Ka Oiaio, Volume I, Number 28, 10 February 1896 — Page 2

Page PDF (783.90 KB)

This text was transcribed by:  Debbie Tanaka
This work is dedicated to:  To the customers of mauirulez.com

Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/

Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahina.

 

KA OIAIO PUKA LA.

 

JOHN E. BUSH, Luna Hoonponpono a me Puuku

 

HONOLULU.            FEBERUARI 10, 1896.

 

KA NINAU HIKINA-NO TUREKE.

(Koena mai ku aoao ekahi mai).

ni me Aigupika.  Ua hoailona pu ia no hoi keia manawa o ka hopena i ka 1798, ma ka hlihia ana o ke aupuni i ka la 10 o Feberuari o ia makahiki, ia Generala Bertheier, a kukulu ia iho ka repubalika o Roma.  I ka la 5 mai o Maraki, ua puka aku hoi ke kauoha a ke aupuni "Directory" o Farani ia Napoliona e kaua aku ia Aigupika.  Ua haalele iho la o Naoliona i ka la 3 o Mei ia Parisa, a i ka la 19 iho ia Toulona, maluna o ke aumokukaua o 500 pea, a he 40,000 koa, me 10,000 sela.  I ka la 5 o Iulai ua lilo pio mai o Alekanedero iaia; i ka la 24 mai, komo aku la oia ma Cairo, a wahi a ka wanana, pauku 40, "a i ka manawa o ka hopena e pahu aku no ke alii o ka hema," a he oiaio, oi pahu aku o Aigupika i ka mana o Bomepaka a nawaliwali, ia wa hoi ma ia pauku no, hele hou aku la ka wanana; "e hele mai hoi ke alii o ke Akau (Tureke) me he puahiohio la, e kue mai ana iaia (Farani) me na kaakaua a me na puali kaua lio, a me na moku he nui loa."

  He oiaio i keia wa ua hoomaka mai ke Kulana o Napoleona e kupilikii, ma ka luku ia ana o kona ala e huli hoi ai, na mokukaua ona, e Nelesona, ma Aboukir;; a i ka la 2 o Sepetemaba, 1798, mamuli o na alakai a Enelani, ua kuahaua ae la o Tureke i kona kaua ka pauku i heluhelu ia ae la, ua paha io aku la no o Aigupika, ke 'lii o ka hema ia Farani, a ua kaua aku no hoi ke 'lii o ka akau, Tureke, me he puahiohio la, a hiki i ka haelele ana o Napoleona ia Aigupika.  Iloko o ka 1798, keia mau kaua ana me Farani i ka manawa o ka hopena."  Aole wahi o ka wanana i mahele aku, ua hooko piha ia.

  Mahope o na kaua aina o Napoleona me ka lanakila ana ma ka papu El Arisb, a ma Joppa, ma Zeta, a ma Jafet, ua hoao aku oia e hoolilo pio i ke kulanakauhale o St. Jean D'Acre.  Mawaena o na koa o Tureke, a me na moku kokua o Enelani a me Rusia, ua moku lehulehu o ke 'lii o ka akau, ua haule pu na hooili kaua ana a Napoleona, mahope o ka helelei ana o kekahi mau wahi o ka pa e hoopuni ana i keia wahi, me ka olepe ia ana o kona mau koa e na koa Tureke, ua haalele oia i keia hooili kaua ana, a i ka la 21 o Mei, 1799, ua hoomaka oia e hoi hope no Aigupika ponoi a pela oia i hoi ai a hoi loa no Farani.

  Ua olelo hoi ka hapa hope loa o keia pauku penei: a e komo oia iloko o na aina, a e halana a hu aku ma kela aoao.  He oiaio loa, ma na aina o Tureke i hoolana mai ai a hu loa, a hiki loa i Aigupika.  "A e komo no hoi oia, wani a ka pauku 40," iloko o ka aina nani, a e hookahuli ia na mea he nui; aka, e hoopakele ia keia mau mea mai kona lima aku, o ko Edoma a me Moaba, a me na pookela o na keiki a Amona.  He oiaio ua komo aku oia i na aina a hiki i kona hu ana ma kela a@a aku o Palesetina (ka aina nani) a komo loa i Aigupika, a ua mau kona noho haku ana maluna o lakou a pau, a me Aigupika a hiki i keia la, a ke koe nei no ke kuokoa o ka ohanaa o Edoma a me Moaba a me na keiki pookela a Amona.

  Ua hooko ia pauku 42 a me 43, ma ko Tureke paa ana i kona lima maluna o na aina a pau ana i kai aku ai, a aole io no i pakele o Aigupika, oiai, eia ia aupuni malalo o Tureke me kona uku i ke dala he $3,000,000 o ka makahiki a me na hookupu e ae.  A he oiaio no hoi malalo o ka leo o ka hoomana Makometa, aia ka poe o Lebuana a me ko Aitiopa ma kona mau kapuai wawae.

  "Aka, no ka lono ana i na olelo mai ka Hikina mai, a mai ke kukulu Akau mai, e pilikia oia no ia mea, e hele aku oia me ka huhu mai e pepehi aku, a e luku loa aku i na mea he nui wale."  O keia ka olelo no Tureke ma ka Pauku 44.

  He kanaha a oi makahiki i hala aku, ke hoomaopopo nei makou i ke kaua mawaena o Tureke a me Rusia i ka 1853, a i kapa ia ke k@raima.  He moolelo keia kaua i kamaaina i ka pa nui e ola nei, a e like me ka wanana pela no i hookumu ia ai.  Mamuli o na olelo paipai a Rusia ua hooulululu ia ae la ke Suletana o Tuseke e Peresia ma ka hikina o Tureke ma Asia, a ua huhu pu hoi oia ia Rusia ma kona aku iho.  No keia kumu ua kana koke aku la o Tureke ia Rusia, ka mea kokoke mai iaia, a he mea oiaio loa, ua luku ia na koa o Rusia e na Tureke e like me ka olelo, a hiki i ke kokua ia ana hoi ona e Enelani a me Farani, a mahope aku e Sadinia.  Ua pau keia kaua i ka 1856.

  Mahope mai o keia kaua ua opa ia iho la o Farani e Geremania.  Mahopa hou iho ua kaua mai o Rusia ia Tureke, a mamuli o ke akeakea ana aku o Enelani pakele ai, kona kipaku mua ia ana e like me ka wanana, aka, aole nae ia o ka manawa.  Ua wawahi liilii ia aku nae kona p@lena akau; a ua lilo aku ka hapanui o Tureke, mai ka lilo ana o ke kai o Azov ia Petero ka Nui i ka 1696; o Crimea ia Kakalina ka Nui i na la hope iho.  Pela i lilo aku ai o Molodavia, Bessarabia, Servia, Roumania, Bosnia a me Albani, a hiki loa i ka mauna Balakana.

  Ano ua hiki mai ka lono ke hoomau la no o Rusia i ka hahai ana i ka olelo kauoha o Petero ka Nui, Aia ma ka mahele eiwa, penei ka olelo:

  "E lawe i na wa kupono a pau, e lilo ai o Constantinopala a me na I@ia, (no ka mea e noho haku ana ma keia wahi oia aku ana ke poo o keia honua); e hooulu mau i ke kaua ma tureke a me Peresia; e kukulu i na papu ma ke Kai Eleele; e hoolilo liilii mai i ka mana o ke kai ma ka hana liilii ana, a me ke kai Balatica pu kekahi, he kulana elua i kupono e hooko ia ai ka kakou ihoolala ai @e hooholomua aku hoi me ka helelei wale ana o Peresia; e po'a aku a komo i ke kai kuono o Peresia; e hooulu hou ae hoi i ke alahele o na Kalepa ana ma o Tureke mai, ma ka aina mai o Siria; e kai aku imua @, oia hoi ka makeke nui o ke a@ Ke hiki kakou malaila, ua hiki ia k@ noho me ka ale ole i ke gula o Enelani.

  Ua @ ko ia e like me ia i olelo ia ae nei, keia pai@pala kauoha kupanaha, a ina e hoomaopopoia eia no o rusia ke hoomanao nei i ua kauoha kohu wanana la a kona alii kaulana, a e like me ia i hoikeia ma ka wanana, ke hoeueu mai nei na kalai ana a kkona mau luna hooponopono aupuni e hoolala i na keehinakulana no ke kaua ma keia mau koke iho.  Ua paa kona mau alahao a me na laina uwea teelgarapa mai ke kiko waena aku o ke aupuni a puni na lihi o kona mau palena ma na aekai a ma ka aina, i hiki aku ma ka akau o Kina a me Corea, i hooki ia mai e na ale o ka moana Pakipika, ma ke kulanakauhale awa o Vladivohamama i na kau a pau mai ka hau, Port Arthur.  I kuleana ai oia maluna o na wahi o Kina a me Corea, ua hoaie aku oia i na dala kuikahi malu ua hoopaa ia aku keia awa a me kekahi mau wahi e ae o Manchuria, no kekahi mau makahiki i like me ka lilo maoli ana, a o Rusia a kuu kala ma ka nuku ponoi o ia awa, a e noho hoopunana ia la e lakou a keia wa.  Ua hoonohonoho ia hoi na hoolala ana no ka makaukaukana ma na wahi kupono a pau mai ka moana Pakipika, ma Kina, ma Iuia a me Peresia, a ke i mai nei e lawe ana oia ia Areminia, a i kumu hoopale aku i na kumu e kue ia ai oia hana, ke ae aela e lawe o Farani, kona ho@ kuikahi, ia Siria; a e lawe loa ae o Enelani i kahi i paa mua no ia ia, ia Aigupika.

    O keia iho la na ouli kaua, e hoike ana ia kakou i ke kulana makaukau o na lahui e hooko i ka mea hope loa a na kaula i hoike ai no keia mau la-he hookumu ana o ke kaua weliweli e ko ai i ka lahuikanaka i ke kaua hope loa ma keia ao mawaena iho o lakou.

 

KELA A ME KEIA.

Eia maanei o Wili Laiki i keia mau la.

Ua hoahewa ia o Holuloa a me Paniani no ke eifa e ke kiure.

Aia no ke tureke ke luku hoomainoino la i ka poe Aminia.

Aia no ka wahine o ka lua ke hoeueu la no i ke ahi.

He nui ka poe o Australia i make i ka nui o ka wela o ka la.

Ma ka Monowai o ka Poaono nei i ku mai ai kekahi poe malihini.

I ka Poaha nei i haule iho ai kekahi haole mai luna iho o kona lio, a make iho la oia i ka Poalima nei.

  I keia mau la aku e haawi ai na kaikamahine o ke Kula Kaikamahine o Kamehameha no ke kokua ana i ke Kula Kaikamahine o Kohala, i kekahi aha mele.

  I ka la 15 o Feberuari oia ka la hanao o R. Wilikoki.  Ina he Hawaii aloha aina kekahi i kupono e mililaniia e na kaikamahine, e like me ko na aina e, o Mr. Wilikoko ia Hawaii: aia la ihea o mea ma.

  Ke kui ia na aie, na moraki, a me na dala hoolimalima aina i hookaaa mua ia, ua like me $22,000 ka aie o ka waiwai o P. P. Kanoa.  Ma ka hooponopono a a Kikila Baraunu a me ka hapa lokomaikai lua ole a Keoki Wilikoki, ua pau keia aie i ka hookaa ia, a he $2,000 a oi aku kai koe mai o ke dala o ka aina hookahi i hooliloia aku.  Koe na wai e ae.