Ka Oiaio, Volume VII, Number 41, 20 December 1895 — Page 1

Page PDF (1.07 MB)

This text was transcribed by:  Kehau Chrisman
This work is dedicated to:  Kehau Chrisman

Ka Oiaio.

HONOLULU DEC. 20, ’95, HELU 41

 

BUKE VII

 

KA MOOLELO HOONANEA

---O KA----

MAKAIKIU

LAU OLIVA.

 

-------------

KE KAEAEA O KE KOA A ME

KA WIWO OLE.

----------

A HIAPAI OLE O NA HANA

HOOKALA KUPUA

-----------

HE WAHINEOIA MA KA HA

NAU ANA, HE KEIKI KANE

NA’E KONA MAU OLONA.

--------------

HE OLOHE HOI MAKE KIPU

ANA AOLE PAHUNA HA-

LA A KA MALUAKELE

---------------

O KA HOKUA O NA LIO AHIU

OIA KONA HOME ALOHA

E NOHO AI

-----------

KE KAHULI LEO LEA O KE

KULUAUMOE.

---------------

Hoohenoia no Ka Leo.

 

-----------------

I ka hiki ana aku i ka hora o ua po ala, ua hoi aku la na mea a pau a hoau moe pu me Niolopua i ka ai na moe uhane o kane Humamoku

I ka hoea ana mai o ka la i ke kakahiaka ua ala ae la a me keia a liuliu nona iho, e like me ka rula @aa mau.

I ka pau ana o ka lakou liuliu ana, ua naue aku ia iakea no ka rumi aina, oiai ka leo o ka bele a ke kuene e kalahea mai ana ia lakou e naue aku e haupa i na kohikelekele a ka puu meni ai.

Ia lakou maluna o ko lakou mau noho ua hoomaka koke no ko lakou haupa ana, a hiki wale i ko lakou maona ana.

I ka pau ana o ka lakou paina ana ua liuliu ae la o Lau Oliva no kona huli hoi aku me kana pio no no Viliginia Hema kahi hoi ana i hele mai ai.

Ua kauoha aku la ka haku hale i kekahi o kona mau kahu lio. e hele e hana i ko ia nei lio, a oia k@na i pane aku ai, aole, na’u no e hana oiai aole kela lio ilaka pono loa, he lio hou, aole i maamaalea iho i ka hoopapa kahu ia.

Pane mai la ua kahu lio nei, o na lio a pau oia ano he wai auau ia no’u oiai hoi, o ka’u ai a mai hopo hopo oe no’u hui pu hoi me ka p@a kona kahu aiwa loa hoi ko i @@ kalakalaihi.

Pane hou aku la o Lau Oliva, heaha la kana i na @e e poino aole ia maluna o’u maluna no ia ou a me kou haku.

I kela wa, ua hele aku la ua kanaka nei e hana i ka lio o ka makai kiu Lau Oliva me ka manao e ko ana kana mau olelo i akena ai i na sekona mamu iho eia ka nuanei e haule pahu ana kona manaolana.

I na kanaka nei i hookokoke aku ai i kahi o ua lio ala e ku ana aia hoi, ua kani ae la ka ihu o na lio nei me ka lele ana i o a ianei me ka helu pu ana o kona mau wawae a ku hoi i ka weliweli ke nana aku oi noke aku ua kanaka nei a pau ke aho he ole ka lihi launa aku i ua lio ala.

I kela wa ua hele okoa aku no o Lau Oliva e hana i @a lio nei ona a o na hana no i hana ia i kela kanaka kaena ai oia no kai ia aia nei, aka, aole ia he mea nona e o iho ai oiai ua lawa kona mau olona i ka ikaika e hiki ole a@ i ka ikaika o ua lio ala ke lanakila.

Ia Lau Oliva i hookokoke aku ai ua lele ae la ua lio nei iluna me ke kani ana o kona iho a me na peku mahanahana ana ma ka paia o ka ru@i o ua lio ala i hoopaa ia ai.

A iloko oia wa i lohe aku ai na mea a pau i ka uuina o ke kaula hao a puku liilii ana, a oia ka wa o na lio ala, i h@@o ai e lel@ mawaho o k@@@ wahi i hoopaa ia ai aka a@le hiki, oiai ua paa @ua aku la oia i na lima wikani o ka @ena o Viliginia, a hoolilo ia aku la kona ikaika ole.

He manawa pokole aia hoi, ua kau ka noho ma kona kua a aia hoi ke kaulawaha iloko o kona waha a pa lilo kona huhu i mea ole, a ua like hoi oia me ka hipa e aku ia ana e ka mea ako hulu.

I ka makaukau ana oia ka wa o Lau Oliva i huli ae ai a pane akula i kona kamaaina, a no i keia nora e haalele iho ana wau ia oe, a me na hoa’loha iloko o ka maluhia a o ka’u wale no e olelo aku nei ia oe a me na lala a pau o keia hui, e manaolana oukou ua pakele oukou a pau maloko mai o na hana ap@ka kiekie a kela kupuino.

A no eia ka’u makana hopo ia oe a oia kau e malama ai, a kuia ka pilikia, alaila aia ianei ka mea na na e kala mai, oiai hoi he buke ilidia keia a ao na kuhikuhi a pau maloko o keia buke ma ka olelo Helena no ia o ka huina waiwai ole o keia buke, ua like no ia me ko oukou kumu waiwai e loaa ana no ia oe ma ke dala gula o Amerika nei.

Pane mai la kona kamaaina aole e hiki ia’u ke lawe i ke na makana oiai aole i maopopo ia’u kau hana i hana ai no’u a no ia kumu aole au e lawe.

Pane aku la o Lau Oliva, e ka hoa’loha oiaio, a no e hoomanao oe o oe hookahi ka mea nana wau i hookipa ma keia wahi malihini, a mamuli no hoi o kou oluolu i pau koke ai ko’u luhi.

Pela no wahi a ke kamaaina aka aole loa i oi aku mamua o kau makana ia makou ma ia ano.  ua lawa kau makana maikai ia makou, i oi aku hoi mamua o ka dala a me ke gula e hoi oe me kou manaolana aole ou aie i koe ma ko’u home nei aka e hoomanao oe owau kai aie ia oe.

Iloko oia @, ua haawi ia na lulu lima aloha pumehana ana mawaena o lakou a pau a he sekona hoi a o ka ua lanipolua e hekau ana maluna o lakou a pau.

I kela wa na kau ae la o Lau Oliva iluna o kona lio eleele a holopolei aku ia no ke keena o ka Ilumuku o ke aupuni, no ka lawe ana aku i kana pio no ka mokuaina o Viliginia Hema.

Iaia i niki aku ai i kahi o ka Ilamuku, ua ike aku la oia i na puali makai e ku ana me ka makaukau e hoohanohano mai iaia ma ka hawi ana mai i ko lakou aloha paumako malalo o na rula o ka oihana

Ua lele iho la oia mai kona lio iho, a hookipa ia aku la oia iloko o ke keena oihana nui e ka Ilamuku, oiai oia iloko o kona kulana hihimanu ma kana oihana, a puili pu ae la laua iloko o na kipona a ke aloha poina ole iloko o na setona o ko laua hui aloha ana.

Pane mai la ka Ilamuku, ano i keia la, e hoi aku ana oe me kau lawe hala no kahi ana i hana hewa ai.

Ae, wahi a ka Makai Kiu Lau Oliva i pane aku ai me ka leo ku@o nookohukohu me he kane ala.

Pane hou aku la ka Ilamuku, a no, ma ka aoao o ke aupuni, ua lawa na kokua ana aku ia oe, a ano i keia la e kaa ana malalo o kau hoomalu ana, he helona nui o na Makai, a me na k@a, oiai hoi, ua loaa mai keia kauoha @a’u mai ke keena mai @ ke kakauolelo nui o na Moku Aina Huiia o Amerika nei.

Pane aku la o Lau Oliva, ina ua manao ke aupuni e hana pela, ua hiki no.

Aka, e hoike aku nae au ia oe malalo o ka’u oihana, a me na l@@a a pau e pili ana, ua lilo na mea a pau i mea ole, e mahalo aku nae an@@ ko ke aupuni mau kokua ana mai.

I keia wa, na kauoha aku la ka Ilamuku i kona hope ma ka oihana e lawe ia mai im@a o’u kela lawehala, a ua hookoia pela.

I @ka hiki ana mai @ua pio ala imua o ka Ilamuku, ua pane akula oia, a @@@@ k@@ la @ hoihoi ia aku ana @@@ no kahi au i hele mai ai, malalo a ke kiai ana a ka mea nana oe i hopu, a me na p@ali koa.

A no i keia manawa e hoomanao oe aia oe i Viliginia malalo o ka ke aupuni malama ana.

I keia wa, ua ninau aku la o Lau Oliva i ka Ilamuku, ehia la ka nui o na makai a me na koa e heie ana me keia huakai?

Pane aku la ka Ilamuku he elua haneri makai a he elua haneri kanalima koa.

He poe anei lakou a pau i maamaa@ea i ke kau ho ana.

Ae wahi a ka Ilamuku i ninau aka ai, a ua makaukau lakou a pau me na lio.

 

------------------------

Nu Hou Kuloko

____________

Ua hoopai ia o Lee Woy, he $50 no ka paani eila.  Pili kia mauwale no ke kino mamuli o ka hoopakiki loa.

Ua manaoia, e lehulehu loa mai ana na Pelehu momona ma ke Kinau o keia la, no ka la Karisimaka ae nei.

Ua paa i ka hopu ia e Lutanela Holi he eliku poe Pake no ka hewa malama opi@ma, a noho ana i Kalakaua Hale.

Ua hopu ia o J. Hill, he haole mahuka mai ke kalepa Mohican mai, na lawe ia ae no kahi hoopaa lawehala o ke aupuni.

He Pake ke poni ia aku ana i diakona no ka Hoomana Bihopa Enelani, no ka ekalesia o Sana Anaru, nona ka inoa o Tet Young.

Ua hoopanee ia ka wa e haawi ai i ka Fea ma Sana Anaru i ka auina la Poaono ae nei a ka manawa e hoolaha hou ia aku ai.

Ua huli hoi mai o George Sea a me kona ohana, kekahi o na kakauolelo o ke Keena o ka Ilamuku, ma ke Claudine o ka la pule nei.  He maikai kona ola a me ka ohana.

He mokukaua hou ko Farani, nona ka inoa e o ala maluna ona, Charlemagne, ua kapaia keia moku, he “Mahimahi no na ale ahiu e ka moana, a aia no oia ke haaheo la me ka hanohano nui ma na wai akea o kona aina.

Aohe i ku mai ha mokuahi China a hiki i ko makou wa i hoi a@@ pai i ka kakou pepa.

He wa ku wale mai no, no ka mauwa Amerika Baltimore.

O ka nui o na tona kopaa a ku moku Roanoke i lawe aku nei no ka hikina he 5000 tona a oi.

Inehinei i hiu aku ai ka mokuahi Australia i kekahi mau ohua kamaaina no Kapalakiko.

O keia kakahiaka ko ka Malulani wa hoio; a o Claudine a me Mikahala ko keia ahiahi.

Mamuli o ke omaimai o ka wahine a ko makou Lanahooponopono, oia ke kumu i panee ai ka wa puka mau o ka kakou wahaolelo o ka la inehinei.

Ma ka Alameda o ka Poaha nei, i ike aku ai makou i ke kanaka nana e rula nei i ka lahui Irelani, oia hoi o Michael Davitt, e huli hoi ana no Irelani, ma ke alahele aku o Amerika, a a@ aku i na ale kawahawaha o ka Moana ahiu o ka Atelanika.

Ua ku mai ka Alameda mai na Panalaau mai o ka Hema a maluna ona i huli hoi mai nei ka Loio Kuhina o ke aupuni, ma ke kakahiaka Poaha nei.

I ka auinala Poaono nei, i ku mai ai ka moku kiapa Alebererone i o kakou nei, iloko o 170 la holo mai Livapula mai, o na agena o keia moku, o T. H. Davis ma.

Ua malama ae kekahi poe holoholo ua, he paina lealea ma kekahi mau wahi o ke kulanakauhale nei i ka Poaha nei, oiai ka ua e haluku ana.  He mau lealea hoohala manawa wale no ia.

Ua hiki ae ka manuwa Italio Christoforo Colombo ma Samoa i ka la 28 iho nei o Nov. a me he mea la, ei aku oia i ka moana no na kapakai o Hawaii nei.  E piha pu mai ana kakou i na keiki o ke kai.

E ole ka moku kiapa Alecererone, hoi iki mai ai kekahi lilo o na tona nanahu o ka moku kaua Eleu o ke alualu ana aku nei i ka uhane o na tini opiuma a hiki i Kalalau, me ka hoi nele ana mai i ke awa nei.

Ma ke ahiahi poeleele o ka la Sabati nei, i aneane loa ai e hookui na kaaahi lawe ohua o Ewa a me Waianae mai, me ke kaaahi aku nei o luna aku nei, ma Moanalua ae nei.  Ua piha na kaa a pau i ka ohua, a i na aol@ ka@elea o ke keiki Hawaii nana @ hoopaa ka beleki o hope, nona ka inoa a makou e pahola aku nei i na hoomaikai ana nona a nui, oia o Jeo Kealoha, a he mea pono i ka Hui Alaha@ ke haawi i na uku hoohoihoi no kela limahana eleu.

Inehinei i noonooia kela hihia ano nui i puoho ae nei ke aupuni a hopu i kela mau haole no ka ohumu kipi, ka mea hoi a lakou e puiwaiwa mau nei i na la a pau.  Aoile i loaa mai ia makou na hana e pili ana i ka hihia.

Ua hiki hou mai nei he mau waa heihei no ka Hui Healani a me Hui Waapa, ma ka Alameda mai nei.

Ua hala aku o Peter High, no Kaleponi, no kekahi hana, ma ka Alameda o ka auinala Poaha nei.

Ua hoea hou mai nei o Mo@le Kuke kela puukani ma ka himeni, nona hoi ka inoa i keia wa, Mrs. Montague Lurner, ma ka Alameda mai nei.

O A. T. Atkinson ke pani o ka Lunahooponopono o ka Advertiser, oiai kona Lunahooponopono mua, ua hala aku no Kapalakiko ma ka Alameda o ka Poaha nei.

O ka la keia e noho ai ka Aha Kiekie, aka, no ka maka ana o Lunakanawai Biketona, a me ka nui ole o na hihia, nolaila, ua hoopanee ia a pau na la Kulaia.

Ma ke kakahiaka onehinei i ku mai ai ke Claudine me ka Mikahala.

Mamuli o ka make ana o ka Lunakanawai Biketona, me he mea la, e pii aku ana o Lunakanawai Kaapuni Whiting ma kekahi wahi o na Lunakanawai Kiekie, me he mea la, a nee aku ana o Lunakanawai Frear ma kahi o ka mea i make  O keia na lono e hauwawa nei.

I ka hora 11 o ka Poaono nei, ua holo aku ke Komisina Hawes a me ke Kanikela Walker iluna o ka moku kaua Beritania Nene Ahiu a aneane hookahi hora ko laua lualai ana iluna o ua halelan@ au ala i ke kai, akahi no a hoi mai, a o Bihopa Wiliis aku a me kona kokoolua, ia laua aku hoi, moa ka imu,

He oia mau no ke kawa-u o keia mau la, aole nae hoi i ka nui loa.

Ke hopuhopu ia mai nei e na makai na ilio medala ole, a aia ka ilina o kai o Kohalaloa, a i na nau kekahi ilio e kuahine ma, a i ole na mama paha, e kii koke aku, me ka uku pu akn i ka auhau aupuni, i loaa ai ka medala o kau ilio.

(pointing finger image here) E hele e kuai i ko oukou laau lapaau ma kahi o ka Hui o Hobron, kihi o Alanui Moi a me Papu.  E kuai ana lakou he 10 a hiki i ke 30 pahaneri keneta malalo iho o na mea kuai o ae.  E helueelu i ka lakou hoolaha hou a keia la, i ike ai oukou i na olelo hoakaka, e alakai ana i kahi o hoemi mai ai i na lilo no na laau lapaau, a me na mea kuai e ae, wai-ala, kopa-ala, a pela aku.  He oiaio he emi maoli no na mea kuai o keia hui.

 

HUI IMI WAIWAI O KA NOHONA PONO.

-----------

E na makamaka a

me na hoaloha.

Welina kakou:---

 

UA KUKULU a nei ka mea nona ka inoa malalo iho nei i HUI MALAMA WAIHONA DALA A IMI POMAIKAI no na nea a pau e komo ana iloko o keia hui i kaoaia ma ka inoa.  KA HUI IMI WAIWAI O KA NO@@NOPONO elike me ka mea i hoikeia maluna.

NOLAILA, ke kono a ke poloai aku nei au ina makama a me na hoa’loha a pau e makemake ana e imi pu a e komo like mai e lulu a hoiliili ina wal@ dala nuku a keia a me keia mea ma ka wailiona o ka hui @ mea e hiki ai ke hapai ikekahi ha@a nui e holomua a e pomaikai ai na poe a pau i hookahi iloko o ke apo o ke aloha a me ke kuikahi i l@aa ai ia kakou ka noho’na kuonoono o keia mua aku.

O NA mea a pau e makemake ana e komo mai iloko o ka hui i oleloia maluna ae, e looa no ia lakou ka ike a me ka hoonaauao ia ana aku no na kumunaka, na ai@kai hana ana a me na hoolala a pau pei’i ana i ka hui, mamali o ko lakou hele kino ana mai e hai a e kuka pu me ka mea nona ka inoa m@lalo iho nei, a nana e wehewehe aku i ke kulana, ke ano a @@ na mea a pau i makemakeia e hoohana i mea e holomua ai, a e pomaikai ai ka hui.

E loaa no au ma ke Keena hana o ka Moiwahine Kanemake Kapiolani, Honuakaha, Honolulu, i kela a me keia la ona hebedoma, koe ke Sabati.

MRS. KAINANA PUAHI.

Lunahoohana a Pauku.                             Peresidena.

sept26 1md & wkly.

 

Chas P. Colburn           Carlos A Long

-------------------

KA HUI HAWAII HOOPUKA-

PUKA WAIWAI PAA, NA

HOAIE!

 

E hoolilo nui ana i ko laua manawa i ka malama ana i NA WAIWAI O KA POE MEA WAIWAI NA MALAMA KAUOHA NA HOOPONOPONO NOHO KAHU WAIWAI  A me na hooponopono ana ma na hana a pau o ke ano hooko i waihoia @@@@@@@@@@@@@.

E ohi i na uku hoolimalima, ina ukupane a me na mahele loaa.

E hoolimalima a e kuai ana i na waiwai no ka uku komisina haahaa

E hoopukapuka aku hoi i na dala me ke akahai loa

A e hoike akea aku ana hoi i na moolelo waiwai o kela a me keia hana i waiho ia mai ma ko laua lima me ka oluolu, i na wa a pau e makemakeia ai.

July 15 1895.                        1mdly.

 

--------------------

Olelo Hoolaha

------------

NA MAKAMAKA HAWAII.

 

Mamuli o ka pomaikai nui i loaa mai ia’u ma ko’u hanau hou ana i ke keiki, mahope o iwakalua makahiki o ka noho pa ana, ua ulu ae ko’u manao e hoike aku i ke kumu o keia pomaikai o keia mau la, penei: He iwakaluakumamalua ko’u mau makahiki hanau iho la ka’u hiapo, aole @@ i ola ke keiki   Mai ia wa mai, no ewalu makahiki, e noho maa ana ka ehaeha o ko’u kino, e nanahu ana ka opu, e aaki ana ke kikala, a e loli ano e ana ka wa mai o na wahine, me ka heleiki ana mai o ka wai.  No keia kumu ua hele au ia

 

Kauka Akina Alanui

Hotele Helu 317.

 

A ua lapaau ia au e ia, a ua hoi hou mai ko’u ola kino maikai, me ka like o ka manawa mai wahine a me ke kupono hoi.  Mahope o kana lapaau ana ua hoowaiwai ia mai la ko’u @@haka a ua loaa ia’u kekahi keiki kane maikai me ka’u kane mare.  Nolaila, ua nui ko’u mahalo ia Kauka Akina, a ke paipai aku nei au i na wahine a pau i poino e like me ko’u noho ana mua, e hele ia KAUKA AKINA, ma ALANUI HOTELE  e pili la me Kepahoni, HELU 317, a e hoopa.  ia no ko lakou pilikia me ka lohi oio a e pomaikai koke no hoi lakou i ka hua hooulu e like me ke kauoha ma ka Buke Hemolele e hoolaupai i ka honua me ke kanaka.     wau no, ko oukou makamaka aloha.

Mary Kam Chung,

Alanui Maunakea, Honolulu, Mar. 1@

march @@--@m

 

Waiwai Hou Loa

______

He Kuai Makepono

Nui.

-----------

---MA KA----

HALEKUAI,

---O---

KALAHIKI

 

Ma ka Poaono Nov. 2, 1895 i na

waiwai like ole o na ano a pau.

Oiai hoi

      Na hole huluhulu

                  Na Makalena

                              Na Papale Kaleponi

                                            Na Papale Laiki

                                                      Na Lole Keiki

Na lihilihi kau lole Kihei Kilika

      Na Paa Lole Keiki

                  Na Alapia

                              Na Eke paa @@ a

                                            Na Kihei Uhimoe

Na Kalakoa lipine o na ano a pau

      Na Kamaa Kane Kamaa Wahine

                  a me Keiki.

      He Kuai hoemi ma ke Dala Kuike wale no e pono ai.

                  MOSES PALAU, Luna Nui.

                              nov.1 medly.

 

----------------

Halekuai Kamaa

----o---

MAKANANI,

Alanui Papu.

 

O keia iho ke K@maa haahaa hila Kiani nani loa o na Wahine i kapaia “Oxford Tie.”

O ke auo kuea a me ke ano uuku oioi o mua no $2.50 wale no.

O keia iho hoi ke kamaa ili Kae Farani o na Lede e pihi ana ma ka aoao.

 

A he $3.00 wale no kona kumukuai

 

He $4.50 ke kumukuai o keia ka maa mamua.

Ma kahi keia e loaa ai o ka

 

june 13.tfd.

-----------

 

Olelo Hoolaha.

----------

 

I ka manawa e hiki mai ai o na mokumahu o ka Hui Mokumahu Waila (i kaupalenaia) aole e ae ia kekahi mea e pii aku iluna o ka moku a pau mua na ohua iuka o ka aina, me ka loaa ole o ka palapala ae mai ke Keena aku; ke ole hoi ua loaa ka ae ia e na luna moku.

C.L. WIGHT.

Peresidean o ka Hui Moku Waila,

june12.tfd.

 

-----------

Ilio Nalowale.

--------

Mai ka home noho aku ma ke Kihi o na Alanui Kauka a me Liliha, ho elua ae nei mahina i hala, ua nalowale he ilio hulu melemele i awili pu me ke kekeo o ke ano ilio alualu holoholona.

He $25 ka uku makana, (a@h mau hoohuoi e ninaninau ia aku ana ma ka aoao o ka mea nana e hoihoi mai ana), e haawi koke ia aku no ka uku makana i ka wa e hoihoi ia mai ai, ma ke kihi o Alanui Papu me Kalepa.

E.A.McINERNY.

cct15 3tsd.

 

---------

HOOKAPU KAI LAWAIA

------

Oiai, ua lilo mai ia’u ma ka hoolimalima na kai lawaia o ka Moiwahine Liliuokakani e waiho la ma Waikikikai, oia hoi ke kai lawaia o Hamohamo, ma ka aoao makai o ka halepa le Kalawina e ku nei, holo hikina ana a hiki i ka palena o Kaneloa, ma ke kai hoi i kapa ia o Niau, ke hookapunei au i ka Hee, a o na i’a e @@ na noa i na mea a pau.  Nolaila, e malama i keia, o pilikia auanei.

AUWAE.

Waikikikai. Oct. 28, 1895

cc @29wdly