Ka Oiaio, Volume VII, Number 47, 17 January 1896 Edition 03 — Page 1

Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/

Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahina.

 

Nupepa Ka Oiaio

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

BUKE VII                 HONOLULU                         IUNE 17, '96              HELU 47

 

HE MOOLELO HOONANEA.

O

EVALINA,

Ke Kukui

Uila o Dubena,

A ME

HAROLANA,

A O KE ALOHA KAKIA I KA IWI.

(Hoohenoia no Ka Leo.)

 

            I ka pau ana o kana ai ana, ua hele aku la oia e nana pono i ke ai no o ka bea ana i pepehi ai.

            Akahi no oia a hoomaopopo pono iho, ina i hala kana ki ana aku i keia bea, alaila, he mau moepuu ana na keia holoholona, ma keia kula one o ka waoakua.

            A oia hoi kana i pane ae ai me keia mau huaolelo e kahoahoa ana i ka lokomaikai o na lani.

            He lua ole kou ahonui iau, e kou hoopakele iloko o na ao polohiwa o ka lani, ma kou hoolilo ana mai i ke eia o keia bea ahiu iloko o kou lima.

            Ua oi aku kou hauoli ma kona lilo ana i luahi na ka make, no ka ne@ ua hoomakakiu mai oia ia'u a me ko'u lio punahele i mea ai na kona mau niho wakawaka, a me kona mau maiuu ooi.

            E ae mai anei oe e na lani e hoomaihoino ia maua pela, me ka ike ole o ka mea a kou uhane i aloha ai i keia mau hana powa a kekahi mea kino uhane ole.

            Nolaila, ke hoopono nei kou ehaeha i kona make ana, me ka menehune pu no nae o kou naau.

            Iaia i hooki iho ai i keia mau leo kaukau, huli ae la oia a nana aku la i kona lio punahele, oiai oia e kulou ana kona poo ilalo, a o ai ana i na manu mamua o kona alo.

            Hanohano aku ia oia ma kona mau wawae, a pela hoi maluna iho o kona kino, e hoike ana i kona makee iaia, mawaho ae o kana mea i aloha ai iloko o kona puuwai.

            Ua nanea loa ia oia, a aohe hoi ana mau mea e ao e hoomanao ana iloko ona ia wa, koe wale iho no na olelo kikoni puuwai a ka ui nohea Evalina, ka mea hoi a kona maka e kali aku nei me ke ahonui o kona hoea 10 mai, elike me kana i hoike mai ai iaia mamua o kona hoi a.

            A oia kana e kaulona nei kona mau maka ma kahi ana i kuhikuhi mai ai iaia, a i ka manawa kakahiaka hoi o na kukuna la e pa@ a maluna o ua wahi la, me kona @.

            A oia no hoi ka wa i ike aku ai i Harolana i ka nee mai o ka lehu one iluna o ke kula lauia me he mea la, e puhi ia e ka puahiohio.

            Hoomau aku la oia i kona nana ina, a hiki i kona ike pono ana aku i ka mea kino e holo mai nei, aole ia he mea okoa, aka, o ke aloha kaa iwi ano.     

            Me na manao e hoouluku ana iloko o kona puuwai, me ka pihoihoi nui, ua hoopuka ae la oia i na leo hooho o ka hauoli.

            O! E kuu aloha, ua heoi paumi aku oe i na hauoli ana a ko'u puuwai, ma kou hooko ana i kau olelo hoopaa pololei loa, i ka manawa au i hoike mai ai, e hiki mai ana oe, a e halawai hoi no kana he alo a he alo, wahi a ua Harolana la e kamailio nei.

            Elike me ka nei ana o ke olai, pela ka halulu o na kapuai o ka lio o ua kaikamahine la e kuupau mai nei i ka holo, ma kahi a kana aloha e ku aku nei, e nana o kona hiki mai.

            A iloko o ka manawa pokole wale no, aia hoi, ua hiki pololei mai la oia ma kahi a Harolana e ku aku nei me na manao ulumahiehie o ka mea i paha i ke aloha.

            Aloha kakahiaka oe e ka mea a kuu puuwai i hoeha ai, wahi a ua Evalina nei.

            Lele koke iho ia oia mailuna iho o kona lio, a apo aku la ma ka a-i o kana aloha a honi hoomau iho la, elike ma kana i hana ai i ko laua wa i hui ai i kinohi.

            I ka mao ana ae o na manao e uluku ana iloko o laua, me he wai piula no Makapala, akahi no a hoi iho na manao uluku a kona wahi mau.

            Wehe ae la o Harolana i ke kauiawaha a me ka noho o ka lio o kana aloha, a hoopaa aku la ma kahi kupono no ka hoomaha ana i auamo mai la i kona kahu me ke kunukunu ole.

            Noho iho la laua malalo o ka malumalu o kahi kumu laau o Harolana e hoomoe nei i kona poo ma ka po, me he halelewa la nona, i makaukau i ka nee i na wa a pau.

            Ua lilo mua na ninau ana aku ia Harolana no na mea e pili ana mai ko laua kaawale ana ma ka la mamua iho a hiki iloko o keia wa a laua e hui kino nei.

            A oia no hoi ka wa a kana aloha i pane mai ai me keia mau huaolelo e hiki ole ai ke hoopoina ia ma waena o laua.

            O kuu kino a me kou moe ana, aia ia malalo o ke kiai ana a kou makua, aka, o kou uhane a me kou ola ana, aia ia me oe i na a pau.

            O ka make, oia ka enemi nana kaua e hookaawale ma keia ao a ma kela ao aku mao.

            A puili hou aku la oia i kana aloha, me na manao walawalania e hokaku ana iloko o kona houpo ia manawa ana e kamailio nei.

            A elike no hoi me ke @ao mau o a mea a pau i haule iloko o ke aloha kulipolipo, pela no hoi laua o hoohala nei i ka manawa o ka lini o hana la mawaena o lana.

            I ka akakuu ana iho o na hooheno ana mawaena o laua, oia ka wa pane koke aku ai o Evalina i kana aloha.

            O ka la apopo, aole au e hiki mai ana ma keia wahi a kaua e hui nei, aka, e imi ae oe ia'u ma ka home o kou makua e noho nei i hiki ai ke hooko ia kana olelo hoohiki no'u a ke lanakila oe maluna o ua keakea a pau mamua o kou alo, alaila, e lio holookoa auanei kou kino ia oe mailuna a lalo, a pela hoi e lilo pu ai ke kiowai kapu o Bilemona ia oe.

            E hoike aku au ia oe, o na kiai nana e malama nei ia'u, i ko'u moe ana, a me kou hele ana, he oi aku ko lakou weliweli mamua o na mea a kou maka i ike ai mai kou hanau ana mai a hiki ia wa.

            A he holoholona wale no hoi ko lakou nui, mawaho ae o na kino kanaka, elike me ko kaua ano nei.

            Aka, o lakou a pau, he hiki no ia ke hoolakalaka ia ihoko o ka imo ana o ka mika, mamuli o kou kilakila a me kou kanaka ui.

            I kou wa e huli hoi aku ai, e haawi mai i kou lio, kou hoa make hoi o keia kula mehameha, na'u e kau.

            A o kou hoi, oia kou pailaka pololei loa nana e pale ae i na keakea a kou mau kiai mamua o kou alo, i ole ai e loaa kekahi wahi manuheu maluna o kou kino, a hiki i kou wa e huipu ai me kuu makuakane.

            I lou wa a hiki aku ai imua ona, e nonoi aku oe iaia ma ke ano he pio oe ma ke aloha, a nana hoi i honuwana ia oe maloko o na ululaau na kula mehameha, a me na waoakua i piha i na holoholona ino mamuli o kou aloha i ka uane o kekahi kaikamahine opio, i like kona mau holoholona me ka lapalapa o ke ahi.

            O ka make, oia ka mea nana e hoopau i kou imi ana iaia, ma na wahi a pau a kou kino e hiki ai ke huli iaia.

            O keia mau olelo a Evalina e aoao nei i kana aloha, he hoike maopopo ia o kona aloha kakia i ka iwi mamuli o kona minamina i ke kilakila o na helehelena o ka mea a kona puuwai i aloha ai.

            Ano ka nonoi hoi a kana aloha, e haawi aku oia ia kona lio, oia kona e noi ai, ua ae aku la oia me ka i nu aku.

            O kou lio punahele, he kauwa hooloha loa oia ma na mea a pau, a he hiki no hoi iaia ke ike, ua kokoke loa mai ka pilikia imua o kou alo, i ka wa au i maopopo ole ai.

            Nolaila, mamuli o kou noi ana mai nei e kuapo kau pela wau haawi aku nei iaia nau e hana aku elike me kona wa e hana ana malalo o'u.

            Ua loihi ko laua manawa o ka noho ana malaila e hoonanea ai, e hoolilo ana hoi i ko laua manawa ma na hookaau kamailio ana, a hiki i ka iho ana aku o ka kino uala malama o ka la, ma kela huli o ka honua.

            Ia wa i huli ae ai e o Evalina a apo aku la ma ka a-i o ka mea a kona uhane i aloha ai, a @e aku la.

            O keia na minute apuepue o ko kaua noho aloha ana, oiai, ke makaukau nei au e haalele hou iho ia oe e noho hou ma keia kula mehameha.

            Kahi hoi a ko kana mau kino hool@ ia ai e na manao kupilikia e ke aloha hanaia.

           

HE MOOLELO KA AO HAWAII

NO KA

Puhi o Laumeki.

KA MEA I LIKE ME KA ILIO

Puaapualenalena

 

Ka hele hou ana o Mokumeha no Molokai a me Maui-a noho wahine oia ma Hana a me kona hele ana i ke kaua-a loaa iaia na pilikia ma kona kino-a hooleia oia iloko o kekehai Pa Puaa-ma Wananalua.

 

            A maia hone iho ua haawi ae la o Mokumeha i kona aloha hope loa i na makua a me ko laua kaikuahi no hanau mua a me ohana a pau o kahale, a hele mai la oia no ke kula laula o Ewa, a hiki oia maluna o Kapukaki, o keia kahi e pau ai ka ike ana aku i ke ka maokioki o ua aina laiula i kaleuo o ka makani a oia no hoi ka palena o Ewa a me Kona.

            A hala keia wahi iaia, ua hiki mai oia no Huluomanu a me Koleana ma Moanalua, a hiki oia ma ka wai o Iapakea a me ka piina o Kauwalua, a ua kamoe loa aku kana hele ana a hiki ma Maunalua, ua moe oia ma kekahi hale kamaaina malaila a hala elua la no ka manao e ike oia i kekahi waa e holo ana no Molokai.

            I ke kolu o ka po, aia hoi, ua ike aku la o Mokumeha i ke aka kino wailua o kou kaikuaana puhi Laumeki ma kona ano kino kanaka maoli elike me kela hoike ana ma Laiemaloo, a oia kana kino aka la i olelo iho ai ia Mokumeha.

            E kaina-e-apopo e nana aku i ko alanui e hiki ai oe e hele no kahi au i makemake ai.

            Aia nae ia Mokumeha i puoho ae ui mei kona hiamoe ana, aia ka he moeuhane kane, a hoomanao ae la oia aole ia mea he ae, e o kona hanau mua no o Laumeki.

            I ke ao ana ae, ua ike la oia i kekahi mau kanaka elima e hoouna kaukau ana i ka wau e holo ana i Molokai, nolaila, ua hele aku oia e hoolauna me ka poe mea waa.

            Iaia i hiki aku ai ma kahi o ka poe mea waa ua maopopo ia lakou ka moa i hiki aku ai keia kanaka ui a maikai o kona mau hoina apau aia he manao kona, nolaila, ua ninau maila ke kanaka ponoi nona ua waa nei ia Mokumeha, ua kai aku keia i kona manao oia kekahi e kau pu maluna o ka waa, a ua ae oluolu mai ka mea nona ka waa a mahope iho o na hoomakaukau ana i na ukana a me na pono no ka holo moana ana elike me ka mea maa mau i ka noe kahiko a ua hoi hou mai o Mokumeha e haawi i kona aloha hope i ka poe kamaaina ana i noho ai ma Maunalua.

            Ma keia manawa no, ua hele hou aku oia a hiki ma kahi o ka waa e makaukau ana no ka holo, a oia no ka wa i panee aku ai ua waa nei no kaili kai, a kau like ae la na poe kanaka elima a oia nei ke ono, ua noho aku la keia mamua o ka waa ma kahi o ke kia e ku ana i kawae o kaiako mua, a ua olelo aku no hoi o Mokumeha i ka poe nona ka waa e haawi mai i Hee nana, a ua hookoia kana olelo, ala ia lakou nei i kualo ae ai mawaho o kalae o Kawaihoa, a oiai o Hiihilaauakea e kiei iho ana, aia hoi na aheahe welelau makani holouhaio kekaha e hoopiha pono ana i ka Pea o ke waa, a ke maki wale la no keama i ka ilikai me he Ino ala, a ke kalelemuku nei hoi na kanaka ia laua na lao.

            A ia nae ia wa, ua ike aku la o Mokumeha i kekahi mea ula no mamua pono o kaihu o ka waa e i pono ai a i kamakani me na hiona ohia, a ua hoomanao ae no oia, aole ae he me moa e ae o kekahi kino lau keia o kona hanau mua Laumeki.  Oi hoi he Lolimakoko i haku ia e na'lii iloko o na lalani hope e ke mele-o.

            Kuauli Keakea ka lani.

            O keia ka mea nana i heohikiwawe loa me ka maalahi i ke alakai ana i keia waa ma ka halawai ole me na ulia poino ma kai o Kaiwi i na mea a pau maluna o ka waa a hiki wale no i ke kaa hope anae o kalae o Kalaau mahope o lakou, eia wale no keia i ke kakahiaka a maia ano wale no lakou a hiki i ke kaa pono ana'e o lakou nei mawaho o ke kahalaiakamanu, na ninau aku ia o Mokumeha i ka poe nona ka waa ana e kau nei.

            Owai keia aina mauka o kakou e ku mai nei?

            Wahi a ka poe mea waa.

            O Molokainuiahina.

            A olelo hou o Mokumeha.

            Aihea kakou e pae aku ai iuka o ka aina?

            Pane ka mea nona ka waa.

            E i ae mua aku ana kakou no Kamalo aia ilaila kou kaikuahine kahi i noho ai me kana kane me ka lana mau keiki, a mahope aku no Ualapue a Waialua, a o ke awa hope loa e pae ai a nuli hoi mai o Halawa.

            Mahope o keia mau ku-ka olelo ana, ua holo pono lakou nei a pae ma Kamilo a hui pu me na ohana o ka mea waa, a ua haawi ia no leo uwe aloha mawaena o na malihini a me na kamaaina me na hookipa maikai ana, elike me ke ano mau e ka poe kahiko.

            Aia nae ma keia holo ana mai o ua waa nei ia la, ua loaa no he mau manao hoohuoi i na poe kanaka o Maunalua Oahu nei ma keia holo ana a lakou no ka hiki wawe loa me ka makani maikai a pae kakahiaka kua i Molokai me ka pulu o o kahi kihei i kaili a me kahi mai i ka hope, me he mea ia, aia no i kou i ka aina kahi i noho ai, aka, aia no nae ua loaa ka manao haupu i ka me nona ua waa nei, no keia kanaka maikai noia i holo pu mai ai lakou mai Oahu aku nei, a oia hoi ka mea nana i hoehauli loa i ko lakou manao aloha ia Mokumeha me ka malama ana iaia, a i ka hala ana o kekahi mau la ma Kamalo ua ainau aku ka mea nona ka waa ia Mokumeha i kuila makamaka o Molokai, a ua olelo ae oia, aole ona makamaka eia aina he makemake makaikai wale no kona i hele mai ai, a maia hone iho, na haalele aku ka poe mea waa ia Kamalo, a ua hele wawae aku o Mokumeha me kekahi mau kanaka kamaaina o Komalo mauka o ka aina a hiki ma Uwalapue kahi o ka waa i pae ai, a noho mailaila no kekahi mau la, a mailaila aku no Waialua a hala kekehi mau la.

            A mailaila aku no Halawa, a malaila kahi i noho loihi ai no na anahulu ekolu, aia nae maia noho ana, ua hooipuaa maila kekahi kaikamahine ui a mea makua oia awa awa kaulana i kawailele o Moaula i ua Mokumeha nei ma ke ano i kane oia nana, ua olelo aku oia i ka mea oiaio e pili ana iaia iho ma kona ano he malihini ma aole hoi he mau mea aua e lalau ae ai a haawi aku @ ui la o Halawa.

 

HUI IMI WAIWAI O KA NOHONA PONO.

E na makamaka a me na hoaloha.

                        Welina kakou:

 

            UA KUKULU ae nei ka mea nona ka inoa malalo iho nei i HUI MALAMA WAIHONA DALA A IMI POMAIKAI no na mea a pau e komo ana iloko o keia hui i kanaia ma ka inoa, KA HUI IMI WAIWAI O KA NOHONA PONO elike me ka mea i hoikeia maluna.

            NOLAILA, ke kono a ke poloai aku nei au ina makamaka ana @ e mamemake ana e hiki @ mai e lulu a @ wahi dala uuku a kela a me keia mea ma ka waihona o ka hui i mea e hiki ai ke hapai i kekahi hana nui e hole@ana a e pomaikai ai na poe a pau i hookahi iloko o ke apo o ke aloha a me ke kuikahi i loaa ai ia kakou ka nohe'na kuenoono o keia mua aku.

            O NA mea a pau e makemake ana e komo mai iloko o ka hui i oleloia maluna ae, e loaa no ia lakou ka ike a me ka hoonaauae ia ana aku no na kumunaka, na alakai hana ana a me na hoolala a pau pei'i ana i ka hui, mamali o ko lakou hele kino ana mai e hui a e kuka pu me ka mea nona ka inoa malalo iho nei, a nana e wehewehe aku i ke kulana, ke ano a mona mea a pau i makemakeia e hoohana i mea e holona ua ai, a e pomaikai ai ka hui.

            E loaa no au ma ke Keena hana o ka Moiwahine Kanemake Kapiolani, Honuakaha, Honolulu, i kela a me keia la ona hebedoma, koe ke Sabati.

            MRS. KAINANA PUAHI. 

Lunahoohana a Puuku.           Peresidena.

sept28 lind & wkly.

 

HOOLAHA ANO UI

A

Kauka L. Akina.

 

            E na hoalona a me na makamaka Hawaii, mai na kane a na wahine.  Ke poloai aku nei au ia oukou a pau e ka poe i loaa i na mai o kela a me keia ano e noho pilihua ana no kekahi manawa loihi, e hele mai ma KO'U KEENA KAUKA ma ka ALANUI KAMIKA a me HOTELE, HELU 817; a na'u e hoopau aku i na mau kaumaha ala, ma ka ai ana i ka'u mau LAAU LAPAAU HOOLA KUPANAHA, i loaa mai ia'u mai @loa mai.

            Eia nae a'u ka LAAU no ka hoola ana ko MAI HOOKAAWALE OHANA, a he nui ka paa i hooia mamuli o ka a ana i keia LAAU.

            Ua hiki no ia'u ke hooia i na mai @ na mai lele a ma na mai o kela ano keia ana, a @ ano i ko kiao holoakoa me keia mea laau.

            He LAAU HOOHAPAI KUAI ao kana, a ua loaa ko keiki a kekahi poo nale ia haawana makamae no kekahi @uau makahiki luhi, mahope iho o ko lakou ai ana i kela mau.

            @a LAAU he hookomo koko iho kakahi @ a na mahalo nui ka poe i ai i keia @ no ka maikai a no ko oluolu o ka ano o ka hana i keia i@.

            Ke komo ai nei ao ia oe e na makamaka e kipa mai, i pau ai ko oukou kuhihewa no ka hiki ola ia'u ke hoopau aku i ko oukou maa pilikia.  He oluolu ko'u uku lapaau i ko makou mau pilikia.

            E loaa no au i na hora a pau ua i ka KEENA KAUKA ma Alanui Kauika a me Hotele.

Kauka L. Akina,

            Kihi o Alanui Kamika me Hotele, Helu 40 a me 42.

@@.

 

Waiwai Hou Loa

He Kuai Makepono Nui.

MA KA

HALEKUAI,

o

KALAHIKI.

 

            Ma ka Poaono Nov. 2, 1895 I na waiwai like ole o na ano a pau. 

Oiai hoi

Na Lole huluhulu

Na Makalana

Na Papale Kaleponi

N Papale Loihi

Na Lole Keiki

 

Na Lihilihi kau lole Kihei @

Na Paa Lole Keiki

Na Alapia

Na Eke paa lin-a

Na Kihei Uhimoe

 

Na Kalakoa Lipine o na @

Na Kamea Kane Kamea Wahine a me Keiki.

He Kuai hoeini ma ka @ ke wale no e pono ai.

            MOSES PALAU, LunaNui

                        @

 

Halekuai Ka@

o

MAKANANI.

Alanui Papu.

 

            O keia iho ke @ Kiani nani loa @ "Oxford Tie."

            O ke ano kuea a me ke ano uuku oiai e mea no @ 50 wale no.

            O keia no hoi ka @ Farani o na Lede @ ka aoao.

            A he - $3.00 wale no kona kumukuai.

            He $4.50 ke kumukuai o keia la mea mamua.

            Ma kahi keia e loaa ai o ka

            jun13tfd.

 

Olelo Hoolaha.

 

            I ka manawa e hiki mai ai o na mokumahu o ka Hui Mokumahu Waila, (i kaupelenaia) aole e ae la kekahi mea e pii aku iluna o ka moku a pau mua na ohua pela ka aina, me ka loaa ole o ka palapala ae mai ke Keena aku; ka oia hoi ua loaa ka ae ia e na luna moku.

                        C. L. WIGHT.

Peresidena o ka Hui Moku Waila.

            jun12 tfd.

 

Ilio Nalowale.

 

            Mai ka home noho aku ma ke Kihi o na Alanui Kauka a me Liliha, ho elua ae nei mahina i ha@oa nalowale he ilio hulu @ i a wili pu me ke kekoo o ke ano ilio alualu holoholona.

            He $25 ka uku makana, (@ mau hoohuoi e @ninau ia aku ana ma ka aoao o ka @ hoihoi mai ana), e haawi @ aku no ka uku makana i ka wa o hoihoi ia mai ai, ma ke kihi o Alanui Papu me Kalepa.

                        E. A. McINERNY.

            oct15 3tad.

 

KAI HEE KAI HEE

o

KAHOLALOA.

 

            Mamuli o ka noa ana o ke kai lawaia o Kaholaloa, mahope a aha mahina o ke kapu ana, na makaukau ka mea nona ke @na aku i ka oheu ana i ka @ lawaia hee i ke kakahiaka o ka @kolu, no @ dalao ka mea hookahi.  E hiki @ ka poe @ mamua o ka hora ehiku o @ luaka oiai o ka ua kai moku ia a kupono hoi na ka @.

            WALLY DAVIS

@