Ka Oiaio, Volume VII, Number 23, 9 August 1895 — Page 2

Page PDF (1.07 MB)

This text was transcribed by:  Betty Yang Green
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Oiaio.

 

NUPEPA KA OIAIO.

 

J.E. BUSH. Lunahooponopono.

 

O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

 

POALIMA, AUGATE 9, 1895.

 

            Ua hoopilikia ia o Mr. Kakina e na loio hou, mamuli o ko lakou hoololoiahili wale i ka lakou hookele ana ii na hoola imua o ka Aha.  Like ole ka halau i ao ia ai o na loio, nolaila, huikau na hana.

            Ua hiu aku o Panila Kamauoha me kona palapala loio ma na aha hookolokolo a pau o keia Aupuni.  He lilo aku koe e keia L. Makaainana Hawaii i Lunakanawai Kaapuni elike me Hon. J. W. Kalua o Maui, e noho alii mai la ia mokupuni.  Aia no paha i ka hana ana, wahi a na loea o keia ao, uka, he la helu ko keia hope aku, nolaila, e ai a e inu, a e hoomanao i ka la ua a me ka la mahope, o loaa auanei i ka ino o na la hope.

            HE $82,000 ka emi o ka huina koe o ka Waihona Dala mai o ka Lehulehu no hookahi makahiki i hala aku.  Ke pii nei hoi ka aie hale leta, a ke emi mai nein a loaa aupuni, ihea aku la auanei kakou e pae aku ai?  Ke wa mai nein a leo wawalo, ihea la?  Ke uku io aku ke aupuni i na koi poho e hoea niai nei, auwe kakou e!

 

HE HUI HOOHEIHEI LIO HOU.

 

            I keia mau la iho la, ua kukuluia kekahi hui hooheihei lio ma Waianae.  Ua kohoia o Mr. James Holt i Peresidena, a o John Gelliland ke Hakauolelo.  He hui keia e hooulu ana i ka manao hoohoihoi i ka poe hanai holoholona a me ka holomua ana i ka pono o Ewa a me Waiainae.  Ue makaukau ka hui alahao o Oahu e kokua i ka poe mea lio.  Ke hoolahaia nei kekahi la heihei, ma ka la hanau o ka Haku.  Ma keia wa ku ole ka liana o ka hui me ka makemake o ka mea nona ka la hanau.  A ka, o ko ke kanaka aupuni keia.

 

HE LONO.

 

            “Eia kekahi lono ke pahola nei, eia ae kekahi mau mokukaua Beritania elua a ku mai Esquimalt mai iloko o kekahi wa pokole, e pili ana i ke koi a na koi poho, ka mea i olelo ia hoi e koi ia mai ana e Enelani i keia aupuni ma o na kanaka Beritania i kipakuia i na aina e.” – P. C. Avataisa.

            O makou kekahi i lohe ikeia mea, aka, no kau nui o na lono i hoea mai a hala aku me kea no ole, ua kaulua iho makou i ka hoolaha ana aku i keia mea mamua aku nei.  ho nui na mea e pili ana i keia huakai, wahi a ka olelo, aka, ua waiwai ole ka hoonuinui wale ana, ke ole i loaa na hooiaio he io paha na mea i kamailio ia.  Mamuli o keia mau mea, ke hoomanao nei makou i ka olelo i oleloia na Kakina, e pili ana ia Kaiulani.

            Se pole kuai kudala keia no ka kalekuai o Hakapila ma.

 

KA UWEA TELEGARAPA.

 

            Ma ka lima mai o Col. Z. S. Spalding, ka Ona o ka Mahiko-Hui o Kapaa a me Kealia, ua loaa mai i ka Aha Kuhina kekahi olelo hoike mai kekahi hui hoomoe uwea telegarapa uwea moana o Ladana, Euelani, ua makaukau lakou e hoomoe i kekahi laina telegarapa mawaena o Hawaii a me Kaleponi, no ka uku kokua o $40,000 no ka makahiki, a no $10,000 hou aku, e hoohui i na mokupuni nui o ka Paeaina nei, a e haawiia keia pono kaokoa no iwakalua makahiki.  E noa i ke aupuni ka laina telegarapa.  Ua oleloia ua paa ka olelo aelike a keia Hui me Col. Spalding, a iua e hooholoia keia mea e ka Ahaolelo, alaila, e hookumuia ana ka hana iloko o hookahi makahiki, a ina aole e hana ia ua pau wale ko lakou kuleana malalo o ka aelike.  Ua hoike ae ka Loio Kuhina, Mr. Smith, i keia mea hou i ka Aha Senate i ka Poalua nei, a i keia la (Poakolu) e waiho mai ai ka Aha Kuhina i ko lakou manao ma keia kumuhana, a me ka Ahaolelo aku hei ka hooholo loa ana a me ka ole paha.

            Mawaho ae o ka C. C. Moreno laina i hoolala ai, o keia iho la ka mua oa na manao hoomoe telegarapa mawaena o Honolulu me Amerika, i waihoia mai i ke aupuni, me na hiona manaoio hoohana.  E like me ko ano mau o na mea e kamailio ia ana e ke aupuni a i ole na hui o Enelani, ma na hana koikoi me ka uui lilo ua hiki loa ke hilinai ia, aole e nele ka hookoia o keia hana e keia hui.  Ina na ke aupuni Amerika a na ua hui paha oia aina, ua hiki ke manaoia he mau hana imi hoopukapuka wale no keia i ka pono e loaa aku ana mai keia aupuni, e like hoi me ka pono i haawiia ia Moreno ma, a ia Hatawela ma.  He nui kamailio wale iho no ka ka hapanui o na mea e oleloia ana ina Amerika no ke oki ia Panama a ia Nicaragua, a me ka hoomoe ana ina laina telegarapa, aka, o Enelani hookahi a me kona poe hui waiwai, ke poe aana ka olelo i hiki ke manaoia ma na hana nui o kea o nei.  ke ole e alai ia kana hui dalda o Enelani, ma na hana o keia ano, e na manao lili o na Amerika a me na aupuni, me na kumu kupono ole, he mea maopopo na Enelani aku ana e hoomoe i na uwea telegalapa o ka moana Pakipika nei, i lilo ai keia moana me he maka upena la i ka hihipea ia e na kaula uwea a Enelani e hoomoe mai ai.

            O ka wa keia o na Hawaii a me na haole, i papahi iho i ka maua hooponopono aupuni a me kau kauawai muluna o lakou iho, e-like me Napoleana o Karaunu pono iho ai iaia iho me kona lima ponoi, - e kapae ai i ka manao hoonupo, he lili wale, a kaaana pono iho i ka mea e waiho ia mai la e ka poe mea dala o Enelani, a ae aku ma ka mea kupono, me ke keakea kumu ole, oiai, he kakaikahi ka loaa aku o ka poe e aa aua e hoaoa a e hoolilo i ka puu dala nui he ekolu paha miliona no ka hoomoe ana i kekahi laina makamua mawaena o Hawaii a me Amerika, e hoohui ana ia kakou me ko ke ao, i kela a me keia hora o ka Manawa.

            O keia ka mea a makou i upu ai e hoohana i ka wa i ae ia ai o ka hoai dala i ke au moi, aka, mamuli o ko ka moi puni wale i ke alakai nana i ao iaia e kue mai i ko makou manao, ua lilo u’a wale ka inoa maikai o ka lahui i na hoale liilii, a haawe e ku nei, me ka maopopo ole o ka pomaikai o ia aie a kakou e uku nei i ke kumupaa.

            Oiai na luna aupuni a me na loea kau kanawai e akoakoa nei, ua hiki mai ko oukou wa e hana ai i kekahi hana, e hoomaikai ia ai oukou, ma ke kokua ana i keia hana, a ina aole hoa e loaa aku aua he hana e ae a oukou e hana ai mahope aku o keia hana, ua lawa ia oukou ka honohano no ka wa pau ole, ma kei hana ke ko hoi mamuli o ka oukou noonoo aua.

 

AIA A HULI MAI KA LAHUI

 

            Iwaena o na haiolelo i ka po Poaono aku nei, ma ka halawai a na koa makaainana e launa ana me ka Ilamuku Hitchcock, mamua o kona huli hoi ana no Hilo o ka Ilamuku ka olelo koikoi a kanaka makua oia ahiahi.

            He oiaio, aole paha kona manao i like me ko na mea a pau; ma ko ka poe ina kona aoao a me ko ka poe ma ka aoao e kue ana i kona, aka, ua hoopuka ae la oia i kona manao me ke kanalua ole e hoike ana i kona kulana i na la i hala aku a me ko keia mua aku a me ke alanui ana i manao ai oia ke ala e hookoia ai ka manao nui o ka aoao ana i kekua ai, oia hoi ka hoohui-aina.  Ma kana olelo a pau aole ana olelo hoino i na Hawaii, aka, na hoopuka ae ia oia i na olelo e hoohilahila ana i na haole ma ka aoao moi, no ko lakou pa’ipa’I i na kanaka Hawaii e hoala kipi, me ko lakou a a ole e hele pu iloko o ke kaua me ka poe Hawaii.    

            Ua kappa oia i keia poe haole, he poe “serub,” he inoa hoohaahaa, no ka lakou mau hana.  Ma ko’u manao, wahi ana, aole e loaa ka hoohui-aina ke ole e huli mua mai ka hapaauui o ka lahui Hawaai.  “Ua kuhihewa paha au, aka, o ko’u manao iho la.”

            Ma ka ka Ilamuku Hitchcock aiolelo a pau, na hoike ae la oia i ka hooia, aia oia ma ke kumu hana mua i kukuluia ai ka lakou hana, - oia hoi he hoohui-aina.  He kanaka kapaa o Mr. Hitchcock ma kana wahi i kapaa ai, a he hoopololei oia e like me ke alakai a kona lunaikohala.  Ma kona ikaika i ka hana, ma kona hopo ole i ka lalau ana i na enemi e kue mai ana i kona aoao, he mea oiaio, he kakaikahi kona lua ma Hawaii nei.  Ma keia ano, ua hiki ole i ka poe i like ole na kulana manao me kona ka haa ole aku ia Mr. Hitchcock i ka mahalo.  Me ka like ole o ko makou manao ma na kumu i kukuluia ai o ke kulana aupuni e kanei i keia la, a me kekahi hana e hoohanaia nei e kona aoao no ka pono o keia aina, ke pahola aku nei makou i ka mahalo i ka Ilamuku no kona kiapaa a ikaika ma ka hooko ana i kana oihana, he haawina i ku i ka mahaloia iloko o na luna aupuni a pane hooko pololei ana i kana hana e like me ka mana i loaa ia ia ma ke kanawai.  Aloha no.

 

            E AI I KA HUAOLELO.

 

            O na mea a pau a ke kanaka e ai ai, i ole he mea ai maoli, aole waleia mea ai he mea waiwai ole ia ia, aka, he mea hoi e hoopoino ana i kona kino, oiai e hooluhi u’a wale ana no i ka puu hoowali-ai me ka hoopomaikai ole hoi i ke kino.  Nolaila, o na mea a pau a kakou e ike ai a e inu ai, i hiki ole hoi ke hooliloia i mea e ola a e puipui ai ke kino, ua lilo ia mea he mea e hoopopilikia ai i ke kino.

            Pela no hoi ma na mea a pau a kakou e heluhelu ai.  Ina kakou e heluhelu wale no i na mea i ku ole i ka pomaikai, e hooulu ole ana i ko kakou noonoo a e hoonaanao ana paha – he mau mea hoopoino wale no ia.  Ua oi loa aku hoi ke ino o ia mea mamua o ke ola kno.  He hana ahuai wale no hoi ka hoolilo i ka manawa i ka heluhelue ana i na mea ano ole a he mauna wale ana no hoi i ka ikaika noonoo o ke kanaka.

            O ka heluhelu ana hoi i na mea kupono ole e hanai ana i ka noonoo o ke kanaka i na mea e olai ai ke kino a me ka uhane, ua like no ia me ka ai ana i kekahi apana laau a i ole i kekahi hua laau make.  He mau hana ana hoomimino, hoomali wale ana no ia i ke kanaka, ma na ano a pau.  Me he la, ua like kona ano me kekahi mea iloko o ka hihio a me ka moeuhane paha.  H ai ola ole.  He hana hoonanea wale iho no.

            O keia kekahi kina uai e ka lahui Hawaii.  Ua oi aku la ko lakou punihei i na ai heenanaea i ka puu, a heluhelu hoi i na kaao oiaio ole a waiwai ole, e hoonanea wale ana no i ka noho ana, me ka loaa ole o ka pomaikai kino a me ka uhane.  Ua lilo na ai kupono e ola maikai ai ke kino he mea ole i kekahi poe, mamua o ko lakou iiui i na mea e hoomalule ai i ka noonoo.  Ua like ke kaao a me na auoai ona lama, a hana hoolealea i ke kino a me ka noonoo, he mea makemake loa ia ia e kanaka.

            Ua oi aku la ka makemakeia: a o ka ai kupono a me ka mea heluhelu hoonaanao maoli, ua lilo lakou he mea hoihoi ole i ka manao o kanaka.  He kulana kamalii keia.  Wahi a Paulo i kua wa kamalii, ua ai a ua hana kamalii au, aka, i kuu wa kanaka makua ua ai au i na mea kupono a ua hana i na hana naanao.  Aole nae pela ka hapanui o keia lahui, mai ka hanau ana a ka make ana a ua kohu kamalii ka lakou hana.  No keia kumu, ua aneeia keia lahui a ke lilo loa aku la i ka hope hiwaa ma kea no o ka noho ana.  Aole e like me na lahui e ae, e like me Iapana e ala nei mai ka hiamoe nanea o ka noho ana.  No keia mau ano o ka lahui Hawaii, ua hiki oia ke alakai he aia e like me ka makemake o na lahui e a ua lilo hoi he mea e hoopoino ai ia ia ma keia noho ana, a pela ana no ma ko kea o mau loa.  E hoololi ka lahui opio mai keia mau ano, a e ola hou no oe e Hawaii, ae hoi hou mai no kou mau pono kahiko.

 

AOLE OLA E AE ANA.

 

            I ka wa e kamailio ana na hoa o ka hale Ahaolelo no ka ae ana i ka pono no ka hoomoe ana i ke alahao me ka uwila, i kekahi hui Beritania, ua hopohopoia ka hui no ka mea he hui Beretania, a wahi a Lunamakaainana Rycroft o Puna, e pili ana i ka hui alahao o ke kulanakauhale nei.  “He hui Beretania keia, a kakou e hoomanao ai, a aole ana o Beretania e ae e kekahi hui i lilo nui i kona dala iloko o kekahi aina e aku e hoohana ia me ka pono ole.”  He mea oiaio loa keia, a he kupono loa hoi e makaala na luna aupuni Hawaii, o hili ka mai ae nei ka huelo o ka Liona, hihia aku la ka republika Hawaii ma ka umiumi.


KIKE KA A-LA.

 

            Ma na paio ana a na Loio Kakina a me Numana, kamua no Alamara Kahananui, a o ka hope hoi ma ka aoao pale o V. V. Akepoka, hoopii koi poho no ka olelo e mare, ua puka ae na olelo hahana mawaena o keia mau loio, o ke kumu hoopaapaa hoi, oia no ke noi a ka aoao pale e hoomoe ia ka hihia a he wa okoa aku, i loaa mai ai ka V. V. Akepoka mau olelo hoike nona iho.  Ua olelo aku o Kakina ua lawa mua no he manawa ia Akepoka e hoike kakau ai i kana olelo; ua hole mai o Numanu, oiai, wahi ana, ua kipaku ia aku o Akepoka me ka awiwi e ke aupuni, a no ia kumu ua hiki ole, aka, ua olelo aku hoi o Numana i ka Aha, “me he la hoi e hiki kino mai ana no o V. V. Akepoka i ke kau e hiki mai ana mahope koke aku o keia e malama i kona hihia nona iho.”

 

PEPEHI KANAKA.

 

            Ma Honokaa Kamakua Hawaii, ua hanaia kekahi hana pepehi kanaka mai ia apana o ka mea i pepehia he pake.

            Ua paa keia pake i ke kupeeia a pela hoi na wawae, a o ka hana i hanaia maluna o kekino o ka pake, oia no ke okiia ana o kena mau peahi lima, a o kona kino, ua kiola ia iloko o ke kahawai.

            O ka mea naa i hana i keia karaima ekaeka loa, aole i maopopo owai la ia, a o keia mea hou i loaa mai ia makou, mai ko makou luna pepa mai no ia o Waipio.

 

KA WAHINE KUPUA.

 

            Eia iwaena o kakou kekahi wahine, nona ke kaumaha o kanaiwa kumamawalu paona, i piha i kekahi haawina ano e, oia hoi, ua hiki iaia ke hapai i na mea koikoi, a o na mea mama ana e hoopa aku ai aole e hiki i kekahi mea ikaika ke hapai ae.  Na hana hookalakupua keia o keia mau la, e hoea mau mai nei i kela a me keia manawa.  Ke pii nei ka ike a me ka naauao o kanaka; ua hiki ia lakou ke hana mai i na hana akamai loa i ike ole ia mamua, ne hiki i ke kanaka ke hoohana i ka uwila, ka mahu, kea hi, ka wai, a me na mea maa mau, a eia hoi ke hana mai nei i keia mau la i na hana mana hoola mai, a ano e ae he lehulehu.  O ka hana hookalakupua a Miss Anne Abbott, oia kekahi o na mea kamahao loa o keia mau la.

            Me he la he mana makeneki ko keia wahine uuku wale i hiki ai iaia ke hoopaa i ka ikaika o ke kanaka ikaika ke hoopaa a paa mamuli o kona mana hoopaa.  Aneane keia e like me na hana mana paio i hanaia imua o ke ‘lii Parao e ke Kaula o ke Akua, ma kekahi aoao.  I pau ai ke kuhihewa i keia mea i oleloia a i hoolaha uui ia ma ua nupepa ua makepono hoi i ka poe akeakamai e hele a nana i kana mau hana ma ka hale o ka Hui Y. M. C. A. i keia po a me keia po Poaono.

 

MAI BOSETONA MAI.

 

            Ma ka hoike a kekahi leta mai Bosetona Amerika Huipuia mai e olelo ana, o pau ana ka noho ana o na keiki himeni Hawaii nei ilaila i keia mahina, a e huli hoi mai ana lakou no Hawaii nei, ke one hanau o ke kino.

            A ma ia leta no, e olelo ana, ua nahuia ka pepeiao o John Bright (Maipinepine) e kekahi hoa no o lakou, o ke kumu o keia no ka ona mai no ia.

            E-a o ka ke alii puaaia, ke moku ala ka e eiao, a hoi hakina mai la i ke one oiwi auwe! Aloha ino.

 

LILO I KE KAI A NALOWALE LOA.

 

            Ma ka la 23 o Iulai, 1895, ua hele aku la oa Haaheo, he keiki opio noua na makahiki mawaena o ka 13 a i ole he 15 paha, i ka lawaia opihi; ma ke kahakai o Paewa, Naalehu, Kau iaia paha e nauea aua i ke kui ouihi, ua po’i ia iho la oia a lilo aku la i ka moana, me ka ike hou olela o kona kino a hiki i keia la.

           Oiai oia ua nalo aku la iloko o ka opu hohonu o ka moana, ua hoi aku la he keiki Kepani, a nana i hoike aku la, ua lilo o Haaheo i ke Kai, a na nalowale.

            Ua hele aku la ke ohana e huli i kona kino, aole nae he mea i loaa a hiki i keia la.  Ua manao ia ua pau oia i ka mano.

            He mea minamina ke ola o na opio, i manaolanaia he makuakane maikai oia e ola ai ka aina ma ona la.

            He uni ke ohana o keia Haaheo i hala aku la ma kela aoao o ka poepoe honua, he mau kaikuahine lehulehu, he mau kaikuaana, he mau makua a pela aku.

            O ka ka Baihala no i hoike e mai ai o ka make, o ka make ua likeia me ka aihue akamai i ka po.  Me ka ohana o ka mea i poino ko makou a pu ana.  Aloha no oia.

            Ua hookou ia o Jim Kupihea e na Jiure Hawai i nehinei, a pela no hoi o J. N. Nakookoo.

           

NU HOU KULOKO

 

            E hele nui ae i kahi o Egana.

            Mai poina i ka halekuai o Sachs.

            Ua pau ka mokuahana o na koa pualu kiki pu pololei.

            He mau apana aina home ko W.C. Aohi ma Kalihi e kuai ia ana.

            He maikai no ke ola o na paahao i keia wa.

            Ke pii ae nei ka oluolu o ke ola kino o Maikela.

            Ua hoi aku o E.G. Hitchcock me kona ohana no Hilo.          

            Ua holo aku o George Lycurgus no Hawaii i nehinei.

            Ua holo o Mr. Hatawela a me kekahi o kona ohana na Kauai.

            Ua huli hoi aku ka L.M. Panila Kamauoha no Hawaii i nehinei.

            Ua manaoia o keia ka pule e pau ai o ka Ahaoielo.

            He elua mau Hawaii i hoohiki ma Molokai a Hina.

            Eia ke hana nei ka Hele hana Paina apala iloko o na kini ma Ewa.

            Ua hoohiki o S.W. Kaai o Hana i ke aupuni Ripupulika, i ka la 29 o Julai.

            Ke hooikaika nei ke aupuni e loaa na hoike e ku ai ka lakou pale i ke koi poho a na kupa o na aupuni e.

            Ua hoopaiia na haole aela aihue ai i ka waa hololealea Bonnie Danlee.

            He mea ahewa ia keia i na la o ke au moi.  He au keia o na kaua a Manaake i pule ai.

            Ua aneane e paa ke kahua o ka Hale Pohaku hou a Von Half e kukulu ia aku ana e Lusa ma.

            He ogana ke kukulu ia ana ma ke kula o Punahou, he makana na C.N. Kakela i make.

            I ka la apopo e ku mai ai ka mokumahu Asloun o ka laina hou no Kina me Ianana.

            He $16,000 ka nui o ka lilo o ka Ahaolelo no keia mau la, o ke au o ke aupuni emi o na lilo a Manase i pule ai.

            O Umi ka inoa o ka mea nana i Pepehi ka Pake i Hamagua i keia mau la aku nei.  He ona rama ke kumu, ka puni no a ka Hawaii.

            Ma ka oleloia he $245,000 ke koi poho a ke Aupuni Beritania Nui no kona poe kupa.  He okoa hoi ka Amerika a me na aupuni e ae.

            He 13 ka huina o na mai lepera o lawe ia mai Maui mai, me ka Mokolii o ka Poaono nei.  he 10 mai Makawao, a he 3 no Wailuku.

            Ua komo aku hoi ka olelo hoohola a ka Ahahui Oihana Kalepa e noi ana aole e hooholoia ke kanawai e hookomo ia main a aila mahu nona na degree haahaa.

            Ua hiki mai o Colonel Spalding me kana kumu, hana, oia hoi e hoomoe i ke kahi uwea telegarapa mawaena o Hawaii nei me America o Kakina kona loio.

 

            Ua kauoha ia aku o Sam Nowlein e hele mai e hoike i kana ike e pili ana no na haole e hoopii mai nei i ke aupuni Hawaii.  Aole ka ana ike no lakou, huli hoi aku la no Maui i keia ahiahi.

            Welawelania na pehi olelo ana o ka Buke puka mahina “Hawaiian” i na keiki a na makua misionari e ola nei.  me he la ka makakila nao, na hooluuia iloko o ka wai awaawa o ka hoohenehene a me ka huaipau.

            Eia na mokumahu e ku mai ana i keia pule: Poaha, asloun mai Potalana no Kina; Poahua, Australia mai Kapalakiko, a o ka Belgie mai Homakaona a me Yokohama; Poaono, Kulanakauhale o Pekina, mai Kanalakiko, no Kiua a me la pana.

            He hoike hana kupanaha ke malama ia aua ma ka hale Y. M. C. A. ma ke ahiahi Poaha a me Poalima e Miss Annie Abbott.  Ua hiki ole i na akeakamai ke wehewe i ka mana ano e o keia wahine uuku e hapai ana i wae koikoi i oi aku ma mua o ka hiki i na kanaka elua a ekulu paha.

            He paikau hana mau’o keia wa.

            Ua hala aku o Hatawela me kona ohana no Maui e hoomaha ai.

            O Hoku me Ikeoleia ke paani pop o ana ma Makiki i ka Poaoao.

            E paani ana ke Kawaihau Calabu ma ka Hotele Hawaii i ka po Poaono.

            He elua mau aeahaukae i hoopai ia no eha makina hoopaahao, imua o ka Aha Hoomalu.

            I ka la apopo e ku mai ai ka mokuahi Austaralia a i ka Poakolu aia e holo ai no Kapalakiko.

            E huli hoi ana e C.F. Horner no America maluna aku o ka Austeralia.

            Ua lohe ia mai l Makavoe, ma kana olelo, oia ka pale kaua a me ka iwi kuamoo o ka Repubalika.

            He ahaaina ka na keiki hoonohonoho nua no ka la hanau o Paul A. Kuilianu, a me Kauhao, he $100 ka hana Palaualelo he Chepa.

            Ua naha aku la ke aniani kekeena o Kikila Baraunu i kekahi omo le sake nona ka inoa Kauhane.

           Ua poloai ia aku na Kuhina a me na Komisina a me Peresidena Dole e nana i ka manao ano e o na hana a Miss. Anna Abbott.

            He aha pule ke malama ia ana i keia po e na alii o ka mokukaua Bennington, no ka huli hoi ana aku i Amerika a kekahi hoa o lakou.

            Ua loa ka maha me ka maluhia i ka Rhaolelo i ka Poakolu nei, no ke kaawale ana o Kamauoha i Hawaii.

            Ua haawi o Kuhina Willis a me kana wahine, he paiua paani pepa ina aliimoku o ka Benington i ka po nei.

            Eia ka Ilamoku Brown me know Hope ke hookele nei i ka oihana makai.  Ehia ana la ka nui o na kiu o keia mua aku.

            Eia ma ke alanui o Palama kekahi poe opio Hawaii e hana lapawala nei i na po a pau, ma o ka olelo pelapela e puka mai ana mai ko lakou waha mai.

            Ua lawe ia mai he pila imua o ka Ahaolelo, e papa ana i ke kukulu hou ia ana i hale keaka Pake ma Leleo ae nei, no ka nui launa ole mai o ka hanakuli i ka po.

           No ka auwana o Kanui Aloha ina po a pau, nolaila, ua hoopai ia oia he umi la hoopaahao, me ekolu dala koina.  Mai no a hele auwana e na kamalii wahine i ka po.

            I ka ponei i awaiaulu ia ai o Miss Anita Numana me Mr. Focke, makua Leonoa, ma ka home o na makua o ka wahine.  Ua olelo ia o kekahi ka keia o na mare nani loa i malama ia ma Honolulu nei.

            Ma ka pepa o Hoku o ke ahiahi nei, e hoike ana ia, ua make a ua kanu ia o Remona o ka hale kuai o Walakahauki, eia nae ka mea apiki eia no oia ke ola nei me ke ola kina maikai.  Ua like me ka make ana o J. W. Kalua. 

            Ke hoomakaukau nei kekahi Komite i papa heihei lio, e malamaia aku ana ma Waianae i ka la Karistmasa.  He kahua heihei maoli no ke manao ia nei.  he mau ohana hoolala keia no ua la Kulaia e keia mua aku.

            Mai hoohala i ka Hale Huai emi o na lole Kane, o A. L. Timmons, Alanui Beritania, Barrington Block.  He kohu haawi wale ka lole.        

            Ua nui ka hoahewa o kekahi keiki hoehoe waapa no ka hoopai ia e ka Aha Hoomalu Ekolu Dala no ka ona rama.  Ua olelo ae la ia heaha la ke kuleana o ka Makai o ke kii ana aku iaia, oiai oia e hiolani malie ana no iluna o kona moe a lawe aku e hoepaa i ka halewai.

            E kipa nui ae e na makamaka, e kuai i na kamaa au lii ma kahi o Makanani, alanui Papu, he oluolu ke ka kumukuai.