Ka Oiaio, Volume VII, Number 21, 26 July 1895 — Page 4

Page PDF (1.05 MB)

This text was transcribed by:  Laszlo Boros
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Oiaio.

 

J.E. BUSH, Lunahooponopono.

 

O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

 

POALIMA, IULAI 26, 1895.

 

    LAUKANAKA o Maki ailana. Makiki, i keia mau la, i na koa o puli koa eompene B. Paa pono ka ilihonua i na hale pea o na koa.

 

    E HIKE mai ana i na la h o pe o ka malama o Augate ae nei, o Monsieur Farrabone Komisina o Farani, ma kahi o Monsieur Verleye, i make, a ia wa hoi e hoi hou aku ai o Mon. Vizzavoni ma kona wahi mua, he hope komisina.

 

    UA hiki mai la kela kuna “Watson.” i upuia, a i hoolahaia mai ai, e hoopae mai ana i na koa filebusta i na moku puni papapa i hoohuiia mai nei e Kuhina Kini? Nuinui pilikia ka hoi i ke kali aku.

 

    UA noi aku la ke aupuni i ka Ahaolelo o ka repubalika i $102,780, haawina pakui he hookahi hapa o keia, no na lilo o na koa o ke aupuni. Ma keia itamu kakou e ike ai ke hooia ae ua ko io ka pule a Manase o Molokai, na hiki mai la ka milenia.

 

    UA ike iho la makou i kekahi mau leta mai Enelani mai, no kekahi haole Beritania i hopuia a hookuu wale ia iho nei o ka poe i manaoia he kipi, e olelo ana, ua koke mai la ka hopena o ko lakou pilikia. He oiaio he aupuni makaala o Enelani no ka pono o kona mau kupa ponoi, aka, aole mae o ka mea e hanaia ana no lakou, he mea e hanaia ana no lakou, he mea ia e ili wale mai ai he kumu pomaikai no na Hawaii.

 

    MAMULI o kona mahalo nui ia Kapena Hawes, Komisina Beritania ma Hawaii nei, no ka naauao o kana mau haumana i ao ai i ke Kula Koa ma Iapana, oa oluolu i ka Emepera o Iapana, Mutsuhito e hoohanohano mai ia Mr. Hawes i Mekia, me ke kea hoohanohano o ka Papa Ekolu o Mejno ke Kea Hoohanohano hikina a ka La, a me ka hooili ana mai maluna ona i ke Kea Hoohanohano o ka Waihona Laa. Ma ka ike a ma ka hana keia mau Kea Hoohanohano i loaa mai ai, a ua kupono hoi ma ke ano keonimana o ka mea nana i haawi mai a me ka mea i hoohanohanoia.

    O keia ka rula e kohu ai na hoailona hoohanohano, aole e like me kekahi o kakou o na la i hala.

 

HE MAU HOOKOHU HOU.

 

    Ua hoikeia ae la ma ka nupepa haole e hooneeia aku ua ka Hope Hamuku Brown i Hope Loio Kuhina a o Mr. Low, o ka Halepaahao o Kawa ma kona wahi, a o Kapena Goode hoi ke hoonaue ia aku ma ko ke kiai o Kawa.

    He mau hoonohonoho naauao no keia a ke aupuni, aka, aole no paha e ku ana i ka makemake o kekahi poe kakoo aupuni e noho kuhalahala ana.

 

HE KULA KIEKIE HOU.

 

    Mamuli o ka oluolu o ka Hon. Chas. R. Bihopa, ua lilo mai la hoi ka pa a me ka Hale Nani a ke ‘lii Keelikolani i kukulu ai i home nona ma keia honua , e ka Papa Hoonaauao, i Kula Kiekie no na mea a paume ka uju ole. He Kula Aupuni, a he kupono loa hoi i ke aupuni kekahi Kula o keia ano, i hiki ai i ka poe nuku o ka loaa ka hoonauao i ka lakou mau keiki i kupono na na kulana ike kiekie. O keia kekahi o na hana maikai i hanaia e ke aupuni, i na hoi e kuu akea io ia ana ka ipuka o keia Kula i na mea a pau me ka nana ole ia o ke ano o ka ili a me ka lahui o ke kanaka, aka, ne ke kupono wale no.

 

AOLE HE LOLI AE.

 

     He oia mau no ke kulana o na kanaka Hawaii a hiki wale i keia la. O keia kakahi o na hoailonae hoike ana, ma keia kulana manao, ua lokalii ka lahui. He ano hoi keia i ike ole ia iwaena o na kanaka kue, hapa. Aka, he kumu no ko keia ano o na Hawaii. A he mea maikai no hoi i ke aupuni e waele ae i na kumu o keia kuwaho o ka hapanui o ka lahui, no ka mea, he mea no ia e hoomauia ai o ka nohona hoonui lilo o ke aupuni. Ke ikeia nei ka pilikia o keia kulana o ka noho ana o ka lehulehu. Ua hiki paha ke hoohalikeia me ka noho aua o Enelani maluna o na lahui o Inia a me ko Iapana maluna o na Pake.

    Aia wale no a make, a nalowale ka lahui kahiko, alaila pio kela manao lili aloha aina, aloha lahui; a iloko o ka wa e kamau ana oia manao iloko o ka naau o ke kanaka Hawaii, pela iho la no e kono ia ai ke aupuni, e noho ana maluna o kekahi lahui e, e hoomau i kona noho ana me ka mana koa e hoomalu i ka aina, me ka nui o na lilo, i oi aku hoi mamua o na loaa, e like ma ia e hooike ia mai e pili ana i ke aupuni repubalika.

    He kulana keia o ka noho ana a kakou e hauoli ai, aka, o keia iho la nae ke kulana o ka noho ana, e ikea nei ma Hawaii, me na ouli hoi e hoike ana e mau aku ana no keia kulana nahoa a makonakona o ka noho ana.

 

NA AINA AUPUNI.

 

    E like me ka makou i hopohopo o ai e hoohanaia ana na aina lei alii, ina e hooliloia ana he aina aupuni, ina la o ke au noho moi; pela no e hooia ia mai nei i keia au o ka noho ana aupuni o ka lehulehu, Mana huaolelo he oiaio o ke aupuni “o ka lehulehu, ma o ka lehulehu, a no ka lehulehu,” kekahi o na kuleana aupuni, kumu a pololei maoli no, mawaho ae o ke aupuni malalo ponoi o ka ke Akua alakai ana, oia hoi o ka mua he democracy a o ka hope he theocracy. Ke haohao nei hoi makou ma ke ano o na hana i ke kohu o ka inoa aupuni lahui, e oleloia nei, oiai ke aupuni repubalika Hawaii, e hana nei i na hana e haawi pau ana i na pono a pau ana ka lima o na hui, a o haawi ana i na aina ma ke tausani eka i kela a me keia mea, me na kumu ole e pale aku ana i ka lilo o na aina i koe o ke aupuni i na monopole, e hao mau nei i na pono o ke aupunioia hoi ua pono o ka lahui. Keike nei makou i keia mau hana, aka, ua hiki ole ia makou ke kamailio nui ae no ia mau hana, oiai ke hooia mai nei ke au o ka manawa, he malihini io no Hawaii ma kona one hanau i keia mau la. Pomaikaikai ke kanaka i ike o kona hoonekeia ma keia noho ana, a huli aku hoi oia e imi i home niona ma kahi likeo ka noho ana malalo o hookahi ahi, a hookahi Makua hoi maluna o na me a pau.

 

RUSIA ME IAPANA.

 

Ma ke kahua hookahe koko.

Na pualikoa a me na anmaku kana ma Vladivostock

 

     Tacoma July 1. – Ua hoikeia ae la kekahi lono e pili ana i kekulana makaukau o ke aupuni o Rusia, a me ka hikiwawe hoi o kona hoouna i na kanaka ma Vladivostock. O Kapena Anderson o ka moku Oscar i hiki mai ai ia anei i keia la, ua hoike ae la oia ua like loa na aumuku kana a me na mea kana o Rusia me kekahi malapua nani iloko o kekahi pa kaua, e ku kiai ia ana e na pualikou.

     O keia keehia i loaa ia Rusia ma ka moana Pakipika a hiki ai hoi ia ia ke hoouna i kona puali koa i Vladivostock, oia kekahi o na keehina ikaika loa, e hiki ole ai hoi ke hoonee hou ia aku, mai kona wahi i ku ai. O kekahi o kona mau moku kaua ma Vladivostock, a me kekahi ma kaua e ae , ke ku nei lakou me ka makaukau piha i ne wa a pau, e kali ana hoi i na kauolia e loaa mai ana mailoko mai o ke keena kana, a oia ka wa o lakou e holo koke aku ai me ka hakalia ole.

    Vancoua July 2. – Ua loaa mai la kekahi leta mai ka hikina mai maluna o ka moku mahu emeperiera, o Iapana a e heluheluia penei:

    O na misionari o lakou ka poe nana i hooulu ae i keia uluaoa, a hoohiolo hoi Szechuan ma Kina, a oia ke kumu e ikeia nei ka ihu o ka Elepeni e hookokoke mai ana, a ke lohe pu ia aku nei hoi kona leo e uwo ana.

    Ma Cheng Tu, Kiating, a me Yachou, aia malaila ke poe hoole pope, e kue ana kekahi i kekahi a ua hooniia aku la ka hohono o ka lakou mau hana, a mamuli oia pono ole. I ulu ae ai keia uluaoa e ike ia nei, a ke hookikina nei lakou a pau e hana aku, i na hana ku ole i ka pono.

    Ma Viceroy Liu, ua kue aku la oia ia lakou, Suchou, a me kekahi mau wahi e ae, aole he makemake iki i na hana o keia ano.

    Eia ko Enelani, Farani, Candian a me ko Amerika poe misionari, e noho ana ma Cheng Tu, Kiating a pala aku.

    A o kekahi o keia poe misionari, ua komo pu lakou iloko o na hana o ka hooulu haunaele, a i ko lakou wa e ike ai i ka poino e haalele ana lakou ia wahi, a holo aku la no Suifu, no ka hookahua hou ana ma ia mau wahi a i ole ia, ma ke keena o ko na aina e.

    Ua manaoia e kaili ae i na maua a pau malalo ona, a e lilo pu hoi ka hoomalu ana oia kulanakauhale malalo o kona mau eheu.

    A o na misionari e ae, ua hoopuehuia aku la lakou, aka, ua komo mai la ke Kanikela a keakea i keia mau hana pono ole, e hooulu nei i ka haunaeia kuloko.

    Oiai aole o lakou makemake i na hana hooulu haunaele a ke keiki o ka hewa, e kanalako ana i na mea a pau iloko o ka poino a aole hoi he wahi kaawale e ae i noho ole ia e ka poe o keia ano.

    A e hoike ana hoi ia ia iho, he mea kiekie loa, a i hoike ae hoi oia ka hope o ke Keiki a ke Akua a he mana hoi kona e hana i na hana a pau, e hooulu ae ai i ka haunaele, oiai, ua noho mana ke keiki o ka hewa.

    A aole no hoi e hiki ke hoike ia ae, ehia la ka nui o ka poe i powaia, mamuli o keia mau hana pono ole, a e hoike ana hoi kekalu telegarapu, ua pepehiia kekahi mea i kona wa e pule ana, a hoouna ia aku la kona kino puanuanu no loko o kekahi lua nanahu.

    I ka lohe ana o ke Kanikela i keia lono kaumaha, e noho ana oia ma Sanahai, ua olelo ae la oia he mea pono e hoouna koke ia kakahi poe kiai, e hoomalu koke i na hana o keia ano, oiai aole i pono iki ka powa wale ia ana o ke ole o ke kanaka, imua ponoi o ke alo o ka misionari o keia ano.

     O kekahi keia o na nuhou anp nui loa i oi aku mamua o na nui hou e ae, a oiai hoi, na loaa mai la he mau hoike kaokoa mawaho ae e olelo ana, na makemake ia e lawe kohaha ae i na moku aina la, a e pepehi hoi i na misionari e ae, ina aole lakou e haalele iho ana lakou a ua wahi ula.

 

KE KAU JURE

 

    Ke kokoke mai nei ke Kau o Augate, oiai, he elua pule ikoe, a noho ia kau Jure, e hoolehe i na hihia i hoopanee ia no ia Kau, a o makon ana kekahi iloko oia kau Jure, a o ka makou e ui ae nei, he aha la ka olelo hooholo a na keonimana o ke Jure no ko makou hihia, na oukou ia e noonoo iho.

 

UA HOOLE LA.

 

    Ua hoole ke Komite Hookolokolo ke noi a James W. Robertson, ka puuku hoi o ka Moiwahine Liliuokalani, e uku ia aku iaia ka puu dala o $2,750, ke koena uku hoi no na makakiki ona i noho puuku ai no ka Moiwahien. I kulike ai me kanawai, wahi a na poe komite ala, ua kopono ole e uku ia aku ia Robertson kakahi dala. Nolaila, ua waiho ia ka palapala hoopii ma ka papa.

 

HE MAU HOA HUI.

 

    Ua komo aku la o J. H. Fisher a me H. E. Waitey i mau hoahui no ka hala banako o Bihopa & Co. He kamaaina kekahi o laua no Honolulu nei, oia o Fisher, a ua noho loihi no hoi oia maloko o ka hale banako, e lawelawe hana ai, a no Mr, Waitey he malihini oia no mai Puget Soung mai, a he mau mahina wale no oia ia nei nei, aka, ua kamaaina no hae oia no ka lawelawe ana i na hana e pili ana i na banako.

 

KEKAHI PILIKIA.

 

    O kekahi o na pilikia nui o Hawaii i keia mau la, oia no ka hemahema o ke ao ia ana o ka lahui i ke kumu o ke pookela o ka naauao, oia hoi ka ke Akua i olelo ai. Ua oleloia he mea maikai ole ke ao ia ana o ka olelo a ke Akua ma na Kula, oia hoi ka Baibala Hemolele, no ka mea, he kulike ole ke ao ia ana o ka olelo a ke Akua i ka makemake o na makua, mamuli o ka like ole ana o na hoomana ana o na kanaka. O keia iho la ka manao kuhihewa o ka hapanui o ko ke ao, a mamuli o keia kuhihewa, hookahi mea maopopo loa e ikea nei, eia ke haalele nei ke kanaka i ka pono a ke hahai nei mamuli o kona ike kanaka, nona mai ka hopena, he pouli, he ino, he huikau, a pela aku. O na hana no a pau i oleloia e ke Akua, he mau hana hewa no a pau, a he mau hana e hoopoino ana i ke ola kino a me ke ola uhane, oia ka hua o keia mau makahiki, a ko ke ao e olelo nei, o keia ke keneturia pookela o ka naauao. He oiaio, ua pahola mai la ka ike i ke kanaka, a ua mahuahua kona ike, aka, he ike nae, e hoolilo ana ia ia i mea hana i na hana e kue ana i ka mea e waiwai ai ke ole ana, a e oluolu ai hoi ka noho ana mawaena o na hoakanaka.

    Ua ike kanaka i ka lahui kanaka o ke ao, aka, ua lilo kona ike he hupo, oiai, ua nele oia i ka paakai o ka pono, e hoonaauaoia ai oia, a e loaa ai ka pomaikai kekakela o ka noho aloha ana i ke Akua a me ke aloha ana i ka hoakanaka,

    Ua hooholo na lahui uaauao a me ka malamalama, o ke kumu o ko lakou holomua a me ko lakou noho poo ana ma ke ao nei, mamuli no ia o ko lakou malama ana i ka olelo a ke Akua i hoike ia mai ma o na Kaula a me na Kahiko, a mao ke ao ana a Kana Keiki Hiwahiwa a me kana mau haumana i na olelo la; na apo aku la na lahui e noho holomua nei i keia la, i keia malamalama nui, a ua kapa iho la oia ia lakou he poe lahui Karistiano, a lo oiaio, oia lakou e malama ana i na kiko a me na hunehune o na olelo la, ua ike iho la lakou i ko lakou hapaiia ana ma ke ala Kiekie o ka uaauao a me ka malamalauia, u ua lilo hoi na lahui aia he poe koehina wawae no lakou e like me ka olelo o lehova ke Akua oiaio, ua lilo no lakou na wahi kiekie, o ke ao, ano lakou hoi ka hooilina o Iakoba.

    Ua like loa iho la na lahui e ku haaeho nei ma keia kulana hanohano, e like me ka Iseraela, a ke Akua i hoopunahele ai; ua hanohano oia, a mahope na haakei kona naau, a hoolielie iho la oia, a haalele lakou i ka ke Akua olelo, a mahope oia wa, ua kuoia lakou mahope o ko lakou ike kanaka, a o ka hopema he poino mau lakou e like me ko lakou hookae ana i ka ke Akua olelo mamuli o ka ke kanaka mau ao ana. Pela na lahui a pau e ku nei i keia la, a  o Hawaii pu kekahi iloko oia haluna.

    O ka hopena o keia kulana o na lahui kanaka, he poino. Eia kakou ke ike nei i ka hoomaka ana mai o ka hua o ka noho ana hoohemahema i ka malama ana i ka olelo a ke Akua, oia hoi he pouli a ke mokuahana, a he luku aku a he luku mai. E noho ana kakou me na maka aole nae he ike, he ik-kanala aole nae he naanao, he pepeiao, aole nae he lohe, a o ka hopena o keia mau mea a pau, he iho mau ilalo i ka nohona huikau a he noho ana e like me ko na Aigupika, he malamala noho ana pegana, no ka hoomaopopo ole i ka malamalama io, a me ka naauao io e loaa ana ama ke ke Akua olelo hemolelo, a malaila wale no, aole ma kekahi wahi e ae.

    Pomaikai ka poe lahui, ke kulanakauhale, ka puu kanak, a ohana hoi, i ike i keia mau hiona o ka poino e hooanoano nei imua o ko ke ao, a huli mai la keia mau ano a pau me ka naau mihi oiaio, no ka mea, no lakou ka pomaikai, wahi a ke Akua Mana Loa, a o kama olelo he homolele, o ka lani i nalo, aole hoi e hala ana kana olelo.

 

HAUNAELE MA PUNAHOU.

 

    Ma ke ahiahi nei ua ulu hou aela he haunaele mawaena o kekahi poe Pake, e noho hana mai nei ma ka hui kanu raiki ma Punahou ae nei, me kekahi mau kanaka Hawaii. O ke kumu, oia no ka wawai ana o na kanaka i ka pa e hookaawale ana i ka hui mai raiki a na Pake mai ko lakou aina aku, a hoolilo hoi i wahie kahu ai na lakou. Ua huhu loa ka Pake a olelo mai la aole he kuleana o ke kanaka i ka pa, a oia ka mea kuleana. Mai ka uuku mai a hiki i ka wa i ulele puupuu ai a eha loa ia ka Pake.

    Ua hiki aku oia i ka halewai me ka moku nui ma kona luna, a e kaheawai ana hoi ke koko, a hoike akula i na mea a pau e pili ana i ka hakaka. I ka ike ana o ka nui o na Pake i ka eha o kekahi o lakou, ua ala like mai la lakou, a hele aku la i ka hale o keia mau kanaka ekoiu, me ka manao e hoopoino i ko lakou ola, ma o ko lakou hoopuni ana i ka hale, ua holo aku la nae ke kolu o ke kanaka, a koe iho elua. Ua hoouua ia aku he poe makai malaila e hoomalu ai i ka haunaele, a i keia la e hoopu ia ai na kanaka.

    Ua nui no na Pake i hooha ia e keia mau kanaka, wahi a na lono hope i loaa mai ia makou. He mau la pinapinai mai nei hoi keia o ka uluaoa mawaena o na Pake a me na Hawaii.

 

    Ua lehe ia aku la ka nunui o ka leo o kekahi mau wahine ma alanui Puoina i ka po nei na lohe ia aku la ka leo o ka wahine makua i ka olelo ana ae auwana wale iho no keia wahi kaikamahine a ka po a luulau mai a hoohoi mai nau e luhi me ka ike mai no ua palalapa au pane aku la hoi kahi kaikamahine kulikuli oe e kukala hele nei a lohe ia mai auanei i ka mea hilahila ia manawa na meha iho la ko laua mau leo koe wale no o ka lep hauhau uwe o ke kaikamahine e pili ana ma ka pa a o mama hoi ua hoi ua hoi loa aku la oia no ko laua home me ke kauniaha o kona naau i ka lilo o kana mea i luhi ai.

 

NU HOU KULOKO.

 

    Ua hoopai ia o @@@ he $150 no ka malama banako eila.

    E hala ana he ekolu pule ia Bihopa Willis ma Hawaii

    E hoomaha ana ka hana D. G. mai ka la 39 aku o keia mahina, a ka la 20 Sept.

    He nui na hua Pea, i hoounaia aku a na Pake, ma ka Australia o ka Poaono nei.

    Eia ke pena ia nei ke alahao mai nei aku a hiki i Waianae, i kumu e pakele ai mai ka lepo hao.

    Ua huli hoi mai la no ke taona nei o G. N. Wilikoki ma W. H. Wililaki, i ka la onehinei.

    He nui ka poe i halo makaika aku la no Waianae i ka Poano a me ka lapule nei.

    O ke keiki i ainue ai i ka ilio pape a Paulo Isinberg ua hoonna ia no ke kula hoopololei o Keonrula mala ke kiawe.

    He palapala hoopii kekahi e lawe hele ia nei, no ke kakau inoa ia ana e papa ana i ke kikiou, e hana mau ia nei ma na lapule a pau.

    I ke kakahiaka o ka la apopo e haalele mai ai o Malulani no Hawaii a i ka auina la hoi ke Kinau e kaihalulu mai ai mai Hawaii mai.

    Ua awaiauluia ma ka berita maemae o ka mare o Miss Myra Mott Smiyh me James Bishop Thomas o Amerika ma ke kakahiaka Poaono nei, e Rev. Makinikoki.

    U loaa iho la ia A. V. Gear kekahi ulia poino ma ka haule ana mai luna iho o kona kaa hehihehi wawae.

    O ka pule hope keia e kuai hoopau nui ma ka halekuai o S. N. Sachs, a mai poina e na makamaka i ke kipa ae malaila.

    Ua olelo ae ka Loio Kuhina sole e hiki ke hoolaha ia na hoike no ka mea e pili ana i ke kumu nui Hosmer o Punahou, no ka mea ka aole ia he kula aupuni.

    Ma ka Poaono nei, oiai kekahi wahine e kaloiwa ana i kona kaa hu ilalua, ua hookui aku la me ka pou uwea olelo, a kiola ia aku la oia ilalo me ka ikaika, laki nae aohe i pueliu ka hulu.

    Ua komo aku la kekahi kanaka i uluahewaia e ka ona o ke saki, a mamua ponoi iho o ka home o Kauka Herbert, ua wehe ne la oia i kona aahu kino a moe iho la iluna o ka mauu.

    Ua olelo ae o Peresidena Harsona o Amerika i pau, he hana hoohaahaa a hoohilahila ka i na wahi ne ke kau ana maluna o na kaa hehihehi wawae, a o na kane wale no ka mea i kupono la ano kaa .

    Ma kekahi ahaaina i haawi ia ma Kamoiliili i ka Poaono nei, ua hana aao e iho la kekahi wahine, oia hoi ua haehae ae la oia i kona lole a koe kahi paleili. Hilahila ole maoli no ka hoi oe e mama, i ka inu i ka rama a aluhee ko pihapiha.

    O ka moku I hoolahaia mai ai e halihali mai ana i na lako kana no Hawaii nei, ua ku mai oia iloko o ka awa nei inehinei, me ka piha papa no keia awa. Auhea la hoi na lako kaua, ua kiola ia aku nei paha i ka moana.

    Ua aihue ia iho la kekahi mau waiwai makame o Aberahama Fernandez, he pine darmana, he wali @@@, a me kekahi mau mea hilii e ae. Ua hopu ia kekahi Pake hana o ka mea nona ka waiwai i nanowale, ma ke ano hoohuoi oi ia nana i aihue.

    Eia kekahi poe wahine opiopio i hilinai ia he poe kulana maikai a hoopono ko lakou, e auwana hele ana ma ka po, ma na wahi lealou o ka poe lapawale. E laa ka merry-go-round, na wahi ahaaina, a pela aku. He ikemaka ko makou ma ka po Poaono nei, i kekahi poe wahine e launaku ana iloko o ke kipwai pelapela e ka lapuwale. He hilahila makou i ka ike i ko lakou mau hiona i ke komo huikau iloko o keia mau wahi, E akahele loa oukou, o hoolahaia ko oukou mau inoa ma na kelamu o KA LEO.

    E hooemiia ana ka lilo o ke a ipuni i na lako kaua no na koa ma keia hope aku.

    I keia mau la aku nei ua ikeia aku la kekahi mano nui e kaalo ana ma kahi e auau ia nei.

    Ua hoopaiia o William Manaole o ke Kula o Kamehameha, no kona malama i ka oihana cifa he $150 a o kona wahine hoi no ke kokua hewa he $100 a o kekahi poe okoa ihi he $100 pakahi.

    Ua nui ka pioo o Lunakawai Pere, no kekahi hoike i loaa i ka ma’i kuli, i ka wa e ninau ia aku ai no kekahi poe okoa aku, ua kuli loa iho la oia, ninau ia aku nona, ua wikiwiki loa oia i ka pane mai.

    Eia no o mama ma ke imi hele nei i ko lakou uhi poe, i lawe hewa ia e kekahi poe okoa, ka hele o ka imi a hiki i kai o Kakaako, aole no he loaa. Ua i ae la ka mea nona uhipoo i nalowale, ina e loaa ole i keia mau la ka’u mea e imi nei, e holo ana au i Molokai e nana ai i ke kolohe nana i aihue i ko’u waiwai. I kekahi la ae, ua hoihoi ia mai la ka mea i nalowale.

    He wa uuku keia o ka loaa, nolaila, mai poina i ke kipa ana ae ma na halekulai e kuai hoemi mai nei. E lawa no kamea ohana nui, me na wahi okeni uuku e kuai aku ai i mau wahi aahu. Ua hoike mai kekahi poe i ikemake, he makepono io no na mea kuai, ua hiki ia oe ke wae a ka mea kupono i kou makemake, a o ka mea maikai ole no, waiho aku.

    Ku ke ehu no hoi na auwaa o ka Laeino o Kepahoni, ke hue ia ala na piha a moe wai o uka. Heaha la ka mea o ka hue una i ka mea i moe ilalo o ka lepo, he uluhua nae paha i ka nalo ea, aia ka nani a lone ia, alaila pono. Olelo mai ko laila poe, liliha ko lakou mau pepeiao i kokoke lakou e pau I ka luai no na olelo a keia mau mea. Ua oki ia mau hane e ka ponua, malama iho i ko kumuhana, o manumanu auanei.

    I kekahi paina i haawi ia i kela mau la aku nei, he ku i ka aka ka lohe ana aku ia Eva a me Adamu e noinainau ana, e i aku ana no hoi o Eva, ina au e hiki aku ana i ka hale, ike oe i ko pepehi ia e a’u ma ko kikala, no ko loaa pono ana aku nei ia’u e honihoni ana me kela kaikamahine nui nepunepu a ka lawakua. Aolehe olelo a Adamu ke olu la kela, o Eva uae, ua kuku na hulu o kona poo a lele aku la e uwalu i kona wai hoa. Mai noho a hele hou i ka hale ahaaina, o uwe waimaka auanei.

    Ua nui ka hoohalahala o kekahi poe kakau mea hou o na nupepa haole, no ko lakou ae ole ia ana e ka Papa Ola, e kau aku iluna o ka mokuahi Pekina, i ku mai ai inehinei, Ua olelo ae la lakou i ka hana kapakahi o ka Papa Ola, oiai, ua ae ia na ohua oluna o ka moku e lele mai iuka nei, a o ko uka nei hoi ua papa loa ia. Wahi a lakou, i ua he makau ia no ka laha ana mai o ka mai i uka nei, pehea la hoi i ae ia ai na ohua, oiai, mai kahi mai o ka mai lakou i hole mai ai.

    He mau pau kupapau ano hou loa keia, e hoolaha ia nei e Mr Uilama ma, o ka Hale kuai lako Hale ma Na’e iho o ka Hale Kuai o Makinikaea. Aole i loihi loa kona laha ana i Hawaii nei, a me he mea ia o ke kumu okeia, no ka pii o ke ku mukuai. I mea hoi e loaa ai keia pono nui o ka poe hapa mai o ha hi loaa, ae like no hoi ke aloha i ka mea ihaalele mai i la hoa loha me ka poe waiwai. Ua hookaika Mr Ualama ma, eloaa na pahu ano hou loa, me ka emi loa o ke kumu kuai me ka hiki hoi ke ike ia iho ka hoiehelena o ka mea make, mahope i no o ka paa ana iloko o ka holowaa a noia kumu, ua hana ia keia anopahu me ke aniani, ma ka hapa e ke pani ma poo o ka pahu. Noiaila, e umau mua ke poe i pilikia, a i piha i ka lauluu, ma kahi okeia Hui ma Alaum Moi, e pili ala i ka Hale kuaimea ai o Makinikaea.