Ka Oiaio, Volume VII, Number 46, 10 January 1896 Edition 03 — Page 1

Page PDF (1.06 MB)

This text was transcribed by:  Nanci Munroe
This work is dedicated to:  Kumu Pua Kanahele

Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/

Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahina.

 

“O KA PONO KA MALIE E OLA AI KA AINA”

 

BUKE VII                              HONOLULU @10 ‘9@.                                           HELU 46

 

UE HOOLELO HOONANEA

 

EVALINA,

 

Ke Kukui

 

U@ o Dubena,

-A ME-

HAROLANA

 

A O KE ALOHA KAKIA I KA IWI.

 

(Hoohenoia no Ka Leo.)

 

            He nui na la i hala ae nei, ua hoonele ia ko makou mau makamaka heluhelu me na hoonanea o ka nohea Evalina, mamuli o ka paa loa o kona mea kakau i na nana e ae, aka, nui lalo nae ia i mea e hooehaeha ia ai ke makou mau makamaka heluhelu, me na manao o ke kaniuhu, aka, e uumi malie iho no ia mau hakoikoi ana o ka uluku iloko o ko oukou mau puuwai pakahi iho, No ka mea e hoopiha mau aku ana kona u@ea kakau in a houhene ana a oi aku i ko ka wai hala, L. H.

            O na olelo hoopaa a kaua i makia a ii ku kauw wa mua loa i hui ai, aole loa e hiki i kekahi mea ke hoololi ae.

            No ka mea, o ke aloha, aole loa ia e hiki ke hoonalowale ia aku mai ko’u Waihona hoonee aku, a ke paa nei ia haawina makamae iloko o kuu kino a o ko make wale no ka mea nana e hoopau.

            Nolaila, mai kuemi hope oe, a mai maka’u hoi no ka nui o na poino e kau mai nei mamua o @ @.

            O kou h@@@ ana e hoi hope, ua like ia me kou pepehui ana mai ia’u a make i hiki ole ai hoi ia o@ke ike ae i ko’u kino wailua.

            I ko’u hoopau ana aku i keia mau leo kalokalo ia oe e hoomanao iho oe, aole keia he maa olelo paani wale no.

            Aka, he mau olelo io ia mailoko mai o ko’u waihona noonoo penoi mai a e lilo ia i mea nau e hoopaanaau ai.

O keia mau aolelo waipahe a ka ui Evalina, ua lilo ia he mea e hoa@o e ae ai i ka noonoo o ka eueu o na kuahiwi o Irelani.

            A elike hoi me ke ano mau o na m@ ua haawi hou ae la laua in a kuwi@ ana o ke aloha i oe aku i ko ka wa mua.

            Ua lilo keia launa pokole ana o laua, i wa kupono loa no laua e kana ai no na mea e hiki mai ana manua o laua.

            A oia hoi ka Harolana i ninau aku ai i kana ipo aloha, me kiea mau olelo.

            E kuu aloha makamae, ka mea nana i kauo mai keia kina maloko e na ulukahele hihipea o ke kuahiwi, e alo ana iloko o na ino he nui, me ke alahele loihi, i hiki ole i kekahi mea kina, elike me ko’u ana pei ke hooko.

            Aka, o kou aleha ua oi aku kona kiekie palena ole’mamua o ke kiekie o na lalani kuahiwi o ko @un@ hanau.

            E maliu mai e kuu aloha o keia aina makamaka ole, a e hawanawana aku a# i kekahi mau wahi @@a olelo pakole i ulumahiehie ae mai olko ae o kou puuwai @@u.

            Oia hoi, e nonoe aku ana au e hoo@aa mai oe i kou i@@@ maluna @ keia wahi apana pepe a’a i p@@ @u mai nei, i mea hoomanao pah@@ ke ao a me ka po, oiai kaua e kaawa@ hou aku ana no kekahi ma@@ maopopo ole ia’u kona loihi a pokole paha.

            O keia mau olelo hooni kina a ke keiki o Irelani, ua komo pono aku ia ia iloko o ka pepeiao o ka hilu o na Hilana o Wale, a ua loaa hoi @@ ia ka Manawa kupono e pana# like aku ai i ke @@i a ka@a ipo, a oia kana i pane aku ai.

            Ua hauoli nai au, mamuli o kou nonoi ana mai ne ii kou inoa, a oia no hoi ka@ e panai like aku nei e ao mai ana @@@ oe e hoike mai kou inoa, elike ma kou hoike ana aku i kou inoa ponoi.

            E hooku aku ana i kaou no@ elike hoi me kau, i hana aku @@ ia @ wahi a Harolana.

            O Evalina ko’u ino a o Irelani no ko’u one hanau.

            E Hoomaikai ia na lani, ma o @@ kaua lilo ana he mau pilikoko hookahi, ma o ko kaua aina hanau la.

            O Harolana ko’u inoa, a in oho ana ma na kuahiwi kapaka ole o Irelani, hookahi kanaka o ka leo o na holohonona.

            Ua hoohala ia keia Manawa kamlie o laua, elike me ke ano ma@ mau o na @@@ i kaualako ia iloko ona hoilol@ @@a ke aloha, a hihi i ka wa a na kuuinao ka la e iho aku ana i ka ilikai.

            Ooia hoi ka wa a Evalina, i h@@i ae ai a nonoe aku la ia Harolana, me keia mau huaolelo kaukau o ka hookaawale ana o ka ipo i ka ipo.

            Ako, e kakali n@@e, a e hoomanao iho, ma ke kakahiaka o ka la apop, i ka wa e kiekie iki ae ai ka ia maluna o na puu pohaku akoakoa e kiea kula one lehu, e h@ki hou mai ai au, no ka hoomau an @ k@ kaua la@na aloha ana kekahi i kehaki

            E hoomanwanui, a mai paupau@hoi kou noho mehameha ana ma keia wahi kanaka ole.

            O keia mau olelo o ka hookeawale ana o laua kekahi me kekahi, ua like ia me he kuahiwi nui la e ku ana mamua o ka laua alo iloko oia manuwa.

            A oia hoi ka laua i puili hope ae ai iloko o na hooko@ikon@i ana a ke aloha wela, a hookuu ae la lana kekahi i kekahi.

            O keia ka wa i kau ae ai o ke Kukui U@@ o Dubelina maluna o ko@a l@o.

            A iloko wale no o ka Manawa pokole, @@ nalo aka ia oeia maluna o ke ku@a @@@ l@au e waiho kahela mai ana man@@@ o kona alahele.

            E haawa ana hoi i mai hoopau no ke alahele e hiki aku ai i kona home aloha.

            O keia kaawale ana aku la o Evalina mai ke alo aku o Harolana oia kana i kaukau hope ae ai me keia mau huaolelo o ka walania.

            O kou aloha, ua like ia, me ka wai mahu e @@@ nei iloko o ko’u, haawina iho la keia i kaualako ia mai nei ma keia kula mehameha kanaka ole, hookahi kanaka o kou @@ ka@oha e ke aloha.

            A @@@ hooaianawan@i, he mea ia @@2 nei mahope o kau leo e ke aloha kaka@@@wi.

            I keia wa ana e kaukau nei i keia mau olelo aia koua mau maka ke nana pono la maluna o ke kula one a kua iwa ki@@i e kaapau la i ka holu o kona lio no kona home ponoi.

            I kona n@@@ anan aku mai ko @@ mau@@ aka aku huli ae la oia a @a@@ aku ia i kaua, kauwa hoomanwanui e ku @iai ana maua o kona alo oia hoi kona @@ panahele.

            Kii aku ia oia a wehe ae la i ke kaula i hoopaa ia ai malie kumu laau, a alakia ma@ ia iaia ma kahi ana i hoomkaukau a ii wahi, no kona holoholona e @@m@ iho a ii na nahelehele e ulu kakaikani ana.

            A elike me ke ana o ke @@@wa maikai, pela i ukai mae ai kona @@@ map@p@ ona, e ai a@a i ua mea i loaa iaia elike me ka hiki iaia ka ai.

            I keia wa hoi, eia na @@ o ka @@ ke @ah@ia’ala maluna o @@ @u la one lehu aia a oia hoi ka Harolana e h@@@ ne ii ke @@@ me kekahi mau laua e waiho ana mamua @ kona a@@.   

            A me ia mau mea i he@mo’a iho ai oia i ka@ ma@ wahi mea a ii paa pu @@ ai.

            I ka makaukau ana o na mea a pau, ua ai iho @@ oia a hiki i kona maon@ ana me ka h@@a@@ pu ana ae hoi in a hoomanao ana no kaua aloha.

            I ke kulu o ke a@@@@ oiai oia e makaukau iho ana e hoomoe i kona poo, ma kekahi aoaoa o ka puu ahi ana e ho’a nei ua hoopuiwa ia kona manao i ke kaui o ka iho o kona lio, e hoike mai ana, he mea kamahao, eia ke hookokoke loa mai nei ma ko@ ua wahi e hoopnaua nei.

            A oia hoi ka wa a na keika ia i lalau aku a ii kana pu kaupoohiwi i piha me na anoano o ka make iloko o kona Waihona makaala Mawaena o ka make a me ke ola.

            Kokolo maile aku ia oia ma kekahi wahi pouliuli mai kahi aku o ke ahi ana e ho’a nei, i kukui no kona moe ana ia po.

            Aia wa oia i lohe hau aku ai i ke kaui e ka pukaihu e kona lio, e hoike mai ana, ua kokoke loa mai ua mea kamahao lo o ka po, ma ka laua wahi e hoomakaukau nei e moe.

            A oie hoi ko Harolana wa i kokolo hou aku ai imua, no kahi a kona lio e ku ana, a aia hoi, ua hooi loa ia aku kona puiwa in a wa a pau a kona kahu e hookokeke aku nei @@a kona aoao.

            Me ka malie loa oia i kokolo aku ai, a pili ae ia ma @@ aoao akau o kona lio a oia hoi kona wa ii ke aku a ii kekahi mea punon@@@ manuia o kona @@l e pauee mai ana.

            Me ka eleu nui, ua makaukau ae la lia me kanan pu, a iloko o ka imo ana o ka maka, ua kani aku la ke kiko o kana pu kaupoohiwi Punahele a koko’o puanuanu aku la ka poka e kana pu ma kahi o na mea nei punanohu la e hookokoke mai nei moa onaa me kona lio.

            I ka wa i ku aku ai o ua mea la aia hoi @a lohe koke ia aku la kona leo ahu@e uwe ana me ka ehaeha nui a hoomaka mai la oia e holo mai imua no kahi o Harolana a me kona lio e ku nei.

            I keia wa i ki hou aku ai o Harolana i kona, no ka iua a nei ke kolu o ka manawa a loaa pone aku la mamua o ka umauma o na la, a hina aku la oia ilalo o ka honua, e waiho ana he kino puanuanu na ka make.

            I ka maopopo ana iaia ua make ua mea la ua hele aku la oia e na@a pono aia k@ he @oa keokeo na mea la a he ku i ka weliweli na helehelena ahiu o na holoholona la e waiho kahela ana.

            Oia kana i unuhi ae ai i kana pahi a lole ae la i kona ili a iloko o ka wa pokole wale nai ua pau na mea a pau i ka hana ia.

            O oki ae la oia i kekahi mau @o kupono no ka ai ana, a hoi aku la ma kahi @ ke ahi e a ana a pulehu hou iho la i keia mau io holoholona ana i lawe mai la.

            Ua pau ae le hoi ke ana pio@ o kona lio a aohe hoi he mau hoailona ano e hou ana i koike mai a ii kona kahu a hiki i keia wa i hooluolu ai i kona kino.

            Ua haule aku la eia in a hoona poaipo ana me Niolopua oiai ka maluhiluhi e haaw ana maluna o kona nui kina e laa ka loihi o keia alahele i alo ia mai la i ka loa mai kona aina hanau mai.

            Oia hoi aole i manaoia ia loihi a me ia @@i@o mahope o ka mea a ka manao @ makemake @i.

            Aole he mea nana i hoonioni i kona hiamoe ana ia po a hiki i ke ao ana.

            I ka wehe ana mai o ke aolaula o ke ao, a e o ae ana hoi na kukuna o ka la maluna o na puu kahi ana e hiamoe nei.

            Ua ala ne ia oia mai kona hiamoe ana a nana aku la eia maluna o ke kula one laula e waiho mai ana mamua o kona alo ke alahele hoi a ka mea nana i hoano e i kona puuwai i nalo aku ai mai kona mau maka ak@

            Ua haalele iho la oia i kona lio a hele haoho@ aku la oia maluna o ke kula one e waiho mai ana mamua ana no ka hoohala manawa ana.

            Iloko o keia waoakua one aole na mea nou e ka mea lehulehu e hoihoi ai oiai ka wela o ka la, e ho’a iho ana maluna o ua waoakua la me he mea la e paila ia ano.

            Oiai hoi na kumu laau kakaikahi e ulu an ma kahi mamao aku mai kona wahi e hele aku nei.

            Nola@a na hool@@ hou ae ia oia i kona manao holoholo a hoi hou aku la oia i hope ma kahi ana i m@@ a@ ia po.

            Oiai hoi ka hou e kiki iho ana me he poiwai la mai knoa mau papalina iho.

            I na maha an iho o ka wela e kiheaheh ana maluna o kona kona ua hoomakaukau iho ia oia i kona paina kakahiaka me pa wahi mea ai k k@e mai a me na io @ea hoi ana i pulehu ai.

            He Manawa ia nana e haawa la i ka hoomalio pono ana in a mea paahana oleko o kona waihona ai, a hiki i ka piha pono ana aku la o na hakahaka oloko o kona Waihona a ii mea hoi a hiki ai ke hooholo maikai ia ke koko ma na wahi a pau o ke kino.

           

HE MOOLELO KAAO HAWAII

 

NO KA

 

Puhi o Laumeki.

 

KA MEA I LOKE ME KA ILIO

 

PUAAPUALENALENA

 

Ka hele hou ana o Mokumeha no Molokai a me Maui,– a noho wahine oia ma Hana, a me kona kele ana i ke kaua – a loaa iaia na pilikia ma kona kino,-a hooleiia oia iloko o kekahi Pa Puaa,-ma Wananalua.

 

            I ke kakahiaka nui o kekahi la, na ala ae oia a hele aku la ma ka lua o ka puhi Laumeki e noho nei ua kuhea koke oia i kona moa me na mea ai e pa aaa ma kona mau lima ai ka oili aua mai o kona poo i waho o kona lua a hoea ae ia iluna o kaili kai ua pane koke iho la kona pokii Mokumeha i pa o@@ kaukau e kauoha na iaia, a oia hoi keia mau olelo a ke aloha nui wale.

            E kuu hananu mua o ka puupuu hookahi mai ahe mamua ae o kou hele ana i keia la ua hele mai nei au e ike mua ia oe mai au e manao hou ana e hele makaikai aku ma kekahi mau a na aku ma ke ka Hikiua aku ne ma ka a@au makani nolaila, ke haalei nei pu ia oe me ka hana mua o kaua a me na makua o kakou.

            A eia kau olelo kauoha mua ia oe elike me kou ano kino kamahao papalua au iike ai ai hoomaopooopo ia oe e kuu hanau mua, ua hiki ia oe ke ike i ka pono a me ka pono ole o ke Alanui kahi au@ e hele nei nolaila, aole paha au poina ana ia oe, no ka mea he hilinai ana au ia aoe me ke aloha in a wa a pau, ua ike oe ia mea ma ka kaua huakai aku nei no Koolauloa.

            Oiai, nau hoi ka huikia mua i kahi o na makua o kaua ma La’emaloo, a nau ii mi oe ia’u mahope me ke Pomaikai nui au i law ae ai i k ia (A@ae) na ia mau mak@@ @ kaua, a pela no au e manao nei ia oe

            I ka pau ana e kela mau olelo kauoha mua a Mokumeha i ka puhi Lumeki aia hoi, ua oni ma@@@e la ua phui nei me ka pii malie ana ae o kona poo iluna o kaili kai a ku polalei ae la iluna me he kumu Niu ala mailoko ae o kona lua aia hoi kona mao onohi maka ke haka pono ala i kona polii Mokumeha, me he mea la e kulu mai ana kona mau waimaka aloha no kona pokii e hele nei, aia nae maia wa ua hookau mai la ua phui Laumeki mei k kona poo iluna o na poohiwi o kona pokii, oie ka Manawa a Mokumeha i puana ae a ii ka inoa o ua puhi nei, ma kona ano he mea kino lau ano kupua.

            E ka Puhi-e

            E ka Lauakeaka,

            I maalo i ko mak,

            Noho mai i kai ia,

            E ka puhi a o ke Ale,

            Ko kino kauila

            Oia o Laumilo

            Ou kino laau,

            Oia o Laumeki-amama-uanoa.

            I ka puu ana o keia mau olelo hope loa a Mokumeha, ua emi malie aku la ua puhi nei a nalo wale aku la i kona wahi mau, a he mau minute hoi keia no kona kaikaina e hoopulu nei i kona mau lihilihi in a kulu waimaka o ke aloha hoahanau aia hoi ke kino aka o ua puhi Laumeki nei me anuenue ala e moe loihi ana iluna o ka ilikai mai loko aku o Honouliuli aku.

            O na kauoha nupepaa pau, e pili ana i KA LEO, e hoouna pololei mai no ia ma ka inoa o ko makou Puuku, a pela hoi na hookaa dala ana ma kona inoa wale no e mana ai, aole ma kekahi inao o a e

 

KAI HEE KAI HEE.

 

KAHOLOLOA.

 

            Mamuli o ka noa ana o ke kai lawaia o Kaholaloa, mahope o eha Mahina o ke kapu ana, ua makaukau ka mea nona ke kai, e hoolimalima aku i ka ohee ana i ka poelawaia hee, i ke kakahiaka o ka Poakolu no hookahi dala o ka mea hookahi.  E hiki mai ka poe ahoo mamua o ka hora ehiku o ke kakahiaka, oeai o ka wa kai make ia a kupono hoi no ka lawaia ana.  E makaala mai oukou e ka poe e hele mai ana no ka mea aole o kal@ia ana no ka poe e lohi ana

WALLY DAVIS.

dec 17                                                 1359.                                                               1tsdly

 

HUI IMI WAIWAI O KA NOHONA

PONO

 

E na makainaka a

me na hoalohe.

Welina kakou: -

UA KUKULU ae nei ka mea nona ka inoa malolo iho nei i HUIMALAMA WAIHONA DALA A IMI POMAIKAI no na nea a pau e komo ana iloko o keia hui i kauaia ma ka inoa, KA HUI IMI WAIWAI O KA NOHO NO PONO ilike me ka mea i hoikeia maluna.

            NOLAILA, ke kono a ke poloai aku nei au ina makama a me na hoa lolia a pau a makemake ana e hui pu a e komo like mai e iulu a hoiliili ina wahi dala nuku a kela a me keia mea ma ka Waihona o ka hui e mea’e hiki ai ke hapai i kekahi hana nui e holomua a e Pomaikai ai nap oe a pau i hookahi iloko o ke apo o ke aloha a me ke kuikahi i loaa ai ia kakou ka noho na @@onoono o keia mua aku.

            O NA mea a pau e makemake ana e komo mai iloko a ka hui i oleloia maluna ae, e loaa no ia lakou ka ike a me ka hoonaauaao ia ana aku no na kumunaka, na aiakai hana ana a me na hoolala a pau pei’i ana i ka hoi mamali o ko lakou hele keao ana mae e hui a e keka pu me ka mea @ona ka inoa malolo iho nei, a nana e wahewahe aku i ke kulana, ke ano a me na mea a pau i makemakeia e Hoohana i mea e holomua ai, a e pomakai ai ka hui.

            E loaa no au ma ke Keena hana o ka Moiwahine Kapemake Kapiolani, Honuakaha, Honolulu, i kela a me keia la ona hebedoma kou ke Sabati

MRS. KAINANA PUAHI

Lunaho hana a Puuku                                                                                     Peresidena

sept 26 lund & wkly.

 

HOOLAHA ANO UI

 

Kauka L. Akina.

 

            E na hoaloha a me na makamaka Hawaii main a kane a na wahine. Ke poloai aku nei au ia oukoa a pau o ka poe i loaa in a mai o kela a me keia ano e noho pilihoa ana no kakahi Manawa loihi, e hele mai ma KO’U KEENA KAUKA ma ke ALANUI KAMIKA a me HOTELE, HELU 317; a na’u e hoopau aku i ua mau kamuaha ala, ma ka ai ana i ka’u mau LAAU LAPAAU HOOLA KUANAHA,  i loaa mai ia’u mai Kina mai.

            Eia me a’u ka LAAU no ka hoola ana ka mai HOOKAAWALE OHANA, a me nei ka poe i hooia mamuli o ka a ana i keia LAAU.

            Ua i@ki no ia’u ke hooia in a mai @@ na mai lele a me na mai o kela ano keia @a @@ mai k@@@ @@ Ak@@@@@ ka @oomaemae @@@ i ke k@@o no@okoa me keia mau laau.

            He LAAU HOOHAI A@ K@IKI ae kana a na loaa ke keiki a kekahi poo nele ia haawina makamae no kekahi mau makahiki @@hi mahope iha o ko lakou ai ana i keia laau.

            He LAAU he@he@@@ koko ina keka@ a’@ aua maha@ nui ka poe i a ii keia laau, no ka kaikai a me ka oluolu o ke ano o ka hana o keia laau.

            Ke kono a@@ nei au ia oe a na makamaka e kipa mai, i pau ai ko oukou kuhikewa no ka hiki oia ia’a ke hoopau aku i ko oukou mau pilikia.  He oleole ko’u aka lapaau i ko oukou mau pilikia.

            E loaa no au in a hora a pau m k@’u KEENA KAUA ma Alanui Kamika a me Hotele.

            Kauka L. Akina,

            Hiki o Alanui Kamika me Motele, Helu 40 a me @@.

            ju@@ @@

 

 

Waiwai Hou Loa

 

He Kuai Makepono Nui

 

MA KA

HALEKUA

-O-

KALAHIKI.

 

Ma ka Poaono Nov. 2, 1895 i na

Waiwai like ole o na ano a pau

Oiea hoi

Na Lole huluhulu

Na Makalena

Na i’apale Kaleponi

Na Papale Laiki

Na Lole Keiki

 

Na Lihilihi kau lole Kiehi, Kilika

Na Paa Lole Keiki Na Alapia

Na Eke paa lin a

Na Kiehi Uhimoe

Na Kalakoa lipine o na ano a pau

Na Kamaa Kane Kamaa Wahine a me Keiki.

He Huai Hoemi ma ke Dala Kuike wale no o pono ai.

MOSES PALAU. Luna Nui.

Nov.1 medly.

 

Halekuai Kamaa

-o-

MAKANANI

Alanui Papu.

 

O keia iho ke Kamaa haahaa hila Kiani nani loa o na Wahine i kapaia “Oxford Tie.”

O ke auo kuea a me ke ano uuku oioi e mua no $2.50 wale no.

O keia iho hoi ke kamaa ili kaa Farani o na Lede e pihi ana ma ke aoao.

 

A he $3.00 wale no koaa kumukuai

 

            He $4.50 ke kumukuai o keia kamaa mamua.

            Ma kahi keia e loaa ai o ka

            jun 13 tfd.

 

Olelo Hoolaha.

 

            I ka Manawa e hiki mai ai o na mokumahu o ka Hui Mokumahu Waila. (ikaupalenaia) aole e ae ia kekahi mea e pii aku iluna o ka moku a pau mua na ohua iuka ka aina, me ka loaa ole o ka palapala ae mai ke Keena aku; ke ole hoi ua loaa ka ae ia e na luna moku.

C. L. WIGHT.

Peresidena o ka Hui Moku Waila.

jun 12 tfd.

 

Ilio Nalowale.

 

Mai ka home noho aku ma ke Kihi o na Alanui Kauka a me Liliha, ho elua ae nei Mahina i hala, ua nalowale he ilio hulu melemele a awili pu me ke kekeo o ke ano ilio alualu holoholona.

            He $25 ka uku makana, (ao@ mau hoohuoi e ninaninau ia aku ana ma ka aoao o ka mea naua e hoihoi main ana), e haawi koke ia aku no ka uku makana i ka wa e hoihoih ia mai ai, ma ke kihi o Alanui Papu me Kalepa.

E. A. McINERNEY.

oct15 3tsd.

 

William C. Achi.

HE MEA LAWELAWE MA KE KANAWAI

 

BOROKA O NA WAIWAI PAA

 

A he Boroka o na waiwai Lewa

            E kuai mai a kuai aku no hoi na aina a me na waiwai a na @@@ a pau ma na wahi a pau o ka Paa Ana.

mar1@@ mar15@.