Ka Oiaio, Volume VII, Number 31, 4 October 1895 — HE MAU OLELO PUPU UE. [ARTICLE]

HE MAU OLELO PUPU UE.

{lloom ui ('u.) līa loaa mai keia pepa nona na manao o M. Lutera, i kakauia ia J. M. Poepoe, a e olelo ana hoi, ua hoike aku oia ia »T. Nawahi i kekalii uuai mahele manao niua o keia olelo aua, e i nei lie ' hoike mai ke Akua mai iaia, No kekahi kumn a man kumu paha, aob> 1 hoolaha akea ia keia wauana ma ka nupepa a kaiuoaana i hoouna aku ai i ka inahele moa, a i h,uvwi i;v aku i na nupepa īlawaii e hoolaka akea ia ae ma o Mr, Poepoe. Aka, eia keia wanana ke 1»h» palanehe nei iuai ka wa-

ha, a-kn o kekahi a kokalii, elike 1 mo L.> pweo Inka in.ikau i lcfi malnmnlania, i ka lioolalia akea ia i iko iii ai koim iino e yiia moa a pan a i liiki ke knaua ia konn ano ammua o ka apo po ia mai o kona auo e ka poR e nolioana iloko o ka ponli a me ka ike palaweka i ke ano o na hoopilipili ia Aua o ka ke Akua olelo wanana j uo na mea e lūki mai ana i ko ke j ao nei. Ēia na leta la maliope Ilio nei. A oiai im liala aku nei i na mea i oleloia me_ke. koolc ana iloko o ka wa i wauana ia ai, u» hiki ke oleloia keiii mau olelo wanana, he mau ol&lu hoopimipuiii, a lie mau olelo lalau na keka■ln mea i liulihia kona noouoo maikai mamuli o ke kuko nuiana i kekahi mea i manao iiuiaipaha. I ka hoa'loha maikai iloko o ka P-ono o ka Hakn o lesu Karisio. — losepa Poepoe. Aloha oe a me na Hoahanau Aloha o ka līoomaīiā Hoano o iia Ia Hopenei me ka Malu mai ke Akua mai. Aloha oukou a pau loa. . Ēia no au ke wanatīarTiēī _ i~k"ā" Euanelw o Karisto, ma ka Mokupuni o Miiui nei, a ke liai wiwo ole a'ku nei au i ka Nani o ke Akua ma na Lnakini a ma ke kulanakauhale o Wailuku nei. Ēia ka mea hai akn ia oe. E oluoln oe e'hoolaha ae iwaena o na Hoahanau, a mc ke ala kai ? o ka Ekalesia au e.ku la, ma ke kauolia ke Akua Kiekie Loa ka mea e noho 'lii ana maluna o kanaka a pau loa, a iiialuna ioi o na Puiili Anela o ka Lani a :ne k;i honua nei, ma o ie la; ke lioike mai iiei ke Akua ia'u, e kukala aku a e kala aku i !ta lfto ma ka Waonahele o Hawaii nsi. Ē hooliloia ka la 6 o ka maliina o Uetoliev, i Ij.-i hooke 11 m na haiptile a puni ka Pae Aina o Hawaii uei, mai līawaii a 'hiki i ka wolona o ka ta i Lehua. Ile leo kanoha keia ī na kanaka a pau loa e kahea ana i ka 1 noa o leliova ina Hawaii nei, a e malamaiii keia la hoomanao mawaena o na Hoomana like ole ma Ilawai i nei. Nolaila, mai mn,kau oe ke hele aku e hai i i a hoom.mii Kakoi'ika a" "me' ka hoomana Enelani, Kalawina a pela aku, mai hopohopo oe i keia kanoha mai ke Akua mai, mai kana lua hoi i ka -hoikeaku i keiakano"ha ano nui loa, mai ka noho'lii mai'o ke Akua Kiekie Loa. Eia na rula no ka malama ana i kela hi lioomanao. 1. E hoomakaia ka hoomana :ina iwaena o kela a me keia ohana e uoho ana maloko o ua liome ma ke alakai a 'ke Poo .ohana i ka hora 12 o ka po Poaono, ma ka haipule ana me na paipai manao. ma na puls ma ka himeni, no ka liooke ai-, mihi o ka oluwa'ina hewa. j 2. E lioomaka liou i ka malama ana i ka Bjulawai kakahiaka uo ka ntpoi sha i ko Akua mo ka mihi uo ko ko Akua hoo}>akele mai la kakou niai ka Anela inku ma'i o na popilikia maluua o ka aina.; 0. E hoomaUao i v ka haipule a me ka mihi noika ialmi Hawiiii, e mihi ka lahni i |o lakou hewa, imna o ke Akua ku hora 10 12 o ke awakc4 i; Hov,\ i\ hiki i k;\ lvota 4 j\, m. no k;v hoomaiv:>o an;\ i ke anpnns hnnua ma 11 n\ aii rei. o. Hora 7-i* p. m. no ko ke Akua lokoiuaikiū maluua o Ha- ... ! ■ ' uei. ; 6. Hor:v I*3. £ ka po Salvvti, e v>oho*lu mai .ai o lohova Sabaota

ina ka lioomalu aua ia īla|vaii hei iloko o ka poho o kona lima i'.īana. ■!■■..

Nolail'i <y lioomanao i jkeia lu, J M'aiho i i;n aj, ka ī'a, kā wai h i pela aku, hooke ai miii lc:i liora 12 po'poaono: a hiki i ka X2 o po Po:ioo >"Sabati. O pule a me ka ole.o a ke Akua oia ka ai. E. liosana, Hoolea, īīalelu a pela tku. Ma ia la, o huipu n|iai aua 1 ua puali o ka Laui a me ua puali i Auela ©a.ka liouua nei, e |lioomauao i keia la uui. E kulou aua ua Hoku, e kukuli aua ua ao, e hoolea aua ka Maliiua, e ! Halelu mai aiia ka La, e mele mai ana na kuahiwi. O keia uiuiu meaa pau loa a ke Akua i hauii ai, <p hooke aL aua lakou iiq ka poiuaikai o Hawaii nei. "" Nolaila e hui aku oe me ua Lunahoopoiiepoiio Nupepa, iiioolahaia keia xria)iao auo uui loa iloko o ka Paeaiiui. Ua leta aku nei au ia Jl Nawahi, aka, aole i pau loa akh nei ua rulanr k i hoike ia e a'u, no ka a-wnvi- l<5a o' ka moku i ka holo. E oluolu oe e hoike aku iaia, iua meaJ-koe aleu me keia P|apa larhikuhi haua. Eia ke kumu a ke o kauoha nei i keia la hoomanao e malamaia e na haipule ma ' Hawaii uei. E liele mai aua <i Ieliova no kona niana a me kona 1 ikaika a me kona nani e kukulu i ke Aupuni Moi o Hawaii nei. O kā la e hiki mai ana he la weliweli, he la e haalulu ai o nalahui kauaka, a e haalulu ai ka Honua, a e upiiipai ana ua Mauiia, a e kupikipikio auii na o|kaMoaia iloko o Hawaii nei>- Ioitk 2:1—32. (E heluhela i koin rao'iuna' holookoa). Nolail;|, o kak 7 o ka Mahina o Oeiobor|l;a la i manao iae luki mai au;j ia me !iona nani nui. He 2-1- laj ka Avaaaua, mai ka la 14 o S«p{. r. liiki i ka la 7 o Ootober, pilu|. 21 la," )ia hoi ua like īa mau la| '24 mo liookahi la ia, oia lioi lie 2 1 hovtv 'iookahi la ia. Nolaihi, ekoln

niauawa i hoike ia mai ;ii ia'u. () ka piha ana ona la lie 2f , -Hti kupono ia i ka hora, ina hin ma'i malalo o 24 la, liesetona la, ina e oi aku maluna o 21 la, alaila, he minute ia. Nolaila, o keia ka.honi, ka miuute a me ke setona a lv;i mauawa e hiki mai ai o īehova, e 'kukulu i ke Anpuni Kumu o Hawaii nei, ke Aupuni h|oi a ke Akua i hooiliua uo ka laluu Hawaii ma ka hookumu aua maji o ke ao uei. Na lehova no i hooliiolo. Na lehova no e hoala hou mai. E hoonani ia koua luoa, r, e hana ia konamakemake ma nei. Ua haioleio aku au iniua o ua kauaka ma Wailul.u nei maj, na I,uakini no na hopena weliweli ehoea mai aua nialuna o Haijvaii aka, nui ka hoonialoka oj na kanaka, ua kapa wai lakou ia'u he pu}>ule. Ua wanaua an e hiki mai ana k vwi, kamaialinlan, kap*hikaua, e lih , vi;i ka Mahina i koko, e poeleele ana' ka l.n, e helolei mai ana na Hoku o ka Ē mihi ana ua kanaka a pau loa i ko lakou hewa. Uahiki niai keia pilikia inaluna oka Aina no ka hewa o ka lahui, a me k;v poe naua e hookele ana i ke Aupnn : Honua a me ke Anpnni l'!i:ine:: aole nae lioolohe mai o |\a -Jkanaka i ka'u ao aku ia (ako|u. r» hoomaka ko\v \nax\W ;oaa i ka liopena o llawaii ne\ k ka la 7 o Ootol)ēr 1801, Bept e lliele nei ao ka hoper>a o Hawaii iiei e luki [ ma\ aua, wn na Kona a īiie ke KuHoeoluhi i ka Maihina o «Tvm» 1895, a hoi ma nei i keia mau

Eia hi 01010 wauaua b keiaiaau la ma, Ezeke 17:1-20, mokuua hplookon. E makaikai. oe ina hopoua popilikia o Hawaii iloko 0 keia wanaaia a ke Ezek. na liookoio ia ma Hawa}.i iiei i keia man la. Eia keia* ma.u olelo wauana 'poliihilii a'u e wanana nei i na kanaka. ' k J 1. Aia kakou a ike aku i "ka pua o ka Mamane i ku, pala lukieliu mai i kanaliele, alaila, e Loomanao ibo kakou, ua io ka Wami a me ka Ina Q~kājr 2. Aia kakou a ike aku i ka pua mai q ka Wiliwili i ka ula papa mai iluna o kona, mau lala, Uoontauao iho la, kukou e nanahu mai anei ka Mano o ka moaua. 3. Aia a ike aku kakajorr ka ululaau e nee ae ana i ka moana. alaila, o lioomauao iho kakou, ua kokoke mai oia i ka Ipukahale, ailaila, e uwe ai ka wahine i ke kane, a o.ke kane lioi i ka waliine, kii_makua_ ke keiki 1 makua, ke kaikaina ike kuikuaana a pela aku. Eia liou keia olelo wauana, e hiki m;u ana k"a~wā — e hanāū ai e Hawaii nei i ko keiki kane, a e kapaia komi inoa o ka La Pouli, ekolu kuakoko a Hawaii i hookohi ai, (1) Ilu"na'o Leahi. (2] Ka wi e pahola nei. (3) Kama'i i ahulau. Hookahi kuakoko i koe e kali aku nei, alaila, hanau o Hawaii nei ike keiki. O ka la « hanau ai o Hawaji nei i ke keiki he la ano ia; he kaumaha, h« Ja weliweli ame ka makau. ī like me ka wah'ine liapai keiki, : ka wa e kohi ana e hanau, o koru; mau hora ia o ka pilikia, akoavoa uiai la ka ohana a pau imu? > kona alo. Pela ana no o Ha--vaii nei ke liiki mai ia la. oks la e hanau ai o Hawaii nei, he ln aaulu.lie la pouli, he la omamalu. luela 2:2 o. O ka liora ( aanau ai, ku'i ka hekili, olapa ks awiia, ne-i olai, ua ka ko, knlie ka waiulani kai, e pii iua ke Ivai a ka Hiōalii, e popo: aku'ana ina makalae, o ulii pnapu anal k,i aina. Eia kekahi puolomū (Solomoia 1(5:38) ko lana hel<s uoi iluna e ua :ile oka moana. Elua inahele iloko oka puolo. (1) Hv ulo oke kanikau, ' lauluu, kau maha, hoi luuluu no i ke one e Hanakahi, o ka loku a ka ua : wailana. (2) He puolo no k; liauoli, aia ā liiki mai ua puol( la ina aekai o Hawaii nei, a o k; ia, a o ka liora, a o ka miimle ( welieia ai ua pnolo la, o ka la i; e paniia ai o ka niiika o ka la, aole hoi e hoomalamalam.i mai kf maliina i kona naiu. a o helelei mai auanei na Hokn o ka Lani Mat. -1:29 80. a mahope o keiti mau la popilikia, alaila noho'H mai ka maluhia maluna ou o Hawaii. Eia kekahi pahu kun,vjvm ! lana helo noi iluna o ka moana ! o ka iw wale mai no koo i Hawaii neī, ho wal«ne ko kinomake f oloko, aia a mai ua l;i m:i via aekai o Hawaii noi. I!o | l.iona mo ua "Manu Aoko ka nu v ;i * Ihmi nana o lioola hou i ua waliiīno la i mako iloko o ka pahu, < ! liko auanoi ia* ino ka le*u hooks ana ia mai ka mako wuu Malak. 4:'J. Uoik, 5:0, Kauolū 4* ■ UK Solomona loKa Kanawai 1 N\>lail;u na liko o Hawaii no < iloko o koia la popiHkia. ka moku o holo aua maluua o n? ' s\o knpikipikio o ka < Lalo ana lioi iloko o na inakan 5 pnah.iohio o keia ao a wo ka lan j wili ona manao o keiki a tev ! naka, ak% o hoolana kakon ik?

manao, iiiii do he wa e pau ai o Qti iuo. Fāa no o lesu ke'ku nei * raa iia aekai o .Hawaii »ei. E uaua. i.Jka liimeni 11.A,N. 287. - , Tlia liou no keia liuaolelo wa^ nana. E liele mai aiia p leluwa naaliina o na ale o ka moana, mahma o ua kaa'lii, e īiele mai «.r\a. oia maluua o na lio alii, e holoholo mai aiia oia ma ua elieu o ka makani a hiki loa mai i ua aekai o Hawaii nei. Halelu 104:4 5 Isaia 66:15 16. Nolaila, ua hala ēkolu auwe. (1) iīuna o Leahi. (2) Ka wi. (3) Xa ma'i ahulau. Hookahi awve i koe, a oia ka weliweli a kakou e kali aku nei. Nolaila, me Keia mau olelo wanana pohihihi a'u o hoike akunei imua o ka kauaka i kapaia ai au he pupule, a o kuu aahu ana i ka Hae Hawaii, aohe he poo i ko'u e-haiolelo ai, a manaoio no lakou he pupule, aka, aole lakou i ike i ka lakou mea e kamailio ai. Nolaila, e liooponopono mai ■" o leho-v"a i ke aupuni honua, a * pau kona hooponopono ana i ke ! aupuni honua, alaila, e hoopono-r-pono mai-am oia i " Uhaue. Eia ka olelo paa a k« Akua i hoike mai uei ia'u, e like me ka inoino o ke aupuni honua, pela uo hoi ka iuoino o koua aupuni aole loa e maemao ke aupuni honua a me ke aupuni uhaiie, a ho--loiia ka aina i ke koko a me ke . ahi. Weliweli maoli no keia mau olelo a ke Akua iloko o keia mau la. . . Kolaiia, e ka hba'loha maikai iloko oka liaku aloha uui. Ua kokoke mai ka pua ana o ka wiliwili a me ka pua o ka Mamaue. Ua hiki mai ka pilikia oia i ka ipukahale. Nolaila, he mau la aauikau keia uo ka aiua, he mau liv luuluu, he mau la inihi, he mau La kulou me he kauikau la ma ua kapa muliwai, a puka aku la kakou ma o o keia mau la iuo, alaila hauoii k» laui, hauoli ka houu*. Eia na puali Auela o lelio>a:nw iia aekai o Hawaii nei kaiii.i hoouioaiia ai e kali ana i ka liora a me ka Ja e hiki mai ai o lehova o na Kaua. Kou Oiaio, M. LUT£RA.