka huakai ma ke one puu r! o Mahamoku wahi a ka mea haku mele, a oia iho hoi keia mau wahi lalani mele.

A uupaoa i Hanalei, ---

Lilo i ka wai,

I ke one pua rose o Mahamoku,

I ke pahele kua ia e Mai@akepa.

         Aia i keia wa i hali pono aku ai na @aka o ka poe malihini a nana pono i na hiona nani o Hanalei.

         Oiai aia kona pae mauna me Kawai o na Molokania ke lele maopu mai la ma@ke alo o na pali me lio manu koae la e lele ana ma ke ali, o na pali.

         He uliuli iipoloip kona mau owawa me na kualepa e kiai ino ana mal@a o ma ohia o Kupakoili a me na hala o Luia.

         Oia hoi na @a’a ai a ke Kinau he ia a he aku kona i@oa ia Ohau nei @ i Hawaii.

         Aia hoi ka noea o Alakai a me ala@ ke wahi iho la mali@na o wa kualapa a me ma awaawa o Waiuilia a @e Lumehai.

         A he aina nani maoli no o Hanalei he aina na @ keia wahi a Hiiakaikapoliopoie i ole aku ai i mau o Peleula me Lohiaui@aena ma Kamanuwai ae nei a oia ihi keia Kaumaha luuluu Hanalei i kai a @ui.

Ua oiku i kanahele o Koianana.

         Aia ma keia miau nanaina o koi@ aina na haupu a hoomanao ao la na kaikuahine ponoi o Makanik@oe i na hiohiona aloha o ka lakou mau kuahiwi a me na pali o Waipio.

         Kani hoi i olelo ia he maikai Waipio a ne hanohano hoi ko Hanalei i kaua nui.

         Ma keia hiki ana o ka huakai no ia aina kaulana, ua hookipa koke ia lakou e ko laila mau puukani me ka makaukau i na mea a pau.

          A oiai na ono a pau a na kamaaina aia imua o ke alo o na malihini, a ke pii nei ka akau, a ke ino hoi ka hema, a na ka hiki ana mai o Keoni Pula i hoopaa ae i ko lakou ai ana.

         A maia hope iho, na hoomaikeike ia aku la na poe malihini me ka panai pu la aku no hoi e na poe malihini me ke ohohia nui ia o na poe puukani o Hawaii.

         Ma keia wahi i oo loa iho aina huli a na malihini me na kamaaina o Kauai.

         A no ka oi nohea o ka moana e hele pu nei maia huakai.

         Aia no oia ke kali nei i kona iiui nui no ke keiki o ke kao kaulana o Ewa ao nei he kaikai.

         Ma ia po a ao ae na lawe ae la o Mkanikope i kona ohana ponoi me ka awiwi no ka hele ana me na poe kamaaina hoi o hele pu nei.

         A na hhele aku lakou no na kalihi a elua, oia hoi o Kalihi kai a nie Kalihi wai hiki lakou ma Kilauea kahi o ka mahi@i keia wa.

         Aia hoi ua hiki koke aku la ka eaea o Waipio i na mea a paa no uka o kela koa kumu ole e olelo ia noi o Kahikikalo.

         A oioi laila aku no ka pae o na kuahiwi, kahi h@e i noho ai oia lahui kaulana he @poe Oiohe i kapaia Pae mahu a mo@ ka ma ai panana o Haleloa.

         A hala ia wahi ia lakou ua hiki ao la lakou mai@na o Kaleloa o@ Anoholo@a malaila aku no Kealia a me Kapaa.

         A na lakou i kikaha iho i kekou o ka nalu o Makaiwa me he mau manu kaupu la no ka oi@uka alo o ka moana.

         A na keia poe no i hee aku i ka nalu mai ke kulana nalo akua Makaiwa ma Kapaa a hiki ma kulana @ o Kalehuawehe ma ka hoku o ka muliwai li lau o Wai@na noi a Ho@po.

         A he mea keia na ko Kanai poe @ kahalia nui loa ai, oi ai akahi wa -- @ poe nana i hoe aku i ka nalu @ Kapaa aku, a oia hana ana @ mamuli noia o ka Makanikeoe mau hana hookalakupua.

         Ma keia wahi ma Wailua i ike ia na keiki oi kelakela  a pau o Kauai, a me na ni noh@ a ia mokupuni a ke kaulana ni i wale, ka mea i olelo ia e keia ae hou ke edena o ka Pakipika.

         A ma keia wahi no hoi i noho iho ai ka huakai mamuli o na kamaaina no na la elua a me ko lakou lokomaikai palena ole ma na anu a pau.

         A he poe kaulana hoi ko Kauai i ka lokomaikai ma malahini.

         A oiai na mea a pau e nanea ana a ke aneane aku la o Lehua e lawe i ka malamalama o ka la ma kela huli aku o ka poepoe honu.

         Aia hoi, na lokahi ae la na manao a pau o na kamaaina a puai o Kauai e haawi ia i aha lealea noia po, imoa o na noe malihini a pau o noho nei.

         He mea oiaio no ko lakou mauao ana pela, na hooko aku o M@anike oe ia mea o like me ko lakou manao.

 

Ka Makai Kiu

Lau Omaomao.

KK@

honiho o Misouri.

 

KAME@ KUKA PA WA @EKE A ME KONA

PUALI HOLOKOA.

 

A I OLE

 

Ke Aka kono wailua o ke kuluaumoe

 

         Oiai hoi, ke hoponopo nei au i keia wa, no ke kulana o ka mokuaina o Misouri, kaai hoi o’u i hele mai ai.

         A oiai hoi, ma ka aoao o ka Makai Kiu, ua hiki hala ke hoike aku aole keia o ka mua o ka aihue ana o kela ona Banako, aka, o ka 11 keia o kona hana ana keia ano hana, a ua kauoli no hoi au, i kou noi ana mai ia’u e noho, a oia ke mea e ike pono ai ke aupuni i na lima hana malalo ona, o lakou pa kai komo iloko o keia hana ilio.

         A ke hoike aku nei au imua o oukou a pa i loa, e hiki mai ana ka la, a me ka hora e ike ai ka lahui Amerika i ua poe ala, i komo pu iloko o na hana o keia ano, a ua hiki no hoi ia’u ke pulami aku ia lakou a pau i loko o ka wa pokoe loa, ke makemake ia.

         A ua hiki iau ke olelo aku, o ua poe ala, he poe lakou i noho ona maluna o kekahi mau waiwai he nui, e poe ana hoi malalo o ko hai inoa me ka hookamani.

         A no, e na keoui@ana, ua @he hukou a pu i ka’u manao i hoike aku nei, no hookahi pule au e nohe au alaila wai hoi no Misouri.

         I ka pau ana o kana kamailio ana, ua haawi aku la oia i na hoomaikai ana ia lakou a pau, a noho aho la ilalo.

         Ma keia pane a ka Makai Kiu, ua komo iloko o na mea a pau ka haohao no keia kanaka, no kona kupaaaha, aka, e kuu makamaka hoi@helu, o oe pa ana paha kekahi e komo pa ana iloko o ka haohao, a me ka ninau ana, owai la ua poe ala, aia la i ka mokuaina hea la kahi i noho ai?

         Ao, pela ia no, aka, e nana aku kakou i ka la e hiki mai ana, a oia ka la e paa ai na li@e, a me na wawae i ke ku@ ia i ka hao ni@ kawaka a ka Makai Kiu Liu O@omao.

         I ke kaui ana o ka hora @ ua hookuu ia ae la ke anaina, a ua haawi ia na luiuhuia pu ana mawaena o lakou a pau, a oia hoi ka wa i hoea hou mai ai ka leo o na mea kaai, mai na puali pulii ohe mai.

         I ka Makai e liuliu ana no ka hoi ana, ua loaa ma la iaia kekahi loia, mai kekahi elelemai.

         Ua wa he au @ o a i na @ ala, a nana iho la, a ike iho la oia ni ke kaikainahiae a ke Kaaaina oia mokuaina, o nei mai ana iaia e nane aku i keia ahiahi ma kona home, oiai, e haawi ani oia he paina Eo@pa no na hoaloha no a pau, a he anaina hulahula europa pu no hoi kekahi e malama ia ana ma ia no loa o hala@.

         I ka pau ana o kana i@ lehulehu ana ua kakau iho la oia i kana pane, no ua leta ala, e noi aku ana iaia e kala ia mai oi, oiai he wa pilikii loa ia nona, a hiki ole hoi iaia ke nooko aku, a haawi aku la i ka elele, a hoi aku la oia.

         I keia wa koke no, ua huli hoi aku la ka Makai Kiau, a me ka poe a pili me la, oloko o na leo ikuwa o ka lehulehu e huro ana ma o a manei o ka alanui, aia hoi na puali koa ke haawi maila i ko lakou aloha ia lakou nei a pau, a pela nohoi panai ia aku ai.

         Ia lakou a hiki i ka hotele, ua @oomaka koke no ko lakou paina ana, oiai, ua hele mai la loko a aneane.

         I ka pau ana o ka lakou ai ana, ua hoi ae la lakou a pau hoonanea ma ka r@ hookipa, a hookahi no olelo nui iwaena o lakou, oia hoi ka haawi ana i na mahalo kiekie i ka makai Kiau, no ke akea o kona puuwai, ka mea hoi i manao ole ia @ lakou a pau e loaa ana ia lakou ka pomaikai a lakou hoi i luhi ole ai.

         Ia lakou no e nanea ana, ua ike ia aku la keka ai mau holo lio elima e holo pololei mai ana no ka hotele a lakou e noho ana.

         I ke kokoke ana mai, ua ike ia aku la o ka ilamuku o ke aupuni, a me eha poe ukali o lakou ua poe holo lio ala.

         I ka hiki ana mai i ka hotele, ua hookipa ia mai la lakou a pau e ka haku mea hale, me ka hanohano, e like hoi me na rula keonimana.

         I ke kau ana iho o ka nae, ua wehe ae la ka ilamuku i kekahi leta mai loko ae o ke eke o kona kuka, a haawi aku la i ka Makai Kiau Lau Omaomao, o oia kana i lalau mai ai, a hoi aku la iloko o ke kie na oilana o ka hotele, a malama oia i wehe ae ai, a heluhelu iho la i ua leta ala, a eia na olelo o loko o ua leta nei.

         Keena hooko o ka Aha Kiekie,.

         Na Iuka, Malaki, 5, 1879.

I ka Makai Kiu Lau Omaomao o ka Mokuaina o Misouri

         Me ka mahalo: ---

         Ke hoike ia aku nei ka lohe ia oe a popo, hora 10 o ke kakahiaka, e noho ai ka aha e hoolohe i ka hihia o ka poe i hoopii ia, a ua makemake ia oe e hiki kino mai imua o ka aha, a e hoike mai i kou ike a pau e pili ana i ka poe i hoopii ia.

         Me ke oiaio

         Henele Kamika.

         Kakau olelo nui o ka aha kiekie ma Na loka o ka repubarika o Amerika Huipuia.

         A ia iho ka pane a ka Makai Kiu a e ike ia kana leta ke heluhelu ia ponoi.

         Hotele helu 222

         Mokuaina o Na Ioka

         Malaki, 5, 1879.

         Ia Henele Kamika

Kakau olelo nui o ka ana kiekie o Nu luka nei.

         Me ka mahalo: ---

         Ua loaa pono mai ia’u kau leta a oia ka’u o pane aku nei, e hiki ki@o aku ana wai imua o ka aha i ka wa i hoike ia.

         Kou oiaio,

         Lau Omsomao.

         ua hookomo iho la oia i na leta ala iloko o ka wahi leta a hoopia iho la, a @ lo ino la i kona sila oinana Makai Kiu, a hoi aku la a haawi aku la i ka ilamuku oko aupuni a oia no ko lakou wa i hoi aku ai, no kahi a lakou i hele mai ai.

         I na elele i hoi aku ai, ua kono aku la ka Makai Kiu i ka ona h@le@o’o helo laua i ka holoholo ma na alanui o ua kulanakauhale aia, a naele aku la laua.

         Ke pau ina ae nei i ka maemae a lau@ ke alanui hou mauka o Halealii a hui me alanui Beritania.

         Me he ala, i keia pule, a i ole i keia pule ae paha e ku mai aika mokukana Olemoloia i o kakou nei, a mai a nei aku no na kai o lapana, a me Kina, o keia ka lone i lohoia mai, ke oiaio nae hoi.

         Ua mahui mai makou, aia ka ka Pe@ikaulele o ka “Makaiinana i ka moku kaili la o lalo. I’a hikii Kuu ia i ka la o ko lealea, hoi mai no oe pili kaua.

 

UA HALA MAO.

 

         He elua ae nei pule i hala, ua loaa iho la i ke keiki 15 makahiki a John Kahoeka o Waimanalo kekahi ulia malani wale no, a o ka hopena, oia kona make ana.

         Oiai lakou e paani ana me kekahi wahi kaa huki lima ma Alanui Ema ae nei, ua hina iho la oia a eha kona manamalima nui, aka, nae, ua lapaau ia no a ua pau ka pilikia. I kela mau la aku nei, ua pii hou aku la oia me kona mau hoa i kuahiwi, ua hoi mai la no me ka maikai, a hiamoe a i ke ao ana ae i kakahiaka, ua loaa ia oia i ke kui aki, a hiki ole hoi ke komo aku kahi mea ai.

          Ua hooikaika ke Kauka Herbert a me Murray i loaa ka pono i ka opio, iloko o ekolu la o kona waiho ana pela, make aku la oia, a nalo hoi i ka auina la o nehinei. Ua hoiko ae  na Kauka, ua loaa hou ia kela manamana i eha i ke anu iaia ma kuahiwi, a oia ka mea i loaa ai i ke kui aki. Aloha wale ia opio Hawaii i ako ia i na ia opio wale.

 

HE LEO POLOAI.

 

         He leo kanaenae aloha ia oukou e o’u mau hoa i ka ua pee papohaku o Kaupo a me ke kai nehe i ka iliili o Nuu. Nolaila, ma keia ke nonoi ia aku nei ko oukou oluolu e ka poe i hookaa mua mai, hookahi dala, e hookaa mai i ke koena i koe, i lawa ai na dala elua o ka oukou mau nupepa KA OIAIO. Mai kakali no keia leo aloa, iloko o keia maliina kakou a pau, e alu mai ai e hookaa i loaa ai ia oukou ke kii makana o ko kakou Moiwahine aloha Liliuokalani.

         Ke hoi nei ke keiki o ke kai nehe i ka iliili o Nuu.

         Owai iho no me ka haahaa, ka oukou kauwa hoolohe.

         J. W. KAWAIONAPUA.

         Kaupo Iulai. 3, ’95.

        

         Eia o kauka J. Moth, Smith iloko o ka mai pilikia e waiho mai nei.

         Ua nui ka poe i hele ae e hoolohe i ka leo o ka bana ma Ema kuea i ka po nei a o ka makamua no hoi mai ko Probesa Berger kaawale ana aku mai nei aku.

         I mea e loaa ole ai kekahi ulia i ka poe hele i ka nana kinipopo nalauia e hoopuni ia aku ana kahi e noho ia ai me ka paku uwea.

         Nu ka hoeha ana o Keluia ia Euaika nolaila na hoopuka ka inoa l o pe i palapala hopu no ka inoa mua he ana pili ohana ke kumu o ka hauuaele.

         Aia o Walter G. Smith ma kalepono i keia wa a oia hoi kekahi Luuahooponopono o ka nupepa Chronicle o Kapalakiko a Lunahooa nupepa Hawaian Star maaneikona mau la i puka ne ai.      

         O na poe a pau e kaalo aku ana ma kela huli o ka poepoe honua, a haalele iho ikeia ao mauieule, o kipa ae ka poe ola i kahi o Uilama ma, ilaila e loaa ai na holowaa maikai, a makepono hoi.

         I ka pule hope o keia mahina o lookuuia ai ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii, a o na hana i koe e hoopaneeia aku ana ia nkau mau e hiki mai ana No laila, e kuu ana ka luhi o na makoi o keia kau hou e nee nei, a hoi aku la lakou uo ko lakou mau apana kahi o lakou i hele niai ai.